Fr. Hotomani iurisc. Quaestionum illustrium lib. Eiusdem Disputatio contra c. Raynutius, De testam. Eiusdem vetus, renouata explanatio l. frater à fratre

271쪽

usurpetur: tametsi vulgi errore inductus hanc Io quendi consuetudinem ipse quoque nonnu quam sum sequutus.Ergo locum habere ex parte rei pa ctum dicitur,cum ei ad exceptionem valet.Quod cum ita sit,si in spccie proposita,& emptione c' trahcnda pactum incontinenti fuerit, ne de cui ctione caueatur, pactum hoc ex parte actoris co- tractui inest: nimirum, ut solennem eius actionis formulam imminuat.Cum enim naturaliter incia sit empti iudicio, ut non modo res, Verumetiam duplae cautio peteretur,l.sii duo, Η, y.3, D. de iuretur.nunc propter pactum detrahens ita pars quae ad cautioncm pertinet, temetur. atquc hoc nimi

rum est quod Pomponius scripsit, obligationum causas pactione immutari,S ipso iure, & per pacti conuenti cxceptionem. quia actionum ino

dus,vel lege,vel per prstorem introductus prilia torum pactionibus non infirmatur sid est immu tatur,nisi potius legendum sit Informaturi nisi lucchio inchoatur actio, inter eos conuenit. l. nec ex praetorio, 2 , D.de rcgul .iur.ea. Quare si in cincia do couciacm, ut si res cmptori intra certum tempus displiceret, redderetur, cx empto actio est. l. si conuenerit,is,D. de rest. vend. Sic Vlpianus in d. l.7, .I.Si quidem,inquit,ex continctati pacta subsequuta sunt, etiam ex parte actoris insunt.' Limox,Ea cnim pacta insunt, quae legem contractui

dant, id est quae in ingrcssu contractus facta sunt: sin autem pactum illud ex interuallo adhibitumst, tum vero locum tantii in ex parte rei habebit. Nam venditori tantum ad cxceptionem valebit. d. l. I, .I, in s. de pact. Itaque cum emptor per a ctionem

272쪽

ctionem ex empto duplae cautionem postulabit, venditor ei pacti exceptionem opponet , Si non pactus sis de cautione non exigenda. Et hoc est

quod Vlp. illo loco sic scribit, Ex interuallo non

incrunt,nec valebui, si agat:ne ex pacto actio noscatur. Ergo ex parte actoris non inurunt. veluti, Naturalis forma contractus dotis est , ut solutomatrimonio annua,bima, trima die dos reddatur. l.I, .exactio,C.de rei vX.act. Si post diuortium, inquit Vlp.conuenerit ut statim dos reddatur,hoc non valebitme ex pacto actio nascatur. Et mox

responsum a Papin. est, si post emptionem ex in

teruallo aliquid cxtra naturam contractus conue

niat , ob hanc caussam agi ex empto non posse, propter eandem Regulam, Ne ex pacto actio nascatur. Sed ex parte rei locum habebit pactum: quia solent & ea pacta quae postea interponun

gra substantiae contractus adiiciens, siue ex con rinciati,siue cx interuallo adhibeatur, renouat co- tractum. At si re non integra interponatur, nul Ilim momenti est: veluti, si emptione ita contractavi fundus centum aureis emptus sit, re utraque ex partc integra, rursus conuenerit, ut idem fundus ducentis aurcis emptus sit. nam cum hoc pactum essentiam emptionis & venditionis cotincat,non iam pactum nudum, sed verus germanusque contractus csscitur. l. 2,D. de refc.vend. Vbi vero iam sequuta res est, nullius momenti pactum est: quo niam ex pacto nudo actio non nascitur. SEq. IILI,

Pactum adiiciens adminiculis, si quidem ex continenti sit adhibitum, inest ex parte actoris. sin ex

273쪽

interuallo,tantum ex parte rei locum habebit.vh luti, Conuenit ut venditor de euictione satis daret.

si confestim id & in ipso principali emptionis ac

venditionis negotio gerendo conuenerit, valebit emptori ad actionem informandam, & noua ad lectionc amplificandam .sicuti videmus actionem ad icctione noua amplis cari in l.in bonae,36, D. de

pecul .nam emptor non modo rem , Verumetiam

fideiussorem sibi dari postulabit. Itaque intellige dum cst quod traditur in I. qui fundum, 73, D. de

coni. empl. qui fundum vendidit, ut eum certa mercede conduet in ipse habebat, vel f vendat,

non alij,sed sibi distrahat,ad complodum id quod

pepigerunt, ex vendito agere poterit: nimirum cum ex continenti pepigerunt. Eodemque pacta illa pertinent,ut certo loco quid praestetur.l.in bonae,7, inde eo quod cert.loc.l. 3, D. commod. item ut ne in mari proxime sun dum aliquem piscari liceat.l.venditor, IJ.D. comm.praed. Quinctiam adminiculorum numero usuras ascribi vi deo in l.Publia, ris, . I, D. dcpos ubi pactum usu rarum incontinenti appositum actionem inso mat.Itcmque in l.initio, , C.de pact.int. empl. &l. Lucius,2 ,in s. D. lepos. l. si pro patre, Io, .a, in f.De in rem vers. Si nautem ex interuallo id con- Venerit,tantum ex parte rei locum habebit: ut sci licet ei ad exceptionem prosit.quod de venditore defendente nullo modo explicari potest, sed de agente,& ad iudicium prouocante. nam cum per venditi actionem pretium postulabit, tum emptor reus pacti exceptionem Opponet, S I NON fideiussorem mihi promiseris. Atque ita Paulus intel-

274쪽

intelligendus est inl.MD. de rest.vend. Si emptor fideiussorem acccperit sid est conuenerit,ut fideiussorem acciperet exempto quidem agi non poterit, quia bonsfidei iudicio exceptiones pacti in sunt: id est, pactum ex interuallo appositum to

cum habet latum ex parte rci, Ut ad exceptionem valeat: ex parte actoris non inest, nec ad actioncm , informandym valet. Itaque venditor,inquit Paulus, siue ex vendito, siue ex stipulatu agens , pretium postulet,exceptione submouebitur. Sed si lius esse arbitror totum illum Papiniani locum, breui adhibita paraphrasi exponere. Pacta conuenta principali contractui adiuncta quae postea id est ex intcruallo,ut inl.7, . I,insi.D.depact. facta detrahunt emptioni,hoc est, demut aliquid dc usitata& solenni forma emptionis, videntur contineri contractu illo principali, ut siquidem confestim adiuncta sint, ex parte actoris insint, &ad actionem ipsius resormandam, id est vel imminuendam,vel amplificandam valeant. Quae vero

pacta contractui adiiciunt,id est solenni & vsitata

ipsus formae aliquid addunt, & alterutrius cotra hentis obligationem adaugent, credimus ea pactaci iae postea & ex interuallo apposita sunt, contra elui non inesse: nimirum ex parte actoris, veluti si pactum sit ex interuallo factum, ut isos confestim post diuortium petatur, non autem annua, bima, trima dic: pactum contractui non inerit,iae ex pacto actio nascatur.l.7, . adeo, D.de pact. Hoc autem locum habet tantum in adminiculis. Ergo detrahentis pacti exemplum sit, ne cautio duplae praestetur: adiicietis, ut cum sideiussore cautio du-

275쪽

ptae praestetur. ac de adiicienti pacto sic concluda mus, Quo casu adiiciente pacto ex interuallo ad hibito , agente emptore, & impleri contractum postulante, non valet pactum: id est, non prodest

illi ad petendum fideiussorem: codem casu illo,

inquam, eodem casu quo pactum adiiciens ex in teruallo subiunctum est) agente venditore vires habcbit iure exceptionis: id est, emptori proderit ad exceptionem. Atque harc quidem de admini culis hactenus.nunc de cilentia videamus: ubi notanda est apertisima oppositio & contentio sub stanti e contractus cum adminiculis. Hic Papin. eandem distinctionem adhibet pacti detrahentis& adiicientis.Substantia emptionis,inquit, consistit in pretio. Ponamus pactum cx interuallo se ctum esse detrahens aliquid cscntiae:vt cum prius

conuenisset de centum aureis, nunc pactum fiat de octoginta,vel ex contrario, pactum adiiciens, ut cum de octoginta prius conuenisset, nunc conuenerit de centum: non immerito, inquit Papi

nianus, quaestum cst , virum haec pacta in sint, an non. Dubitandi caussa crat, quoniam principalis ille contractus supcrior per se ac suis viribus constabat , pactumque hoc nudum superiori attribu

tum eius tantum appenuicula quaedam videbatur,

sicut in aliis innum cris pactionibus usui cnit. Hic siue Papinianus sententiam suam, ut in re dubia, . scistinuerit, siue alibi iudicium situm exposuerit,

solius certe Pauli responsio prosertur,ut quoniam pacta illa tant de ipsius contractus cstentia, non iam pacta nuda cerucantur, sed plena, solida, sub flantistaeid est, veri germanique contractUS: NO-

uamque

276쪽

uamque noua illa conuentione emptionem vete ri extincto contractu constituanti ut quodamodo quasi renouatus contractus videatur,sicuti loqui

tur Vlp. in d.l.7, deo,D. de pact. Quae cum ita se habeant, primum videndum est ne pactum de trahes interpretemur, quo ab emptione recediture adiiciens, quod ipsius adminiculis adiicit. quae di uidendi ratio ab arte aliena est: cuius prsceptu est, ut diuiso species cognatas ex Vno eodUmque ge- ncre diducat: ut si pactum detrahens interprete mur,quo ab cmptione receditur: similiter pactui adiiciens definiamus,quo emptio costituitum quo

nihil absurdius dici potest. Itaque alibi detrahens& adiiciens ad unum idemque genus reseruntur. l.I,όf.3, D. de verb. obl.l. si ex toto, 8, D. de leg.I.l. vlt. . vlt.D. de leg.3.Vide dum est praeterea ne Pa pinianum absurde locutum existimemus, ut Age' te venditorem dixerit pro, defendentem.nam etsi agi ctiam in exceptione dicatur,l. I, D. de except. tame facile est animaduertere,locum huic abusioni in hac lege nullum esse. primum , qnia Papin. duos casus contrarios inter se opponit: quorum

priore emptorem cx empto aduersus veditorem agetem constituit: posteriore, vellitorem ex Vedi to agetem aduersus emptorem.Deinde, quoniam

Paulus hanc ipsain specie tractans in l.3, D.de re sic. venit .similiter in eadem specie ita locutus est: Veditorem, inquit, agentemexceptione summoueri oportet.Postremo, quia nullum huic sentetue ac commodari excplum potest.Nam quorsum se ve-ditor exceptione tuereturῖctim actionem emptor

illo nomine inludere in illum non posit: quippe,

277쪽

quae ipso iure deminuta sit: ut supra dictum est, exd .l.3,De resc.Vcnd. Verum liqc quidem de bonaria fidei contractibus hactenus. Deinceps de strictis

contractibus videamus. quod argumetum totide enuntiatis tractabimus: quorum primum erit huiusinodi: Pactum de stricti contractus substantia detrahens, si confestim adhibitum sit, inest ex

parte actoris:at ex interuallo inteFositum,tatum ex parte rei locum habet. veluti, la tibi decem de dero, ut nouem debeas, non amplius ipso iure de bebis, quam nouem. l. rogasti, II, s.I,D.dereb. cred. Reformabitur ergo atque imminuetur creditoris actio,sic ut petere nisi noveno possit. Vcrum si ex intcruallo id pactu est, tantum ad exceptione valebit.l. si unus, 27,ss. si cum dece, i. intra, AI,D.de paci.l. , C. eod. ubi si qui decem stipulati spoponderat, postea pactum secerit, ne ampliusquam quinque deberet, pacti exceptione munitus esse dicitur.Cur aute aliud in his, aliud in bona fidei contractibus statuatur , caussa expedita est: quoniam h1c integra res non est: quod in bona fidei iudiciis requiri ostendimus. Seq. D: Pactudqtrahens de adminiculis stricti contractus, si co sestim adhibeatur, inest ex parte actoris: sin ex interuallo, locum habet ex parte rei.l. obligationii, D. de obi.& act. ubi Paulus ait, conditio nem efficacem esse, quae in constituenda obliga tione inseritur, non quae post persectam eam ponitur. veluti , Centum dare spondes, nisi nauis ex Asia venerit sed hoc casu existente coditione locus erit exceptioni pacti conuenti.Nunc de priore parte videamus. nam si stipulatus centum coti

278쪽

nuo pepigerim ut per partes soluere liceat, pacta incontinenti factu stipulationi inesse Paulus scri bit in l.lecta, qI, De reb. cred. nimirum ex parte actoris,ut actionis serma immutetur: & creditor non plus singulis Pensionibus petat, quam quan tum pacto expressum est. Similiter si sortem & v suras pure stipulatus cofestim pepigero, ut donec usurae soluantur sortem non petam, c5ditio stipulationi inesse dicitur in d. l. , . I,D.de pact. Planὸ singulari casu pactum huiusmodi confestim inter positum, non tamen ex parte actoris inerit, sed ex parte rei locum habebit. nam si tempus obligationi adiectum sit,ueluti usque ad Kalendas, post te-pus petere quidem stipulator poterit, sed pacti

conuenti exceptione submouebitur: ait Paulus ind.l.obligationum, , De obi.& ain. &l.si madata, 9,=.2, D. mad.sed ratio haec est, quoniam pro prie obligatio ad tempus non constituitur.d.l.obligationum. At si ex interuallo adhibitum fuerit, tum ad exceptionem tantum valebit, ut modo die tam est ex d. l.obligationum.itemque in l. 2, g. item quaeritur,D. de dol. except.ubi stipulatus pu-rc, si postea paciscatur ne ante diem petat, si prius petat,pacti exceptione repellitur. Atqueloc ex loco interpretanda est l. siquis, 9,D. de pacti ubi Vlp.agit de pacto, ut quatenus facere debitor possit,eatemis creditor agat. Nam illud tactu incon tinenti appositum fuisse necessc est, cum de imminuenda actione loquatur.quod si ex interuallo factum esset, ita conceptum fuisset, Quatenus face re possit, debitor teneatur: atque ad exceptionem valeret.Seq. III: Pactu substantiae contractus adii

279쪽

ciens quocunq; tempore adhibeatur, nullius ino menti est. nam si credidero tibi decem ut mihi undecim debeas, amplius quam decem petere non possim.d.l.rogasti, .I,D.si cot.pet. & l.si tibi,I7, D. de pact. ubi Paulus rationem subiun sit : Rcenim non potest obligatio contrahi, nisi quatenus datum est. Caussa aute differetiar a bonaes dei contractibus superius cxposita est, quonia hic res non est in integro caussa differentiae ab enuntiatione superiore, quoniam illud pactu onerabat obliga tionem:hoc autem subleuat.qua de caussa fauora bilius est.l. 7, D.de oblig. & act. Seq.IID: Pactu adiiciens adminiculis contractus, si quidem coli nuo adhibitum est,ex parte actoris inest: sin ex in- teruallo, locum habet ex parte .rei duntaxat.l.si ita quis ,I33,fSeia, D. le verb. obl. ubi actio ex stipulatu dari dicitur ei qui continuo post stipulatione pactus fuerat.itcnim in I.iure,ue, C. de fideiusis ubi

pactum ut ante cum reo quam cum fideiussore a

gatur,actionem aduersus sidcius rem impedit. &l.3, D. de rescin.ved. ubi si emptioni stipulatio ad hibita fuerit,& cx continenti conuenerit, Vt Venditor de euictione satis let,Paulus in si. legis scribit, emptorem ex stipulatu agentem petiturum ut satis letur. similiterque si crediderim tibi ea lege, ut mihi Romae soluas.na actio ita nascetur, Ut Romae peti posit.l.aut mutua,6. & l.is qui , 9,D.de eo tu .cert.loc.Itemq; si in cinptione cui adhibita stipulatio est, conuenerit, ne cui certo in littore piis scari liceat, per stipulationis legem obligatur: est Vlp.in l. venditor,II,D.com.praed. Eodemq; per tinet l.petens, 27, C. te pact.ubi Imp. scribit pete

280쪽

U AEST. ILL. LIB. acitem ex stipulatu cui pactii vel post vel statim ad

hibitum est, audiendum esse. Quanquam in usuris locum hoc non habet. nam ita ius ciuile coparatu est,ut in strictis contractibus usurae ex pacto quan uis incontinenti adhibito non debeatur.l. Titius, 2 ,D.de praescrip. Verb. sed tantum ex stipulatio ne.l.3,C.dc usur.l.s pro parte, IO, D. de in re vers. Vbi vero ex interuallo pactum interpositum est, tum reo ad exceptionem valebit.Itaq; si post emptionem, cui adhibita stipulatio est, cx interuallo convcnerit ut veditor de euictione satis det, ac ve-ditor ex stipulatu agens pretiit postulet, pacti ex ceptione summouebitur: sI NON pactus sis ut satisdes. ait Paulus in d. l.3, D.deresc.vend. no quo

apud iudice opponatur. sed quod pacto apud Prq-torem a quo venditor actiqnem petebat allega to , praetor actionem denegat propior bonae fidei iudicium: cuius tanta vis est, ut etiam si stipulatio adiecta sit,tamen in ea pactum insit. Nunc rei dilucidandae caussa tabula silbiungemus,in qua semmatim totam hanc disputationem descripsimus. Ex quibus ita disputatis, non modo de summa in

ter bonaefidci &strictos contractus conuenientiat verumetiam de aduersariorum nostrorum iudi

cio existimari poterit.