Fr. Hotomani iurisc. Quaestionum illustrium lib. Eiusdem Disputatio contra c. Raynutius, De testam. Eiusdem vetus, renouata explanatio l. frater à fratre

301쪽

tionis duo esse extremaevnum in obligatione vendentis , alterum in acquisitione emptoris. nam alienae rei venditionem ex parte venditoris vale xe,propter ipsius obligationem, constat.l.rem a licnam, D. de coni.emPt. Quare cum illo extremovenditio niteretur, & statum cepisset:nihil ei haec. aduersatur regula: quae de iis est, quae statum omnino non ceperunt. Secundo obiicitur l.stichum,

93, .aditio, D. le solui.vbi ciuilis obligatio quae ab initio inanis erat, ex postfaeto confirmatur.Vt in herede fiduciario, qui postea fideicommissario successit: itemque in muliere qus eius pro quo in

tercesserat heres fuit.Sed utraque obligatio constituta fuerat ab initio,statumque certum & stabilem ceperat: tantum propter cxceptionem effectu non habebat. quae exceptio postquam aditionis iure sublata est, non conualcscit obligatio quae ab initio fuerat inutilis: sed quae utilis fuerat, sublato impedimento vim suam exerit. Postremo obiicitur l. ,D. de rit.nupt.vbi 1 nor annis duodecim nupta,tunc legitima uxor futura dicitur, clima pud virum explesset x I I annos. Sed ex Ve bo Explesset satis significari arbitror minorem annis x I I dici a Pomponio, quae duodecimum quidem annum ingressa, non autem egressa sue rat. quod in pubertate requiri satis constat ex g. I , Quibus mod. paci. pol. Denique errorem fuisse necesse est, ut in l.pen. f.vit. D.quod falsstiit.& l.cum hic status,3r, .siquis, ro, D. de don .int. vir.& matrimonij fauorem tantum esse , ut pro-

302쪽

pter exigui temporis desectum non rescinderetur: siue iam annum MI attigisset, siue non attigis set:sed parum admodum ab eo abesset.nam error an multo minore esse non potuisset.Singulare igiatur hoc fuit in matrimonio,propter eius fauorem& perexigui temporis interuallum. Eisisque rei exemplum est in l.Proculus,67,D.de iur. lot.ubi liber ancillam quam liberam putabat uxorem duxerat, dotemque acceperat:& statuitur, si ea manumissa fuerit, dotem quidem ex post facto con firmari non posse: matrimonium autem ex manumissionis tempore initium sumpturum.Itaque nihil aduersatur l.eos qui , 63 , D.de rit.nuptiquam Gordianus citat in l.ets,6, C.de nupt.ubi matrimonium contractum in prouincia ab eo qui ossi cium gerebat,si deposito officio in eadem volun tale pcrscuerarit,iustum efficiturinon enim retro

iustum essci dicitur, sed ab eo demum tempore quo depositum ossicium est. qua de causa liberi ante nati legitimi non sunt,sed ij dutaxat qui postea nascuntur.Multo minus aduersatur quod dici solet, cum alieni numi crediti sunt, si costumantur, condictionem nasci.l.nam etsi,13,D.si cert.pet.no enim mutuum quod ab initio non valuit, cons macum sed ex facto consumptionis condictio nascitura non omnis,I9,g.I,D.eod.

303쪽

eratio in bene morasa riuitate toleranda sit.

ERΡLxxΑ haec quaestio est. Nam ut tessias .rada esse vidcatur,disputari sic potest: primum: Quemadmodum aequitati naturali

consentaneum est,pro ceteris rebus omnib.utendis datis mercedem pacisci: ita pro pecunia utenda data mercede pacisci non iniquum videtur. Similiterque ex cotrario, si naturalis aequitas p stulat, ut gratis pecunia utenda daretur: etiam ceterarum rerum omnium usus gratuito concede-dus esset , ac proinde locatio & conductio ex c5- muni vita tollenda,quod esse absurdissimum inter sanos omnes constat. Quin etiam Foeneratio quasi locatio quaedam pecuniae videtur efferunde Collocare pecuniam scenori, Veteres dicebant, quasi locare:vt in l.vxori,2 .D. de ususruch.leg. l. si bene, 33.D. h.t.Tullius Ossic. 2. Pecuniae non quaeredar solum ratio est,uerumetia collocandae, qusperpetuos sumptus sippeditet. Plautus in mostella ria: Scelestiore ego annii locado argento scenori Nunquam ullum vidi.Sueton.Augusto:Notauitque aliquos, quod pecunias leuioribus usuris mutuati, grauiore taliore collocassent.Et ex contra rio, Conducere numos dixit HoratiuS,Sat.2. pro, Fcenori accipere. Omnia conductis eoemens obsonia numis.

id est, tanori acceptis. unde paulo post Foenus Mercedem appellatauinas huic capiti mercedes exsecat. ubi tamen

304쪽

Exigit legi posset, Quinctia ut merces locati prae dij Reditus vulgo appellatur, l. liberto, 21. D. de

an.leg.ita Foenus quod annuum est,Pccunis redi tus appellatur.l.Titius,aq. D. de praesc. verb. & l. qui quadringenta, 88. .I. D.adleg. Falc. Sequitur

argumentum secundum: Naturae consentaneum est, neminem cum alterius damno fori locuple . tiorem, & ex alterius incommodo suum augere commodum:l.natura, D. le cond. in leb. Debitorviens creditoris pecunia ,ei commodum illud in

tercipit:nam creditor suos numos aut mercatura facienda exercuisset, aut eos in praediorum omptionem collocasset. Quare consentaneum est, debitorem ei damnum illud sarcire, ne ex es terius damno lucrum faciat. Seq.tertium. Quemadmodum aequum est, emptorem, qui re sibi tra dita pretium non soluit, eius pecuniae usuras prae

stare, l.Iulianus,13,g.ex Vedito,D.de act.empl.CO-dem modo aequum videtur, eundem, cui vendi

tor accepto preti' confestim illud mutuat, aut eum iubet rei pretium in mutui vicem habere, eius pecuniae usuras soluere. velut in l.3. pen. D.ad Macedon.& l.si ex pretio,6.C. si cert.petat. Quid enim interest, utrum ab eo qui pecuniam

alienam ex caussa venditi, an ab eo, qui ex mutui caussa pecuniam retinet,vsura exigatur λ Seq. I V. quemadmodum ars cauponatrix in bene constituta ciuitate opportuna iudicatur, cum quia dam edulia rure ab agricolis &' piscatoribus in urbem allata coemunt, ut ea postea ciuibus diue- dant, licet eo commercio quaestui suo consulant: in quo etiam Platonis auctoritas laudatur, l. 2.D. de

305쪽

D.de nund. ita cum οβολο ατι , foeneratriX,numularia, maῖnas ad Vsum Vitae communis oppo

tunitates habere semper iudicatast: non immerito in bene morata ciuitate probanda, & toleranda videtur.l.quod priuilegium, 8,D. lepos.Ac, memorabile est,quod Imp. Leo,philosoplaus,pietatis & religionis Christianae studiosissimus, &qui concubinatum e repub. Christiana sustulit, scribit,patrem suum Baulium Macedonem stane ratione Christianis omnibus interdixisse: sed postea sese comperissc, humanam vitam arte illa carere non poste: trientesque usuras permisit: Notia 83. Illam autem Basilij constitutionem esse non dubito, quae Leoni falso inscripta est, apud Ha men op.lAH.tit.7.ubi iubet pluris fieri a Christia nis legem Dei, quae foenerationem prohibuit,

quam commoda, quae ex ea comparari putantur.

Quintum argumentum proferri potest, quod te ges Impp.Christianorum veluti, Constantini &Iustiniani) Mnerationem permittunt. Lex autem cst rerum humanarum, ac praesertim bonorum ac fortunarum cuiusque ciuis domina & regina: ut

ex Chrysippo Marcianus tradit in l. 2, D. de te gib. Quare ut ceterae leges de acquirendis domi iiijs in quaque ciuitate dominantur: quanuis aliarum ciuitatum leges sint dissimillima: : ita lex de foenore & mercede aliqua ob usum pecuniae praestanda, praesertim ab Impp. Christianis pro mulgata, non improbanda videtur. Postremum argumentum esse poterit, quod in scenore per se& simpliciter considerato vitium nullum est.' uidenim si unciarium sitῖquale olim legib. x ri tabul.

306쪽

permissum fuisse, Tacitus lib. .testatur:an no potius debitoris quam creditoris commodo cxercebiturῖOmne igitur scenerationis vitium in quan titate ac magnitudine accessionis, non in ipsa ac cessione & incremeto positum videturicum sui s. docuimus) corruptissimis reip.Rom.temporib. statissima & frequentiss. Vsura esset celeuma: se pe autem binae, ternae, atque quaternae centesima exercebatur: qua ex mUnitudine natum essesce neratorum odium constat: cum illa fgnoris acer bitate , non longo tempore, debitorum inopum fortunas exhaurirent, Vt apud Auson.Si turpia lu

era.

Faenoris: aut velox inopes vora trucidat. Et apud Demosth.Olinth. ι: οἱ δανειζόμενοι ραδίως

ab των αR - ἀφίς αWr .Csim igitur Iustiniani co nitutione certus usuris modus sit impositusmihil incommodi videtur, foenerationem in ben e mo

rata ciuitate exercere.Neq; vero mouere nos inania quaedam assumenta debent,veluti si quis dis putaret, iccirco scenerationem esse damnandam, quod ex re alienoructu quaerit. na pecuniae quiadem mutuae dominium in debitorem translatum esse sate dum est, neque mutuum contrahi, nisi &dominus sit qui dat, & dominus fat qui accipit.l. 2, .2,& g.pen.l. nam etsi,I .l.non omnis, I9, ρ.Vlt. D.si cert.pet.sed non si aliena res cst, iccirco ex ea fructum percipere extraneo no licet. Nam & colonus ex fundo alieno fructus percipit, & fruetita rius,& Vsuarius: atque adeo maritus, si veritatem non fictionem spectemus. l.in rcb. 3o, C. de iur.

307쪽

dot. Nihilomagis mouere nos debet,quod credi tor sine labore,sine impendio, sine ulla sua opera fructum quaerit. Nam etsi foeneratio quaestuose ut Plin.eleganter dixit) segnitiae materiam prae

bet, atque ab industria homines auocalmon tames quam in rem nullam meam operam & indu sfriam consero, iccirco mihi fructum ex ea perci pere non licet. Nam & dominus , qui colono, inquilinove praediuin locauit, vel pecora pascen da partiario dedit,operam nullam confert: l. 3. C. de pact.& socius,qui solam pecuniam contulit, ex negotiatione, quam alter solus exercet, iure lucri partem consequitur. l.si non fiter. 29, D. pro sec. Minus etiam aduersatur, quod Aristot. disputat, contra naturam esse , ex numis sterilib. fructum

optimo,inquit,sceneratio in odio est, quoniam ex ipso nuino lucrum quaerit. quod ipsius argumetum etiam Ambrosui & Chrysostomus secuti sunt.Sed non si res per se sterilis est, iccirco cum opera & industria coniuncta excoli, & frugifera, fructuosaque reddi non potest.Non enim fructus Omnis naturalis est: ut clim praediorum Miges, Manimalium partus, fructum appcllamus: l . D. de euict. Fructus enim quidam ciuiles sunt, veluti

mercedes locationum, operarum, seruorum, Vecturae, nauium & iumentorum. l.mercedes, 29. D.

de hered. petit. Quin etiam usura pecuniae modo reditus, modo fructus appellatur, ut iam aliquoties demonstratum est: alioqui ridiculum es. 1et dicere, quia mula sterilis est, iccirco nullum ex

308쪽

eius locatione percipi fructu licere: clim omnium iumentorum vecturae passim fructus appellentur: ut in l.8,3.1.D. de reb.auet.iud.possL39. Delegat.

I. atque adeo etiam nauis vectura fructus dicitur:& usurae in eo comparatur, quod neutra natura

prouenit, sed iure percipitur. l. si nauis, .D.derei vindic. Neque minus absurdum esset disputare,quia domus domum, aut nauis vecturam non parit, iccirco mercedem ex eius locatione exigi

non licere. Nam rectissime Papin. illo loco scripsit,usuram non natura prouenire, sed iure perciapi. Et Pomponius: Ulura pecuniae,quam percipimus sinquit) in fructu non est: quia non ex ipso corpore,sed ex alia caussa est:id est, ex persona obligatione nascitur. l.vsurae,i.D.de verb.signis. Quod igitur Sterilis aut Fructuosae pecuniae nomen in iure nostro usurpamus:Vtini. debitor, 7. l. si bene,33.infra h.t.l.3,M.vsuris, D.de coni.tui. act. nequaquam ad propriam fi uctuum vel naturaliti, vel ciuilium rationem reserendum est, sed ut pertranslationem dictum,accipiendu' est: quoniam ut Festus scribit Foenus appellatur, naturalis terrae tatus. Ob quam caussam & numorum scelus Foenus est vocatum : & Foenebris pecunia, quod crediti numi alios pariant: &apud Graecos eadem res τοκος dicitur, παρατο, His igitur aut similibus argumentis probari videtur posse foeneratior ac praesertim, ut nonnullis placere video, cum quis mediocrib. sortunis praeditus, sed praesenti pecunia forte instructus , opulentiori multo , sed minus a praesenti pecunia parato pecuniam sub usuris credit. Verum his omnibus

309쪽

non obstantibus, contrariam sententiam verio rem & probabiliorem esse arbitror, iis de caussis, quas subscribemus.Nam primum & summum a gumentum ex auctoritate Scriptura: sacrs duci tur ,Exod.22.Leuit.23. Deut.23. Vbi Deus vetat, ne eius ciuitatis ciues,quam ipse pro sua sapientia in stituerat, ex creditis pecuniis vel foenus,vel quan uis aliam accessionem,siue exuperantiam,& addi tamentum exigant. Nam utruque propheta Ezechiel coniungit, Foenus & Exuperantiam sue; ut quidam conuertunt, Superabundantiam, cap.18.

Ac scenus quidem ab Hebrieis NeZech appellatur: quo verbo morsum significant, quasi quod debitorii fortunas arrodat,atque abundat. Additame tum autem, Tarbat: ut disputari possit, non eam tantum usuram damnari, quae ciuem mordet at que arrodit: hoc est, damno assicit, eiusque bo na deminuit : verumetiam omnem ad sortem accessionem , citisque incrementum et quo Verbo Foenus nonnunquam a nostris appellatur r ut in l.9.D. de alim.& cib.leg. l. I,όf. bellissime. D.ve legat.nom. cau. Etsi autem huc referri solet illud Cnristi praeceptum, Luc. 6. δανώζετε μηδεν α ελπίζον M: : tamen a multis iam demonstratum est, verba illa ad sorte potius,quam ad scentis pertine re: propterea quod paulo ante dixerat: ἐαν δανειζη- τα παρ ων ελπίζύε απολαβων: quasi απελ- ονΤεο dicitu esset, pro απολαβῶν. Atq; ita Baslius locu illii in Psal.I .diserte interpretatur. Secunduargumentum erit, ex veterum summorulcgissatorum auctoritate,Scripturq sacrς cosentanea. Nam

Plato quidem lib. de legib Sceneratorem, &sor-

310쪽

tiam Aristoteles lib.Politic.1.multa scribit, & fce neratorum quaestum lenonum quaestui comparat. Et Plutarchus eadem de re libellum scripsit, ub1 ait: Foeneratores contra naturam de nihilo nihil efficerc,& ab iis ex eo quod non est, neque via quam fuit,lucrum captari. Similiterque Seneca lib. de Benef7. Quid Foenus,& Kalendarium, &Vsura, nisi humanae cupiditatis extra natura quae sita nominaZEt Cicero in Ossac. Catonem Μaio rem laudat,quod foenerari,& hominem occiderei codem loco haberet. Quin etiam, ut ad ius nostrii, hoc cst, ad Rempublicam R. veniamus: idem Ca to in lib. de Re rust scribit: Legibus xi I tabul.sceneratorem quadrupli damnatum, clim fures dii pii tantum damnarentur: ex quo, inquit, intelligi potest, quanto improbiorem fure foeneratorem existimarint. Neque obstat, quod Tacitus libro quinto scribit,iisdem x II tab. sancitum fuisse, nequis foetus unciario amplius exerceret. Nam cum Anciarium foenus creditori magis prope damno sum sit quam lucrosam, illusam hac lege foenera

toriam artem esse apparet. Tertium argumen

tum ex intima Iurisprudentia eruendum est, hoc modo: Ei demum quaeque res quaestuosa esse debet, cuius periculo est:neque enim ante rem cui que quaestui esse oportet, quam eius periculo sit: ait Pomp.in l.is qui, II. .I.D.comm Od. neque Vllum lucri, questus, emolumenti genus, in tota Iurispi udentia reperietur, quod non indiuidue c5iunetism