Ars cogitandi in qua præter vulgares regulas plura nova habentur ad rationem dirigendam utilia

331쪽

mihique displicere ; potero Deum precibtu sollicitare ut

ue rumn instaurer , ut Co MMδm , quo nari m bacillitatem excusem sed hujus non magis dicendus paenitere, quam quod .Angelus non sum aut Cato. ctiones meae ordinae unt , U Uormes mihi, meoque flatur ; Melius me gerere non possum et Paenitudo vero' prid ad ea non perrines, quae in nostrἀ potesare non sunt. Nee mihi Iane capiti corporique hominis profligaui visum es Philosophicam monstros caudam aiungere , inceroe , ut rantula ram misera visa quae rectar pars , p rem qua ouxit intcgram , annosam , puI- .cherrimam eoarguat atque impriser. 'Si denuo vivendum essor, eodem quo vixeram modo viverem ; de praeis reriris non guerre , saura non extimesco. O voces horrendas, omnisque prorsum religionis extinctae

indices , illo Uignaε, qui alibi nas habet Ego

caput obnubo demistoque, ου in monem, quam nec ra- puro nec recognssco , Husiri mo mitto praeripiarem , ranquam in flentem tenebros uo abdissum , unico 1ne ictu oculi absorbentem , unico me temporis momenro si scantσm; me, inquam, altissimo somno corripiendum, fusurum eum summo snsuum subre, fine omni prersiti dolore & alibi. Non est cur de morectui Da praecepta trad- , quae semiboraris doloris perpessione absolvitur , quam nihil excisii , quod vel rimorist, vel nocumenr'.

unam vis a re proposita videamur divertisse, dicitamen possumus in viam rediisse , ubi admonuerimus nullum librum magis inducere atque stabilire pessimam illam consuetudinem de se semper lo. . qnendi , se sussque pro sermonis materia ubique usurpandi exigendique ut alii tantundem sectant: Quod mi ξ judicium depravat, thm in nobis ipsa

vanitate , qtae tales sentiones nunquam non Comitatur .

332쪽

Cap. XX. SIME ARS COGI NDI. 1s

tatur; tiun in aliis, malevolentia odioque quae adversum nos concipiunt foventque. Iis tantum de seipsis loqui fas est, qui eximia sanctitate conspicui, iplia orationis tenore testantur: si virtutes evulgent. se eas evulgare ad aliorum aedificationem, et ad Dei et Max. laudemi: .si peccata retegant up seipsos coram hominibus lauruilient , altuque ab iisdem flagitiis avertant. Ita mediastinis vero minutulas virtutes Propalare , deridenda vanitia est , scelera vero es flagitia denudare , sine ullo conscientiae morsu, sine ullo poenitentiae indicio Mons est atque coercenda impudentia : Cum ultimum hominis profligatissimi vitium sit, de peccatis non erubescere , non confundi, non dolere: sed de iisdem indiscriminatim , ut dea re quavix alia , sermones - miscere; in quo ipsissima Montani indoles sita est

Ab hac maligna atque invida contradicendi libaqdine aliquo modo distingui poterit alia animi dispositio minus equidem mala , sed iisdem nos inter discurrendum erroribus irretiens. 1 Haec est illud disputandi cacoethes rationem , etiam . tantopere

Non quod generatim disputationes improbari debeant; ε contra dici poterit, moqb deblia usurpentur, nihil illis esse ad ingenia acuenda, ad iam mimenta excogitanda utilius, siye invenienda veri rhas sit, sive dis demonstranda. . Animi uratus tu rei icujuspiam nudo examine solitariε versantis . ut plurimum torpet languetque , Meti ut opus aliquo calore sit, quo excitetur; quo latentes Idoae expergetant , atque evoceatur. Ex multiplici namque

333쪽

oppositione passim in earum rerum notitiam per venitur . quae Ohesim faciebant ec obscuram.& pe suasu dissicilem , ad quos prolata obiceS superan-..dos ingenii vires intendimus. ' o s.

Sed itidem verum est, quo haec .eXercitatio oenissetur utilioli, quando rite & sine omni animi pe turbatione aut aversione adhibetur , eb esse Musidem abusum perniciosiorem . . cum scilicα glesia ducimus quocunque pretio , quocunque periculo S propria defendere , est aliena impugnare. Nihil, potest nos magis a veritate abalienare , quam haec disputandi prurigo. Hinc sensim assilescimus ubique rationes invenire, .vel potius, ubique rationibus inos metipsos prae&rre , illii enim nunquam cedis: mus, nunquam manus damus. Hinc gradatim ebdeducimur, ut nihil certi hil eamus, ut una veritatem & errorem confundamus, utrdmque in eodem probabilitatis gradu collocantes. Hinc tam rarum est, ut disputando lites dirimantur; hinc nunquam ferme altercantes Philosophi 'la: eandem conspirant sententiam , lamper aliquid superest quod .r gerant, quod in sui defensionem proserant: Non enim animus est errorem , sed silentium devitare, quia minorem ducunt ignominiam semper decipi, , quam fateri se aliquando decςpt . . Iicque nisi diuturna exercitatione assueverimus nobismetipsis . penitus regendis , inhibendisque, animi motibus perarduum sane erit, inter disputationum ardores, aufugientem ex oculis Verita-,tem non serdere , cum nihil apud nos fiat, quod ad concitandos .ianimi inordinatos motus faciat imagis. Quodnam illud vitium est , inquit stri' mor celebris, ad quod disputationum nonu M abripimur λ cum illarum ferme semper directris

334쪽

Cap. XX. SI 'ARS COGITANDI ic,

sedeat iracundia. Primo bellum rationibus indici-'smus, deinde viris ipsis. Disputare tantum disciti' mus , ut possimus contradicere & dum contradi- ctiones reciprocantur, fit, ut disputationis fiuctus sit veritatis amissio l Hic in ortum sertur, ille in occasum ; quod primarium erat & rei caput peris ditur. dum inter rerum secundariarum & inci- dentium turbas erratur ; & tandem post exactam rixis & clamoribus horam, quid quaerisatur, ne- - scitur. Hie apud inferos est , ille apud superos, 'ι hic dextrorsum , ille sinistrorsum abit. Hic ver- bulum captat. , aut similitudinem : ille nec audit nee intelligit amplitis quod opponitur , sed i tus suo cursui piosequendo ita intentus est , ut, ε te neglecto, i se solam & videat S audiat. Sunt . qui , cum se adversariis impares norunt, omnias larmidant , omnia rejiciunt , ipsam in limine dilutationem interturbant , vel in media lite Mobrumatε obmutescunt superciliosum conteirin ptum affectantes, aut rixarum scit. fugam insula

modestam. Hic , modo hostem seriat , insuper' habet, si totus illius ictibus pateat : ille singula vetha digitis dinumerat , singulis pondus dinu. merando addit. Alius strepitu & laterum fit- mitate tantum valet : , sunt qui contra ' seis metipsos digladiantur , auditoresque pro loquiis , inutilibusque digressitonibus defa- tigant & obtundunt. Denique alii sunt , qui contumeliis armati pugnant , & ut possint a prementium rationibus evadere 'de nihilo rixas edicitant & turbas. En ordinaria disputatioiRim mala satis ingeniose ab Hoc Scriptore a sitisi φdumbrata coloribus ,

. qui cum . verae o ditatis humanae naturar, ignarus

335쪽

ignarus esset vitia tamen & corruptelas optimhpervidit. Ex his liquet , quantumlaoc genus dil-tationum Eristiorum valeat ad mentem pertu m- d. iii , m Ho summa cura non advigilemus . primum ne ipsi in hos errores labamur , deinde ne . alios lapsantes sequamur: modd, inquam . ita nossemetipsos non instituamus, ut alios possimus errantes videre, nee tamen ipsi errare, latumve unguem

discedere a fine quem nobis debemus proponere, i sit. veritatis ducutiendae elucidatione.

Inveluunt nonnulli, praecipue in Aulis Principum, qui eum probi norint, quam molesta, quam Bigrata sit hare contradicentium temperies, viam ii stunt prorsus oppositam ' Hi nemini contradi eunt, Omnia laudant, omnia approbant; & hoc illud est quod obsee iofraae sive Gomptiumria dici

potest , quae sane fortunis amplificandis aceommodatior est , sed eadem rationi vitiandae non minus exitialis, Nam sicut eoinrradianus verum Prisnunciant quod aliorum effatis contrarium est; ita e-- placentes ae is quissi omnia habent pro veris : at,

quae haec consuetudo primb judicium eorrumpit Qtiatque, ac deinde mentem ipsam. Hine Laudationes evastie adeo communes , &tam pmmitati congeruntur in omnes ut jam dici nequeat quid sit de Laudatis sentiendum. Ubi nam ille Concinnator , qui hominum non audiat in Gaeer Eloquentillimus p qui auctiores ipsa doctritae sublimitate non rapiat in admirati em sui tCuicunque parentatur , is pietate insignis moritur. Triobularii. -iptores vra volumina conflare ρομsunt

336쪽

cip. XX: SIVE ARS COGITANDI. et a

sunt. si in unum compiNant Amicorum Elogia. Med ut in hac profusisbma laudum sine delecta distributione mirum sit, aliquos inveniri qui tam cupidὶ illas appetant, collatasque tanto studio colli

gant atque conservent.

Impossibile est, ut haec tanta in sermone confusio ' similem io mente confusionem non pariat , & qui assuevere omnibus laudandis , omnibus etiam approbandis non assuescant. Iam verb , si falsitas verbis tantum inesset non menti, sufficeret tamen ad eos ab hac consuetudine abalienandos, qui sincerε & cordatε veritatem colunt. Nucesὁ equidem non est , ut id omne vituperemus, quod cernimus vita perio dignum , necen tamen omnino est , ut 'id totum laudemus , quod est revera laudabile Aliter namque iis illudimus , quos immerentes hisce ornamus laudibus ; ad alios decipiendos eo currimus , qui in livum laudum amussi judicant. Praeterea injurii sumus veras laudes promerentihus , dum illas immerentibus prodigimus ἰ Denique omnem verbis fidem detrahimus, Omnes nominum Idetas confundimus, postquam sic nostra culpa desierint esse judiciorum cogitationumque nostra.

Lum signa , in perintque quandam tantum exteris nam rurbanitatem denotare . qua, eos quos laud mus , itanquam Quadam os issa salutatione coli

nestamus ; nam hoc totum illud est quod ex hisce

laudationibus ordinariisque urbanitatis officiis poterit inferri- Se 2. IX.

Cum Philaatia 'variis nos modis in errores eons

, vel nos potius iisdem adglutinet impediat ue

337쪽

Pars lis.

possimus nosmetipsos inde extricare. ille silentio non est praetermittendus , qui S pr culdubio praecipuus est , & communissimus t Cumiscit. hic nostri amor nos ad opinionem defendendam compellit & obligat , ob alias cauta rationesque , quam quae ab ipsa opinionis veritate petuntur. .ando semel sententiam hac conditione propugnandam suscepimus , non amplius curamus' veraene an falsae rationes proserantur , quibus illam sucticiamus, sufficit si tales sint, qhiae possint utcunque persuadere , in auXilium evocamus argumentorum omne genus, sive legitima illa sint, sive spuria, ut aliquid saltem dicatur, quod cuivis possit impone- immo aliquando eousque progredimur. ut illa

proferamus , modo possint prodesse . quae a nobis apertδ falsa noscuntur. En quaedam eXempla. Nemo emundis naris unquam suspicabitur Mon-1anum Astrologiae judiciariae nugis & somniis mdem 'adstrinxisse : Nihilominus quando his Opus a habet ad naturam humanam', stolidε vili perulendam, ab illo producuntur tanquam rationes solidae ct bonae. Quis inquit, hae corpora, coelestia scit. anima , vita, disiursuve privabit qui idorum conside-

Illinc animus est homini , set monis privilegium quo Brutis antecellit , eripere ' ut nobis ridiculas: narrat fabulas ,' quarum insulsam falsitatem nemo illo melius cognovit ex quibus deinde magis ridiculas deducit conclusones. uuidam δε Brutorum

Ioquelas inrelligere; actitarunt, ut nonnius Thya1rem, ,

338쪽

praeteres , ur osura iresaurur, quaedamgemas Canta eligant in Rexes, omninὰ oportet eo ess ictorum utra immulgi rei, S gesticulationex interprerariposse. Pati ratione quis inferret equum a Caligula consulari dignitate ornatum , cum pro muneris scit. ratione mandata dispergeret, intellessiam fuisse. Sed injurii Montano sumus si malas has illi deducti nes adscribamus. Illi enim propositum non erat rem rationum vi conficere , sed in indigemam acervum congere re quicquid poterat adversus humanam naturam effutire: quod tamen vitium est, cum rati nis aequabilitati , iis cordati hominis candori quam maximδ contrarium Quis demum ferre, poterit hunc atham ejusdem Authoris discursum de Ethnicorum ex avium volatu divinationibus, quas inter Ethnicos sapientissimi

deridebant Θ omnium apud veteres disinarionum anti quissimae pariter es certiinimae erant , quae ex avium v laru pergantur. Nunc dimam nihil simile nihil tam admirabile: omnino aurem necesse es, ut adeo mularis , . adeo ordinatas aurum motus ex quo futura praedicimus , ad ram nobilem operarionem a causa excellanti dirigatur Ηune rem mirificum essectum feelusio in-

redinu , consensu , discisi seque eruis a quo producitur. adscribere naturae Ieribuν , despere es, atque adeo Ien'. Duria evendentissimd falsa. Nunquid lepidum affatim est , hominem videre. . apud quaen nihil evideliter ream est , vel evidenter falsum ui tractatu nominatim scripto ad Pyrrhonismuni postliminio reducendum . ad omnem evidentiam re certitudinem eliminandam , has nugas vendentem', oppositamque sententiam evidentis talsitatis condemnantem y Sed nos ludos facit. dum

sic garrit , estque inexcusabilis quod Lectoribus

S imponit ι

339쪽

LOGIC A. Pars In

imponit, ea obtrudendo , quae me credidit ipse, nec. a quovis credi citra dementiam postinc Procul dubio rerum naturalium cognitione Virgilium aequabat, is tamen nequidem avium intelis lectui regulares illas mutationes , quas in illarum volatu varias pro aeris varietate cernimus, ct ex quibus de sutura Caeli temperie conjicimus , attributat , ut videre est in egriniis illis Georgico.

rum versibus. . . Non equidem credo quod fir diuisitis tuis Ingenium, aut rerum fato prudentia major; Verula ubi rempes, o caeli mullis humor Mutanere vias, Jupirer humidus auseris Densar, erant quae rara modo, ae quae densa re- Iaxar ' Veret tur θωυ. animorum , sit corpora --

tuas

bara

agris

Et Iarae pecudes, ου ovanter sustule M has .aberrationes declinandas, cum q-neae sint , candoris tantillum sussicit. Communici- & periculosiores illae , quas ipsi non animad vertimus , quia sententiae defendenta praeocc Pata obligatio mentis oculos Faesi in is illudque bis obtrudit pro vero, quod est utile. Huwm lo unies me imur u unicam veritatem unicὶ quaeramus , si tam accurata diligentia rationes Omnes per,ndamus , ut etiam illa iis nobis non possit o igatha imponere,

340쪽

Cap. XX. SIME ARS COGITANDI.

Prius observatum est interuas erroruni causas, ab iis quae Ab objectis derivantur , ct quae ldei ico extern et dici m. sejunge as non esse , quia

ementita rerum e3teriorum facies nequaquam nos poterit in rQrem seducere , nisi voluntas intGestum prae vis xiv ad judicandum , prius quam ni de tei vetita te ς stiterit. . Clim thmpn pedes volunt tem tantum in intellectum imperi . .nou sit , ubi res 'mninb evidentes

sunt, patet ad mentem praeoccupandam rerum O scutitatςm mvl m. ςOnfe η s imo saepe evenire, in quae n0s 'd male ratiocinandum impellit animi