장음표시 사용
361쪽
362쪽
De Methodo. Nobis explicanda superest Logicae pars
ollima de Methodo , quae proculd hio utilissima est. ' Visum hic est etiam illa adjicere quae Apodixim spectant ;quia ut plurim im haec sita non est iamico Hiquo syllogismo, sed in multorum serie, Dibus invicti veritatem' aliquam demonstramus..inimb ad bene demonstrandum parum est syl-l smorum regulas novisse , quandoquidem ra-rimme adversus illas peccetur , cum tamen palmarium sit cogitationes rite disponere . claris- ue re evidentibus uti ad occulta & abdita inve-Hi nda. Et cum demonstrationis finas sit icientia , de hac necesse erit aliquid praemittere.
363쪽
Caput Primum De fientia ; iliam dari; mento cognoscuntur , cretiora esse quam q sensu ; quadam esse qua meus humano ea re non po-is ; de utilitate ex hac necessaria ignorantia enasiente
CUm aliquod effatum contemplantibus, ejus veritas vel per seipsam , vel per evidentiam quam sine ullo discurru percipimus , nobis innotescit , illud cognitionis genus habemus , qua Inusistentia dicitur, & qua prima principM cognose
Si verb veritas per seipsam sui fidem non faciat, alia argumenta adhibentur quae illam suadeant; haecque sunt vel aurisruac vel orauis. Cum Pro Pter authoritatem mens rei propositae assentitur, index dicitur et si vero propter rationem ; haec ratio vel omnino non satisfacit , sed aliquid post se du-hitationis relinquit, Ec tunc hic assensus cum hac dubitatione opinio dicitur. Vel omniud satisfacit, estque vel clara tantum apparenter, & ob attentionis deis m ; de tuneralis inmissis , si revera fallus sit, error dicitur ;vel si verus, yudicium ramo i- , cum ea rationis Vis non appareat , quae veritati stabiliendae QRficiat. Si tamen haec ratio non tantum marens, sed
Enda de vera sit; qaod nostitur ex diuturna ct a
364쪽
Cap. I. SIVE ARS COGITANDL 19s
curata attentione , ex firmo assensu, ipsaque claritatis indole , quae vivida esse debet & penetrans: tune genita a tali ratione evictio , scientia dicitur , de qua multiplices institui quaestiones pos
Et Primo quaeritur an talis scientia detur, id est, an nos habeamus aliquas cognitiones a claris certisque rationibus genitas ; vel generaliter . an ' ullas claras certasque cognitiones habeamuS,Nam hic quaeritur non minus de intelligentia, quam de scientia, later Philos hos extitere , cui ex profesta omnem scientiam Dissilierunt, huicque fundamento integram Philosophiam super extruxerunt. Horum aliqui , novi nimirum Academici , certitudinem solam proscribentes verisimilitudinem admitte-hant: alii Pyrrhonici scit. etiam hanc verisimilitudinem negarunt, omnia ex aequo incerta atque obscuristatuentes. iHoc tamen non obstante, verum est omnes hasce opiniones quae tandiu literatorum orbem exeris
euerunt , nullibi unquam futue nisi in sermonibus,dis,utationibus. S. scriptis , neminemque unquam serio illis fidem otitiinxisse. Ludi erant, otiosorumque & ingeniosorum hominum oblectamenta , nedum perspecta & penitus asserta dogmata, quorum ex praescii o vitam regerent: ac proinde conducentissima methodus erat, si quis os vellet his Philosophis occludere , eosdem ad conscientiae S b me fidei tribunal citare , ac pedere , num post tot' discursus , quibus conati sunt ostendere 1omnum a vigilia , sanam mentem ii dementia non posse discerni sibi in selidum non persuaserint te vigilare, esseque sui compotes. Stallis tantihum caudiaris
365쪽
doris residuum est, etiam occlamantibus in opposi- itum his argutationibus . omnes hasce inanes subtiis llitates pro falsis habebunt . latebunturque liberε , se neutiquam illis fidem habere potuisse , etiam si lex animo adlaborassent. .
Siquis autem eo usque unquam processerit; ut dubitarit, an vigilaret, an sui compos esset , an haec omnia externa existerent, an esset sol, luna. aliqua materia ; nemo saltem unquam dubitare potuit, ut D. Augustinus asserit, quin ipse existeret, cogitaret, viveret. Nam sive dormiat, sive vi det, sive mens illi sana sive aegra sit, sive fallatur, sive non ; certissimum ad minimum est , eum c gitare , esse , vivere; cum impc ile si existentiam vitamque a cogitatione separare, atque affirmare eum , qui ciuitet, necem vivere. Atque ex hac cognitione clara , certa, indubitata regaea condi potest ad eas omnes cimtationes pro veris & 'certis habendas, quae , hujus instar, clarae ct dirullinctae deprehendentur.
De sensuum item perceptionibus impossibiIE est
dubitare , dum eae a lentuum objectis separatim considerantur. Sive enim sol vel tetra existat; sive non et certus tamen sum quod imaginer me sciem videre & terram certus sum me duiutare dum dubito : dum credo me videre , audire : certus sum me credere quod videam & audiam: & sie de aliis r ac proinde cogitationem non ultra ea , quae in ipsa mente fiunt, extendentes, ilicque sola, quae
illic aguntur considerantes . innumeras cognitio
nes inveniemus claras , dc de quibus impossibile
erit dubitare. Hac consideratione uti possimus ad alterius,
quae hic proponi diei, quaestionis solutionem; an scit.
366쪽
scit . quae mente percipiuntur, certiora ves mineis certa lini sis, quae sentibus noscuntur. Evidens namque ex dissis est perceptionum atque Idearum, quas' ita mentis reflexione cognoscimus, certi res nos esse, quam quorumvis, quae a sensibus taurimus. Dici etiam potest, licet sensus nunquam suo nos internuntio fallant, ipsam tamen certitudinem , qua scimus illos nos non fallere , ab ipsissensibus non esse , sed a reflexa mentis cogitatione , a qua discimus, quando illis vel habenda vesneganda fides sit. Ac proinde fatendum est D. Augustinum tectδρο Platonem sensisse, veritatis judicium ejusque
diseernendae r iam ad sensus non pertinere. Nomest, inquis, Daicium veritaris insensibus. Imb laec , quae λ sensibus hauritur, certitudo, non ad dum lase patet, multa sunt quorum a sensibus notitiam credimus hab- : quae dici tamen non possumus
Exempli caussa : scire possimus per sensus hoe corpus alio majus esse ρ certo tamen non possumus stire , quaenam illius vera & naturalis magnitudo siti & ut hoc palam fiat, considerandum est. si omnes hucusque homines perspicillis pulicariis live ampliantibus usi semper suissent, tanta illisomnia corpora taliaque debuisse videri, quanta & qualia ea vaec perspicilla exbibuissent. Iam vero oculi nostri lentes Opticae sunt, ignoraturque praecia, tum an illis res visas minuendi , augendive vis data sit , tum an pris cilla arte facta quae
arbitramur objecta Mois vel minora vel major. exhibere , eadem ε contra verae de naturali magnitudini non restituant i ac proinde absolutam rerum magaitudinem perspectam non habemus. Ignoratur
367쪽
Ignoratur etiam in rebus an eandem Omnes magnitudinem cernamus, Nam licet duo idem corpus dimetientes consentiant illud quinquepedale esse , illis tamen fortasse non convenit pes quantus sit cum uterque tantae magnitudinis illum concipiat , quantae ab oculis exhibetur. Poterunt autem hujus oculi pedem repraesentare diversum ab eo , qui ab alterius oculis repraesentatur , quia utrorumque oculi lentes fortasse sunt diversim δὶrmatae. Admodum tamen verisimill est exiguam esse hanc varietatem , quia in Deutorum fabrica exigua varietas conspicitur , S quae proinde non poterit notabilem diversitatem inducere. Quamvis enim oculi nostri lentes opticae sint , sunt tamen Dei Omnipotentis manu sermatae , ac proinde est cur credamus illos veras praeter propter rerum magnitudines exhibera , nili quid vitii eos casu corruperit figuramoue immutaverit. Quicquia demum sit quemadmodum sensus de rerum magnitudinibus ea nunciant quae aliquomodo incerta sunt, ita maue necera est, ut res rant certiora : neque concludendum ideli erit sensuum testimonia in aliis eodem incertitudinis vitio laborare: licet enim ipsissimam, ut dixi, Elephantis magnitudinem ignoremus, illum tamen .n imus equo majorem esse, balaena minorem , quod abunde est ad usum vitae. Est itaque certitudo atque Incertitudo tum in mente tum in sensibus . & ex aequo peccabitur, si omnia certa statuantur, Vel omnia incerta. Econtra vero tria nobis hic ratio animadvertenda proponit. aedam namque sunt quae clarER certo cognosci
368쪽
possint et alia quorum veritatem nondum sumus assequuti , sed quam speramus nos olim a quutinitos. Tertia denique sunt, de quibus, ut quid re fit sciamus, impostibilE est , sive quia nobis princi
pia deiunt quae ad illorum certitudinem & verit rem durant, sive quia mentis nostrae captum s
peranti Primum genus omnia complessitur, quae demor statione Me intelligentia cognoscimus.
Secundam genra eorum est , quae Philosb os quotidit exercent: sed fieri facile potest , ut si admodum inutiliter oneram perdant, si hoc genus a Tertio nequeant distinguere, id est, si quae mens 'humana potest compres dere , ab iis non sece
nant, quorum capiendorum illa par non est.
Compendiosissimam ad scientias , quam latε illa
pateant, viam ingreditur , qui in iis investigandis abstinet, quae supra nos sunt, & quorum comprehendendorum spes nulla rationabilis subest. Horum ex numero sunt omnes illae quaestiones de Dei t. Μ . potentia, quam ridiculum est brevibus humanae mentis carceribus velle concludere : ue& generaliter illa omnia qive de infinito participant. Nam mens nostra finita cum si, ad infinit tem caecutit, pugnantiumque inter se rerum multia plici varietate opressa satiscit.
Hine .commiaissima & brevissima stlutio petipρtest multarum quaestionum , de quibus nunquam. non disputabitur , quamdiu disputandi prurigine inficiemur . quipi, de quibus nunquam cogniti
nem adeli claram certamque adinascemur quae potis sit ad mentes nostras figendas inendasque.sbilisne ab aeterno creatura in te corpus m anitudine , mutum velocitate, numerum multitudine
369쪽
dine infinita effcere potest: an numerus infinitus . par erit aut impar , an infinitum infinito maju1 mi illico responderit se nescire, se haec non capere anico tantlim promoverit instanti , quantum qui aliquot annorum lustra nectendis de talibus conias uentiis intriverit ; unicumque discrimen est . quod simplici ignorantia multo pejor sit scientiam M his exambientium conditio , cum periculum sit ne hi illud arbitrentur se scire , quod
Innumerae pariter in Metaphysicis quaestiones
sunt , quae nimis vagae . nimis absti actae, atque a principiis claris di notis nimis remone iam sint , Qtutiones nunquam invenient. Ac proinde tutissismum erit, cum perfunctorii didiemimus talas institui, illas protinus jubere facetare, atque eX animo conari easdem dediscere. Nescire mera par sapim e.
Hoc pacto postquam deserimus ea investigare .
quae sent inventu impossitalia, majores in aliis quae ad captum nostrum sunt progressus faciemus. Seo observandum est quaedam esse, quorum modus eflendi incomprehensibilis est , cum tamen existentia sit certissima. Oomodo illa esse possint. nequimus concipere, cum tamen quod sint, claris smε cognoscamus. Quid AEternitate incomprehensibilius quid tamen certi adeo ut qui fratrenda caecitate ipsam Dei cognitionem h mentibus delevere , hoacti puerint Materiae , entium omnium vilissimo & ωμ eatissimo illam attriboere.
Quomodo quibimus concipem minutissimam
370쪽
materiae atomum esse in infinitum di isibilem, . nunquamque ad partem aded parvam perveniri posse, quin haec in se habeat, non tantum plures, sed etiam infinitas partes alias. Quomodo comerehendea' mus exiguum frumenti granum tot in te partes . proportionaliter scit. minores, continere, quot sint in reliqua creatae mainiae massa , omnεsque illi e figuras im inabiles actu esse, Microcosmum scit . illic esse , cum omnibas suis partibus , Sole, Coelo, stellis. Planetis, Tecia, idque proportione miraύhili & exactissima. Praeterea nullam hujus grani particulam esse . quae non alium proportionalem
mundum E at. Quaenam potest esse hujus munduli pars tantula , quae grani illius magnitudini respondeat & quam impenda exiguitas illa debeat esse , de qua reveri possumus dicere , quod talis sit respectu hujus grani , quale ipsum granum est respectu universi Nihilominus haec ipsa pars nobis
incomprehensibilis , alium mundum proportionalem sontinet, S sic in infinitum': cum nunquam ad eam partem perveniri possit , quae non tot partes proportionales complectatur , . quot mundus ipse, quamcumque demum extensionem illi tribueris. Haec omnia incomprehensibilia sunt, & vicissim necessarid vera : cum corporis in infinitum divisibilitas demonstrata sit, idque rationibus a Geometria petitis , quibus certiores, nullas habet, clarioresve, ad alias certistimas veritates demon
Quippe docet Geometria esie aliquas lineas , quarum nulla communis mensura dari potest , & quas idcirco incommensurabiles appellat : quales sunt quadrati linea diagonalis S latera. Jam vero si haeediazonalis S latera compon*entur ex quolibet