장음표시 사용
151쪽
da quidem suit Regibus Aragonijs: proptereaquod per eam non minimum ius fuerit ipsis ad Nauam Regnum acquisitum. Quid enim sibi voluit adoptio, quid a Rege, eiusque Regni proceribus iuramento confirmata pactio, quam obeunti Regi Iacobum successsorem relinqui Qira pactio Hispano conscripta sermone, de verbo ad verbum refertura Hieronymo Surita lib.3. de Annalibus Regum Aragoniae. Ceterum adoptiuorum obsignatis tabulis, de bello ad propulsandum hoste est actum: de quo multa Reges , eorumque utrinque proceres pertractarui: ipse in primis Sanctius egregie de his, quae facienda essent disserebat; innitens tum optimo ruri suo ,riam societati Iacobi, qua sperabat, se posse, iumctis utriusque Regni viribus, non modo tueri sua, sed hostem Regem in amittengi sui Regni dist imen adducere Quibus assentiens Iacobus ,se praesto eiIe; accerta die cum duobus equitu mi Llibus venturum obtulit; modo Nauarrenses cum mille equitibus adessent. Id te illi facturos promptissime spoponderunt: tamen neque modum, neque ordinem, quo haec fierent ullum adhibueώrunt: proptereaquod Rex non tantum podagra, sed multa etiam in dando chiragra, quod aiunt. laboraret: famaque erat, magnam incommodorum bello acceptorum parte ex avaritia illi fuisse n tam . Vnde vel ob utrumque morbum, vel potius quod enituisset iam iesum , privasse Regno Tibaldum, repente conuerso studio, noli solum Digide, languideque, sed cum stomacho, ad ea,
quae a Iacobo in rem bellicam agitabantur , respondebat. Nihilo minus tamen Iacobus in his sapienter connives pacto adhaesit, quo conuenerat, ut ipse ad proximum diem festum Paschae Resurrectionis Dominicae cum equitibus leuis armatura mille ;&ad diem festum sancti Michaelis mensis Septembris consequentis, cum ali is mille, in fines Nauam conueni et: si tamen Rex sub id temporis mille quoaue equitesparatos haberet. Denique cum placuis. set iterum ipso die Paschae conuenire Tudelae; seque secundo vid re , de diseessione egit; atquedum hanc parat , a Rege petijt darrsibi mutuo victoriatorum centum millia: quae dedit Sanctius i oppositis ei nomini de pecuniae , quasi hypothecis. a Iacobo quattuor Aragonixoppidis, quorum nomina sunt, Verrera , Pinnamtun-
152쪽
da, Ferretio, Sc Farina, in ipsis ςonfinijs Ariagonta sitis.' Mutuo igitur accepta pecunia, Iacobus illico non in tuu illam, sed in Sancti j usum impendit. Nam conductas a se antea cohortes misit, ut praesidio essent oppidis Nauarrae, in quae Lopezius irrumpebat. Itaque Iacobus rebus sic confectis, Tudela Caesaraugustam venit. Qu9 tempore graues sparsi fuerant rumores de maximo belli apparatu Tunetani Regis, & expeditione ad expugnandas Baleares: argumento esse, naues quasdam Ligurum, atque Pisanorum ab eo in Hipponensi portu occupatas. cuius rei fama cofirmata fuit litteris Santaugeniani maioris Insulae prefecti, quibus actuariolo missis, Iacobum de ea re certiorem faciebat. Quo nuntio, Iacobus protinus Tarraconem professiis est , ubi conuentus agi cur uit, vocatis Aragonentibus simul&Catalanis, ijs praecipue, qui e-queitribus stipendiis potiebantur: potissimum qui in Insula praediis atque oppidis donati fuerant, ut constituta die in portum Saloniuconuenirent, e quo, exercitu congregato; ac Rege duce, iret in I .fulam sublidio. Ea quippe ipse praetentia,& manu,quibus Insulam
expugnauerat , eripueratque ab impijs Sarracenis, contra eosdem tueri decreuerat. Dum haec in portu aguntur, venit ad Regem, ab eoque fuit regie, honorificentissimeque exceptus Petrus Portug leniis, quem Rex antea, ut diximus, cognationis gratia, oppidis aliquot in Tarraconensi campo donauerat. Necno illius uxor Auarembaxis nuper sitne liberis decedens uniuersorum haeredem, atqe Vrge litani Comitatus dominum pleno iure, testamento reliquerat. Hunc ergo Rex cupiens amplissimis, atque Regijs bonis cumulare ; limulque Regiam Catalonia ditionem sibi posterisq. suis
amplificare, quae comodissima utrique essent, sapientissime com meditatus fuit. Nam ut eodem Vrge litanum Comitatum omniu
iungeret i ven jretque in eius possessionem antequam Pontius C brera , obexuate Petro, illum repeteret, Baleares Insulas Petro tr dere decreuit. Cui rei annuit Petru4, ut Regi potius morem ger ret, quam vimediterraneam cum maritima stationem commutare vellet: atque ita comaenit inter eos,ut translato in Regem Comitatus iure omni, quod Petro ex testamento competeret, Re gnnm
153쪽
gnum Balearicum Petrus , de Insularum adiunctarum dominatu,
dum viveret, more Barcinonensium, acciperet: retenta tamen Almudeua arce urbis, cum oppidis de arcibus Oloronis, de Pol lentia: : viq. in reliqua Insulae munita loca Rex , clim opus esset, admitteretur ; ac quos amicos haberet, eosdem Petrus agnosceret. Demum ut mortuo Petro, eius haeredes tertiam partem tantummodo Insularum, eodem beneficiario iure, a Rege, & successoribus acciperent. Quas sane pactiones Petrus, praesentibus eodem Petro Peregio , & plerisque aliis utriusque Regni proceribus, iureiurando se obseruaturum promisit. Id igitur. iuris ha- , buit Petrus Portugalensis ad Insulas Baleares; ut fictum , ac ina ne sit, quod a quodam antiquo historico refertur. Petrum scilicet, proprio marte expugnasse illas; cum exul ipse, neque opibus,
neque re valeret it ac nisi a Iacobo exceptus, de locupletatus fuisset, minime in eum rerum statum peruenisset. neque enim tam iners alioqui, atque ignauus homo, tam arduam expugn*tionem suscepistet unquam. Nam a Rege sollicitatus, ut se illico nauigationi ad defend cndas suas Insulas accingeret, in eaque expeditio :ne classis praefectus fieret, ultimus procerum accessit; quattuor ta-tummodo comitantibus equitibus, cum iam Rex naue conscendisset, inquam ille fuit exceptus: cognatione quidem Regi propinquus, sed magnanimitate impar, virtute longe inferior. Itaque m portum trecenti numero conuenere equites selectissimi. cum nouem cohortibus , commeatus vero, reique frumentariae,
dc armamentorum magna quoque fuit comparata copia. Quibus omnibus in naues impositis, dum idonea ad nauiganda te peltas expectatur, Aspargus Tarraconesis Pontifex, dc Guillermus Ceruera monachus Populeianus, Regem vehementer rogarunt, ne se tunc nauigationi daret: non enim esse toties periclitandam foctunam , ac neq. cum tam potenti Tunetano Rege, tam paucis copiis confligendum : satius sane fore, si Nunium ducem bellicosiusimum, atque omniti experientissimum, cum exercitu eo mitteret ad urbe defendenda quoad ipse maioribus coactis copiis, subsidio iret in Insulam. Seci nihil profecerunt: quin potius; se illis, eorumque pijs sacrificijs valde commendans, vela dedit, atque secundo
154쪽
cundo vento, triduo ad Insulam appellens, Sollarium portum tenuit, indeque celeriter urbem est ingressias: ad quam etiam post triduum reliqua classis appulsa fuit. Quo subito aduentu Regis Insulani vehementer excitati fuere, & ad defensionem Inlulae mire parati inuenti. sed vix quindecim exactis diebus, nuntius allatus
es Iunetanum Regem, neque armatum esse, neque eo anno e
peditionem Balearicam suscepturum. Haec enim per exploratores, quos Iacobus veniens in Insulam, Tune tum miserat, patefacta sunt. Vnde ab ea liberatus cura, bellum denuo redintegratui contra tria Sarracenorum millia, qui expedito agmine, occupatis arcibus Pollentiae, Santueri j, dc Oloronis, sese viriliter defendebant. Cuius conspirationis caput erat strenuus quidam Sarracentis nomine Xuarpius, qui ut primum Regem cum exercitu aduetare intellexit, noluit, qua soliti alii fuerant pertinacia, Regis ira cundiam in te irritare; sed illico sub honestis conditionibus in potestatem Regis cum suis deuenit, eique occupatas arces tradidit. Quibus recuperatis, atq. Xuarpii liberalitate Rex ductus, eidem, aliisque quattuor decurionibus eiusdem generis ic cognationis. praecita, de honores in Insula diuisit. Praeter hos, alia quoque duo millia conspiratorum fuere , qui se Regi dedere noluerunt, atqueat perrima montium culmina occuparunt. Quos Rex interim ne- flexit ; ne tam grauibus eum alio vocantibus negoti js, te pus in debellandis fugitivis cotereret: maxime vero tot iam Christianis Insulam incolentibus, qui facile possent nouas res molientibus occurrere, atque protervos compescere. Urgebat enim Regem constituta dies paschae, qua Tu delae Regem Nauarrae, se conuenturum promiserat: sed cum elapsa esset, aegre subinde illum tarditatem laturum sciebat: ac, ut ingenium est Nauarrensium lubitum, suspiciolum suisque deditum Regibus, hac sola morae occatione capta a pactis eos discessuros credebat.Sunt enim Nauarrenses,&eorum propinqui Viacaini virosique Plinius Cantabros appellat, atque in angulo Hispaniae septentriones versus constituit nomodo in communibus ac frequentibus praelijs ; sed in lingularibus concertationibus, valentes, industrii, ac perpugnaces, ab insita genti natura vi, non a Gothis Hispaniae , ut quidam iuspicantur.
155쪽
maata: cum & multis seculis virtutis fama Cantabri illos antecesserint. Siquidem Augusti tempore, Horatius Poeta Cantabros bellicosos vocat: fateturque idem Augustus in Suetonio, nullum sibi futile bellum Cantabrico periculosius, neq. difficilius. Quos etiaconstat esse inter se coniunctissimos,& in tuenda patria constantissimos: quinia ingenio pares; adeoque unis fere semper moribus viventes, ut aegre externos inducant :& quorum lingua a primo i p.rum terrae cultu coepisse creditur, ac neque a Gotthis , ne que a Romanis fluxisse. Nam&a sermone caeteris Hispanis familiari ac vitiato, qui e Romano manauit , ldgissime ea distat ;& tam obscura, atque a communi eloquio remota est, ut neque Romano efferri ore, neque commode, auctore Mela, conscribi possit. Suntque in colloquendo adeo verborum, praesertim propriorum inopes, i saepe quide, aut inepta uti periplaras, aut in medio se Nonis obmuteicere cogantur. atq. hinc est, ut cum incidit eis se mo cum alienige pis, subito inopia vocum iratiores fiant, praeque iracundia, linguae tarditatem, limpetu corporis atq. celeritate in nuum compensent: perinde ut faciunt practari rerum scriptores
qui mentem ac sensa sua, quo minus celeriter explicare lingua possunt; eo feliQus per manus quidem orationis fluxum stillantes, litteris illa grinuissime consignare solent. Ita quippe Nauarri continuis olim , tum Romanorum , tum Sarracenorum praelijs assueti, breuitateque ac inopia sermonis repressi, fortiores, atque in bellii.
propensores semper fuerunt. Quo fit, ut fidelitate, cui proprium est silentium , ij valde praestet i ideoque loquacibus, tanquam fallacibus , caueat summopere, neque quid ipsa compi hiscantur, at lcndat: ad quoniam eorum incorruptus est animus, tanta ipsis in est ingenuitatis ratio Se opinio ; ut morte citius quam ut a suis de generent, cum vita commut' Sςd quanquam eorum Regnum no modum ibium est. plus i. robore,quam 'umero incuηt; adeo tam e re S magi mas, tot l. praeclara domi foris i. facinora edideriit deque deuictis toties hostibus amplissime triumpharunt i Vt non
in postremis quidem illud collocandum sit, quod proprias ipsi s
des , m0n nasi tam, ramgrenue tutati sunt, igneis nunquam
156쪽
rum facultatibus ,& constantia Regis nonnihil dubitans, psesectionem suam ad eos maturabat. Quamobrem pacatis Insulae rebus , auctisque praesid ijs, Petrum Massam nobilissimum eius alumnum, quem dominum sancti Gai reni fecerat, praefectum reliquit ut enim domos in urbe, atque praedia in suburbijs, militibus: sic leproceribus Rex in Insula ditiones, ac Principatus diuiserat. Qui.
etiam Sentaugenianum strenuum virum Catalanum Petro praefecturae consortem dedit; simulque virisque iniunxit, ut bellum in minorem Insulam appararent , breui aci illud conficiendum rediturus ipse. Tribus ergo triremibus ab Insula profectus, tertio die Tarraconem appulit, inde Caesaraugustam peruenit: ubi nonnullis grauibus Regni negoti js expeditis, ut primit m intellexit Sanictium Tudelae adhuc esse, ad eum venit. Cui occurrit in itinere Petrus Simenius Valterra nobilissimus Nauarrus, Iacobo antea notus, significans Sanctium esse grauiter affectum in eum; proptereaquod ad constitutam diem Paschae minime cum equitatu venisset. Quo magis Iacobus Regem alloqui cupiens, ad eum in gressus, honestas morae suae caussis, quantoque periculo Insulam praesentia sua eripuerit, exposuit; seque mora, quam fecisset, bene compensaturu dixit, additis ducentis equitibus, prater eos, quos
antea in subsidium belli promiserat: iamque se ei te promptum ad
exequenda pacta; modo equites mille, quos Rex fuerat pollicitus praesto essent. Nam iunctis utriusque copijs, statim se, cum exen citu petiturum Castellam, eiusque Regem a vastatione Nauarren sis agri cum prohibiturum, tum ad pugnam prouocaturum assimi mauit. Hac dicens, ac Regem fatigari quodammodo agnoscens, paullulum secessit foras, ubi strenuum quedam militem moestum ac meditabundum, pro foribus agentem, interrogauit, quaenam ipsum negotia aulica a bello distraxissent aut quonam ab exerciti tu dimissus venisset Venio, inquit miles, missus a duce cohorti ut quae sunt in praesidio Regni, ut Regi significem, offerri occasio nem ad constigendum cum Lopegio, de Castellanis, ac peruincendum; modo ubi submittantur ducenti leuis armaturae equites: sed ecce quartus est dies ex quo veni, neque tame permissum mihi late ad Regem intromitti. Tum Iacobus vehementer commotus, Vna
157쪽
cum milite ad Regem iterum intrauit,& coquestus est, quod tam idoneam ad profligados hostes occasionem nactus amitteret. V rum, si quatuordecim tantum dierum cibaria suggereret, se illuc l)rotinus cum suo exercitu conuolaturum. At vero Sanctius, aut anguore& morbo obtorpesces, aut Tibaldi , qui iam in eius graditiam redierat, caussa motus, eam Iacobi orationem iniucundam
sibi esse significauit, grauem . Quare cum intellexisset lacobus Sanctium neque suis renus consulere, neque sibi ulli usui futurum esse: paratu se ad omnia; quae promi serit Sanctio perstanda osten-- dit, indeque se ad reprimendos Valentini Regis impetus, atque
continuas excursiones in cataloniae . de Aragoniae fines , totu comuertere decreuit. Quamobrem Tudela abies, Thaustium venit, ubi intellegit satracenos. qui conspirarant in Insula, teque in montana loca receperant , multis licet lacessiti, atque fatig ti praelijs eLsent , Praefectis; tamen asperitate montium, atque pmfunditate eauernarum cofisos sese adhuc petetinaciter cum magno Christianorum damno de iactura defendere: tametsi nouissime quidem,
vastatis agris . quos in ipsis montium cacuminibus cultissimos, de fructuosissimos habebant, e spelunciseompullos exisse, tantaque oppressos se isse fame',yt more peredum solo herbaru pastu se at si alerent. Idcirco de deditione: agentes , dixerunt, libenter se Regi tradituros modo ille presens, pacta-conditioneς approbaret, Qui rumor eonfirmatus fuit aduentu ipsorum triet Prase- ctorum, qui de Sarracenoru deliberatione facti certiores, triginta dierum pactis clim ipsis induciis, obsidibusque acceptis, no ter legatos, neque perliteras, sed ipsimet Regem ad Mulam se pelle cturos sperates, duibus actuarijs nauibus Barcinonem appulendi, 4ndeque admissis equis haustiumper nerui. Qu's admiratus Rex , ac neque sine magna aliqua tauri venisse ambos , MIesulam reliquisse suspicimis; posteaquam benigne excepit eos; magnanumitate quidemetimorem superam I percontatus est, Nunquid de ansula actum iani estinum mari, aut tota summersa est, aut a Sa Tacenis prorsus , vobi elapsis Ace adii ἡ Naue gubernatores deseruistis 3 capta illa est, cui oceutre iis Petrus, atque profluentcmeius ex suspitione oraticinem interpellans , sic res 'dit. Noli qua
158쪽
so, mi Rex, late fallaci amplius suspitione torquetq;& nos hon
ratica, qua temper apud. teiuimus, opinione priuare. Qui n poti insopinare de Insula, nulla uaxatilla,& incolumis mantillet tanqua nauis in portu, & anchoris tuta esset Hubernatores absiusto sint omniae, rem tibi tutam, a c. gloriosam , nobi Sautem huiu/- tificam, atque toti Insilis modii imam afferimus: quam tame, me uti ignotam. Degliga xxqvς minus te. dignam rςlpuas , dc OccasiCnem p mrmittas I eandem pernos iplos tibi persitaturi ς- cessimus. βcito namque.reliquias Sarraςςn0rum , quos ab n rubnuper princi siccias innadivanista pressisS potius , quam Victos ς- liqueras .eousque malorum ac ictos fuisse, ut item uniuertam In .sela miluummum discrimenta duxerint. Ex quo necesse fuit, ii ctis copijs . bellum denuo illisinnire quorum ad confligendum copiam. cum nullam . ipsis sese intra speluncas abdentibu , hab re Possemus, Vastatis eorum agris, quo in summis montibus hae. b and lijssimos, atque pexotibus abactis, tandem eos ad ager dum .e deditione compulimus i quam neque admisimus Onan Um, ne quid te no consulto statum sa nxquq rursum detractit --dam putauimur. ne tanqua desperauisti; νς, si re licet , in noν
-nulli te praeterquam tibi ipsit prasenIi dedituros, aut sin minus, -morum sum gloria: magno nostro malo oppe Iituros. Proii ς-ammarura atque hanc toties addi uincenaiqin yiui kenie 'saintilla Miugus penitus uelatu si cuncteris, tae Ins laintra pauς annob'prilitari posse puta: quando hinc Tunetapus deS, illinc mi ixor In is cum
159쪽
ilo suum instituit haeredem, ac suceetaram ad Re ni omnia tam
Aragoniae, quam Balearium, post Petri Portugalensis obitum, ac etiam comitatus Barcinonensis ,& Vrgelitani, quibus uniuerta fere Catalonia comprehenditur: nec non Principatus Monpellerie- sis, aliarumq. ditionu , quas in posteru debellari contingeret : praeocipiens proceribus ac ciuitatibus & oppidis omnibus, ut eum te gitimum uniuersorum haeredem haberent, atque ut verum domi. num colerent M obseruarent. quo sine liberis decedente, Rai- mundum Berengarium patruelem suum, Prouinciae comite, eiusque filios successores constituebat. quibus de medio stibiatis. Ferdinandum patruum, ut eius regnandi cupiditatem expleret. dum vita superesset erat enim ut dictum est monachus, quamuis se nondum solemni religionis voto obstrinxerat ad luccessionem vocavit. Post hunc veroeos haeredes instituit, qui essent regio languini coniuctiores. Adhaaede ingenua Alfonsi educatione . atque institutione solicitus, postquam eum Apostolicet Seiadi commendauit. Alpargo Archiepiscopo Tarraconensi, S: su
cessoribus; quin bc Magi tiris equitum Templario, & Hospitali iti
suis Regnis agentibus, ac demum Guillermo Ceruera monacho Populeiano, educandum commisit. Ac insuper expressit , ut ceristo tempore maneret ille in oppido & arce Montionis, ubi Rex o lim custoditus fuerat, ac prima rudimenta a Monredonio felicis. sme acceperat. Tande voluit, huiusmodi successione valida foret si Leonora, te Castellae Rex, penes quos erat Alfonsus, eundem tutorii manibus libere traderet: ac modo Alfonsus pacificus, non
vi, neque cum exterorum armata manu in possessionem irrueret.
cuius luccessionis tabula obsignata suere Tarracone, in praesentia
eiusdem Tarraconensis Antistitis. Abbatis Populetani, & fratris Petri Cendra sapientissimi , ae persancti viri, qui tum praeerat coenobio Dominicani ordinis Barcinone: quin & Guillermi Moncadae, de aliorum utriusque Regni procerum ι magna quoque consecuta populorum acclamatione & applausu. Quibus ex Regis sententia per actis. protinus duabus triremibus, cum aliquot assii rijs ad exportandas cohortes in Insula mansuras. una cum proco
160쪽
maiorem Insulam ingressus. Ac illico maximo in templo , quod exaedificare iusterat , immensas Christo ac Virgini gratias pro
tam felici terra marique successu rerum agens, conuocato conasilio primariorum exercitus, Raimundi scilicet Serani Templa
natione Minoi s Insulae conssu inijti In primisque auditis sentenat ijs placuit, ut relictis in urbe tyronibus, veterani duabus triremiubus impositi in eam pergerent: in uam celeriter commeatu & ammametis muniti traikere. Est aute ea versiis ortu Maiori opposita, distatque ab illa, Plinio, Se Rege attestatibus, xxx. milliaribus; cuique ab occasu e regione rei pondet portus paruae urbis,quae Cita della appellatur, ac portui imminet .& amoenissima est , eiusque ager multis frequens suburbijs . multisque oleribus & arboribus consitus: & quamuis Marsilio Colmographo, alendis pecoribus tantummodo, non ad rem frumentariam commodus sit . Tito tamen Liuio Sc experientia, ad ea omnia, qua maior profert, i uetus est habilis Se foecundus. Prettereain media Insula excelsi lunt montes, humiliores tame ac leniores ijs, qui in Maiori,neque per inde latebrosi. In horti igitur praecello arx erat Sanctaguet hae dicta, eminentissima cum larissimo prospectu in quacumque Insu lae parte. etiam Balearico Regi inuisenti Iusulam ad tum maserat delitias. Ad haec quattuor portubus uniuersa illa distinguitur, Ciladella ut diximus, Serinao,Fornelio,&Magone. quorum hic est omnium capacissimus, tutissimus, & munitii simus: a Magone fratre Annibalis Carthaginiesiu Duce sic vocatus. Nam Intula ab ipsis Carthaginiensibus,quibus est a Septetrione, culta & habitata fuit , extantque nunc vestigia nonnulla: nec desunt, qui scribat, natum in ea fuisse Annibalem. Vnde Mago, de Ciladella, tanquam tutiora intulae loca, in praesidio erant. Itaque veterani exercitus ad Insulam appellentes, portum Citadellae, nullo impediente tenuerunt ; ac protinus in terra expositi ,& Christianos te esse, Ma Iacobo maioris intulae Rege missos profitentes , cumpr fecto, fidelibus usi interpretibus,egerui; ut quoniam eoru Rex a lacobo victus de subactus fuit, eiusque ciuitas maloris Insulae, ex eo quod libere se dedere noluerat, capta de direpta, multaque L . ι mala,