장음표시 사용
161쪽
mala miserabiliter passa esset; idcirco ipsi libere in potestate Regis
benignit simi venirent, alioqui pasturi longe acerbiora. Attide nitempus libi dari ad rei pondendum petentes, arcem ingrediutur, ac dude deditione coluitant Rex,qui in maiori substiterat cu pa te exercitus, in monte mari imminenti, Caput Petret dicto, atque in prospectu Ciladella posito, tribus Aragonensibus proceribus comitatus, sub vel pertinum crepusculu, hoc vlus est strategema te, quod ex voto etiam successit. Nam plures uno simul tempore faces toto sparsas monte accendi iussit: quae procul inspectatibus, permagni alicuius exercitus, siue splendentium castrorum speciere fere bant. Ad quae ora simul& oculos Ciladellani conuertentes; coniecerunt, non aliud portendere ostentum illud, quam Christianorum exercitum paratum ad ipsos aggrediendos, quumprimu praesenserint oblatas conditiones pacis minime suis te ab ipsis acceptas, sed reculatam Insulae deditionem. Vnde fracti animo,
atque debilitati metu protinus sese libere Regi ac tuis dedere si
tuerunt. Quare vocatis Regiis ducibus, se eis cum . nlula tradide runt: hoc unum deprecantes, liceret omnibus in Inlula manere: seque propterea perpetuam Regis struitutem subituros. Quo reddito responso, simulq. arce cum reliquis castellis a veteranis in potestatem redactis, atque a direptione protectis; frater germanus
praefecti, alijque Insulae primates, actuariolo ad Regem perducti
fuere ; eique te, suo ritu, totius Insulae nomine, ut Regi ac domino subdiderunt. Hunc ergo in modum oppugnata intula minor in potestatem Iacobi venit. Qua peruulgata deditione atque benis nitate Regis in excipiendis dediti tib intellecta sarraceni maioris Insulae, qui montana tenebant ι non expectata Regis praetentia, e cauernis exire,atque obuio cuique Christiano militi sele dare ac veniam obnixe petere cceperunt. Ex quibus perplures perpetuae seruituti mancipati sunt ac in continentem transducti: alijs, Regis
indulgentia , suburbia& pagi ad inhabitandum concessi : ad publicas ero operas,& onera I nsulit, alij quoque multi in seruitutem
dati. Itaque confecto montanorum bello, duobus adhuc mensibus Rex in Insula fuit ; mandauitque illius praefectis, ut eorum ab ter cum una cohorte militum in prasidio Ciladellae esset, nempe Κ a vicum
162쪽
xt cum breuior sit inde transitus in maiorem , sibi mutuo auxilia ferrent, atque nocturnis i acibus belli pacisque ligna darent. Has peractis, in hoc unum maxime Rex incubuit, ut maior Insula umilique muniretur, utque in portubus praecipue arces reficerentur, &ubi non essent, exaedificarenturi in eisque praesidia collocarentur ad uniuersos tam Afros, quam Hispanos farracenos, & quos uis alios
i iratas, portu de Insula prohibendos: inde quippe ipla tot specu
torijs turribus circumsepta conspicitur . cuius rei proceres, quibus praedia atque oppida donarat, maxime admonuit, graues multas ijs, qui eam curam negligerent interminatus , in Petrum Pori galensem , cui Rex Insulas tradiderat , animum intendens. Sed is eousque ignauiae, atque inertiae processerat, ut omnem publicae gerendae rei curam a se abijceret , minimeque manere in Irisula, sed in continentem redire conaretur. Qua caussa Rex, expugnato non
inulto post Valentino Regno, oppida quaedam in eo, ut dicemus, Petro dedit; quae is perlibenter accipiens, eaque comeensatione eontentus, de iure suo decessit, atque Baleares libere, fineque exceptione Regi restituit. Vt primum igitur recuperatis illis, atque omnino in potestatem Regis redactis, earum maior a bello con quieuit, eiusque natiui agri fertilitati cultio addita est ,& humana
consitio, adeo magna ipsam consecuta est rem omnium atque fructuu ubertas, ut frequentissimus subinde fuerit ex omni Europa in eam gentium concursus. Vnde tam mercium undique conquisitarum, atq. rerum, quibus egent, inuectione ; quam mularium, - quibus abundant, exportatione, locupletissimo emporio nobilitata, cum omnium Europae urbium euasit tropulentissima, tum continuis Afrorum i ta
163쪽
BER NARDINI GOMEA I I MI EDIS, ARCHIDIACONI
gestis I A C O B I primi Regis Aragonum, i, l
T verbIacobus, cui nullum in omni vita vacuum. tempus suit, neque otium non negotiosum coce sumi sed ab uno praeclaro facto, ad aliud loge praeclarius continuus transitus , atq. firmus progressus: vix quidem Balearicu bellum cῆ fecerat; quod vini satis illi fuisset ad perillustre nomen, di perpetua fama condenda: cum statim ad Valentinu multo difficilius suscipiendum accessit. arduus ane illud, multis l. nominibus dubium, ac periculosum: tot coniunctis Sarracenorii Regibus, qui medii fere Hispania occupabat. suppetias Valent in o allaturis: tot etia Afris, praecipue J unetanis, subsidio ei de affuturis ipso l. Regno demit latissimo,tot l. circunfuso populis, atque armis praemunito: eoque magis, quod Iacobus solus cum suis, nullo aliorum Regum aduocato auxilio, captum persequi decreuisset. Nam cum ei pia illa mes esset in Valentino, quae in Balearico bello fuit, cum euellendi stirpitus Ma- homelanam lectam ι tum veram Christi religionem inaucedi; nihil, diuino duce numine, non animose sibi aggrediendum, nihil non praeclare conficiendum putabat. Veru, ne intermiisis primis, ad ultima procedamus narrare prius oportet, quana ex Opportuni tate, quibusve cosilio Sc rationibus permotus ille, ad tantu, tam l. praeclarum suscipiendum facinus animum induxerit . Nam ex Rege, alijsque sui teporis scriptoribus, rem ita te sabuisse colligimus. Si quide ex Balearibus in Cataloniam reuersus Rex, ad ostia Iberictriremi exiens cum Nun iob alijs, Dertos anu prstervectus agrii, peruenit Alcanitium perinsigne Aragonensiu oppidum, in Cata-lonie ab ortu,in Valentie vero confiniis, a meridie litum.in monte
164쪽
quippe leniter acclivi, perpolita mille domorum constructione, exaedificatum est, atque muro undique,&turribus lecto ex lapide munitum : quin & a superiore parte, arce, quae oppido imminet. prope inexpugnabili protectum; inferiore autem, Gadalopo fluuio profundo septum, adeoque copiosa riuorum deductione tacundandis agris apto, ut fructus inibi non uberes modo, peruari jque , sed luaues, ac perdelicati proferantur . Ibi demum ciues se quibus historiae scriptor oriundus tam pia & ingenua inter se concordia agunt, atque prudenti cum Reipub. administratione pietatem colunt , ut non immerito diuinitus factu fuerit , ut Iacobus ad sacrum hoc commeditandum, atque deliberandum bellum, eo loci conuenerit. Cum igitur tranquillitate simul & amoenitate oppidi adductus ille, ibi dies aliquot, arcem tenens , consumpsisset , eo quoque venit Blascus Alago, qui biennio in Regno Valentino egerat, ab eo die, quo illud ingre istus fuit una cum Abugethio Rege a Laene pulso, ut diximus: quo tempore Blascus ,toto fere lustrato Regno, d iligenter eius situm, arces, muni taloca, & incolaru vires inlpexit , de quae ad eiusmodi oppugnationem facerent curiose didicit, necnon amicos ex sarracenis plures sibi parauit, quibus postea in commodum, & rem Regis est usus. Itaque Rege una cum Blasco & Nunio, ac Follalcherio Pro- magistro Hospitalario: in praecelsam arcis turrim ascendentibus; Vt amoenissimo, atque pulcherrimo inde loci prospectu fruerentur : Follat cherius proceram, atque speciosam Regij corporis habitudinem , staturamque quattuor enim cubitorum & dimidii
fuisse compertum est contemplatus, cum tanta oris venustate, atque maiestate coniunctam; limulque admiratus iuuenem annos vix natum X X VI. cum multis alijs, tum Balearica victoria,& triumpho decoratum ; diuino actus impulsu, ipsum sic est allo. cutus. Enimuero Rex, quo magis te, tuaque ab ineunte aetate,ccepta, dc praeclaras res gestas contemplor, easque felicissimo su cessu semper conclusas fuisse considero, ac neque sine diuino id- nutu fieri posse animaduerto, dignum te profecto existimo, qui maiora tandem, multoque praeclariora semper facta moliaris. Ac quoniam transmarinum bellum, tam arduum, tam difficile, atque
165쪽
que periculosum , tam belle, feliciterque, terra marique susceptum perfecisti i iam nunc Valentinum, quod de intimum ac d mesticum est , & quamplurimis caulsis, tibi, tuisque utile & honorificum, multo ardentius, ut suscipias, Velie meter exopto. Nempe, ut hoc ipsum, quod a maioribus tuis Regibus toties frustra ceptum bellum fuit, tu, qui potentia, & nouis Imperij accessionibus
uniuersos superas, hauddubie confecturus, persequaris .Quandoquidem Blalco ductore ciui nuper tenues Valentinorum vires&facultates explorauit, nihil non tentandum , immo diuino sauem te numine, in hoc unum bellum maxime tibi esse incumbendum
existimo. Quibus Follat cheri j dictis assentiens Blascus, vera omnino praedicas tu illia affirmauits atq. ad oppugnatione Regni commodissime exordiendam Burriana oppidum in extremis sergaonum campis , ad meridiem ultra fluuiii Idubedam, propeque mare situm , multis nominibus aptissimum designauit. Haec utriuiq. dicta,cum Regi grata fuissent, atque ad sacrum huiusmodi bellum suscipiendum diuinitus agi sibi iple videretur , Omnibus neruis ei- demantendendum statuit . Tarpetitye caussis iustis, atque honestis ad inferendum illud, prius dissuri , ad idque alios quoque proceres conuocari curauit. Quorum ivltro citroque agitatis rationi-.bus, in summa decretum ivit, Iuste Zaeno tyranno ac Regni o cupatori bellum inferri, proin xeaduod lacobum multis modis ostenderit. Ac primit, quod Abi et nium verum Regem, indict i caussa, Regno expulerit; ex eo quod ille ab excursionibus, & vastatione agrorum m ChristianoM sibi Nn peras let, atoue cum captiuis mitius agere coepisset. Ponde quod Iacobo Balearico bello implicito idem ex cur liones multas fecisset Dertosamulque, &Amposta arcem Christianorum munitissimam i vastatisq. agris, atq. Lum ingenti praeda regrediens δε lde cona insigne Holpuala. Noru Dppidum aggrestus fuerit, tametsi ab oppidanis validissime repultus. Adde in uacobo de lus apud ipsum per legatos mo-dςllissa me conquerente, neq. dstrecture pacem, modo quinta partem Portoriorum ' silentiae & tisiciae, sibi quottannis pendi io. liram quae superiuri anno soluta n*n fuerat, numeraret legatos, dc oblatas pacis coditiones spreuerit, ac de portori js mediam par-
166쪽
tem se in posterum singulis annis detracturum responderit : ijs ataditis omnium quidem suffragijs damnatus ille fuit , dc de com uendo in eum bello terra mariq deliberatum. Quare Montione conuocatis omnibus, tam Cataloniae, quam Aragoniae primoribus, atque Ciuitatum legatis, Valentinum bellum, pro utriusque Regni commoditatibus, dc incolumitate suscipiendum, imgentemque ac pernecessarium ad illud faciendum est e sumptum ostendit. Cui postqua aissensii fuere omnes, Catalanis imperatum fuit Bouaticum , ab eisdemque libentissime promi ilum , A quam breuissime Regi adnumeratum. Similiter Aragonensibus imperata pecunia fuit, ijs maxime, qui remoti erant a confini js Valem tini Regni ; quod finitimi viritim bello interessent. Iamque Rex,& conscribendis copijs, commeatui, reique frumentariς param dis, atque uniuerso bellico operi diligentius instabat: propterea quod opportunissimam tunc occasionem suam putabat, sediti nes & ci iicordias, quae Sarracenos in Hispania Reges, non in mutuam modo perniciem, sed etiam in Zaenem irritabant: veru quae inter Abugethium Sc Zaenem, summa Regni capita, intercesserant, longe commodiores fuere: quod hae Regnum in partes diuiderent, usuque appareat, diuisa fieri debilliora coniunctis. De quibus omnibus antea consultus Gregorius IX. Pont.Max. I cobum ad hoc ineundum bellum vehemeter incitauit: ad eumlsacrosanctum insigne crucis mittens , Pontificio quoque diplom
te, coelestis Ecclesi thesauro aperto omnibus cruciferis sacro eluia modi bello militantibus, criminum expiationem,&remissionem concessit. Quae Montione, dum conuentus agebantur, edita, per concionatores exponebantur. Vnde Rex diuinis muneribus sibi& exercitui concessis, proceres omnes, ac reliquam mestitudinem, sanctissimo crucis signo insigniri fecit. Itaque dimissoco uentu, Rex Alcanitiu reuersus , frequeter cum Blasco de inferedo bello colloquebatur; ab eoqide locis Regni munitioribus curiose quae, quantaque illa essent inquirebat , Sc quanquam Burrianae ορο pugnatione alijs Blascus praeferebat, tamen Iacobus a Morella, o pido Valentinorum muniissimo ac citeriore , bellumauspicadum censebat. Ac putans fore commodum, si Bula cum suis expe-
167쪽
ditionem contra Sarracenos maxime vero Morellanos susciperet, quod ab utroque fuerat agitatum , decreuit tandem celeri pactione transigere. Vt enim magis Blasseu ad bellum in Sarracenos in flammaret, libenter se ei permissurum dixit , quecumque ille oppida Se Castella, ab illis eriperet. Sicq. dimisso Blasco Morellam,
quae non longe ab Alcanicio sita est, atque ad eam capiendam iam tum ab eo tentae insidi fuerant, Rex inde profectus est Turolium; ut in oppidulum Exeam ulterius situm, quod interluit Tirita fluuius, atque Albarraetino est propinquu, concederet: vi venatione aprorum, quorum ibi magna est multitudo, animum a bellicis laboribus, curaque laxaret. Quem Petrus Assagra Albarragini do minus hospitio excepit magnificentissimo, atque felici venatione recreauit. Cui dum I ex intendit, allatus est ei nuntius , cohortem
peditum Turolensium, qui in finibus Regni praesidio erant, oppidum Ares Valentinorum munitissimum intrasse, eoque potitam fuisse, atque ad retinendum illud prasidium petere. Quo nuntio mire oblectatus Rex fuit. Est enim Ares oppidum in eminentissimo totius Regni monte , ab ortu, meridieque praerupto, situm tanquam specula ad remotissima quaque Regni loca oculis collustranda, indeque cum praesidiarijs, non modo sarracenorum eruptiones cohibendas , sed in eos quoque a nostris faciedas. Itaque Rex eo misit , qui militibus bono esse animo, atque oppidum viriliter defendere iuberent: ipsumq. in eorum subsidium iamiam ve- tum diceret. Vnde Turolenses, se sequi iussit, cum magna equituatque peditum manu, quos Ferdinadus Diagius de Rodericus Ortigius duxere in Aliambram oppidum, quod etiam fluuio Alfambra, qui paulo infra, prope Turolium innuit in Turiam, alluitur.
Inde enim Rex una cum illis erat iter ingressurus : ad quos sub vespertinum crepusculum venit, ibidemq. pernoctauit. Veru de se. cuda vigilia exurgens, citato cursu, portu Montisacuti seb aurora tenuit, at q. Poueanu praetervectus agrum, Villaresa ordinis Hos
pitalium oppidum peruenit. Vbi Fullat cherii opera, cibo potuque
refectus, atque paululum somno recreatus, summo mane iter fuit persecutus: dumq. summa montiu tenet; ecce sagittarius eques de-uijs ad eum itideribus priproperus veniebat, a Blasco missus, ut
168쪽
Regi renunciaret captam fuisse Morellam a suis , atq. in potestate redactam. Quo nuntio, quantum voluptatis hilari fronte prae se tulit, tantum moestitiae animo sensit; proptereaquod ex facto de conuentione, Blasco Morella cederet; doleretque in ipso Valenti ni belli exordio , tam insignis oppidi expugnatione, non sibi , sed Blasco obtigisse. Vnde meditanti ipsi. atque eo peruenienti, ubi erat flexus ad iter Morellam, Diagius occurrit, inquiens, ne, quaeso, Rm oppidii Ares nuc petas, posthabita Morella, quod haec sit
arctu totius Regni munitiis ima, dc ad consternandos Sarracen rum animos aptissima: sed hanc pete ocyus antequam eande Blascus ingrediatur. Novi enim ingentu hominis superbi ac tenacis; putoque fore tibi difficilius Morellam ab illius, quam e Sarrace-nom manibus extorquere. Tunc Rex, vocatis Astagra,& Ato- rella proceribus, ab eisque, utrum itinerum consulti is esset ingredi, quaerens; Diagius denuo sententia sua constantissime defendit; ad ijciens in celeritate positu esse felicem rei exitum, ideoque Tu-rolensibus precipiendum, ut depositis sarcinis, atque impedimetis signa sequerentur. Quo facto, citatis equis, fluuio Calderano traiecto, tandem per auia, perque nimis aspera dc deserta loca iter faciens , ad flumen quod alluit radices montis, in quo sita est Moarella, peruenit, in eumque festinanter conscendit ,&in vertice castra positit; qui postea vocatus est tumulus Regis, oppido adeo propinquus', ut ingressu egressuque oppidani facile inde prohiaberi pollent . Vnde militibus in eum ascedentibus locum praec pit Rex, ut in statione essent; ac neminem, iniussu suo, oppidum ingredi, aut egredi sinerent thunc locum ideo tam pertinaci ter retinuit, a Morella nusquam oculos dei jciens; ne qui tenebant arcem mitterent, qui aduerum ipsius Blasto nuntiarent; sic ut inia gruite nocte passiis fuerit grauissima, ob multam niuem, & int terabiles frigoris morsus : accessit etia fames Sc vigilia, quibus acer. bovexatus exercitus fuit, proptereaquod ob loci aipediani, iumenta commeatu & cibarijs onusta monte superare nequiuerint: compertumque fuit, Regem ad tertium proRe diem, ex quo apud Vi Llarrolam coenavit, integram famem sustinuisse; qua in caussa est e nonpotuid. utlocus ab ipso desereretur. Verum sequenti die, S
169쪽
ie illucescente, Blastus cum nonullis equitibus eo peruenit; atque ignorato Regis praesidio, Morellam intrare volens, a Ferdinando
Peregio Pina, qui prasidij dux erat, comprehensus est, & ad Regem delatus: que mille benigne excipiens, rogauit,ut oppidum v-na cum arce sibi tradere vellet , promittens, se id beneficium compensaturum; at vero Blascus meditari secum, quasique renuere caepit. Sed Rege rursum,& proceribus instantibus, iamiamque manum in eum conjicientibus, tandem de iure suo decedens illς, ορ-pidum cum arce Regi liberalissime tradidit; ipseque primus, fide praestita, Morellam cum Rege eo die est ingressus, suisque ab a ce detractis praesidiarijs militibus i Regios eorum loco posuit: oppidanique cum paganis, se illico Regi submisere. Iamque ex proceribus uno ibi relicto praefecto cum una cohorte, Rex inde abies, duodecimo fere milliario confecto, Ares oppidum peruenit; in- de, ut fama est, dictum, quod prae celsitate loci, ab antiquis Arae
ibi constitutae fuerint Dijs ad litandum. Quod Rex ingressius, collaudatis Turolensibus peditibus, qui oppugnarant illud, collocato ibi pr sidio , gratias immortali Christo ac Virgini ad sacrosanctam aram egit; atque munitissima duo illa parta oppida sine e L fusione sanguinis, tanquam valentinae expeditionis primitias illis obtulit. deinde Turolium una cum AbuZethio reuertitur, qui& expugnationi Morellae interfuerat , dc denuo se Iacobo subcitia derat; pr si ita fide, astiturum se ei perpetuo in eo bello, atque omni ope, ac re adiuturum. Demum abiens Turolio, confinia Castellae loca lustrauit. Sed cum Calataiubij esset, ac memoria retineret commemorandum illud, ac liberalissimum Blasci factum, quo ille Morellam , eiusque arcem magnifica sibi donatione concesserat; compensatione cum eo usus est iusta, atque honorifica. Nam
Sattagum insigne Aragoniae oppidu, cum arce, suburbijs, & agro latissimo, Ibero amni propinquis; quae Petrus Rex Artalo Alagoni Blaici pareti oppigneratus fuerat, Blasco perξetuo donauit, una & oppidum cum arce Mariae, non longe ab illo sitis. Α quo tepore Alagonia gens, quae aetate Iacobi, dc Regio stemate, & antiquitate, & rerum magnitudine floruit, accessione Sastagesis Comitatus, facta est Aragonensium, post Regiam, nulli secunda.
170쪽
Fuit igitur eiusmodi donatio, seu copensatio Blasco facta de consilio procerum,admodum grata Aragonensibus, qui pratentes erant, atque cum maximo consensu Scapplausu omniu a Rege sancita. Caeterum Morella, & Ares oppidis captis, at e prasidiis utrobique politis: ut tuta esstent omnia a tergo relicta loca, tutiorque fieret in ulteriora progressus, ac designata a Blasco Burriana Obssideretur, conuentus denuo Turolij Rex agere curauit: quod eic oppidum celebre, ut diximus, atque Valentinis propinquum, ut in se commodius susciperetur in illos expeditio. Quo conuenere promagistri equitii Hii paniae, Templarius , dc Hospitalis i quin& vclentis,& Calatrauensis: harum quippe duarum equestrium societatum , tametsi apud Castellam es lent primariae sedes, multiq. conuentus & praefecturae, nonnullae tamen eiusmodi in Aragonia erant a Regibus etiam ad quod uis contra Sarracenos bellum inferendum instituta: quarum Calatrauenias summa Alcaniiij sita erat; Vclensis vero, Montalbano in oppido clarissimo, de quo mox dicemus, non longe ab Alcanitio versus ortum posito. Tuere quoque praesto Regi Bernardus Monte cutus Pontifex Cesaraugustanus, Petrus Fernadus Asiagra,& Simenius Taras na, qui postea donatus fuit ditione, leu Baronia Arenosia nuncupata; cum plerisque alijs Aragoniae proceribus, qui tunc, cum inita expeditio fuit, centum & viginti laeuis armatum equitum, milleque peditum numerti no excesserant : praeter eos, quOS Tur lensis Ciuitas conscripserat, ac etiam Calataiubientes Sc Darocenses populi miserant; quibuscum exercitus ad numerum ducetorum quinquaginta equitum peruenerat, peditum vero mille octingentorum. iis ergo copijs bellum Rex fuit exorsus, fretus quidem Catalanorum, atque prouincialium, quas breui adfuturas sperabat: ac quoniam animus ei erat, quacumque pergeret, Vt terrorem hostibus incuteret, de populari agros , ic cuncta vastarei commeatu Vndi'. , rem vero frumentaria, ex Poueano & Vi siedano Turolensium campis comportare imperauit. Itaq. Turolio egres Ibs, ac per
Populeianum. Sc Sarrionentem agrum praetereunte eXercitu, Guluatque boum, quibus idem ager abudat, quantu fuit opus inde ius. tum est asportari : ac protinus laquesiam extremum Aragoniae pagum,