장음표시 사용
861쪽
LIB. V. CAP. XII. DE INTERPRETATIONE.
pauperis: omnium bonorum insilueraι haeredem. Petiι totam diuitis haereditatem. Ille qui scriptus erat, vult dare tantum, quantum in censium habet pauper. Heic pro
haerede scripto id cum primis argumentum valere potest, quoή alias ipsus institutio nullum esset habitura effectum. Quae etiam inter praecipuas causas sui quare lex Falcidia Τ, & Sctum Pegasianum ' haeredi utique quadrantem assignauerint. Sic enim utrique tam haeredi, quam legatario & fideicommissario consulitur. Sed & circa interpretationem legum ciuilium insigniter valet illud CicΕ ovis
de Inuent. L. II. sc. 38 J Omnes leges ad commodum rei p. referra oportet, eas exutialitate communi, non ex scriptione, quae in literis est, interpretari. Nemo enim leger
Iegum causa saluas esse vult, sed reipublicae. f. IX. MAGNAM quoque ad interpretationem obscurorum adsere lucem , si haec cum aliis componantur, quae assinitatem quandam cum iisdem habent; puta cum illis locis ', ubi idem de simili agit materia, aut cum ' an-
sibi suisse consentiens, igitur ubi quis uno in loco clare mentem suam circa rem quampiam expressit, alio quoque loco ac tempore sibi constare praesumitur; nisi cκpresse mutatio adpareat. CICERO de Inuentione L. II. o. 32ua in sententia Icriptis fuerit, ex caeteris eius scriptis, ex factis, dictis, animo. atque vita eius sumi oportebit. Ita si quis triticum dari sibi stipulatus sit sine adiectione mensurae, haeo quidem stipulatio imperfecta est, L. ιου. D. de Verb. obL 3 Sed si eκ tractatu prius habito adpareat, de certi generis, certaeque quantitatis tritico cogitatum & actum esse, id pro expresso etiam in ipsa stipulatione est habendum. L s . ' D. eod. oegi. ad Grat. dicto loco β. . Illustre est exemplum apud HOMERUM Iliad. γ. & δ. circa certamen singulare Menelai cum Paride. Conuentum fuerat, ut victori cederet Helena. Paris
D Vid. supra L. III. e. q. nota P. ) Tempore Neronis , L. Annaeci Seneca ct Trebellio Maximo Cost. susteetis SCtuin factum est, κυι, ι Γενe Alas ex cauga fide. - ommi ν. - uta esset, omnes aeriones , quae ure ciuiti heredimet in Ariodem competerent. ei Θιn eum . eui ex A. deleomm4μ νsitti a esset sereδtas. daren/ών. Sed quia se luerum nulliani, aut valde exiguum ad heredem redibat, a hine nihilo minus Fideleomia missa pleraque exstin nebantur, sub Vespasiano, Pegaso ct Pusione coss. si flectis, cautum est, it
s Dis hoc lucrum a pernastis ad νe nosset is ad is i ianaum, resisti nrimque cogeretών. Sed Ius T NIANus, exploso Scio Pegasiano aliis Horitatem omnem Scio Trebelliano tribuit. iis. Inst. δε RI ic. hereditaIιlus. ue) vitiose antea hic legebatur dodrant . VO eatur autem Quarta Trebelliantea etiam interdum
Quarta Falcidia, quoniam Quarta Trchellianica Is est eonte platione heredis Miniarii, quod
Quarta Faleidia ratione heredi, euiusuis. Videa. ur verbi gratia L. M. F. s. D. M Vialeari is pu-ρillari μυ ιιι. . IA. i) si enim non appareas , quod ac ιιmost, sequi ν id, quod is regione, in qua acturus es, fre1uentarαν. Vt est in L. 34. D. de Reg. Iur. Hinc in dubio contrahcntes mens iram non rei stae, sed loel ubi contrahitur, respexisse een seri, verior est Duiliorum ictoriam sententia. M simo apud AvCTOREΜ non de loeo , contractus , sed de alio loco. quo quid timile a Scri. ptore relatum sit, sermo est a ab Recte, apte, bene iudieariant Icti Romani, quamuis partem obseriratu legis alienius interpretationem nancisci, ex verbis anteeedentibus re eo, sequentibus. In initi es , nisi tora Iete inflecta,
ν son νε L. 24. D. de Legibus. L. I34. g. I. D. de Verbor. Ohligat. 3 Hine inter brocudica Ictorum est: Verba prooemia
862쪽
LIB. V. CAP. MI. DE INTERPRETATIONE. ser
succumbens iuga sibi consulebat. Agamemnon victorem proclamabat Mens laum. Sicuti etiam hoc videtur iudicium Iouis Iliad. δ. v. s. 'Aλ' ἰ τοι νίκημὸν ἀρειφίλου Mδιελαου. Addi potest, potiorem esse Orationem eius, qui Comditionem obtulit; qui vero oblatam accipiunt, ius addendi aliquid non habere. Conditio autem non de caede & morte suerat, sed de victoriae Debuit enim Helena esse praestantioris; is est autem qui vincit. Alias saepe meliora deteriore interficitur. Contra disputatur, in decretis, legibus, foederibus, pactis, semper posteriora prioribus plus valere 7. Posterior autem fuit condiatio ab Agamemnone perhibita, mortem victi exprimens. καταπέψ νη. Ita Meam acceperat Priamus: Nouit Iupiter hoe, T cetera numina coeli, Utrum Parcarum
tristi vis desinet Orco. Prius quoque Medus in posteriore comprehendi. Qui enim interfecit, utique vicit: non statim interfecit, qui vicit. Et Agamemnonem conditionem ab Hectore propositam non aboleuisse, sed eκplicasse, non mutauisse, sed adiecisse, quod erat potistimum, in necando victoriam ponens. Haec enim est
plena victoria, reliquae adhuc controuersiam habent. Vt ergo in veris legum repugnantiis iudices id amplectuntur, quod nihil habet controuersiae , obguriore repudiator ita heu tapactum censeamus potius esse, plus valere, quod em certaminis exprimit notum,
V nuissi obnoxium praescriptioni. PLvTARCHvs Sympos L. IX. quaest. I3. 's. X. PRAECIPVAM quoque vim heic habet ratio legis, seu cause illa, & respectus, qui ad legem serendam latorem mouit . Quam qui Cum mente legis confundunt, vehementer decipiuntur; cum haec nihil aliud sit, quam sententia legis genuina, ad quam venandam ratio legis in susibdium adsumitur. Caeterum huic fini validissima eadem est, siquidem certo constet, alia qua ratione tanquam causa unica motam fuisse voluntatem. Id quod non mianus in pactis, quam legibus obtinet. Et heic valet tritum illud : Cessame ratione tegit, cessat ipsa lex '. Verum ubi legis plures suerint rationes, non statim una earum cessante, reliquae expirant. aut minus validae sunt ad sustinem
prooemii probant causam finalem, de in prooemio
declaratur voluntas disponentis. CRANET TAL. II. eoris 3oI. n. a. MYNI INGER. Dec. I. Respons Io. n. 46. MERCREBACH apod Kockium. IV. coni adopt. t. n. 3 2. Georg. E V E R A R D. I. cons. 64. n. 1 Plane vi P A V-L v s L. I 34. i. de v. o. ait. Plerumque quae pra , si omius conuen4se. Canopi fur erram in squiasioniίtis νεIesita ere sumtir. Retro: sequelas Ai demonstrat, qualis fuerit praecedens contientio. MENOCHI vs Cons. 7 8. n. 18. seqv. E v E R A R D V A cons i . I l. n. s6. M ANτacri L. II. de Tacit. A amb. contient. tit. I. n. 3. CRAVETTA Cons. I33. n. 3. H. Iidem ICti animadueriunt, non esse noulim, ut priores leges ad posteriores trahantur. sed a pol eriores leges ad priorea pertinere, nis conistrariae sint, idque multis argumentis probari aiunt. L. asi as. D. de Legιgus.
O Imperfecti erit stipulatio ... s quod pondere. numero, mensura continetur, sine adiectione ponderis numerἰ, mensurae, stipulatus
ouis. Facti quaestio est, non iuris. Igitur si se aliquo tritico eogitauerit, id est, eerti generis, eertae quantitatis: id habebitur pro eru
s. X. r) vid. not. s. ad s. is. in qua ostendutur, quando lex ob deficientem rationem rectri genda sat ad Quod alii ita esserunt, rauci si ali adaequata
omnino ct in totum eesante, cessare ius. Eaeo terum cum fine non confundenda causa προκατ-
863쪽
getet LIB. V. CAP. XII. DE INTERPRETATIONE.
dam legis essicaciam. Imo interdum generalis quaepiam ratio aliud suadere videtur ubi tamen voluntas pro libertate sua aliter sese determinat; adeoque subiectis pro ratione esse iubetur ' In quo etiamsi quandoque a legibus prudentiae aberratur: tamen ad producendam obligationem sulcit istiusmodi voluntas clare significata. Porro ex hisce recte deducitur, donationem propter nuptias vim non habere ', & iana laetam posse reuocari aut condici, quando nuptiae non sunt secutae ε, imprimis culpa eius, cui donatio est sacta. Quanquant alias in donationibus inter vitios ratio donandi ' vim conditionis non habeat; ubi cxpresse id dictum non fuit, ut ea cessante donatio sit reuocabilis. Sic non iniuste Olynthii detrectabant restitutionem agrorum, quos Amynthas rex Macedoniae ipiis donauerat, cum ab Illyriis victus spem regni defendendi abiecisset. Vid. D Iono Rus S i C VLV S L. XV. c. 9. Etsi certis in casibus conditionis vicem subire lex possit. Vid. tit. C. de Reuoc. donat.
Sic Cic ERO Orat. pro A. Cecina stat 9. J recte disputat ad interdia
ctum , unde vi, in quo inter alia haec Verba erant; unde tu, aut Iamilia, aut procurator tvvr ': etiamsi unicus Villicus non sit familia, tamen si is unicus me deiecisset, me esse restituendum ex ratione edicti satis adparere: neque interesse, utrum procurator, an alius meo nomine alterum deiecerit. Addit;
non alia es ratio iuris in hoc genere duntaxat . utrum me tuus procurator deiecerit. is, qui legitime praeurator dicisur omnium rcrum eius, qui in Italia non sit, a ruereipublicae causa, quas quidam pene dominus, hoc es, alunt iuris Nearius, an tu, ces nus, aut vicinus, aut Hiem, cui libertus, aut quivis, qui illam vim, deiectionemra tuo rogatu, aut tuo nomine fecerit. Add. L. ta. D. de Legibus ' Eu ratione legis
videtur quoque decidendus casus, qui proponitur ab A v TOR E ad Herennium
L I. c. ii. J Lex es, qui propter tempe tem navim reliquerunt, omnia perdant:
eorum nauit caeteraque sint, qui in naui remanserint. Μagnitudine tempe iis omnes perterriti nauim reliquerunt, in scapham conscenderunt, praeter unum aegrorum,
qui propter morbum exire es fugere non potuit. Casu nauis in portum inrolumis delata est. Illam aegrotus rosidet. Nauim 'tu ille . cuius fuerat. Huic sane ratio legis
suit, ut qui ob navim seruandam Vitam suam periculo exposuit, aliquo praemio
gaudeati --κτικὴ siue impellens, em quae eommouet tam tum ad hune vel illum finem appeten/um. H. 3) Quod ita expresst Α v c T O n in opere mino. re, L. I. e. II. g. Saepa quoqueseia vestimas legi Iasoris iuguat, vitii raris Detis με ei os Drant. 4) V. supra e. 4. q. s. cum Coss . Romani edi xistent . ne quis extra ordinem in hiastem pugna-rct , ut ne Resp. detrimentum pateretur, nihilo exerantior fuit T. Manlitis, iniussu eonsilis auin entinio Metici Latino feliciter aut Q. Fabius Magister equitum absente Dictatore eum Samni. tibus felicissime depugnans. Vt pluribus Narrat LI v I V s L. VIII. e. q. e. o. de seqv. Habet etiam aliquando loetuu quod est apud SENECAM VII. de Benes. 6. Mittis es a pararis eIiam
sa Quod laterdictum in Digestia ita legitur:
864쪽
LIB. V. CAP. XII. DE INTERPRETATIONE. sn
gaudeat. Quod aegrotus hic praetendere non potest, qui neque eo fine in naui remansit, neque ad eam seruandain quidquam contulit. . XI. Ops ERvANDVM praetera est, multa est vocabula, quae plures habeant significationes, alteram laxiorem, alteram strictiorem; id quod multis de caulis euenit. Saepe nomen generis peculiariter uni specierum adhaerescit, ut in vocabulis adoptionis & cognationis '. In nominibus animalium, vhi desunt communia, masculina etiam notant Meminina ', &vice versa. Interdum etiam usus artis latius pater, quam usus populi; vii 1 nors in iure Romano ad deportationem producitur ', cum apud populum tantum separationem animae a corpore significet. Huc etiam referre possis ambiguitatem, quae inest vocabulo mei & tui. Qua lusiit MA RTIALIs L. II. ep. 22. Car
mina Paulus emit . recitat sua carmina Paulat. Nam quod emas, possis dicere iure tuum. IDEM L. VI. ep. Ita Iurat capillos esse, quos emit, hos Fabullas nunquid, Paule, peierat δ
. XII. EsT & hoe notandum; in promimis, pactisque, nec non intriuilegiis alia esse fauorabilia, alia odiosa, alia media seu mixta. Fauorabilia
int, quae aequalitatem in se habent, seu in quibus utriusque aequalis est conditio, & utrique aeque consulitur, quaeque communem utilitatem mectant. Qtiae utilitas quo maior est, quoque latius patet, eo maior est promissi latior. Fauorabilia item sunt, quae societates, & quoslibet aetus conseruant Hiie& facit illud Qv1NTILI ANI Inst. Or. L. VII. c. . Incommoda vitantis me lior, quam commoda petentis es causa. Sic & eorum, quae ad pacem faciunt, maior est fauor, quam quae ad bellum; & belli defentivi, quam offensiui. Odiosa contra sunt, quae Unam tantum partem, aut quae Unam magiS, quam alteram grauant: item quae poenas in se continent, & quae actus quosdam faciunt irritos, aut de prioribus constitutis aliquid immutant; item quae ami
citiam & societatem dirimunt. Quod sit autem aliquid sit mixtum, puta, per quod priora quidem immutentur, sed tamen pacis causa, id Ero magnitudine boni,
s. XI. r) Quod inde est, quia generali Adoptionis adpellatione Λ Adoptio in speeie se dicla
Δ Arrogatio continentur. Illa fi liii, familias in patris naturalis potestate constitutus adoptatur, hae homo mi hiris. Vid. I o. I . da Adur. ad Generali nomine omnes propinqui cognati vocant iri in specie vero cognatos dieinitis, qHDtquot alleui a matre limgtimiir, qui Agitatis, sue a patre cognaras Opponi solent. I. a. U. .e Letis
miMas complectitur, L. i. D. de v. S.C Deportares enim mortuortim Leo Lagendas, L. I. g. D. de Mn. possest contra tab. Vid. supra L. III. e. 6. 3. nota s.
g. XII. i) Ita pActiones de reddendis helloeaptis phia fauoris habent: qtiae muttiae sunt. quam quae claudicant, deinde quae de semini bus; quain quae de rebus: I intereas, quae de rebus hae, quae agris plus, quam quae de rebus mobilibus: A quae de his quae penes pulli Leum sunt, quam quae penes priuatos: & inter eas. quae penes priliatos plus illae, quae reddi iubent titulo literativo poses . quam oneroso, ut quae emtionibus, quae dotibus tenentur. H. GR Ti v s L. III. de I. B. & P. e. 2 . g. 2 . H. M Et 4. I. O. e. i. Naturalis fauor es ρνε μιον ιιbus. H.
865쪽
LIB. V. CAP. XII. DE INTERPRETATIONE.
boni, aut mutationis modo odiosum, modo fauorabile censebitur; ita tamen. vi caeteris paribus, fauor potior censeatur . q. XIII. Hisc E sequentes regulas superstruit GROTius: I. In non odiosis sumenda sunt verba secundum totam proprietatem vis popularis;& si plures eiusdem vocis in populari usu sint significationes, illa est sumenda, quae est latissima. Quale est, ut masculinum sumatur pro genere Communi, verbi gratia, si duo vicini inter se conueniant, ut Uterque in alterius agro venari quaslibet seras possit, Vt tamen cerui excipiantur; sub iis ceruas quoque comprehendi ' rationis est. Ita eiusmodi materia etiam locutio indefinita valebit pro uniuersali ' : verbi gratia, si in pacificatione conuentum sit, ut captiui utrinque restituantur, intelligendum hoc erit de omnibus & singulis. Sic CicERo pro Caecina Dc. as.J disputat, in interdicto unde vi, verba, unde quis deiectus es, etiam extendenda esse ad eum, qui vi vetitus est ad suum accedere. Add. L. I. g. S. D. de Vi s vi armata. Neque hic sensus naturae vocabuli repugnat; & maxime fauorabile est aliquem in possesssionem suam restitui =. Deiicere enim possessione est, ei licere, ne quis possessionem coeptam
deinceps continuare queat. Add. L. s. g. s. D. h. t. Ad possessionem autem retinendam non est necessarium, ut quis nullo momento pedem extra portam prose-
D Hare distinctio inter Fauoν ab I a , odiosa
de mavra. a GROTID quoque proposta L. 1I. e. 6. g. o. partim in recessu habet. Omni certe fundamento destituuntur definitiones, quas G R Tivs S AUCTOR suppeditant. In promissionibus enim de Conuentionibus non minus. quam in Privilegiis de rebus indifferentiliti agitur, de quibus. quae produntur verba , ea nec extendi nee restringi oporteat aliter, quam s loquentis iasuadeat intentio. Sunt praeterea hae definitiones ex parte eontradictoriae. Dicuntur enim. verbi gratia, ea Dorabilia, quae tendant ad militatein
publieam. de odiosa contra, quae contineant poenam. Neque tamen eo minus omnis poena utilitatis publicae eatissa insigitnr. In iuribus Psyiaritiis quidem utique dantiar res fati rabiles ct odio ne, sed neque hie satior de odium naturae rei in. haeret. sed fere ex intentione nascitur legislatoris. ita in iure Romano caussis fauorabilibita aeeensentur Diarias, 2. Inst. Quib. ex catissis manum. non licet a) Iura doliam, L. 68. I. D. de Iure do. tium, eum e contrario nuptiae secundae inter odio sa reserantur apud plerosque populos. Vid. Noti.
D mam II. e. a. s. r. Verum non incerta tan
tum, sed etiam inutilis est haee diuisio. Nasei
tur enim ex proprietate sere verborum. Ita. si inter vieinos eonuenerit, ut alteri in alterius stando venari integrum sit, quaslibet seras, exceptiseemis: si quaeratur, an sub eeritis etiam tertiae comprehendantur, interpretatio inde petitur, quod
negotium bilis/Hale , veluti sauorabile late sit ex plieandum. Sed subest saliaeta eaussae. vera enim ratio su faciendae interpretationis e natura nasci. tur vocabuli, quod utrummie sexum eomplecti
XIII. ii Id est, serendum Thomasiim e. l. i 3. in catinis mixtis, in ovibus fauorabile
de odiosum concurrunt. Addi debet, ara tamen. αρ fauoνabire in iis domineriar. THOMAs I ae curationem in hoc argumento iam commendaui.
nius. Respondit is in Appendice huic capiti sub tecto, vincentio P L AC Cio contranitenti. M vid. nota r. ad I. 3. Vera rei ratio haee est, quod genus nobilius, quando de animalibus to quimur, sequiorem sexum complectitur, nis exeircumstantiis ais pareat, niasculinum serum semi. nino opponi. 33 Quod ipsum quoque non ex natura eatissae fauorabilis fluit. sed quoniam recuro loquenda mo ν. loquutiones indefinitar idem valent quod loquutiones uniuersales, nisi ratio ostendatiir, quae eas restringi suadeat, qualis quidem hoe loeo de seit. Quid autem nos moueret, ut si in paeis tabulis conuenerit, vi captiui utrinque restituaniatur, pacis tempore quidam retineantur. Seetin dum Grotii principia is, qui maiorem eaptiuiarunt numerum habet, singulos cum singulis permuta ri volet, aiens, alias redditionem tibi odiosam esse, quoniam inaequalis si redditio reciproca. Alter e contrario monebit. omnes dimittendos esse, suta pax rebus fauorabilibus accenseatur, de hu ius salioris ergo verba eo auerationis extendi de beant. Adest eece eonflictus rationum in qtio
per hane distinctionem fauorabilium & odiosorum nihil omnino extri eari potest. Irua haee distincti.
866쪽
proserat. Igitur perinde est, siue me quis in lando versantem extruserit, siue duin ad alia negotia paulisper egressus reuertor, accedere prohibuerit '. Add. L. 29. D. Locati. EX vi huius regulae quoque est, quod in dubio in materia fauorabili annus inceptus habeatur pro completo, ubi ius alterius non laeditur. Vid. BussIER Es Hist. Franc. L. XIX. p. m. 39. Contra hancce regulam impingebat CA LIGULA apud Suetonium C. 38. duri negabat iure ciuitarem Romanam usurpare eos, quorum maiorer Mipserisque eam impetrassent, nisi filii essent. Neque enim intelligi debere posteros ustra hunc gradum 7. Addatur L. 4. D. de Iure immuritatis. Nescio tamen, an non nimis laxe fauore via sit Dido, quae emto loco, qui corio bovis tegi posset, corium in tenuissimas partes secari iubet, atque ita maius spatium, quam petierat, occupat. IVsTINUS L. XVIII. c. s. VIRGILIUS Aen. I. V. 37r. & CARDA ad h. l. Pari astu Iuarias ' tantum sibi arui petiit, quantum equino tergore complecti posset, & post corio in exiles corrigias suilla, locum urbi condendae capaeem complexus est; llud SAxONEM GRAMMATICvM L. IX. Et POLYDOR. VIRGILI v M stor. Anglic. L. V. II. In fauorabilibus, si is, qui loquitur, iuris sit peritus ipse ', aut iurisperitorum consiliis utatur, verba laxius sunt sumenda, ita ut non solum significent id, quod in olgari est usu, sed & includant signifie tionem, quae in disciplina iuris habetur, aut quam lex ciuilis imposui L
alo sententiae loquentἰs manifeste saepe eontra ria esset. ponannis, Prineipem graui sub poena vetuisse, ne frumenta esserrentur, extuliue ali. quem sarinam. Contra veram sententiam legis puniendus non videbitur, serendum sententiam G R O Tii. Agitur enim de re odiosa, in sua imetis non est interpretationi extensuae, de odiostini dicendum est Interdictura , quod libertas esse
retiti imminuta est, a) quod prohibitio coniun- eum sanctione poenali. Ita etim Lubeeenses priuilegium haberent, durante inter Litionos ae Mostos hello liecte sibi in Rumani proseisti; Litionis id de terrestri prosectione non maritima intelligendum esse contem. dentibus, Imperator pro Lithecensibus proiiun elauit. THvANus L. XXXVI. Historiar. ad A. MDLXII. H. SI autem, eum dominus veniret in posse a.
idem praestat, quod distinctio fauorabilitim Odiosorum. Omnia enim hic aratioue legis pen-
dent . qua vis omnis priuata interdicitur. Fran. eiscus tamen HO TMANV s contendit, Cicer nem eatissae inseritire, in orat. pro Caeetna. Vid. Dissert. SCHvLTINGII de Iurispr. M. Tullii Cieer. pag. 283. st Noe quoque est ex naturali uneis significat a. Nihil enim magis eommune est,qtiam Descendera. tium voce intelligi omnes eos, siti in linea redisper omnes gradus ab aliquo deciliantur. Caussa proinde fauorabili hie minime opus est, ut sensus vocis vltra primum gradum extendatur. Ditis duin id obserataiiit M DFIT 1Nvs ratione immunitatis pei sonae alleui ct posteris eius eoiacec
s) Tt Ien istus Saxonum Dux. Vid. s Gr Rr n. T vs GENI LAC LNs Is ad A. CCCCXXXIV. l. ς Sed quare idem locum quoque non haberet in
Donationibus. verbi gratia. quae tamen rebus odio sΑ aerensentur a Gn o YIn de AvCT RE n stro. Vtique enim Donator, perspectam habens vim I potestatem verborum,s ubus utitur osti eis,
uti iis censeri debet sine ulla restrictione, nis alia ratio doceat, minus eum dare volui te, quam promiserit, quia eam ei aliquid remittitur, non ex natura onerosa donationis, sed quoi vorisiuilitis minus promisisset. s euentum praevidisset, aut suturum credidisset, quod ch ipse A v C T O R paul. lo puli eum G R o Tio adgnoscia.
867쪽
εΜ LIB. V. CAP. XII. DE INTERPRETATIONE.
III. Ad significationes vocis plane improprias non est recurrendum, nisi alio quin absurdum, aut inutilitas pacti, legi sue sequeretur '. Quia natura ta lium negotiorum requirit, ut plane & perspicue sensa animi exprimantur, &hoc quilibet regulariter facere praesumitur. IV. Contra verba etiam' striduus quam alias ipsorum proprietas requirit, erunt intelligenda, sit quidem id necessarium fuerit ad vitandam iniquitatem aut absurditatem. V. Si non necessarium est ob vitandam iniquitatem, ut verba intra proprietatem sumantur; nihilominus tamen manifesta sit utilitas in restrietionesubsistendum erit intra aristissimos terminos propriae significationis, nisi circumstantiae aliud suadeant. VI. In odiosis etiam sermo figuratus aliquantulum potest admitti '', ut onus vitetur. Inde in donatione, & iuris sui cessione verba quantumuis generalia restringi solent tantum ad ea, de quibus verissimile cst suisse cogitatum. Quo referri potest inlud apud CICERONEM in Topicis. I c. 3.3 Non s uxori '' vir legavis omne
argentum, quod Iuum est, idcirco quae in nominibus fuerum, legata sunt. Multum enim dissera in area positum m argentum, an in tabulis teneatur. Sie Aurelianus eo
tempore, quo proficiscebatur ad bellum Orientale bilibres coronas populo promisit. A viactor redirera, G cum aureas populus speraret, neque Aurelianus aut posset, avi vellet;
coronas fecit de panibus, qui nunc siliginei vocantur. s singulis quibus ae donauit. FLAvrvs VO s CVs in Aurelian . se. 3ς.J Ιmo usu sori receptum vilicet praemittatur particula uniuersalis, & sequatur specialis enumeratio paristium non censeatur translatum, quod non specialiter fuerit expressum. Sic in foedere, quo una tantum pars auxilia promisiit, intelligendum est ea debere mitti impensis eius, qui postulauit ', nisi expresse aliter fuerit conuentum. Sic foedus, quod initum est pro defensione ditionis, domino in possessione exsistente, non extenditur ad eandem recuperandam, postquam iste fuit eiectus. Vid. Gu IcCIARDINVS Hist. L. XV. p. m. 433. b. Aliquando etiam odium personae essicit, ut stricta, & cauillationi propior interpret tio excusetur. Exemplum notest esse in Tarpeia arcis Romanae proditrice,
quae pacta sibi, quod in sinistris brachiis ferrent Sabini, armillas intelligens, scutis suit oppressa. Vid. PLUTARCHUs in Romulo δ' .
ro iae regula, perinde ut seqtientes, caussis sua id suscipere voluerit, quid est , quod nos
fauorabili a non sunt singulares, ut ipsa earum mouere debeat , ut voluntatem eius insuper liminspectio doeet pertinent eae ad actus omnes, beamus amnio deliberato susceptos. 13) vid. M E v a v s pari. II. Deeis. 126. n. 4. H. ii) ApDA G R O Ta v Μ legitur, Nisimanifes ) Nons V eor. Vir legaviat omne argenIum, si ahqαιι ι atis vritisas , e quibus verbis vox, quoia stitim esset; id res quae in nominabus fue-A'tit,a, apud AUCTOREM nostrum excidit, ν t. tigata sunt: mtititim enim distret, in aνca- negligentia ipsius, vel eulpa typothetae. Quod n/ ρasitim sit argon in , an in tau is uia ruri afl rutilam ipsam adtinet, squa ratio aequitatis C CTRo Top. e. q. mando de pecunia loquusmitieatum vocis restringi suadeat, adhue , sola mur, nomina regulariter hoe nomine non stibi sumetente aequitatis ratione , superi aerius est telligimus. Itaque sensus verborum testatoriare spemia fauoris. Vtilitatis autem eOnsderatio hoe smo ex seniseatu voeis ordinario dueitur, renitus hine remouenda videtur, nis adpareat non autem ex Natura Legatorum, vel Donati egislatorem, vel contrahentes, reapse de ea la. num. horasse. . . . . 33, Vid. SI xT Nus de Legat L. I. e. s. n. st
ir) Modo verismile fuerit, eum, qui loquii- Ruritia, s Deeiebus quibusdam iuritim imperii ius sit, hoe onus subire noluisse. Nam si sponte quae conceduntur enumeratia subiiciatur ei. generalis,
868쪽
LIB. V. CAP. XII. DE INTERPRETATIONE.
f. XIV. Is ΤARVM regularum adplicationem uno atque altero exemplo proponit GROTIVS. Et quidem quaeritur, an praemium propositum ei, qui primus ad metam peruenisset, debeatur utrique, si duo simul pervcn rint, an neutri 3 Sane primus signincat & eum, qui omnes antecedit, &eum, quem nemo, licet quandoque pares gradu habere queat. Dicimus igitur, si illi ipsi, qui cursu certant, praemium velut sponsione facta constituerint, ub simul metam attigerint, neutrum ab altero quidquam posse petere. Sic & b
duobus cursu certantibus spectatores, uti neri sueuit, sponsione certent, pro huius aut illius victoria, ubi uterque simul ad metam peruenerit, neutrius pl-gnus est commi lium. Enimuero ubi a tertio quodam praemium sit propositum ad eκcitandam certantium alacritatem, verius est, qui aequales suerint, ad praemium concursuros, si modo res talis sit, quae diuinonem admittat, aut simul postideri queat. Alias sorti res committetur, aut denuo certabitur cNam malignitate non caret. ideo utrumque praemio spoliare, quia neuter alteri potuit succumbere. Et praemia virtutis laκiorem postulant interpretationem. Liberalius tamen illi brabeutae, qui solida praemia tribuerunt idem facinus simul perpetrantibus, cui ex ipsorum promulo aut per leges praemium aliquod debebatur. Vid. LI v I vs L. XXVI. c. 48. Eκ animi tamen magnitudine, non ex debito Augustus decies HS. exsoluit Coracotae latroni, qu ubi earn pecuniae summam in suum caput constitutam audierat, seipsum Cae
sari obtulit, apud DIONEM L. LVI.
F. XV. IN PΑcE, qua hellum Punicum secundum componebam
haec erat clausula: Ne Carιbaeivenser beletum in Africa, neue extra Africam iniussu populi Romani gererem. LIVIVs L. XXX. c. 32. POLYBIVs L. XV. c. I 8.
Qualis erat etiam in pace, quam Flaminius Philippo regi dederat, apud E V N-D E M L. XXXIII. c. 3o. Quaeritur heic in bellum gerere sit intelligendum de hello duntaxat ollanfiuo, an defensiuo quoque λ Heie utique prius est assi mandum ; quippe cum clausula illa sit odiosa, & cum diminutione summi imperii coniuncta. Ac durum nimis est, illam quoque naturalis libertatis partem alicui circumscribere, qua contra vim sibi illatam defensionem sui licet
rat; s, ea tant in exaudienda est de similibu , non qtiae maiora sint expressis. SIxTINus d. l. n. 38. seqv. H. 164 Sed enumeratio partium, sua tum potestate de indole indicat, loqυentem, particula uniuersa. li noti in omni latitudine sua υmin cile. In quo exemplo animaduertenduin est. pro in idionem auxilio m ex usu recepto non id continere, ut suppetiae sumtibus promittentis praestentur. Itaque, etsi auxilia rebus satiorabilibus
tio haee nequit, ut sumtibus terentis praebeantur, nisi id diserte eautum suerit. Exemplum sequens quoque male hue ab Auctore refertur. Quando enim eum Principe aliquo foedus initur, pro defensione ditionum ipsus. ita uium haee sola, nisaliud ex adiectis eolligi possit, nulla ratione ad recuperandas eas trahi potest, quibus is eiectus A. spoliatus merit. i a vid. pluribus Ru NELI Nus ad Auream Bullam pari. II. D. 4. I. 4. H. is cons B v n n ga Iurisprudentiae Historicae
specimen 6. II. ct seqq. inter eius seleela Iuris Naturae de Gentium, ubi haee speetes distulitur. 6. XV. Q Aica AT s L. IX. Parem. e. I . vult quemlibet solidum habere. Perperam. Teristitia enim nonnis unum praemium voluit pin
prioritate ae posterioritate temporis Atibia atque incerta, e. 3. Est ea quinta inter Dissertationea δυν Lipsienses, ct pertractatur ea otiaestio in hoe capite proposta , eum alii ι eompluribus memoratu dignis controuersiis non iustili senter.
869쪽
LIB. V. CAP. XII. DE INTERPRETATIONE.
suscipere . Add. LIVIus L. XLII. c. 4r. circa finem. Suadet quoque hanc interpretationem scopus Romanorum ', qui non erat, Poenos aut Macedonem vicinorum iniuriis exponere, aut propriis viribus iisdem securitatem praestare; sed tantum eos ita constringere, ne per bella fines suos dilatare, viresque augere possent. Add. LIVIUS L. XLII. c. 23. Foederi Roman rum cum rege Antiocho δ haec clausula expresse inserta legitur: Si quae urbes aut gentes, aduersus quas ne bellum gerat Antiocli , hoe foedere cautum est, ipsi vhro bellum inferent, bellandi tui em Antisthri Apud POLYBIvM Excerptilegation. 3ς. c. & L I v I U M L. XXXVII. c. 38. ita habetur: Si qui socio
rum populi Romani vhro bellum inferrent Antiocho, vim vi arcendi ius esto: dum nequam urbem aut belli iure teneat, aut in amicitiam accipiat.
I. XVI. PROMIs ERANT Romani Poenis, Carthaginem fore liberam. Mox postulabant, ut eadem diruta, nouam sibi urbem, a mari disiunctam, extruerent: causati, non aream, in qua urbs sita erat, Carthaginem esse.
Vid. A p p I A N v s Me hello Punico pag. s. & seqq. Ed. Steph. 4. & seqq. Ed. Amsi J Heio etsi libertas, quam Poenis promiserant Romani, de plena liber
tate non posset intelligi, quippe quibus iam antea non parum de summa potestate soret delibatum; saltem tamen id libertatis relictum intelligebatur, ut ne alieno imperio tenerentur patriam propriis manibus exscindere, alioque migrare. Equidem libertas seu αυτονοι is est attributum populi, non urbis, quatenus tectis & moenibus constat, & uti Nicias loquitur apud THUCYDIDEM L. VII. D. 77. in fin. Ed. Oxon.J Viri ciuisas Iuni, non moenia. aut naves hominibus inanes: Add. ivs TINVs II. 32.1 . tamen quia distum fuerat, Carthago erit libera, non Carthaginenses erunt liberi, qua locutione sorte magis suam fraudem colorare potuissent Romani, sensus communis utique hoc insinuat; populum libertate fruiturum in urbe Carthagine, quae tunc erat, adeoaue ipsa urbis tecta salua esse debere. Quanquam P o L Y B I v S Excerpt. Iegat. I 2. memoret, Senatum Carthaginensibus promisisse τὸν δ' ελευθερίαν τους νο-
κοή κατ' ἰδίαν. Liberaatem, Dges agrum insuper omnem omnium aliorum bonorum posse nem, quae ad rem blicam avi ad priuatos pertineret. Vbi statim
Poenis suspectum suit visum, quare mentio urbium saeta non esset. Sed si
XV. I Maxime eum eain potestitem etiam Praesides prouinciarum habeant. Viae infra L. VIII. e. 6. q. O. H. M Cui rationi soli tanta vis inest. vi superfluiltrast, decurrere ad distinctionem fauorabiliuiu S
Inferent Antiocho, vim vi areendi sus esto: -- ne quam urbem aua belli tare renoat, Aut in ami
eissam ara piae. LI v I v I L. XXXVIII. e. 38. Add. p o L V 2 3 v s Excerpt. Legat. XXXV. e. 4. XVI. . Vrha enim sunditiis exciti: eadem aliis omnibus oppidis illata vastitas, quae in parite Poenorum per id bellum fuerant: ager illorum sociis populi Romani dono datus: eaeteris, quorum neque ossicium neque iniuria insignis suerat, tributum impositum in agros A eapital factaque est prouineia , quam missus quotannis ab urbe praetor obtineret. Nunquid horum libertatem
conseruare est 3 H. I. XVII. r) Imo necesse non est, ut legis ratio, per quam verba eius extenduntur, semper sit uni. ea. Vt enim unius rei pliares esse ponunt fines, se a plures rationes , quarum vel singillae ae que princitates fuerint, vel una primaria, reli. quae secundariae. Quodsi omnes aequo ρνιψιΡ- Da suerint, elinctae in extensione quoque experidendae erunt, ne saliaeta committatur diuisonis, itas
870쪽
LIB. V. CAP. XII. DE INTERPRETATIONE. rasne, quod perfidiam plusquam Punicam tunc adhibuerint Romani, in aprico . XVII. DANTVR & aliae coniecturae, ortae extra significationem
eorum verborum, quibus promisso aut paetum continetur; quae esticiunt, Vt interpretatio quandoque sit extendenda, quandoque coarctanda. Vbi tamen obseruandum, facilius dari rationes, quae suadeant interpretationem coarctari, quam extendi. Sollicet uti in omnibus rebus, ut effectus non sequatur, satis est unam causarum deesse; sed ut nascatur, omnes conuenire oportet: ita in actibus obligationem producentibus, ut interpretatio restringatur, satis est, unam causarum deficere; sed ut extendatur, omnes congruere necessum est. Ac multo dissicilius heic extensio procedit, quam quando nuper dicebamus, in materia fauorabili verba interdum aliam significationem, etsi minus receptam. admittere. Nam cum Verborum unicus sit usus, animi sensa exprimere, non improbabile est, illum verborum sensum animo loquentis suisse obuersatum, qui ab usu communi non penitus abhorret. Verum heic quaeruntur tales Conlecturae, quae euincant, loquentis eam suisse mentem. quam verba nulla sui
parte prae se serunt; quas sane oportet esse quam certissimas. Neque susticit extendendae, verbi gratia, legi alicui, si in aliquem casum quadret ratio, sim Iis illi, quae in ista lege est; sed oportet, ut ratio fit eadem. Imo nec hoc semper satis est. Nam interdum sola voluntas pro lubitu sese determinat; id quod ad producendam obligationem susticiti ut ergo extensio talis in lege recte fiat, liquido debet constare, rationem, sub qua venit casus, esse causam
unicam & esticacem, quae legislatorem mouerit, eamque rationem ab eo consideratam in sua generalitate, ita ut eandem ad praesentem quoque casum
voluisset adplicare, liquidem eum praevidisset, aut de eo cogitasset: idque quia alioquin lex futura fuisset inutilis, aut iniqua. Huc referenda sunt, quae a
Rhetoribus traduntur περὶ συAογισμοῦ, de ratiocinatione, quando res, de qua
non est propria lege cautum, colligitur ex re simili , de qua statutum est lege propter identitatem rationis; seu uti Q UINTILIANvs Inst. Orat. L. VII. c. 8. loquitur, et ιν ex scripto ducitur, quia scriptum non es. Quo loco isthaeo
exempla ponuntur ', aratrum acci're pignori non licet; vomerem accepit. Lanas vehera Tarento non licet, oves vexit. sui Patrem occideris, culeo insuatur; matrem 3 oeciat.
ita , ut easus in lege non expressus, ad quem, propter rationis similitudinem. lex extenditur, Dirariesreeipiat. Quodsi vero earum una primaria fuerit, si meit, si vel ea sola ad easum similein appli- eari posset. ConL THOMAs Ivs Iurispr. Diu.
a) cons. leges laudatae supra c. Io. nota 8.3) Biι Iarus s syllogismi J dinia ex ea quod
seripium es , i. quod incessum est: quod quoniam
ratiocinatione essistitur , ratiocinatiuus Leiιών - - Quod in roro , adem in parte . Aratrum accipere pignori non licet ς vomerem aerepit -- - 2uod is parse, idem iti soro Lanas vehere. Instenta non licet; ouea vexit . . . Masoris
Fugnae est. exser pro dueera , quod friptum non es. . ii patrem Oeeiderit, ei leo insuatur; isa. trem occidit. Ex doreo in ius educere non liceat a tabernaeulis educit. Q v INT JA. Nus L. VII. e. 3. L. p. I. r. s. r. D. M legem Aquil.
3 Addea illud: Vetitum est edicto, exportaris mentum, at exportatur farina. Vbi haut dimbie propter honum publieum ex sententia edicti sub frumento eontinetur sarina. viva v s L. II. Recepi. pin. - MAs TR ILLUS Dec. I39.sO ARRI. Thesaur. reeept. sentent. lit. F. n. 364.s u. MAR QUAR Dus L. II. de Iure mereati c. I. n. 37. Idem dicendum de leguminibus. Vi4.