장음표시 사용
851쪽
LIB. V. CAP. XII. DE INTERPRETATIONE.
praesupponunt, & pleraque dicenda J etiam ad leges pertineant: tamen cum
neque hanc materiam diuidere, neque ad finem Vsque reiicere conueniens videatur. Contra leges methodi non adeo peccasse iudicabimur ', si eandem hoc loco uniuersam exposuerimus: secuti fere κατα ποδα G ROTIVM L. II. c. IG
qui in illi ac materia exponenda subtiliter valde est versatus '.qII. Si igitur spectemus, quo fine obligationes contrahantur, te- etur quilibet, qui ultro sese obstrinxit, ad id, in quod voluit, obligari. Praesupponitur enim ipsum ultro & libere obligationem suscepisse, & quidem cir
ca rem, cuius praestandae necessitas ei antea non incumbebat. Igitur non
adparet, quomodo quis in plus possit teneri, quam quo usque ipse voluit. In quem sensum accipiendum illud CICERO Nis Ossic. L. I. c. i3. J In fide quid
senseris, non quid dixeris cogitiandum '. Ea est porro natura hominis, ut intem
ni ipsius actus per se alteri non sint spectabiles; iidemqne ab exterioribus adhi-hus, & signis discrepare possint. Et tamen liquido est decernendum, ad quid quisque teneatur, quidue iure ab eodem queat exigi. Alias enim irrita reddetur
I. I. i) Hane vocem insemi maioris perspieuitatis eatissa, praeeunte Cl. BARBE YRACO.M Non tamen negandum, interpretationem legum iuultum differre ab interpretatione pacto. rum fi eontractuum. In legibus enim umis imquitur, in pactis aut eontraetibus duo vel etiam plures. In legibus loeum habet interpretatio, uam voeant, authentiea; at neutiquam in pactis in eontractibus. Hine de legum interpretatione agendum erat infra libro Octatio, ut liqueret, quae suiu mi Imperantis quae Iuristonsiliorum in ea re partes sint. H.
3J Et ibi tradita L. III. e. et . q. v. seqn.cte. 2 . I. i . seqv. ad speetales eastis applicuit. Si eui autem nimia eius subtilitas videatur, libet illam doctrinam paulo clarius proponere. Nimirum in pactis ves contractibus cnam de his nune unice agemus) duo sunt, signiana a signatum , vi in schmlis loquimur. Si num sunt verba vel facta, saeperantiindem valentia ae verba. signatum ipsum negotium, quod agitur. Verba siue uocabula haut dubie sunt notae rerum. Enim vero helevsuuenit, quod ARIsTOTELEs obse auit
Histronem se nomen mΛtim Asm aro. Hinc saequaliter signifieant univoca dicuntur, si minus aut plus cres enim eodem recidit) analogica ', si nihil praeter nomen, aequivoca scit homonyma. Ad miae pertinet. quod verba habeant vel latam vel sit ictam significationein. V. AUCTOR I. I l.
Verborum quoque eomplexioncs sue orationes solent habere ambigilitatem siue Cia ius exempla plura vDique occurrunt di notiam enillud v i R Ga L i . Ajo ιε Aeaeruia Rem ones zm. e. e: QO.Cons. ARISTUT. II l. Rhetor s. AVcT.g.
Negotium quod geritur, hoc est comaei illo, quatuor habet eausas, ex quibus sue singulatim sue
eoniunctim sumenda interpretatio, eaque vel extendens, vel eoarctans. Inter causas. primo oecurrit loco sitis. qui vel generalis est vel speetalis. Ad generalem finem pertinet Neistentes, velut homines recta ratione praeditns, friistra quicquam agere voluisse minime eenseri. Hine ciem nee impossibilia nee repugnantia, nee ah surda volitisse. U. AUCTOR g. g. ct i9. pinis specialis proprius a aedaequatus non minus m gnum habet momentum ad veram interpretationem inveniendam. V. AUCTOR I. Io. g. I3. . t . ρ. is. seq. obiectum sue materia sunt res vel fauorabiles, vel odiosae, uel mixtae. Vid. A v C T o R g. ra. seq. In forma sue modo eon trahendi consideranda loetis, tempus, antecedentia, sub quibus etiam eontinetur, eausa impcl. lena, diuersa a causa finali, de qua diximus. Aconsequemia. V. AUCTOR. g. s. Causa ellia eiens fimi Us Dei scentes siue contrahentes. Quo rum character sue eonditio non minus esseax ad eruendam veram interprςtationem. Eo inter a lia pertinet, si obseuritas tolli aliter nequeat, faciendam esse interpretationem contra illum, qui verba ambigua vel obseura protulit, euiusque in pote
B. I p. e. M. f. 26. Addantur his regulae devocabulis generales , quas ΑυCTOR habet in h. 3. & I 4. S sane nihil erit, quorum noneommiada interpretatio, ex causis inuestigari possit. Caeterem prudentiam este in interpretando exempliam doeere potest apud Pi AEDR 'NL. IV. Fab. 4. HII. i) Quae verba partem saetunt loci pro. lira, qui deest in aluiquissmis Cic gno Nis
852쪽
LIB. V. CAP. XII. DE INTERPRETATIONE.
8Htiir obligatio, si quisque sensum, quem velit, sibi assingendo sese liberare posset, pertendendo suam sententiam diuersam fuisse ab ea, quam alter arripuit. Igitur ratio dictitat, ut ei, cui promissum quid est, ius sit cogendi promissorem ad id, quod recta signorum interpretatio suggerit. Cogitatio quippe maxime
propter hominem ipsum est , signa autem propter alios. Nam alioquin res exitum non reperiret, & in nihilum recideret; id quod in moralibus pro absurdo habetur. Quo pertinet antiqua in foederibus usurpari solita sormula apud LIVIUM L. l. c. 2; . sine dolo malo, utique ea bese hodie rectissme intelucta sint. Est autem interpretationis rectae norma & mensura, collectio mentis ex signis maxime probabilibus. Signa illa sunt duum generum, verha, & alia coniecturae; quae considerantur aut seorsim, aut coniunctim '. g. III. D g vertis haec est regula: Si nulla sit lassiciens coniectura, quae ducat alio, verba intelligenda sunt in proprio suo, &famoso, ut loquuntur, significatu ', quem ipsis imposuit non tam proprietas aut analogia Grammatica, quam popularis vlus, quem pe es arbitrium est, G mi norma A-
editionibus, ct Codieibus plerisque manu striis His a) Quippe animae semet ipsam alloquentis
Re. e. annaeue o, ιona fide ι n qua aνta vita aut machinaraone faciam eontν foedus. Quo pertinet etiam quod apud GREGOR lv Μ Υ v R O NENRΕΜ L. IX. e. 2'. iurarunt, se omχιa assa tia ido disti is haudis ingenio intitola I tres metiras. Adde Matth. PARisi ENfEM in Hen. rieo II. a Caroliun Cangium in GloK. voce ingenium malum. H. 3 Id est ita, ut eoniectitrae dueantur vel ex verbis solis, vel ex amni eireumstantia, quae ratione eorum eontineatur. I. III. ia praeponere hie videtur Auc TOR. eos, qui interpretationem Legum S Conuentio mini suscipiunt, regulas generales nouisse artis Critieae, utpote quarum eognitio saepe neeensaria est. ad detegendum verum verborum senis suin, siue ea luteris eontineantur, siue ore prolata sint. Inter ouae Axiomata memorabilia sequentia. Si I. ae interpretatione sermonis quam
stio sit, editi ab homine, qui minus distincte pronuntiet , mori eius loquendi adsueti esse debeamus, 'quemadmodum litteras pingendi eonsuetudinem perspectam habere debemus, si verum senia sum lcripturae implieite, ideoque abscondite scri. hentis detegere uelimus. Qua de re iure Ra. manci ita eautum est: is si testator, qui solum semiunt habebat Gassum testamento ita cauerit, seruiu metis Cratina, liber esto, libertati Cratisti nihil obesse, quod in Syllaba errarit, L. M. trine. de Manum. resam. Excitauit hoe exemplum, qui de Interpretatione Omnium ae e ratissime egit, THOMAsIVI Instit. Iuriapri Ciu. L. II. e. ra. I. II. Idem paullo post I. as. obseruat, usi in Notarum a Sigiarum de quarum disserentia eleganter egit H IN EC cavs Hist. Iur. L. I. f. XLVIlI. in Scholi rectissime interis dictum fuisse ab Imperatore Iustiniano, optariis dumque fuisse, ne Serthae legem tam sani sensus
umquatia migranent. Sar a II. Iciνa d emtia lin. suam, qua loquens vel Icribens , aliquis urariar. simulque 3. cunisum halerastiliam ipsi si stilarem. modosqtie loquendι, eo quo vixerit aetio, tantum -- raros. praeterea III. ρνola eassera nos oporter, Nortis. eonsuetia nes is receptas opiniones ad Pos II 2se potos, is etitus verborum osseinitate quaeis νirών. saepe quoque IV. ex Secta Auctoris . via
plat/ndi .itissu Lo, eharactere ingenii fineque, quem ργοψιtim si hasumis, obsitimoribus veclis eius Mae parari poιes. Qua in sententia autem scriptor fuerit, ex ceteris seriptis, iactis, dictis, animo, atque vita eius colligi eonsentane in est. Quodsu. δε Diplomata veι disrumenIo quodam agatur, indagandum erιι, sit ne id verum an onosum, o. si vertim videar ur, sine ei fraudulant.r aliis
Ante omnia autem VI. ex essitae nobas tis diametata σε amnes. omnesve recessus rei, de qua vitur. Dantur etiam alia interpretationis admini la. quae multo assiduoque via ad distuntur. Praeive
853쪽
8ta LIB. V. CM. XII. DE INTERPRETATIONE.
quendi. Q v I N TILIA N. Inst. Orat. L. I. c. s. Consuetudo certi a loquendi magis r mendumque plano servime , vι nums . cui publica frema es. DIOC Assius L. LIX. Tuberius cum in edicto voce non Latina usus esset. Atreius Capito dicebat; tames nemo ante iesum eo voeabulo usus fui et, nunc nihilominue in gratiam Tiberii inter antiqua referendum. Ibi Marcellus quidam subdidit: hominibvr Caesarem ciuitatem Romanam dare posse. vocabulis non posse. P Roco P Ivs Vandal.
L. I. cum dixisset, imperatorem partim e suis, partim e foederatis militem scripsisse, addit: Rederatorum nomine olim soli dicebantur barbari, qui non seruialem in modum, neque enim armis victi, sed pari cum ciuibus iure sub imperium v neram, a foederibus, quae pepigerant, sic nomιnati. At nostra aetate in boeee nomen venire nemo velaItir, ut mos est ιemporιν non in quo primtim reperta stina sensu vocabula seruare, dum pro suo arbitraιu res fas immutant homines, quibus eae prsnium D esiui nancupatae vi nihil filicui. I HEMISTIVS orat. 4. Του ὀνοματος. ΔWπερ νομίσματος μετεπεσεν ἡ δυναρι- κατα τλ υςερον χρονους. Vocabuli
Sopnistae vis, icut numi, mutata es posteriori tempore. Apud POLYBIUM L. XII. c. 4. Locri in extremam Calabriae oram delati ex Graecia, regionem eam inuenerunt a Siculis possessam. Hi improuiso eorum aduentu perterriti,
eos receperunt, & in haec verba foedus cum illis intuerunt: Amicitiam cum Siculis Locrenser seruaturos. EF regιonem hanc pro communi umbobus populis habituros,
uamdiu terrae hule pedibus suis insisterent ET imposita humeris eapita testarent. Iaec cum ita conuenissent, Locrenses ad praestandum iuramentum accesserunt, postquam in calceamentorum sola terram iniecissent, humeris autem aliorum capita ita supposuissent, Ut non adparerent: deinde e calceis terram ex cusserunt, & capita aliorum abiecerunt; ac mox ubi primum data est occasio, Siculos regione expulerunt. Apud THUCYDIDEM L. V. c. 42. ELOxon. J Boeotii cum Spartanis laeduS icerant, in quo inter caetera cautum erat, ut Boeotii Spartanis traderent Panactum. Verum illi prius Panaetum diruerunt, & tune demum Spartanis tradiderunt. Sic Leucippus cum loeum a Tarentinis in usum ad diem noctemqne petitum repetentibus non redderet, interdiu reposcentibus respondebat, si ad sequentem noctem repeterent, se redditurum: at noctu ad diem sequentem reserebat. STRABO L. VI. spag. 183. Edit. Geneu. Casauboni 26s. Paris. ψω. Amst. J Sic de Mahomete T carum Imperatore narrant, Cum Euboea capta alicui promisisset, caput ipsi sore incolume, mox medium eundem dissecuisse. Sic cum quidam regulus In
diae ad regem Persarum confugisset, & rex Indorum istum sibi misso legato tradi posceret, Persa, dum legatus admittitur, supplicem corbi impositum ex arbore trantisper suspendit; & dein negit, supplicem in sua terra esse. Ad
Quamobrem autem a proprietate verborum in dubio reredendum non sit, cauta eli: quoniam eum voeabula ferme multipliees habere tignificarus soleant, metras semper esse posset, ut ne hoe vel illo modo intelligantur, atqtie ita usus scrin vis inter homines periret. V. AUCTOR supra L. IV. e. r. f. 6. de s qu. Deinde Ictorum verishum est: naturalia semper praestimi, Naturale autem utique est, intelligere voeabula in signifieatu, quem habent ex recepto, siue usu populari. H.
32 Conf. AvCTOR L. IV. e. 2. I. I . H. I. IV. ι Vid. supra L. IV. e. r. I. s. Modo is,
854쪽
LIB. V. CAP in DE INTERPRETATIONE. si1
Ο L E A R I v s Itin. Pers L. IV. c. 3o. Me non nemo constanto negauit, se sacerdoti manus iniecisse; nam baculo verberauerat, & pedibus eum proculc uerat. Sic Temures cum praesidiariis urbis Sebastiae pepigit, ut dedita urbe, sanguis non effunderetur. Sed iste, elusia pacti sormula, captiuos defodi vivos Imperauit. Verum eiusmodi cauillationes, uti sunt nimis apertae & seruolae, ita illis periurium magis adpringi, quam dissenta recte pronunclat CICERO
f. IV. CIRCA vocabula artium propria, quae vulgus vix capit, obseruandum est, ut illa explicentur secundum definitiones prudentum culusque artis . CICERO Quaest. Academ. L. I. sc. . J Dialectorum verba nulla sum publiea ; suis utuntur. I id quidem eommune es omnium fere artium. Exemplum sit in vocabulo exercitus verbi gratia, si in foedere aliquo cautum sit, nequis cum exercitu alterius fines transeat. Vbi dispiciendum, qualis militum manus eo nomine veniat. GROTI Vs putat, exercitum definiendum per i km militum multitudinem, quae palam mes hosticos inuadere ausit, vel etiam aperte hosti ingruenti sese obiicere. Nam passim apud historicos opponitur id, quod iusto fit cum exercitu, & quod furtim fit, ac more latrocinantium. In uniuersum tamen non Potest denniri, quanta manus ubique & semper exe citum constituat; sed respiciendae sunt vires tum hostium, tum nostrae. Si tenuia hus rebus publicis inuicem sit negotium, modicae copiae exercitus instar habere possunt; quae inter magna regna pro manipulo praedantium habebuntur. Hine,
quando VEGETIus de Re militari L. III. c. r. dicit, exercitum esse tam legionum, quam auxiliorum , nec non F equitum ad gerendum bellum collectam multitudinem ;non describit exercitum in genere, sed qualis tunc apud Romanos censebatur. Nam dantur utique exercitus ex solis ciuibus, aut meris peregrinis, siue sociis, item ex solo peditatu, aut equitatu constantes. CICERO in Paradoxo s. refert dictum M. Crassi, qui negabat diuitem esse aliquem, ns qui exercisum fluis fructibus posset alere. Exercitum autem definit sex legionibus, s magnis seriorum aestiis. POLYBIVs L. VL Romanorum exercitum ait plerumque constitisse XVL M. cluium & XX. M. sociorum. Quanquam & minor numerus quandoque apud hos exercitus nomen implebat. In L. a. I. r. D. de His, qui t. insem. mercitui praeesse dicitur, etiam qui unam legionem administrat. Sed & alia quaestio super hoc vocabulo moueri poterit; an foedus, quale dixi, violarit, qui magnam militum multitudinem per alterius fines traduxerit, non iunistim , sed per manus minutas λ Helccum exercitum habere dicatur, & qui in uno loco eum congregatum ha
qui loquitur, ae Artis, ct Vocabulorum eius ieetanteorum non penitus fuerit ignarus: tune enim ex serie orationis ct aliis circumstantiis iudicam dum est, quae vera eius animi fuerit sententia. x Aliud exemplum ponit H. GROTI Us L. III. e. m. g. 23. in nominibus regionum, quaeaeeipienda esse monet ex usu praesentis temporis non tam vulsi, quam peritorum : quoniam a peritis negotia talia traetari soleant. V. GV C. CIARDIN. L. V. Histor. ad A. MDII. ubi ni morat insignem disceptationem, an vetus appellatio prouinetarum in diuisione regni Neapolitani, vi volebant Galli, an vero praesens consuetudo
Juemadmodum Hispani contendebant, spectari
855쪽
s1ι LIB. V. CAP. XII. DE INTERPRETATIONE.het, & qui copias ita dispersit, ut tamen eas breui contrahere possit; ulterius
considerandum, quo fine haec conuentio sit inita. Si enim noc tantum speetitum fuit, ne nobis periculum creetur, adparet, laedus non violari, ubi sparsim transeunt, nec intra fines nostros colliguntur. Verum si alterius uticini securitatem id spectat, ne iste per nostros fines inuadatur, etiam sparsis concesso transitu foedus violabitur. Eandem ad elassem quoque adplicari possunt, si sorte in aliquo foedere positum sit, ne quis in certa maris parte cum classe nauiget, aut alterum nauigare patiatur. Nam heic non solus nauium numerus consideratur, sed & earundem magnitudo, & vires maritimae populorum , quorum interest. Huc pertinet illud FLORI L. I. c. II. Eatant Ide Antio parta spolia, quae Maenius in Auestu fori capta hostium e es xii; si trimen illa et r. Nam sex fuere rostratae. Sed hic numerus illis initiis nauale HAlum fuit. Add. A L E E R. GENTILIs de Iure belli L. III. c. eto. Sic si quid
de arce fuerit cautum, puta ne intra certum spatium ab alicuius finibus illa extruatur; saepe arcem nouimus accipi pro insigni iuxta ac munitissimo aedificio: epe etiam pro loco munito, qui arcere hostilem exercitum possit, etsi viliabus aedificiis exculto. Vbi si conuentionis scopus suit, ne quis munitus I cus nostris finibus immineat, manifestum est, pactum violari, si munimentum duntaxat terreum, vilibus militum cum receptaculis fuerit extruetiam. Add. ALEER. GENTILIs dicto loeo c. 2I. Quod si autem vocabula artium adiuersis diuersi inode definiantur, expedit ad Praescindendas lites, ut popularibus verbis exprimatur, in quonam signin tu ista vox eo loro capiatur
3. V. VEI verba simplicia, aut verborum complexio plures signi ficationes recipiunt, assumtis coniecturis opus est, Vt genuinus sensus eruatur. Rhetores hune locum vocant εξ ἀμφιβολίοις, ex ambiguo: Dialectici subtilius, si in una voce plures sint sensus, ὀμιειυμ αν, si in complexione Uerborum, αμ- βολίαν. Prioris exemplum potest esse, quod TERTULLIANus de 'Iandis virginibus c. IV. vocabulum mulierum in dicto I Cor. VIL ad virgines quoque extendendum docet. Etsi aliquando mulier virgini opponatur, verbi gratia, in illo Ciceronis: Cras mulier erit. Posterioris exemplum a C IC E R o-N E de Inuent. L. IL D. 4o.J ponitur. In testamento suo quidam tale leg
s) iniam eautionem AUCTORII a scopo estis L. as. prine. de Contrahenda emptione S L. xl. 6. abludere recte animaduertit TITI Vs Obs. D. de Action. empti deuend. Et sane eius, qui CCCCXIX. quum ea non pertineat ad interpreta. alterum Obligatione adstringere uolebat, erat, elaiationem voluntatis dubiae, sed ad animi sensa peri rius desine ambiguitate loqui. stuιι ωιὰ a. 3νin spieite exprimenda. litesque adeo ex hac ambigui. gendae obliga ionis es, idatis palam vobis /πν. Atate orituras praecauentis. tur, omissum in/eligendum est. Ae με s. iantam s. V. t) Ooriam strvit alectio vel optio iatur, promus em inrevraramur , quia mps Iaso,t Itb
Luas aratis aptaόιρ, quem velit. Sedis homine rum fuit , vecla tita cone piso. L. 99. D. de senestiuasor legara, a bsentim eligen i. quem acci- Verborum Obligat. Vnde regillae generalia emea. a. Logaιaνιum pretinet. L. I. prine. ct s. l. vice adsuiuendum est . in talia iris , γουν. D. de optione uel electione legata. talionem contra sisutitorem faciendam Use . Q tam illa avia ara res pro lsisnν, rei electιο quum satis retras , naturalem sequiitus rationem,
ast, moram pra/sset, L. io. g. 6. D. de iure dot. i. innuat, hune claritia loqui ct potuisse. Δ debuisse. Addit,
856쪽
LIB. V. CAP. XII. DE INTERPRETATIONE.
tum constituerat: merer meus vassorum areenteorum pondo cenIvm novercae, quocister, dato. Heic nouerca magnifica & scite caelata poscebat; contra haeres praetendere, ea tantum deberi, quae ipse dari vellet. Poterat euitari ambiguitas, addita voce ipse veli a. Etsi eκ iure Romano constet, regulariter optionem esse penes legatarium '. Id quod etiam naturali aequitati congruit. Nam si haeredis esse debebat optio, non opus erat, addere clausulam, quae volet. Quae enim absolute mihi praestanda iniunguntur, ubi diuersis ' modis mea obligatione possum defungi, electio penes me intelligitur '. Sed ubi clausula de optione est adiecta, praesumitur eam tendere in fauorem eius, qui aliquid est accepturus, ne alter vilem quampiam rem ipsi impingat. Add. Auc Tost ad Herennium L. I. c. i2.J Q UINTILIANUS Inst. Orat. L. VII. c. s. Sed quod attinet notissimam illam decisionem, Ducis de Ossum, Pro- regis Neapolitani, qua totam haereditatem filio addixit contra sacerdotes, haeredes ea cum clausula scriptos, ut filio darent, quae Ws vellente eam non tam apices iuris, quam odium auaritiae hominum alienis imminentium defendunt. Huc pertinet quod Carolus V. legato Regis Francisci Ducatum Mediolanensem petenti respondit; prorsas idem mihi placer, quod fratri meo Regi Galliarum. Id quod legatus praepropere domino suo rescripsit, velut re obtenta. MAR-sE L A E R Legato L. II. c. 39. g. VI. CONIEcTURAE quoque adhibendae ad genuinum sensum emendum, quando occurrit m αντιοφάνεια, seu species repugnantiae ὁ Vt quae partes inuicem pugnare Videntur, concilientur, si modo id neri possit Ram vhi certa & manifesta est repugnantia, quod posterius inter contrahentes aeuit ', derogabit prioribus. L. 4. D. de Constituti princi e. I. X. de Rescriptis '.
. I V I V S L. IX. c. 34. Vbi duae contrariae leges Iunt, semper antiquae obrogat
noua. Quia nemo codem tempore contraria potuit voluisti; & ea est natura amaum ex mero agentis arbitrio dependentium, seu quibus alteri nullum est ius quaesitum, vi nouo voluntatis actu inde discedi pollit. Et si ut mutatio v luntatis ad actum aliquem tollendum valeat, interdum ea ex una duratisat pa
te requiritur, puta, in legibus ciuilibus, in testamentis, & similibus : inte dum ex utraque parte adesse debet, uti in Iactis, quae, ubi lex non obstiterit, non nisi utriusque paciscentium ' consensu possunt dissolui. Ex quibus etiam obiter
intreerit ae ereris potitis massi forte. atia hominibat vim. stipulatori ab v LP IA No in L. 39. D. de pactis Venditor comparatur a Locator. M.triastis , inquit , placer, pati onem iasinam vel
uorum δειν φοιes,e Legem apertius censeri M. Add. L ai. a 33. D. de Contran. empl. ct L. a. prine. D. de R. I. . Hinc stiriim Romani iuris auctorum est: in obligatione altereativa electionem esse penes de. hitorem. s. ρ- I. de Ai sonib. L. Io. g. vls. D. de Iura Gratim. H.
) Addatur loeus PLUTARCHI, quem exhibebimus in nota 6. ad s. s. M Cons. i. g. capitis praecedentis.
857쪽
LIB. V. CAP. XII. DE INTERPRETATIONE.
obiter patet, qua ratione Lycortas incogitantiam suam excusare potuerit, quod cum laedus Achaeorum cum Aegypti rege luisset renouatum, non expresse mentionem fecisset, quodnam eκ pluribus, quae extabant, foederibus renou ret. Nam dicere debuisset, omnia ea laedera suisse renouata, in quantum consentirent. Sed circa ea, quae discreparent, postremum repetitum Vid. POLY a Ius Excerpt. legat. I. Exemplum legum duarum, quae sibi repugnare videntur, tale adfertur. Lex Una est: IDrannicidaefatua ponatur in gynnam: altera, ne mulieri in gymnasio statua collocetur. Αι femina es, quae συν-moecidit. Iudicauerim tamen, pro muliere calculum ponendUm. Nam prioris legis ratio est, ut iuuentus, quae in gymnasio virtuti praeparatur, per eiu modi honores ad similia accendatur: posterioris autem, quod propriae mulieribus virtutes sint extra necessitatem aut decus virilis aemulationis. In hoc igitur casu quia mulier sexus sui audaciam excessit, eo magis in gymnosio it tuam meretur, quo maiores ad aemulandum stimulos viris eius sexus imbecilli
tu potest iniicere. Aliud est apud CICERONEM de Inuent L. II. c. 49.J
Lex s. qui tyrannum occideris. Olympionicarum praemium capito, quam volet Ibi rem a magistratu depositis, s magisratur ei concedito. H ahera lex, ranno nee so quinque eius proximos cognatione magis tus necato. Alexandrum, qui apud Pheiaraeos in Thestia i rannidem occupauerat, uxor siua raebe noctu, eum simul etiboret,
oetidis. Haec filium suum, quem ex rFranno habebat, sibi praemii Deo depositi Stim qui ex lege puerum occidi dicant oportere M. Exemplum, quo duae partes eiusdem legis collidi videntur, hoc adserunt: M a raptoris mortem eligat aurnuptiar. Est qui duas rapuis, quarum altera mortem, altera nuptias elegit φ .Heie ratio legis viam decidendi monstrabit. Quod enim mortem raptoris optare permittitur raptae, id non ideo factum, quod crederetur, multas puellas raptorum suorum mortem optaturas: sed misellae consultum ibat legislator, ne in caelibatu degere perpetuo cogeretur, postquam & raptor, deflagrante primo amoris impetu, eam fastidire coepisset, tanquam & alteri non adeo per tinaciter denegaturam, quod sibi contra leges indulsisset; nec facile inueniendus erat, qui sciens ab altera defloratam vellet ducere. Vnde illa praeferetur, quae raptoris nuptias elegit. Nam hoc & ad scopum legis, quae magis s minarum commodum, quam raptoris poenam spectat, quadrat; & eo modo saltem uni raptarum honesti matrimonii fit copia; cum ubi raptor morte fuerit affectus, utraque viduo iacere loco cogatur. Et valet etiam heic, quod ubi pares sunt sententiae, mitior pars debeat praeualere. Etsi in contrariam se tentiam videantur discedere plerique declamatores apud M. SENECAM L. I.
SENECAE. Declamatores sere Omnes, Morum fragmenta a Seneca referuntur , raptorem hune morti addi ratieta Pertinet etiam hue eontrouersa magna eo
tentione disceptata inter Sanpetri pereutares apud Tu MANVM L. XM. ad L. MDLXVI. H. s) Legem ipsam SENECA sistit Controuers
S GELLI vs Noct. Attie. L. IX. e. is. sed species his locis aliter proporitur.eὶ Elegans est obseruatio Cl. BARBE URACI, eos.qui ita dicant, vehementer salli. Nam bar
bara , itii usta est lex, quae occidi propinquos
tyranni iubet. neque tamen alius eius tinia esse potuit, quam ut, vel vindictae propinquorum to cus praescinderetur, aut scelus eorum puniretur tamquam eiusden admissi sociori m. lam vero in hoe easu, eo fortitudinis progresa mulier, ut tyrannum maritim occideret, filium suum ideo prae mii sibi loco deposcere videtur, quod eum alio an mo futurum erederet, quum quo pater eius fuerit.
858쪽
LIB. U. CAP. XII. DE INTERPRETATIONE. pir
Controuers. p. Vbi eiusdem legis verba in aliquo duntaxat casu secum pugnant, tale eκemplum adserunt 7. Est lex: Vir fortii, quod vivit poscito. Ae
ut iam duo viri fortes, qui eandem psulana virginem '. Cum uterque voti
non possit fieri compos, quaeritur, uter alteri praeserendus p Heiu respondendum, quod is debeat praeserri, qui prior optauit: ubi simul optauerunt, res sorti erit committenda. Nam indefinita optandi libertas in lege ita est restringenda; siquidem viri sortis desiderio commode satisfieri oueat. Aliud exemplum proponitur apud PMi Los TRA TvM de Vitis Sophistarum L. I. in Secundo '. D L. I. in fine c. 26. M. olear. 1 o9.J Qui seditionem incepit, poenas luat. Idem seditionem incepit ac finiuit, & praemium petit. De
quo casu ita neruose Secundus: De quibus rebus male meritus er , da Poenas: de quiabus vero bene meritur, si poter, praemium eape. Et in hisce quidem Casibus eulis dens verborum obscuritas '' ad coniecturas cogit recurrere. Enimuero in
terdum coniecturae sunt ita evidentes, ut genuinus sensus sese ultro ingerat, etiam contra receptiorem & communiorem verborum significatum. Quem locum Rhetores vocant πν si Dry καὶ διανοίας, ex scripto G sententia scripti.
In eam rem haec lex frequentatur: Peregrinus, qui moenia adstenderit, capite
plectatur. φὶ qui in obsidione muros ad endit I hosem Fubeuntem scalis deiuit . Peregrino aduersatur το ητον, patrocinatur λανοια, secundum quam sine dubio iudicium serendum. Nam scopus legis hic erat, ne peregrinus moenia adscendens exploraret, qua parte facillimus in urbem esset adscensus, quae ratio in praesenti casu cessat. Add. L. M D. de publicaniti Monendum tamen &hoc, aliquando haberi ἀντινο αν, ubi reuera nulla est; quando videlicet ver ha extra strietam significationem, in qua a proferente capta sunt, ab aliis trahuntur. Memorabile exemplum occurrit apud I O s E p H U M Archaeol. X. io.
ubi Zedechias rex Prophetis Ieremiae & Ezechieli ideo fidem derogat, quod crederet ipsos sibi contradicere. Illum enim asseuerare, quod Babylonem sit abducendus; hunc autem negare, quod terram Babylonicam oeulis suis sit visurus. Cum tamen isti optimc sibi constarent; erat enim utique Babylonem abducendus, sed oculis prius erutis. f. VII. CAETER v M a Grotio tres loci constituuntur, ex quibus
coniecturae voluntatis promuntur, quando verba obscura sunt, aut ambigua: subiecta materia, ex effectu, N ex coniunctis. De illa passim iactatur a ICtis, verba debere intelligi secundum substratam materiam '. Exempla asserunt eX L. N. g. q. D. Locali. L. V. D. Damni insecti. L. 17. C. de A I. emi. V vend. ' ubi licet vendi.
Meaa..ti M.ασαι λώβa. VII. O vid. RE NKINGrvs L. I. deto) Iuio in his easibus verba ipsa satis perspieua R S. AE. el. I. e. I. n. 3. S seqv. L. II. el. 2. e. II. α I9. stant. Dissietillas vero inde nascitur, quod legis- di seM. H. lator earum speeterum inutiemor fuit, quae sit, si quoties in sistitationibus semigua amisia
859쪽
LIB. V. CAP. XII. DE INTERPRETATIONE.
venditor promiserit cratori y, quod ipsum velit defendere in rc emta contra quemcunque, non tamen intelligitur promisisse, se defensurum eundem a vi lentia extraiudiciali ' . Putauerim quoque, isthanc regulain adplicari posse ad votum Iephthae, Iudic.XI,3r. & Agamemnonis apud CicERONEM Oss. III. N.2s.Jeum deuouisset Dianae, quod in suo regno pulcherrimum natum esset illo a s. imi notauit
Iphigeniam, qua nibit erat eo quirim anno unum pulerius. Nam qui de sacrificando loquitur, praesumitur supponere materiam sacrificio idoneam ν. Add. E VER H ARDI Loc. legat. o. qui est de materia subiecto. Sic si induciae factae sint triginta dierum, intelligericlum id est de diebus, qui definiuntur spatio et*. horarum aequalium, non qui mora solis supra hori Zontem. Vnde friuola erat cavillatio Cleomenis, qui aliquot dierum inducias cum Argivis pactus, cum explorasset eos tertia nocte dormire, fretos induciis adortus partim necauit, partim cepit. Cumque ei periurium exprobraretur, negata se una cum di hus noctes in eo complexum fuisse. PLUTARCHus Apophth. Laconicis. Simili commento contra Boeotios usos Thraces scribit STRABO L. IX. pag. 277. Edit. Geneu. Casaub. pag. 4or. Edit. Paris. 6i6. Ams .3 Frustra quoque conabatur Mycerinus Aegypti rex salsitatis conuincere oraculum, quod sextantum annos vitae ipsi Nomiserat, dum accensis noctu lueernis noctu aenue atque interdiu voluptatibus indulget, quassi hoc modo noctes ad dierum instar usurpans ex annis sex posset facere duodecim. HERODOTVs Euterpe. p. 89. Ed. H. Steph.J Sic vox armorum, quae aliquando instrumenta bellica, aliquando milites armatos notat, pro substrata materia in hune aut illum sensum est accipienda, verbi gratia, si ita conuentum siti, ne quis tertio alicui arma inserat, manifestum eis, intelligi milites, & exercitum. Sin autem in deditione alicuius praesidii conueniatur de tradendis armis, aut iisdem in loco relinquendis, militibus discedendi facultas conceditur, instrumentis bellicis reluctis. Add. ALBER. GAENTILIs clicto loco c. sto. Sic Plataeenses, cum promisissent, se captiuos Thebanos reddituros, male ipsos non vivos, sed mortuos reddiderunt. T H v c Y D I D E s L. II. D. s. 6.J Nam agebatur de vivis hominibus, non de cadaueribus mortuorum. Nus Dius Trist. L. IlΙ.
Eleg. XI. v. 27.28.3 Hector erat tune eum bello cerraret, G Mem Tractus ab Aemcnro n.n erat Hecyor equo. Sic Pericles cum quibusdam hostium ita pactus legirutur, ut ipsi serrum deponerent; postea eosdem pacti violati insimulauit, argutatus, cos non deposuisse fibulas feri eas, quas in laciniis vestit nentorum gere
Sic improhe lusit Fabius Labeo, cui cum reκ Antiochus ex foedere partem
nauium dimidiam tradere deberet, omnes naues medias disiecuit, ut regem tota classe spoliaret. V A L E R. M A X I M v s L. VII. c. a. quanquam LI V I U S
860쪽
i LIB. V. CAP. XII. DE INTERPRETATIONE. 819
L. XXXVIII. c. 38. de sectione nauium silcat. POLYAENus L. VI. R. rsJ Campani foedus cum hostibus pepigerunt ea lege, ut eis dimidiam armorum partem traderent, & dissectis armis dimidium eos recipere iusserunt. Apud XI pn1L1NvM Epit. Dionis in Caracalla, Lad ann. 2i7.J cum duo milites utrem vino plenum, quem inter praedandum rapuerant, iusti essent diuidere, stricto gladio eum secuerunt. Sic Rhada nullus Mithridati iurat, nec veneno nec ferro vim ei allaturum 3 mox euin inieeta multa veste necat. T A C I T v s
g. VIII. SAEPE quoque essectus & cm sequentia genuinam verborum sententiam Ostendunt. Vbi enim verba crude & simpliciter accepta vel nullum, vel absurdum aliquem essectum post se essent tractura, a receptiore sensu paulisper deflectendum, ut euitetur nullitas aut absurditas L. s. D. M Legibus Exemplum est apud GuICCI ARDINVM Hist. L. V. p. m. D . in foedere, quo protectionem Urbis Bononiae, eiusdemque reguli Benti troglii Ludovicus XII. Galliae Rex receperat, saluis Papae iuribus. Quod tamen paulo post alio modo cauillatur Ludovicus ad modum rabulae . urn regis. Ibid. p. m. I 6. Sic absu de negabant Athenienses apud TH v CYDIDEM L. t V. fC. 98.J agrum esse Boeotum, quem ipsi cum exercitu insiderent. Pari cauillatione Alexander oblatas a Dario conditiones elusit. Obtulerat Darius, quicquid terrarum imtra Euphratem ac Hellespontum iacet. Alexander respondet: quae pos Euphratem sunt siler aliter donat. Ini igitur me a mini ρ rumpe ultra Euphratem sum. Summum ergo doris. quam promistit, rerminum cora mea transeunt. Hinc
me depellite. ut fiam, vestrum esse, quod ceditis. CVRTIUS L. IV. c. II. Quasi vero idem sit castris locum aliquem premere, & pacifice, cumque prioris domini concessione eundem possidere. Sic conuenerat Ludovicus XII. cum Legato Pontificis, ut Episcopatuuin, qui morte Episcoporum vacaturi essent in Francia, collatio ad Regem speetaret. Contigit Episcopum quendam Gallum mori Romae; in cuius locum Ponti sex suffecit alterum, nec segnius Rex alterum. Quae res graui dissensitoni an in dedit ' . Ego non dubitem pro Rege pronunciare. Nam ut Ossietum aliquod vacare dicatur, nihil interest, quo loco decessor mortuus sit. Et admissa ea cauillatione, ius R,gis variis modis eludi poterat. Vid. MARSEL AER Legato L. I. c. 8. ConfEvER HARDVs II. Legat. 8. ab absurust. Vbi memorat Bononiae fuisse statutum, ut quicunque in platea alteri sanguinem elicuerit, grauissimas poenas daret. Ex ea lege delatus aliquando fuit blirbitonsor, qui alicui in platea venam secuerat. Qui inde in non mediocri periculo fuerat, quod in statuto esset additum; ea verba esse praecise , & citra omnem interpretationem intellia genda. Apud QI INTILIANUM Declam. 332. talis proponitur casus :s L et Pauper
Qiiid enim, si Iephtae oeciirrisset eanis autasmis 3 Legi meretur do voto hocce Ludovici CAPp LO elegans disteriatica, ouae extat quO-que in Criticis saeris Anglicanis. H. g. VIII. In ambigua voce Iegis ea portas a . ιψιὸmia es significatis, quaa viris caret: praes tim eum eriam voluntas legis ex foe relligi pus. Recte etiam CicΕRo monet, nullam esse legem, quae aliquam rem inutilem, aut iniquam seri velit. De Imient. L. II. c. 7.1) Eadest fuit Leoni eliin Carolo V. Imper. vi Hispaniae Rege. Vid. P. B LN B l L. XVI. Ep. 16. H.