장음표시 사용
201쪽
Coll. Phaed. p. 247, seq. De misis egit Plato in Charmide, P. 8, Vol. V, Bip. Plii leb. P. 292, et a II, 254. Theaet. P. I 54 sq. et de percoptione mentis, Theaet. p. I 5 I; Phaedo, P. 349; de Republ. vol. VII, p. 147; quos locos illustravit
rennemannus, i C. Cit. Iam vero ipsam aquaestionem de sensus meritate, unde
orta sit, quot Variis modis tractata, et quo philosophos doduxeritis, excussit Garvius, vir sapientissimus, in diss. inscripta : u legendorum philosophorum Veterum praecepta
nonnulla, et exemplum η. Lipsiae I 77o, in-4 et repetita in Fuliab. Θμ. ad Hist. Philos. Vol. III, pari. XI, p. I75, seqq . Ibi quum Garvius Theaeteti Platonis partem priorem de scientia illustrasset, historiam philosophicam de sensuum Meritate, aperire ita pergit:. Antiquissimis temporibus, inquit, philosophi omnes,
item ut nunc ii, qui naturae motum sequuntur, nec ultra sensum Communem et naturales notitias argumentando princesserunt, sensibus sidem sine ulla dubitatione habebant. Iidem, mentis omnem vim, sensus acumine ConCludebant.
α Sed ista persuasio mox infirmata est, eo maxime, quod Varietas animadversa erat in visis, ab eadem re profectis, quia et hominis ejusdem diversis temporibus, et diversorum hominum eodem tempore sensus diversissime ab eadem re afficerentur. Nondum illi de sensus sallacia quidquam suspicati , hanc ejus inconstantiam, ac Vacillationem, rebus ipsis tribuerunt; res et multiplices quodammodo, et Continuo mobiles fecerunt, sensus omnimodam Veritatem retinuerunt. Hinc duplex illa sententia, neque ullam rem magis esse hoc quam illud, et Omnes res flacre. Sed in hac ipsa sententia, nec firmi, nec Secum ipsi consentientes erant. Nam quod fieri solet in rei cognitione obscura, Ut etiam oratio quasi
fluctuet, nimirum quod animus ipse suspectam habens judicii sui veritatem, amplecti quodammodo vult oppositorum utrumque; idem illis quoque accidit. Quare mox perinde loquuti sunt, ac si ipsis rebus tribui simul possc
202쪽
contraria iudicarent, nec ducilius momentis ullam earum partem eamdem remanere: mox visi sunt hoc totum trahere
ad rerum imagines in monte depictas. Quae cauSa eSt, Curii qui antiquissimorum sententias curant, in ejuSdem Sententia narranda plurimum inter se discrepent, ut in Empedoclis : qui ab alio dicitur, omnia sensibus tribuisse, omneSmentis Cogitationes, omnemque veritatem quasi alligasse rerum externarum praesentiae vide Aristot. de anima, l. III,
Coll. Metaph. l. III, c. 5); ab alio si rursus dicitur intelligendi quoque propriam lacultatem, et visorum dijudicatio
nem aliquam, et dilectum admisisse. Idem in Protagorae, et aliorum sententiis videre est, contra quos disputat Aristi t.
Metaph. l. III, c. 4. Ait enim hos credidisse, aliquid posse
Simul et esse, et non esse. Iisdem et ipse, c. g. et Plutarchus contra Colotem, et ceteri fere omnes nihil tribuunt, nisi opinionem de summa partium in quaque re multitudine et Varietate, quarum quum aliae aliorum hominum sensibus magis expositae sint, essiciatur, ut tota res aliis alia appareat. At, quum primum aucta philosophando est subtilitas contandi, et rerum, hominisque natura diligentius coepta explorari, perspecta, et repudiata est opinionis illius ah-Surditas, sensibus Veritatem, rebus ipsis Omnes cogitationum diversitates ac variationes attribuentis; discrimenque factum inter res, et visa, ut inter Ulicientia, et essecta. -Αtque in hanc sententiam, ut vel ex Theaeteto Platonis qui in hanc rem classicus est dialogus) perspicuum eSt, tribus maxime arxumentis perducti sunt. Primum, quod animadversum erat in quibusdam sensibus, nempe in viadendo et audiendo, non res ipsas ad corpus nostrum aCCE-
dere, sed esse aliquid intermedium, idque insensibile, quod
203쪽
n re pulsum, ejus motum ad nos perserat s CL Cic. Tusc. l. I, c. Io . In quo genere Satis erat perspicuum, seri non posse, ut in sensu id ipsum animo obversaretur, quod inesset in re; quia, si rei nos pellentis imago quaedam, Sensus esset, lucis notionem potius, quam rei illuminatast, per visionem
haberemus. Deinde, quoci in omni Disorum ex eadem re variatione insigniori, etiam quaedam corporis, aut instrumentorum sensus depravatio erat observata; unde orta suspicio est, ejus Variationis causam aliquam posse in nobismetipsis esse. Postremo quod coeptum erat perspici discrimen, iluod inter sensum, et intelligentiam, inter φοε,τασία, et λα- votαv, inter αισθησiv, et uod, inter Cederet: quae quidem distinctio ab antiquioribus proposita, sed obscurius, atque inconstanlius, perspicue et firmiter ab Anaxagora primo videtur esse comprehensa. 4 Atque inde jam toti is uturm de sensu doctrinoe lioC sundamentum jactum est: sensum esse aliquid essectum in mente, a rei externae actione, propagata ad animum permotum Corporis. Bem esse id quod efficeret; nos esse ei rei velut materiem subjectos; utramque naturam ac Vim, et rei Et nostram, Concurrere ad gignendum, quod quoque tempore menti obversaretur.
. Ex hoc autem principio prosecti philosophi, duas ierunt
Dias veri, in animo nostro in niendi. Alii ad sensuum naturam diligentius explorandam se contulerunt, in iis lues subtiliter meri notam, et signum, quaeSiVerunt; alii, Deglectis et depositis sensibus, ad intelligendi lacultatem, et
mentis in se collectae cogitationes Contemplandas totos se converterunt. Itaque sactum est, ut qui Sensibus magis obsequerentur, hisque se traderent, ii pergerent in disputationibus suis multum loqui de rerum fluctuatione et motu; ut Heraclitus, et physicorum plerique : qui autem intelligibilia sola scrutarentur, iidem de rerum unitate, et immobilitate dissererent; ut Parmenides, quem Plutarchiis ait primum Μοητω, genus in philosophiam induxisse contra
204쪽
Nec vero id mirum suit. Nam, et qui expediendae veritatis rationem aliquam in sensu quaerebant, ii coaeti erant ea Omnia res appellare, quae Sensibus subjecta essent, in quibus mutationis plurimum esse negari non poterat: et qui veri Cognitionem contendebant esse mentis, non sensus, ii rerum Tisv ουτωv nomen, et quasi dignitatem iis quae sub sensum caderent, detrahebant, intelligibilibus solis tribuebant, in quibus omnia constantia et aeterna eSSent.. Atque illorum, quorum opera et studium in excutiendo sensu versabatur, ii qui simplicissimi erant, nec valde curiosi, in hac una sententia adquiescebant: Sensus omnes eSse eL sectiones in animo, aptas ex rebus externis impellentibus, et ex corpore impulso: itaquct nurnquam non veraS ESSE, quipPe consentientes cum causis suis. Ex hoc fuit genere Protagoras, quem audivimus sin Theaeteto Platonia) hanc sententiam varie defendentem. a Stibtiliores autem qui erant, ii observabant: esse quaedam Sensus cujusqus Pruria : inter Ceteros omnes Veritate et . Constantia eminere tactum, qui et rem externam proxime nobiscum conjungeret, quum ceteri sensus vel remotae rei effluvia, vel propinquae particulas tantum quasdam perciperent : et ea nobis de rebus declararet, quae ne ab idea quidem corporis abesse possent, Situm, figuram, et motum. Quare concludebant, hunc sensum docere nos Veram Cor- Porum naturam , Ceteros eorum externas modo species Ostentare. Ita orta est ρhilosophia illa corpuscularia, quae corporibus has solas qualitates relinquit, quae taugendo Percipiuntur, motum et figuram, et partium collocationem, ceteras omnes detrahit, negatis colores et sonos. duri taxat ut corporum qualitates, aliud aliquid esse praeter minutis
205쪽
Simarum partium situs, et motus. Atque hanc sententiam iis recte tribui, qui atomos, sive eorporum elementa, praeter
figuram et motum nihil habentia proprii, adhibuerunt ad mundi fabricam explicandam : auctor est Aristoteles, qui
hanc sententiam oppugnaturus, eam luculenter exposuit de sensu, et sensibili, C. 4 . Δημόκριτος , κα οἱ πλει Ιτοι πω
μεIεθος Ιαρ, καὶ σχῆμα, καὶ τὸ τραχυ, καὶ το λειο, , ἔτι δὲ το αμου, καὶ
haeC Sensuum restaurata quodammodo firmitas, credita obtestimonium tactus apertum, neC ulla re umquam eleVatum, reduxit etiam alterum illud antiquorum, esse mentis Omnem Vim Sensu comprehensam, Omnemque Cogitationem motum quemdam a sua Cauin natum.
α Illa ipsa autem sententia de sensu, tripliciter erat divisa. Alii enim, ut Democritus, praeter communes iStas Corpo Tum qualitates, quae tactu perciperentur, negabant aliud quidquam esse, quod sensus nobis de ea Corporis textura, et Conformatione, unde ipsi essent orti, significarent, ideoque nihil eos de natura rerum, aut falsa nobis tradere. Atii, ut Epicurus, qui negarent ipsi quoque, praeter modum, et partium figuram ac compositionem, rebus quidquam tribuendum esse, hoc addebant: re sensibili certo modo collocata, et Certo a nobis intervallo distante, sensus posse de illis ipsis ejus qualitatibus nonnumquam verum testimonium perhibere. Hinc sensum, quatenus animi esset quaedam aD sectio, Verum esse omnem, et semper; quatenus animi de re externa judicium, tum demum, quum et rei sensae situs et distantia, et rei intermediae conditio, et sensus instrumentum eiusmodi esset, cujusmodi ad bene percipiendum requireretur. In qua re deerat hoc unum, quod non definiebatur, qualia omnino singula ista esse deberent, ut sensibus
206쪽
sides certa haberi posset. Tertium genus erat eorum, qui praeter Voluptatem et taedium, quibus commoveatur animus
ad appetendum et aversandum , nihil sensibus percipi dicerent; quales erant Cyrenaei, et Sceptici. Quorum illi hoc deseridebant, propter suum finem honorum; hi, ut sublata omni veritatis, et probabilitatis dijudicatione, agendi tamen
aliquam rationem relinquerent.. Reliqua est altera pars philosophorum, qui repudiato
sensuum testimonio, ad intelligentiam et mentem se tamquam ad unum veritatis domicilium Converterunt: quorum
primus Pythagoras, et qui eum sequuti sunt Eleatici, Obscure de hac re loquuti sunt, sive consilio, sive quia quod parum perceperant, id plane satis eloqui non possent. Luculentissime hanc rationem Plato exposuit. Erat autem necesse iis, qui sensibus veritatem detraherent, eamque in mentis notionibus quaererent, has omnimodo ab illis seiunctas ponere. Quomodo enim fieri posset, ut notiones a sensibus abstrahendo ductae, haberent veritatem aliquam Propriam , nec Sensuum veritati alligatam, neo horum errore labefactatam, et convulsam 8 Ergo disciplinae suae hoc addiderunt, ut dicerent, primum: ideas istas innatas esse . animo, et Sensum Omnem antegressas; deinde, his ideis aliquid esse Subjectum, ex quo expressae sint, eodem illud modo sejunctum a rebus sensibilibus, quo ideae ipsae essenta sensibus. Nec enim idea, nisi rei alicujus, ulla est. Atque res ista si esset ex rebus Corporeis, earumVe ParS aut qua litas Cogitando abstracta : necesse foret, ut ejus notio fuisset involuta et complicata in aliquo Viso, priusquam pura et evoluta mentem ingressa esset: id quod ejus ex Sensu orturn argueret. Atque hinc natae sunt celebres illae Platonis idem,
de quibus ipse varie atque inconstanter loquitur, ut Solent, qui cogitando pervenerunt ad aliquid, quod propter nexum antegressae disputationis defendere coacti, quale id sit, aut quomodo Consistere queat, ipsi non satis intelligunt. Nec enim clare definit, cujus naturae illae, aut quo in loco Sint.
207쪽
Conjunctas cum divina natura esse intelligas, sive insint ei ut animo notiones, sive ab eadem emanaVerint: perceptas autem eas ait esse a mente in eo statu, qui hanc vitam sit ante essuS, in quo mens pura a materiae admixtione, et cum divina mente copulata, etiam puras et SeCretas a materie naturas illas intelligere potuerit; obscuratas deinde Conjunctione facta Cum corpore in nascendo, restaurari et excitari doctrina, et institutione. - Εxortus est Aristoteles, qui utramque rationem quodammodo conjungeret. Nam primum sensuum impulsiones arnentis libera agitatione distinxit, sic tamen, ut intelligentiam sensu tamquam fundamento niti sumeret, idearum ortum, Visorum evolutione explicaret; deinde visa haec
luxvτασἐας , non tantum ut effecta a rebus externis, sed
etiam ut earum imagines et effigies spectavit. Rejecit igitur illorum sententiam, qui sensus omnes unius tactus judicio, et dominio quasi subjecerant; ipse totidem sumpsit rerum Corporearum qualitates, inter se diversas, quot sunt et sensus diversi, et eorum cujusque motiones diversae. Nec tamen hoc tam absurde ab ipso, quam ab interpretibus ejus dictum est. Non enim ipsas qualitates SenSu perceptas, quippe quas mentis proprias esse cum omnibus fere philosophis antiquis agnoscebat, sed earum efficiendarum 'vim rebus attribuit. Quod maxime perspicuum est ex eo loCo, ubi ait eos, qui rei nisi visae colorem non tribuerent, ex Parte verum videre, ex parte falli. Valere enim hoc de eo colore, qui sit κατ' ἐυεργεi- non valere de eo, qui sit κατὰ δ αρι . rba
απλῶς. Quorum Verborum sensus est hic : Coloris ipsam formam et SpeCiem eam, quam animo oculorum visus ObjiCiat,
esse intra nos, atque adeo dilabi et interire, ubi visio ces-
208쪽
- sarit: ira rebus ipsis autem esse vim, quae animo istam spectent imprimat, eamque vim esse permanentem. Hoc igitur
disciplinae Aristoteleae proprium erat, quod quum alii ab una
eademque causa, scilicet a figura et motu, Sensus omnes repeterent, neque ad Sonos, et colores, et Odores, et Sapores gignendos ullas novas et proprias Vires in rebus externis requirerent : Aristoteles e contrario singulis sensom aDiectionibus, singulas in rebus externis qualitates assignabat. . Quod intelligitur, primum ex eo, quod Democritum, et atomorum defensores, explicanteS Saporum Colorumque
varietates ex figurarum diversitato, oppugnat s libro de sensu, c. 4 , utens duplici argumento, et quod colorum saporiamque alius alii oppositus sit, ut nigro albus, dulci amarus; figurarum alia alii opposita non sit, et quod figurarum genera infinita sint, colorum saporumque disserentne finitas. Deinde in explicanda risione cetera obscuriora, hoc perspicuum : Aristotelem rebus tribuere aliquid instar coloris, quod motu et figura nullo modo Contineatur. Διαρα ἐς
cnim ait l. C. cap. 3, et de anima, c. 7 ) in corpore esse id,
quod Corpus coloris capax sive Coloratum κατα δὲvα v em-ciat, Et accedente luce, coloris ἐνερτεια, gignat: hOC λα πιες
vult intelligi, ut naturam aliquam propriam , quae insit rebus adspectabilibus. Denique sensibiles rebus formas tribuit, Sen-Sumque statuit esse id, quod aptum sit ad recipiendas istas
sormas, Sed a materie separatas, cui antea insuerint. Ergo ita senserit necesse est: in rebus tot esse diversas inter se formas, quot in nobis diversae sentiendi rationes : atque ut colora sigura disjunctissimus sit in sentiendo, ita formam etiam eam a qua coloris sensus oriatur, PTOrSus ullam aesse ab ea, quae figurae notionem imprimat. α Academicorum et Stoicorum in Ortu visorum explicando, Parum reCessit .ratio ab ea, quae Aristotelis suit : at in definiendo illorum cum rebus consensu, non tantum ab ΛΓistotele, sed etiarn inter se ipsi dissenserunt. Stoici enim,Primo
Sen Sum non modo aptum a re, ut Causa, verum etiam ei
209쪽
similem, ut exemplari statuebant : deinde visorum putabant esse distinctionem, respondentem illam rerum ex quibus ortae essent, diversitati, adeoque visa orta a re Veraci praesenti, proprii aliquid habere, quod abesset a misisortis ab interna aliqua causa; eaque Nisa, in quibus illud proprium anima IVerteretur, percipi posse. . Hi disciplinae per plura secula propagatae, neque auctae,
neque immutatae sunt. Nimirum percursus erat sere totus opinionum, quae in hanc rem caderent, orbis; exhausta omnis etiam suspicandi et fingendi materies. α Postquam Peripateticorum doctrina in scholas illata est, praeter alias ejus partes, etiam haec de sensibus perversa et depravata est ab hominibus rudibus literarum, et lingua insantibus. Abusi enim ea sunt scholastici, ad Omnem Cau-Sarum explicationem evertendam, et ad tot excogitandas rerum qualitates, quot earum, ad SenSus, Variae Spretes et motus allaberentur. Proximo demum seculo reditum est ad Physicorum antiquorum doctrinam, eodem sere pristino
illo itinere et cursu. Cartesius primus fuit, qui meditat. VI)Perspicue diceret, colores et sonos, et reliquas qualitates, non rerum proprietates, sed sensuum animique motus esse. Didimetius hoc et explanatius docuit Malebranchius, cujus est praeclarum δε inquirenda wenitate opus : ubi toto libro primo id agit, ut demonstret, non ad rerum naturam CognoSCendam, sed ad vitas nostrae incolumitatem, et utilitates sensus nobis datos esse : ideo illos rerum non qualitates internas,
sed rationes corpori nostro Commodas, aut adversas Commonstrare. Qui quidem liber, Cum duobus qui sequuntur, dignissimus est qui legatur. Praestant enim et sutilili disputandi ratione, et singulari orationis perspicuitate.
α Sententiam autem hanc maximopere confirmarunt inventa optica Newtoniana. Quemadmodum enim, ut diximus, rei mediae inter sensus instrumentum et rem sensibilem
interiectae animadversio homines prima deduxit ad suspicandam quamdam dissimilitudinem inter φαντασία, animo Per
210쪽
sensum oblatam , et rei sensae naturam; ita illius intermediae rei natura et leges, quoad visionem penitius perspectae, otiam istam dissimilitudinem illustrarunt, et confirmarunt. Nempe observavit Newtonus, colores oriri ex discissione radii luminosi in septem alios simpliciores, eosque e lOratos, ex quibus veluti contextus esset. Rebus igitur ipsis colores nullo modo tribuendos esse, nisi quatenus, minutissimarum partium suarum situ et motu, essent aptae ad radii luminosi hanc vel illam partem, sive absorbendam, sive in spectatoris oculum remittendam. α His usus est Lockius ad suum de sensibus, et intelligentia, fabricandum συσταγα. Duas ille qualitatum sensu perceptarum classes secit; quarum altera complectitur quatuor omnium Corporum Communes, tangendo cognitas, soliditatem, extensionem, figuram , motum, quas primarias sive Principes appellat, utpote quae ceterarum omnium causa, et quasi fulcrum sint: altera Omnes ceteras Comprehendit , secundarias dictas, ut colores, Odores, Sapores, quae ex illis pro diversitate instrumentorum sensus orirentur. Id quod plane consentit cum Democriti et veterum doctrina.
a Sequutus est Berkeley, episcopus Cloynensis, Vir bonus, philosophus nimis subtilis, qui conscripto Dialogo Hylae et Philonoi, etiam eas ipsas qualitates, quas Lochius rebus reliquerat, iis detraxit. Etenim speciosis argumentis probare
conatus est, qualitates eas quae tangendo perciperentur, ut motum et figuram, non magis rebus ipsis tribuendas esse, quam Ceteras, ut sonos et colores : mentis illas esse cogitantis , non corporis ullius affectiones. Qua re totam rerum Corporearum naturam Sustulit. Quomodo enim comprehenderetur, aliquid esse, cujus qualitas nulla perciperetur pQuod igitur consequens erat doctrinae Suse, negaVit Praeter mentes quidquam esse in rerum natura. u Contrariam ingressus est viam Lethnitius, qui fuit ingenio ad contemplanda unioersa rerum genera, qtiam ad res 93a3 quae Sunt tractandas, propensiori. Hic ergo Platonis