장음표시 사용
131쪽
I 29 instruere volebat, ex interiori philosophia hausit argumenta illatumeantionum, quarum una est de sortitudine Sc constantia in adversis rebuΑ ad Salvatorem Rosam I , Se de infelicitate sui ipsius, quasi ad moerorem lacrimasque natus esset, ad Volumnium Bandiuellium , summae virtutis, summaeque nobilitatis auctoritatisque virum. Nunquam non obversabatur illius animo hominum infelicitas & stultitia, qui in conquirendis rebus sutilitatis summaeque levitatis plenissimis unice adlaborant; & cum quodam die inambularet in Pisanorum sepulcreto, quod Campum Sanctum appellant, ex tempore fudit earmen sane nobilissimum, quod insta exscribere minime pigebit, ut quae esset ejus poesis intelligatur a) . Laudabant illam quidem omnes , qui
Ex hae sententia Rosa argumentum sumpsit ta3titue e tiaram . quam GIsio cardinali magni ψendi/it, is in qua scripsit: nasci poena, vita labor, neces4e mori. a) Questo eampo . the premo alio in secundo . Ebbe senso, ebbe malo. e su spirante. Tutici osis , tutio ambi. nh su bastante
Ane superbie sue limite ii mondo. Volle inimidet det ei et ii moto errante. F det mare e det svol l ordin profundo. Volle inteidere Iddio. ma pdse at Ando Tanti e ,l tolli istinii un solo istante .
Alma . contempla meco. Ecco ove eede
inni orgis lici mortat . Ob quanti fasti Deli uin ana partia ealpesta it pie de lNCdera. o mente lea , gli assulti vasti. Mima elle alsia la terra E nostra erede. Mira che aliin aram terra: e tauato basti.
132쪽
IJoteretes auras habebant intelligensque judicium, M poeta ille summim Franciscus Rediiis affirmare minime dubitavit nihil non a Riectardiosuisse litteris mandatum, quod non esset in suo genere persectum . sive ludrica, sive gravia tractasset I . Ipse vero nou quid alii laudaturi serent, sed quod ipse probasset, spoetabat, Sc profecto fastidi sior fuisse videtur, quod ex multis, quae scripsit, carminibus, nil ves.savit aliud, nisi epithalamium in nuptiis Petri Castinae Equitis Sc misrotheae Grassesiniae ca . A quod ea, quae legenda dabat amicis.
recuperabat limae necessita era rvaetexens. Nihilo tamen minus Antonii Magliabeellii diligenita factum est, ne tot nobilissimi ingenii soctus perierint, quibus hi bliothecam suam omni librorum copia instruelissimam ornavit. Erat inter hos Viros amicitia, quanquam magna esset dissimilitudo morum; bc ex libris, quos Magi tabe hius Ricetardio
commodare solebat, conjicies hune minime expertem Graecarum litterarum fuisse . bc in Aristophane ac Luciano legendo non medi ere tempus consumpsisse. Utrumque sane aut expressit, aut imitatus rei in conscribendis comoediis, in quibus multum inest salis , sacetiarum atque Ieporis. Commendantur etiam sestivitate orationis. Se praeceptis 8c exemplis, quibus consuetudines vitiosas & corruptas emendare docemur. Haec scribere ludus orat Bicci ardio. Veniebant
ad eum mane M vesperi ejus familiares Caspar Leolius Sc Pesciolinius Eques, quibus vel in lecto recubans, vel in cubiculo inambulans per horae spatium dictabat quidquid serma in buccam veniebat. Neque alia mente haec dii labat, nisi ut studiosi adolescentes haberent quo se honeste oblectarent in illis saturnalium dierum seriis. Fuere postea, qui has ipsas comoedias in vulgus emitteretit, invito
i) Vid. epistolarum illius Volumen ra editum Hsrentiae an. a 's. pag. 22.. 6 An Ilis,ltissimi Sig. Pietto Cascina Gran Pliare d lla gloi insa Religione de Caifalieti di S. Stesano in Pisa r P exagio di sellai: a nelle sue nomeaolla Signota Dorulea Grassolini: Pisa usa. Per Necoib Galeotia in r
133쪽
I31 sane Rieetardio, qui non tam doluit vulgatas fuisse, quam multis mendis eo pias I9. Non tulisset quidem ille aliquid in suo nomine a parere , quod lima minime polivisset. In hoe litterarum genere multum ille tribuere solebat Hispanicis Scriptoribus , a quibus sumpsisse argumenta videtur, aurum e Sterquilinio colligens, comoediarum, quae inseribuntur: Le cautele Politiche, di u Tremoto Barbiere. Vere. hatur ipse, ne operam perderet, nisi ea, quae communi quodam in
usu atque hominum more M Sermone vereantur, Suas in fabulas traus
tulisset. Senectus, ajebat ipse, adolescentulos docet, instituit, Se ad omne ossicii munus instruit, Sc libertate loquendi gaudet, quare qui quid scribebat, quidquid dicebat, cum multi domum ejus conveniarent , Se scholam frequentarent, eo reserebat, ut quae ara esset vivendi noscendique aut fallacias, aut errores, aut stultitias hominum pereiperetur. Quis ignorat multa hujusmodi sapientiae semina in Iuvenalis Satyris inveniri Ea propter mectardius, quoties exedram conscendebat, plerumque Verium ex illis sumebat, in cujus sententia dilatanda tota sere ejus Versabatur oratio. Noverat quoque, noutanquam artifex, sed tan uam intelligens existimator artes illas liberales , quibus commoda et oblectamenta Virae parantur, & quod e
ci Il Trevola Tutore: Bologna Isbo. Edita haec comoedia Morentiae fuitan. 161 p. cum inscriptioeter Amore h veleno a medicina degi' intelletii. aveteto Trespola Tutore det Sig. Gio. Battista Riceiates tidotis per Dram. ma dat Doit. Gio. Cosimo Villifranehi Volterrano . Cbi non is fingere non sa vivere, Ovvero Ie Camele Politiche: Peruglara x. Edita quoque fuit Bononiae. La Ruota della Fortuna; Perugia Ιε73. O Bononiae a M. La Foreta det Sospello. ovvero it Trespolo Hoste i Ronedione I 674. Amore E ciem. Ovvero la Bariaria. O il Trespoto Balbiere: Bologna Ias . Lo spo alitio tra Sepoleri rappresentata net Teatro de Sita. Aeeadem let Sor. genti di Firenis I an. Ia r. ct Bononiae Ιεφε. Ter la gloria. non per ramore contendono i Rivalii Bolcgna i687.
134쪽
I3 alebat Pisanos suos, qui quondam duces magistri suerunt ceteris Italiae populis ad bene scalpendum, ita a majoribus suis degenerasse , ut nullum amplius hujus artis vestigium apud eos appareret , carmen composuit, quod a personatis lapicidis distribuebatur. quoque illorum segnities atque inertia castigabatur. Solebat saepius his de rebus eum Salvatore Rosa , quo nullum amiciorem habebat, diSSerere , bc quantum ingenio consequi potuerat, belle adeo de pictura loquebatur, ut ejus judicio plurimum pictor ille tribueret co . Ut vero gratissimus erga Ricctardium cognosceretur, amico unico sic
illum appellabat suam essigiem, aliasqtie tabulas dono dedit . de
moriens satyras guas manu Scriptas legavit, ea conditione ut emendaret , neminique , aute quam Vulgarentur, traderet. His rebus Omnibus, quas summatim commemoravi, perfecit Ricctardius, ut PiSarum urbs illi ortum dedisse, nostraque Academia in suis habuisse jure ac merito gloriarentur. Nobis vero gratulamur, quod tanti Viri laudem jam prope Senescentem ab oblivione hominum atque Silentio vindicare contigit, quanquam non desint summorum hominum
testimonia, qui de eo pronus mirabilia praedicarunt E . Pisis vi-0 In Epistotis ad picturam pertinentibus, quas Romae edidit M. Bollatius. plures extant Rosae ad Riectardium. Uid. Vol. I. is II. Neque taeendum
videtur totis illis novem aruris. quibus notentiae commoratus est Rosa . frequentes eant enisse illius domum homines doctrina excellentes. imer qu Ricctardius praestitisse uidetur. 1ioe ii comoedias agerent, si- litteras ex. colerent . sive jucunde convivarentur. Vide Rosae Uitam a Baldinuuio m/itam
Esereita degnamente VS. Eeeellentissima in eotesta Universit, la Iettura delis te mor li. mentre non solo eolla sua singolare eruditione te puli ad aliti insegnare, ma te is nobil mente apparire in se stessa. e me si ravulsanella gran modestia, eon cui si era fin ora astenula dat domandate alean
135쪽
tae eurgum explevit Vil. Id. Novembris io 86. M ia Aede Tolentina S. Proculi, in qua erat Rieci ardiorum sepulcrum, condi iussit. Fuit tum fama sueeessorem illi datum iri Antonium Mariam Salvinium, quod ille vehementer concupierat: sed moralis philosophiae eathedra per sexennium orba magistro fuit, donee inventus est Lusitanus homo Martinus Mesquita, qui illam occuparet . Cum quaesiisset Cosmus a Sergi isto quidnam de hoc homine judicaret, respondit; ejus nomen magna apud suos fuisse in gloria,
plurimum in philosophia versatum, rerum copia atque sententiarum varietate abundantissimum , M ipsa compositione Latinorum verbo rum non prorsus impolitum esse . Huic quidem de moribus scientiae sic praefuit Mesquita, ut nihil aliud sibi proposuerit nisi Aristo
telis sententias interpretari. Quae cum vetustate jam satis omnibus probatae essent, non tam veritate disputationis, quam auctoritate com-
sumento det euo WIpendio. Aurei ben mostrato io di errae mesto e nella legν d' amicitia . e nella douuta estimatione dei sao merito se aves itrascurato piu lungamente d' insinuate alia zenerosa benignita di S. A. ildae qualebe segno d' applauso ali' acer editato vatote di VS. Eceellentissima. aecia la propria vitio non te sesse nociva. Πo godulo molio perb di avertrovata nella munificen Ea di S. A. un' olim a dispo trione a tonsolaria . deve ella pereia riconoscere la rimuneratione d alia mano deli' A. S. tma ella ha voluto coli' espressioni di si eortese agat imento retribuireal mio affetia troppo larga mere e . Aut ei desiderato che l' minentia toga e stato sussciente a sollevaria da' bisogni, ne' quali dice di ritrovaisi: ma io di bucia euote otiatisco a VS. Eecellentissima quel poco , che possiedo . e mi parra di lare uri grande aequisis nel privat me stesao di tu to per eontribuitio a un amico di tanto merito. Fiten 24. Settembre 2626. Francesco Maria Seroisi.
136쪽
movebant. Hae autem remota, qui res omnes volent eum re comis
parare , intelligent non omnia concedenda antiquitati, di recentiores philosophos in hae ipsa tractatione de motibus longius processisse, quanquam nescias qui fuerit hujus industriae seue iis, eum dissolutae consuetudines, & licentia impudens ubique dominentur. Mesquita Pisis apoplexi extinctus est postrid. id. Septembris an. Iroo. , di quod in ejus vita nulla luxuries reperta est , nulli sumptus egusi, nulla a varitia , nullum aes alienum, nulla simulatio, negligentia nulla in undis presbytori Sc magistri muniis, necesse suit vel infirmitati, vel invidiae assignare, quae de illo detraxerant nonnulli eorum, qui cum ipso societate muneris conjungebantur. Soliti enim erant inerepitare atque incusare Medicem Principes , quod nimium tribuerent Lusitanis , quos plurimos Academiae addixerunt, existimantes hae re
relanguescere animos, eorumque remitti virtutem, quorum merita no
stris in hisce regionibus magna habebantur. Postquam per tredecim Sc amplius annos siluerat moralis philosophiae eathedra, locatus in ea fuit Marcus Antonius Alaymius Panormitanus e Cassinensium Monachorum familia, qui anno III . Venerat ad Aeademiam dialecticae praeceptor, ac biennio post philosophiam extra ordinem profiteri coeperat. Noli quaerere quam bonus es set philosophus, cum, ipso teste , minus ad haec studia idoneus suisset. Sed nescio quomodo tantum sibi tribuit, ut in ea parte. quae ad mores pertinet, satis sacere discipulis se posse putaverit, quasi haec scientia in medio posita esset, Sc nemo sere studuisse ei videretur, quin, quod voluerit, consecutus esset. Sed nimirum majus est hoc quiddam , quam homines opinantur, εc pluribus ex artibus, studiisque collectum. Tenenda est enim historia exemplorumque Vis, neque legum, aut juris civilis scientia negligenda, pernoscendi animorum motus assectionesque, quos hominum generi nanira tribuit, ita exacuenda ratio, ut ne quid sallax, insidiosum ae simulatum admittat, utque noscat quid sit illud, de quo natura Omnium consentit , quodque sit virtutis proprium, sine qua beatus nemo potest este.
137쪽
Quanquam in Alaymii instrumento tam multam, se tam lautam Supellectilem minime fuisse constet, satis tamen diligenter ad antiquae phi-Iosophiae rationem exquisivit, quae sequenda essent in vita, quaeque fugienda. Eodem illo anno, quo is e vivis excessit caccidit id an . III 8. ejus collega Stephaniis Iosephus Trenta nobilissimo genere Lucae natus , in illius locum suffectus suit. Testis est . Angelus Maria Quiri uius Card. 19 se illum socium Florentiae habuisse in rocinio monastico, deinde auditorem in schola theologica, canonica O bibliea. ac demum suis amantissimis osticlis essecisse , ut cathedram in Pisano Lyceo , postquam privatim Florentiae docens doctrinae perieulum secerat , obtineret. Natus ad agendum semper Mi quid laude dignum viti 8c doctissimi Sc sanctissimi sibi famam conciliavit, fic quia abu dabat consilio , quod semper ah optima side M optimo animo prosciscebatur, reperiebat multos, qui in ejus prudentia atque amore eo quiescerent. Extremum diem morte consecit Kal. Octobris an. I 739. aetatis Suae 7. , neque multos post annos onus docendae ethices metaphysi eae magistris impositum fuit, Sc summa quidem data est opera ab Eduardo Corsit , ut utriqua muneri cumulate satisfaceret. t Commeatar. histor. lib. I. Cap. III. Pag. 41.
138쪽
De Metaphdisices Mogistras.'Iam illud m hi quidem mirum videri solet tot homines, tam inge
niosos per tot saecula in agitandis metaphysitis quaestionibus levitatis plenissimis suisse versatos, neque nobilissimam disciplinam ad utiliora tractanda transtulisse cum diligenti observatione earum rerum, quae sciri possunt. II bet enim metaphysica , non secu' ac physica, sua experimenta, quae licet a terius s: int se'e :s, sap enti taruun ratione ita conjungi possunt. ut 'eti e pri .ivi it . qu eque sundamenta sint scientiae, ad quae ce .cta re uzai t. qu ba, , .ie innitantur, cogn sci possint. Sod malo litte ira : in Ia: o i 'ri uin diu libuit hominibus. quae magis perspicua suist . b, ut Q obtuete minutis simis subiit talibus, M tantum dare novit ii , umbris atque imaginibus, ut quod verum, Simplex Sincerumque est, ec quod ante oculos posuit naturae Auctor, non diruam quae ere, sca no adspicere quidem Voluerint.
Quare vesanos Sc furiosos liaud immerito illo metaphysicos dixeris, qui magnis clamoribus in scholis disputabam de unitiersatibus , de transcendentιis, de princi io ι d. vi utionis, de Enιe rationis, de possibititate plurimorum Eutium , de primo cognito, de distin honequantitatis a re qua via, de iusinito , sexcentisque hujusmodi abis.
Sed haec nunc respuere solemus , Sc a natura, non a magistro quaerimus , quid sit summi rectoris Sc domini numen, quia ipse creatit omnia providerit, quae sit animorum vis es natura, Sc cum magnitudinem
139쪽
dinem animi, bc Dei opera, te lacti cernimus, justitiam quoque co gnitam habemus, sine qua nihil laudabile. 6c nulla potest esse societas. Fuerunt quidem ex recentioribus metaphysicis nonnulli , qui su-nestas epulas hominibus compararunt, depravate Sc corrupte disputantes eontra communem Opinionem de materiae vitibus, de rerum origine & creatione , de animi affectionibus, aliisque hujusmodi rebus, ut salius suisset nullam omnino a Deo immortali datam illis suisse rationem, cum non ad bonitatem, sed ad perniciem hominum eontulissent. Sentit nune Gallia. quam pestifera suerint hujusmodiptillosophorum dogmata , qui nisi praeparassem animos ad rejicienda ab se se, quae sunt religionis, omnisque vitae communis vincula verisimile non est tantis repente , ac tam nefariis potuisse contaminari seeleribus a Procul sane ab his malis remoti fuerunt veteres meta physici, quanquam non multum consuluerint iis , qui bona ratione praediti erant, compellentes in Sholasticorum dumeta vel illa , in quibus iacile eorum exultare potuisset oratio. Dum vero Aristotelis sententias interpretari se gloriabantur, tam barbare, tam obscure loquebantur , ut Saepe interpres egeret interprete, neque ex se aliud elearent, nisi disputandi, M sallendi ariem . Quoniam vero necessitas nos eogit de his quoque hominibus dicere , ita dieemus , ut ex illius aetatis sensu , non ex meo deprompta haec esse videatur ora
Bini eςse solebant metaphysicae magistri, quorum alter plerumque ex Augustinianorum, alter ex Dominicanorum similia eligebantur, quia haec disciplina propria illorum esse putabatur, qui omnem aetatem in studiis theologiae contriveram. Nemo fuit, qui non plurimum tribueret Alberio Campanae Dominicam , qui an . I 63 o. ad Patavinos transiit. & Aegidio Nuccio AuguStiniano , de quibus superiori in volumine diximus. Cum autem Nuccius ex hac vita migrasset an . I 6a7. ejus in locum suffectus suit Cyprianus Masius Florentiae nobili laeo natus, de quo homine, quid sensest Sommaja, infra Vol. III. S
140쪽
exseribere minime pigebit i . Alia & de eo asserte possemus amplissima testimonia , quod esset summa doctrina 8c acutissimo ingenio ,& ad hominum famam pervenisset , editis theologicis scriptis , quibus Augustini aua Se Aegidiana dogmata atque sententiae mirum in modum explicabantur atque illustrabantur a). Testis est vero Cerracchinius linulta alia parasse, quae proserte in lucem meditabatur, quibusque extrema manus minime ac tessit, quod cum complesset nondum XXXIX. aetatis annum, summis, quos in studiis adhibebat, laboribus consumptus ex hae vita migrasset Florentiae an. I 63 I. Pervenerunt illa ad manus Traballesii cujusdam , qui tum regebat Florentinum S. Spiritus Coenobium, cujusque negligentia nunc a Missa
i) li P. M. Ciptiano Masi nobile Florentino. h il poli antiano Ret gente A.
Aegidii Columnae sititiissima senti ni a publici iti a Pisis a εαι
mee Dissertatio ceteris Ma , ii operi ιυ, prae ictit. Argumentum Dominicae Nati . itatis: Rome isita. Arguetaeniam Domin eo Incarnationis: Pisis is as. Disputatio de ali salitiis scientiae x voluntatis Dei attribuistis dee. Senis x /a 3. Clavia aurea magni P tiis Auguέtini Caelestis theol giae clavigeti, qua liber Apocalypsis septen i obsignatus sigillis pol s imuin apetitur: Florentiae apud Iunctis i . circa inter quae Matius inedita reliquit, erat commentarium de si uultanea telum cieatione ad mentem S. P. Augustini.