장음표시 사용
301쪽
274 IN EPISTOLA svere adhuc non potui : sui enim maximis occupationibus impeditus, dic idipsum diu. Retuleram me autem ad eam cogitationem atque Curam ut conficerem; sed jam calores me obturbant. Enitar tamen ut & fidei in eo meae vestrae expectationi sat isfiat. Tandem an sequemiperfectum id opus is ad amicos , explorandi gratia eorum judicia , misesum narrat Bembris Paulo Sadoletincribens prid. d. Ianuar. Μ DXXXV. ' quibus litteris , quoniam egregium de eo praeconium continetur , earum parriculam hic descri
bam; Quod mihi duos Jacobi Sadoleti patrui tui li
bros miteris; quorum in altero accusatio, in altero Philosophiae defensio continetur ; magnas tibi gratias Paule habeo. Dedisti enim mihi eas disputati nes cognoscendas; ex quibus tametsi plurimum voluptatis me percepturum confidebam quid est enim illius viri cima ingenio & eloquentiae splendore, tum doctrina & facultate in omni optimarum artium & disciplinarum genere praestantius p) multo plus tamen quam putaram , sum earum lectione delectatus . Nam, & Phaedri oratio, a qua Philosophiarin magnam invidiam populi adducitur, ha-huit & copiam mirificam atque appositam ad persuadendum , & urbanitatem, atque aculeos ejusmodi, ut insitam de illa in hominum mentibus opinionem vehementer eluderet ; & Sadoleti de sensio tam clegans, tam docta , tam gravis, tam vere denique sapiens & plena divinorum consilionam iuit, ut
302쪽
I A c o A I SADOLETI . argvi non tam hominem quempiam ea hominibus reliquis tradentem, quam illum ipsum mundi & rerum omnium fontem effectorem Deum sub illius persona sese nobis suamque vim & majestatem osten- .dentem , eque caelo nos alloquentem mihi plane videar audivisse . Itaque , quod ad eam partem atti- net tuarum litterarum , in qua meum de illis judicium tam diligenter exquiris, hoc tibi unum verissime respondeo , nihil me unquam legisse , post illa Augusti & Romanorum Imperatorum sane per Pauconim tempora , prosa oratione conkriptum quod putem recte posse cum horum librorum , elegantia , splendore , dignitate comparari. Quamobrem spero fore , ut cum in manus hominum venerint, maximum Sadoletus atque uberrimum suarum vigiliarum fructum capiat, nomen atque gloriam scilicet , quam nulla temporis atque annorum Volubilitas sit deletura . Atque hic toto de opere meus quidem est sensus atque judiesum . Neque tamen habeo ulla in operis parte non modo quod reprehendam , sed de quo ne suspicer quidem an possit melius dici ; tametsi bis jam eos perlegeri* libros . Sed aveo etiam sepius. Id fiet , cum ad me redierint . Misi enim eos Venetias ad Polum legendos, vel si volet etiam describendos; scripsique ad illum , me id tuo jussu facere , sed ita, ne in vuti
dum erant editi. Nec quemquam moSeat, quod opus
hoc ipsum quod nune ex primo libro e ex Actoris in
303쪽
a 6 IN EPISTOLA Seo persona Phaedrus inscribitur , Hortensium Hias compellatum reperiat. Cum enim ad Hos tensii, qua de eodem argumento Ciceroniani operis compellatio fuit, imitationem scripserit; modo ejus , cujus aemulatione fecit, nomine compellat , mori proprio ct suo. QOd . pertinet ad judicia eruditorum hominum de altero libro, eum laudat D. Petrus Crassus Episcopus Titerbiensis in episola ad Sadoletum multo vero copiosius Bembus, ad quem se eum recognitum descriptumque a librariis mit-sere velle,antequam edatur, scripserat Sadoletus φ. Bembus ergo Librum de recte instituendis liberis tuum a Reginaldo Polo mihi Venetiis redditum legi m gna cum Voluptate. Cognovi enim te in eo perscri-hendo sane omia praestitisse summi, & Doctoris , di Oratoris,& Philosophi hominis ossicia atque partes . Nam & in tenuibus praeceptis, ut sunt multa aetatis primae tempora consentanea, amabilitatem ,
di in puerilibus diligentiam . in reliquis cum doctrinam , tum dignitatem ita tuis scriptis aspersi- si, easque virtutes omnibus artis & ingenii colo-xibus atque luminibus perpolitas reddidisti; nihil ut illis neri possit splendidius, probatius , Consideratius. Multa tu quidem de Graecis scriptori-hus sumpsisti quae percommode in tuum migraVerunt : sed ea omnia tanto intervallo fecisti meliora;
ut jam non minus tua esse , quam illorum videan- tur . De latinis perpacua. Neque enim erat praeclarum quippiam sere quod sumeres, praeter illa
304쪽
IAcoHIs A nox pri. 'Terentiana, de quibus quidem aptissime memini- sti. Nam Petrum Ρaulum Vergerium, qui eadem prope qua tu de re librum conscripsit, posthac qui legat neminem futurum esse arbitror. Est enim nullo ordine , nulla propositione, nullis partibus,
doctrina non multa, eloquentia quam illa aetas tulit . Tuus Vero ordo , tua rerum , quibus de rebus dicendum erat, capita , tum eorum partes, ac suo
facta loco repetitio , quam prudenter , quam docte singula Θ quanta monitorum & sententiarum , quanta orationis cum dignitate Θ Quam multa denique in humili ac prope jejuno scriptionis argumento atque persona copiose, subtiliterque tractas eaque complecteris , quae maximam secum
afferunt cum ubertatem & varietatem , tum Vero
etiam atque in primis quidem gravitatem atque constantiam. Quid etiam perpetua tua illa & continens in Paulo fratris tui filio , tecumque illius colloquutio , quam apposita, quam suavis p It que gratulor lucubratiunculae isti tuae; sic enim malo dicere quam labori. Scio enim quam facile, quamque celeriter soleas conscribero . Sed tamen . quam nullus aliorum hominum in scribendo, vel labor, vel mora consequi & aequare possit. ΕΔ, que magis etiam gratulor, quod quemadmodum ipse tuo in libro suavissime scripsisti, non sine Deorum immortalium fortasse numine , hunc te librum ante Hortensium confecisse; erit hoc illius aedificationis quoddam quasi atriolum, in quo se apparent
305쪽
h qui ad intimos Philosophiae thalamos atque adyta erunt admittendi Sed de tuo libro finem faciam scribendi si unum prius addidero , me cum singulae ejus partes libentissime tenuerunt; valde enim mihi probabantur; tum vero sum procinio illo tuo, librique ad Beli um missione incredibiliter delectatus est enim rei toti ita conjunctacita decens, ita verbis illustribus declarata;ita etiam,quod capud est dc prudens & gravis, ut omnino nihil supra &c. Atebat sane Uir cum doctus thm etiam sanctus Catholicae religionis sudio sagrans , sacris se litteris ac disciplinis totum dare; praesertim vero divinis libris cognsendis atque explicandis . uare Hierου-mo Nigro L Ego perfecto Hortensio, in quo quidem
. nunc elaboro , si tamen , ut perficiam magnitudo rei patietur , totum me daturus sum ad sacras litteras , in quibus δέ animi nostri voIuptas plenior muIto est & ceteris utilitas paratior. Idem Bem-bο- ; In laaec totus immineo, persectoque I Ortensio quem habeo nunc in manibus, etsi negotii ejus magnitudo pene ut desperem facit est enim res prorsus maximi operis scd tamen eo , aut per- se sto , aut abjecto , non faciIe aliud agere me , neque alibi uspiam quam in sacris litteris versare
cognosces . Haec Anno ΜDXXXI. Antea etiam quo
tempore Clementis VII nomine litteris conscribendis operam navabat, interpretationem scripsis Ave marrationem 'almi L. Es in Bibliotheca Barberi
306쪽
IA o EI SADOLETI. 279na liber hi 4. hoc titulo; Iacobi Sadoleti Episcopi Carpenetoractis Interpretatio in psalmum Miserere
mei D. S. m. m. t. ad caucem vero . Romae in aediabus Francisci Salvi Anno Moxxv. cujus libri ali sunt posteriores editiones , qualis ea quam Bibliotheca nutrase M.Apud Seb. Gryph. Lugduni ΜDxxx III. item ibidem alia Gryphii ejusdem , qua annum praefereMDxxxv II.CogitasseErasmum hane P L .interpretati nem in Germania excudere memet narrat ribensSad Iero postridie Kal. LI. MDxxv. ct mirifice eam laudans. Ubi enim nondum eam perligilsse dixit , sed degusasse , subdit; Primo statim gustu mire me coepit candor ac facilitas, simplaeitasque dietionis cum summa pietate conjuncta. Nihil abs te praetermissum , quod ad eruendos explanandosque Prophetae sensus pertinet; qui Graecos etiam nonnunquam consulis, interim & Hebraeos . Si tales libellos nobis subinde mittat Roma, confido futurum , ut plerique mortales aliquanto melius sentiant de vestra Urbe , in qua perspiciant esse viros , qui libros arcanos non eloquenter solum , verum eriain sancte pieque tra' clare norint .... Gestio lib Alum hic typographis excudendum committere, quo latius per orbem sparsus plures accendat ad shidium pietatis. Sed sci upulum injicit libello annexa excommunicatio, quam arbitror tamen nihil aliud sentire , quam ut Salvus is hic a damno vindicetur. Eadem inscribitur Marthao Giberto ob eas causas, quas tu praemio Ferit :
307쪽
sunt autem praecipua;quod ad Psalmorum aggrediendam interpretationem Sadoletum incitamerat Gibertus , ipse mero illius jusso desiderio is henevolantia adductus exemplum interpretationis edere volebat, ad quod suo judicio omnem hujusmodi interpretationem tractari oportebat; deinde quod eidem Pontifici Maximo ambo operam naυ rent,Cujus mens praecipue ad res sacras propensa esset. Hanc Ps. L. interpretationem δει uta es alia interpretatio Psal. YCIII. missa Friderico Hegso Archiepiscopo Salerni, quem quidem alloquens indicat, se eam aggresesum esse p0iquam exsoluto Reipa curis is eis occupationibus , qua se nimium diu in Romana urbe apud Dinnios Ponti fices disrictum tenuerant, aliquando licuit inucio esse , ct sacrarum litterarum omniumque artium Urimarum studio M vera detestatime perfundi . Nimirum esse ab eo scriptum cum primum a. Μ DXXVII. M-ma digre spus Carpenctora tensem Ecclesiam suam adisit, in epiytola ad Iacobum Simonetam indicare videtur data
VI. Ral. Iun. MD XXIX.,ubi etiam narrat,susulisse se verus proemium, atque omne argumentum alia quadam ratione explicavisse: Ut primum k inquit, litteras tuas legi, statui esse nefas non parere sapientissimi atque amicissimi hominis auctoritati, vetusque sustuli proemium , atque omne argumentum alia quadam ratione explicavi. Quod ipsum , librumque totum una inscripsi , atque mis homini summa virtute ac omni dignitate Ornatistimo Fedmico Freg sio Archiepiscopo Salerni, quocum magnus mihi usus de omnium officiorum summa necessitudo in-
308쪽
IA ORI SADohat Iz a8r tercedit, qui nunc in ' Italiam proficiscens Veianetiis imprimendum curaturus est . Qia esset vetus proernium illud suspicaei non possumus ; quia nune legitur pos sermonem ad Fregosum , es de Episcoporum oneribus , eorumque moribus 9 vita; tibi illa de Clemente VII. Quin vidimus ipsi Pontimcem maX. eum qui nunc est voluntate & natura eximie propensum ad publici boni providentiam;
cum corrigere mores prolapsos, pacemque reser-re , dc revellere tela e corpore Christianae Rebpublicae summopere conaretur, quae varia multOTum culpa infixa erant; cumque illi plures ex o dine amplissimo , & ceteris deinceps ordinibus d ctrina prudentiaque insignes assisterent , nos quoque ipsi tunc adessemus, ablatum tamen . hominum pacem aspernantium tumultu atque turba , suorum optimorum consiliorum exitus nullos reperire potuisse . Auibus quidem verbis arumnas annorum MDXLVI.er ΜDXXVII quasi digito conmostrare videtur. Scripta ergops eos annos atque ante a. Μ DXXIX , ut diximus, haec interpretatio es. Et a. quidem Μ DXXX. XvCal. Aug. Alberto Pio Carporum Principi seribens'hae habet; Conseci his mensibus commentarium quem dam in psal. xCIII. sane quam laboriose 1 quo enim meum tenuius est ingenium; hoc mihi majori inscribendo cura ac diligentia adhibenda est . Sed cum viderer in psalmo' illo multa perspicere 'lumina justitiae, idc providentiae, summi Dei; aetatem
309쪽
si dissidentia rerum divinarum , in tanta & scele- rum haeresum ac propterea etiam csamitatum luelut tempestate jactari, suscepi negotium , ue lquoad possem , Deo adjuvante , aliqua de ipsius altissimis consiliis explicarem, quae veritas magis lhominibus illucesceret, & qui jam aberrassent a l
via recta ad iter , si vellent, tutum converterentur Qui meus labor quid aliis profuturus sit ignoro ; me quidem certe non parum consolatus est, valdeque confirmavit. Tibi vero ipsi, quamquam domi tuae ista jam trita sunt, vel uberiora etiam &praestantiora multo, quae tu in tuis habes doctrinae & sapientiae thesauris recondita, tamen unum volumen . pro amicitia duxi esse mittendum. Eodem a. Μ DXXX eamdem interprerationem Erasmo se misisse signi ficat ac de eo ut puto etiam narrat sequenti episola eo anno MnXXx. Icripta, cum de Erasmi annotationibus in
psalmum suum loquitur. Item alibi ' cum in Germa .nia psalmum suum de integro impressum ait, atque ab Erasmo ceterisque mirifice probatum. Qia verum fuisse , Erami epistola resantur x, ubi etiam Sarilatum Oocat insigne Praesulum huius aevi decus; atque inter multas ejus laudes ς Equidem sic existimo unicum hoc tuum commentarium si quis attente legat ediscatque, ad omnem vitam recte pieque instituendam sincere. Ac eumdem librum, opinor, intelli-
310쪽
IAco a I s ADOLETI. asstitias semper amavi; tuas autem non solum ex amucorum praedicatione , tuisque ad nos litteris c gnovi , veruin etiam ex absolutissimo libello,quem nunc ubique vix credibili studio complectuntur iomnes, quibus cordi est bonam mentem cum bonis litteris conjungere . Scripta es bac ep. ΜDxxx. prior illa anno superiori, atque φοdem, Hieronymo Nigro xv I.
Kal. Iunii ut xx IX. narrat, psalmum illum misisse se Riderico Fruso , qui in Italiam proficiscens librum imprimendum Venetiis ab Asulano curaturus sit; atque addit quidem , quψ de eo gloriatus ; Ego hic habeo cum Musis rationem, verum divinioribus , jamque commentarium scripsi in psalmum xc HI. quem tum leseris cognosces, posse res sacras etiam latine ornateque perscribi; non quod id a me perse-ehuin sit, sed ejus rei certe simulacrum quoddam est a nobis, dc imitatio adumbrata . Editionem hujus quam vidi s prater eas qua omnia Sadoleti operato Iectuntur sa. MDxxxiv. in 3. Iacobi Sadoleti Episcopi Carpenctoriatis in psalmum xCIII. inte pretatio. Lugduni apud Seb. Gryphium Moxxx IV.
ulani aut aliam Griquiorem quam ipse indicat non vidi. Le Long memorat editionemLugdunens. MDXXX.Ex Erasmo, cui edirum Psalmum misisse So litus videtur, elici potes , antiquissimam esse editionem A. Μnx XI x. Ps hanc Psalmi hujui inrerpretationem,dedisse V ram explananda Pauli vi Iola ad Romanos , liquet ex visola Bembi 'scripta v. Idus Aug. Ho xxx II: in qra