De vita Cartusiana libri duo auctore Petro Sutore s. theolog. doctore ac Parisiensis Cartusiae priore olim celeberrimo. Accessit iam primò Arnoldus Bostius de illustribus aliquot eiusdem ordinis viris

691쪽

Liarn svcvNDVs.r quos cognouerint morum vitia magis,quam verborum deuirare. Et infra dicit, praeponei das esse verbis sententias, ut praeponitur animi corpori.Si igitur nec despiciendi, nec irridendi sunt antistites aut Ecclesiasticoruni ministri, cum barbarismis vel sol scismis Deum inuocantes, vel eadem verba quae proserunt non intelligentes,ad quos tamen spectat sum cietem peritiam habere: quomodo precor Cartusani,prmpterea vel parvipendedi, vel exercitia eoru conuelli iusid possent' Non san P possent.Nec tamen propter haec quispiam putet, scienter errare se licith posse, vel etiam palam & in conuentu e rata huiusmodi toleranda esse. Sunt enim, pro Augustini sententia, vitia haec verboru corrige . da.At vero si quis per inaduertentiam, vel ignorantiam aberret,no propterea despiciendus, sed patienter tolerandus est,&, Ut postea caueat, aci monendus . Sunt fateoo quida maternae linguae vitio imbuti, quibus non satis est quod inci thproferant & indecenter, sed alios quoque, qui bene proferre norunt, ad suam corruptelam si ctandam impellere conantur. Hi sane nec vonia digni sunt, nec tolerantia, sed dura potius increpatione . Ineptum siquidem est, natalis soli errores,ineptosq; modos n5 soldm fouere, sed etia csteros ad eos sectandos importunὶ adibsere velle. Sed de his satis. Vides in summa, propter verborum errata, si admitterentur, Cari sana exercitia conuellenda non esse. Itaque ad aliam obiectionem,quae modum legendi carpe bat, accedamus, tangentes breuiter, quae ad docentis legendi modum exiguntur, simulque stendentes,ea omnia decenter a Cariusianis ob

seruari solare., Inprimis ad decentem legendi

a . ' V v et' modum

692쪽

686 DE V1YA CARYvs IANA modum exigitur, lectorem ipsum sufficientem Θ lcgedi peritiam induitilamq; habere. Ait enim . . Magister Sententiarum,de lectoribus ages: inia . ad hunc gradum prouehitur,literarum scientia debet esse instructus, ut sensium verborum intelligat,vim accentuum sciat, distinctὶ legat,ne confusione prolationis, intellectu auditoribus auferat. Attendat quid indicatiud, quid intere satiuE legendum sit, ubi sit in oratione facie da distinctio.Haec enim male seruata, intellectu turbant,& alios ad risum prouocant. Auribus &cordi debet consulere vox lectoris. Haec Ma-' gister. Ex quibus planὶ vides, quae ad lectoris officium pertineant. Quae miseri quidam lect res ita parum curant, ut miserabiliter pronuntiantes, ac ineptὶ legentes, quosdam ad luctum 1 lamentationem compellant. At Cariusiani student lcgendi ossicium decenter exercere. Cum enim nouitii sunt, dili inter a suo praeceptore inibuuntur ad debitὸ legendum. Deinde ad debitum legendi modum, opus est, libros probEca ligatos, fideles, authenticosque hab i re. Non enim apta dignaque icctio esse potest,si quid legatur vel apocryphum, vel mendosum. Eapropter sacri Patres iamdudum sub grauis γna constituerunt, nihil apocryphum, nihilque non probatum in sacris ossicijs admittendum. - Hinc Gelasius Papa squod distinct.is.ca.Sancta Romana. habe r multa Apocrypha numer uit,eaque reiicienda censuit, per hoc insinuans, officia Ecclesiastica, electissima probatissima messe debere. Quod & sacer Hieronymus probε monui cum inquit: Caveas omnia apocrypha,&eoru duntaxattractatus lege, quoru sides iamta est,& pietas indubitata.Cui astipulatus D.B nta,

693쪽

Liar R Srcv Ni v s. 687nedictus, iussit in rcgula nihil l sedum in vigb a ,-lijs,nisi codices diuinae aut horitatis, &exposit Lones a nominatissimis, Catholicisti; Patribus f ω .Cui Bernardus non dissentiens, quada Epi M stola describit,qualia esse debeant, quae in commune Ecc sae audientiam venire debeant. Vtique ut ait) o noxiella, scd certa authetica,& antiqua, quae&Ecclesia aedificent, & Ecclesiastica redoleant grauitate. Qi od si noua audire liber, & causa requirat, ea recipienda ait censuerim, quae cordibus audientiu quo gratiora, eo utiliora reddarit, & cloquii dignitas pariter, & authoris, quorum sensa indubitata resploiadcat veritutem, sonent iustitia, humilitatem suadeant, doceant veram aequitate. Q aaeetia lumen veritatis

metibus pariant, forma moribus, crucem vitiis.

affectibus deuotionem,sensibus disciplina.Itaq; ianica apocrypha, dubia, de mendosa sunt ab Ecclesii. ιμ iam. stica lcctura prorsus releganda. Quod & Carlusiani secerut faciuntq; iugiter. Siquidem nullos admittunt libros,nisi autheticos atq; probatos, utpote Riblia,quam integrξ singulis annis in co- uentu perlegunt. Similiter doctoreςEcclesiasticos, aliosq; passim receptos ac probatos, quos &correctos habere, & in sua integritate semper conseruare iubetur. Nulli enim de his omnibus, 3 quae ad diuinum ossiciu pertinent, sine generalis Capituli consilio, dem re aliquid, ves addi ibid. vitione leualteratione aliqua licet immutare, sed nec emendare quidem concessum est, nisi cum exemplaribus emendatis. Q. 0d si iudicio Prio- ris,&Monachor a discretorii error aliquis ma.

nifestus,seu aliquid quod mendosum,vel emendatione digpum apparuerit,per Priorem prouidendum eae Vides igitur tantam cura est Car-

694쪽

bandisque,ut apocrypha, lubia,falsa, mendosaque volumina prorsus nesciit. Sed csptum prosequamur, licentes insuper d modum legendi opportunum exigi,ut legeda praeuideantur. Vix enim probὶ leger e poterit, qui lecturam ipsam antea non praeuiderit. Hinc sanctorum Patrum Canonibus olim constitutu fuerat, 't nemo in cclesia legerer, nisi risis ab Archidiacono, vel stillii Episcopo auscultatus. Etenim ut Cocilium To- hia G. letanum iuuit quod refertur extra, de officio Archiadiaconi.c. Officium) Archidiaconus om- ne Ecclesiasticu officiti praeuidendo Lectiones, aut Responsoria in matrice Ecclesia dare debet: &auscultare,intantum ut nullus Euangeliti, aut

Epistolari, Resp5soria,vel quamlibet in Eccl

sia lectionem legat vel cantet,donec auscultetur ab ipso. Quod sanὶ Cariusiani, quatum ad ipsos pertinet diligente obseruare cosueuerunt.Et pina recordatione faciunt, quoties in duodecim lectionii festis in Ecclesia legendum est In qua singuli recordantes, hoc est, lectionem in Eccle-sa dicendam praeuidentes atque legetes, a Pri re vel Praesidente auscultantur.Hanc fateor recordationis consuetudii e nonnulli superfluam atque inutilem arbitrati sunt. Verum si prosin da mente volutarint, hunc morem a sacris emanasse Conciliis,sanct si, Patribus,& multa pro

inde reuerentiam sacris offici, prouenire, non putabunt huiusmodi recordationem esse inane, lpraesertini clim hoc exemplo doceatur, qui alia, . sunt in conuentu lecturi, quantam diligentiam

in praeuide sis Legendis debeant adhibere. QIὶ igitur negligentes sunt, plan) magna sunt crimi- j haticine Agnis uni. Esto eruditi sint aut etiam

695쪽

molisbi videantur. Nam Tullium, Quiritilianum, aliosque viros eloquentissimos legimus, antequam in publico perorarent,se priuatim ii primis exercitasse. Porro ut reliqua tangamus, ad debitum legendi modum opus est, ut lectora E pronuntiet. Est enim pronunciatio,debita gestias & vocis ad legendum, vel dicendum nam. deratio. Non enim voce duntaxat, sed etiam g stust pronunciatio. Q ae si decenter fiat, tam ditam vim ac dignitatem habet, ut quae parua ac Sparum culta sunt, magna splendidaque efficere. soleat: & ἡ diuerso absque ea,tersa facundaq e. oratio, insipida ac rustica esse videatur. Prima Utur ac praecipua bono lectori cura de apta pronunciatione esse debet. At quoniam in gestu & voce eam constare diximus,eam ob rem opus est, ut apti gestus in legendo observentur. Ita que cum ad lectorium, seu analopium tempesti- uE,Ut decet, ventum sierit, decentia gestus inprimis teneda est, ut scilicet sit grauis modestinque vulsus,manus immobiles, copositiq; pedes. Deinde cum benedictio petenda, atq; incipien-

da fuerit lectio, non manibus tenenda lucerna, non solia voluenda, non aspicienda lacunaria, non vagis oculis lustranda omnia, no facies aut barba perfricanda. Denique in lectura ipsa non sequenter oscitandum, nec tussi nimia, vel spi tis crebris,aut emunctione, scutiadccoro labrorum motu lectio deturpanda, nec deniq; aliae vi- , ita gestus indecentia admittenda est,sed membra, omnia composite ac decenter continenda sunt., Q od statutis Cariusianis, quantum relig o P 3 pronunciationi sufficit vide oratoria declama x

tione taceam prudenter cautum est, quibus mo

696쪽

niὶin Ecclesia,tener manus simul luctus h ber tibias ac pedes debit ξ continere, non aute niniis extendere,ditiari r vel etiam cancella, ire. Q tum vero ad pronuntiationem Vpcis specta operan rethim ei distincte, aperte sive . intelligibiliter,moderate,&aequaliter,ac dulci

t re. Diiunctὶ quidem, ut singulis lites

'bris suo sono,suaqqe qu ntitate pronuntiatis, 'bita pausa fiat Fiat &accentus sensui conform

seu π spondens, punctatim legantur om

L . nia. Alioqui prolationis confuso ut tapisiimh

quoque aperte ac intelligibiliter,non autem limgua balbutiente,n so retin te, aut cosuso mu mure, ne fructus lectionis vel obscuritate , yes ambiguitate prorsuseu nescat. Moderate insu

per,itue cum modo nescilico alth si pra modii, , vel basish nimi, incipiatur,neve lentius aut a s

ter tihs, ve etiam supra vires in progressu cam etiar, sed pro loci commoditate , auditorumque multiiu ine ac distantia, & demum is iam . iis capacitate modus seruetur . si for- cantando vox ipsa quod multis usu venit , eleuetur, vel etiam deprimatur, erit facta alu tua pausar decenter ac moderatE,alio tono pro serendum, obseria dupaque, ne sonis immod postmodis vox deprimatur, vel eleue

tura imium, sin mediocritas i n voce struetur, ut nec altior sit nimis ac sonora, nec ἡ diuerso 'stpri modum rem ita aut submissa. Est igitur moderate, &aequaliter p ronuntiandum , Ut nec

submissa voce ac depressa dicantur alta, nec ἡ '

aequaliter Nappositς diςenda omnia, & senten- diuerso alth dicantur subimissa, sed moderat

697쪽

quo ad eius fieri poterit. Siquide pyonutiatio tipsa nec agrestis esse debet,nec rudis,nec acerba, seu acutis exclamationibus violenta , tuae leo mris pectus laedat, vocem corrumpat,& auditorii aures ostundat,sed suavis ac dulcis, & cum quadam grauitate sonora, quae auditorcs alliciat, assciatque.Sed hactenus de apta pronuntiati ne tam gestus quam vocis dicia si s ficiant. Iam vero caetera, quae ad decentem lcgendi modum exiguntur,subiiciamus, quae sunt, ut correcth &deuoid legatur. Correct , inquam, siue castis te,ut secundum Hieronymum)ob collisiones, di hiatus, ac barbarismos, ad rinam non proii centur angelici spiritus. Non prouocentur, inquam,audientes homines,daemonesque.Vitai da igitur est incorrectura in prolatione litera- irum. Vt scilicet una pro alia non proferatur in quantitate syllabarum, in mala accentuatione dictionum,in combinatione orationum incon- grua,& demum in omissione eorum, quae in bro continentur, vel in additione aliorum quae ibi non habentur.Sunt enim,qui interdit vocabuli quaedo proserunt loco eorum, quae in li- hbro habentur, quod vel ex inaduericita, Vel co arebri turbatione, seu phatasiae agitatione cotin-

gere potest. Sed ut finem his imponamus, ad . decenterlegendum operaepretium est ut dixi mus deuote, & et is diuoa legere, quatenus & auditoris intellectus instituatur, &affectus in- . flammetur quae duo sunt finis Ecclesiasticae is resimi ctionis. Non enim lector inanem gloriam lege do,sed compunctionem sui alienique cordis ac ' deuotionem quirere debet. Quomodo enim a-

698쪽

Ds vi TA CARTYsIANAlios accendere poterit, nisi ex affectu deu ire compunctionis legerit Vt ergo summatim omnia colligantur, lector Eccletiasticus peritiam sufficiete habere debet, debet & correctos au theticosq; libros haber debet insuper legenda praeuidere, debet etia apta pronunciatione tam gestu,quam voce tener debet quoq; castigati seu correcth l gere, & demum deuotE &ass ctualiter omnia facere. sex generalia bene legendi instrumenta qui praestire non poterit,

a lectura si fieri potest abstinere debet. Siquidsi

pater Benedictus in regula, cantare aut legere non permisit, nisi eos, qui officium ipsu implere sufficerent,nec cesiuit quoq; per ordine lege dum esse,sed eos duntaxat legere voluit, qui Pdificare posset audietes.At quonia apud multos institutu est,ut per ordinein Resectorio legatur ea de re qui ineptitudine vocis , vel senectutis, aut aliis incommodis apte legere non possunt, lectura alteri quod fieri j blet commendare ii bent.Sed&si penitus ad hoc siti portaretur, rectius gratiusq; agi videretur. ae praedicta cum

apud Cariusianos pro viribus observentur,non est miOblocutoocur exercitia Carthasiana propter te di modum iustharguere postis. odautem in calce taxare voluisti Cartus anos,quod vocabula quaeda in libris suis praesertim in Biblia habeat ac legant, quae a comuni ritu exor-bitent: resp5demus inprimis,Cariusianos ipsos nullos habere libros Ecclesiasticos, cum qui bus scilicet diuina celebratur officia, nisi a cor crectis,authenticis'; exemplaribus, ac vetustisi, inis Ecclesiis desumptos atque trascriptos, quos ita integros,incorruptosque hactenus seruauerunt, ut nulli ynquam licu rit quicq*am eis vel

699쪽

LIBER SECUN Dus. 6 3 ddere,vel demere, vel corrigere, Vel mutare. Q at enim contra praesumpserunt, ubi rescitum est,graues semper poenas dederunt. Itaque nihil habet inBiblia, alij ve libris Ecclesiasticis Cariusiani, quod mendosum sit aut erroneu,quemadmodum profitebitur, qui diligenter aduertere voluerit. Adde quod si error quispiam quod absit illis in libris coperiretur,non sibi sed potius eis, quibus exemplaria acceperunt, vitio . dandu esset. Creduntur enim Cariusiani ipsi ab illa vetustis bina Lugdunensi Ecclesia Primate Galliarum exemplaria desumpsisse, quibus propterea magis imputandum foret. Respondemus insuper,propter paucula qus da vocabula si se sin illis in libris offenderentur a communi usu exorbitantia, no esse libros ipsos proptere1 c pendos,aut fulsitatis arguendos, modo nulla fiat propterea in sensu variatio,sed sensus comunis tum literatis, tum mysticus integrὶ perseueret. Videre enim est,Doctores sanctos sacras literascitantes,passim diuersis uti verbis, eundem tamen sensum habentibus. Quanquam meo iudicio rectius ret,si cum eodem sensu,eade quo que voma in omnib' Bibliis penitus essent. Hoc

enim esset a sacrarum literarum haesitatione remotius, minoremque apparentiam calumniat di haberent veritatis aduersarii, qui sacras lite ras interdum vellicare non verentur. Respondemus denique,Cartusanos fide stabiles,maiorumque traditionibus fixd adhaerentes,no velle aliam Bibliam, siue sacrarum literarum trans lationem admittere,quam eam,qua passim vib turg cclesia,cinus se filios profitentur . Non nim ita mobiles esse consueuerunt, ut ad omnε

nouitatis auram, Jnstar quorund m leuis limin

700쪽

rum hominum noua semper desiderantium, concitentur. Itaque sacra volumina tot seculis omnium auribus inculcata, grauissimis, pe- .ritis liniisque viris accepiata , & demum in publicis conuentibus comprobata, immobiliter sectari prorsus eis certum est, reiectis omnibus aliis,quae ab Ecclesia probata non sunt. Sed nec nouam traductionem vel recepturi sunt, vel probaturi idque iustis de causis. Inprimis quia dem,quod illa, qua ututur, certissima sit, & sufficientissima.Deinde quod altas fierent,superuac Π prorsus ac inutiles forent. Postremo quod etiam pericula,detrimentaq; multa proinde sequeretur. Qiod enim ea trinatio, qua passi sim utuntur Cariusiani, sequentes Ecclesiam, sit

certistima prorsusque susscien nullus planE 6-delis haesitat . inod nihilominus sic confirmari

potest Aut enim continet in omnibus sine haesitatione atque errore sensum Spiritussancti, aut non.Si secundum dederis, prorsus haereticum, vel sciolum haud dubiEteipsum ostendes. enim vel partem sacrae scripturae minimam putat salsam,dubiam, aut suspectam esse, haud di bid & de tota itidem dicat a que sentiat, consequens est. Siquide Biblia quod pastini theol sis dicitur copulativa propositio est . At vero, qui partem copulatiuae falsam dubitat,aut sus Ai habet,totam abeat necesse est. Hinc diuus August.perpulchrd sacris literis agens, & ad

diuinum Hieroymum scribens, percelebr , notatuque dignissimam sententia protulit, quae &distinctione nona resertur in hunc modum. Si ad scripturas sacras admissa suerint vel ossiciosa mendacia,quid in eis remanebit authoibtatis quae tandem de scripturis illis sententia