장음표시 사용
421쪽
tum esse rideatur; et huic contraria saepe percursio est
et aia plus intelligendum, quam diseris, significatio, et
distincte concisa brevitas et eaetenuatio; et huic adiuncta 28 illusio, a praeceptis Caesaris non abhorrens, et ab re di-9ressio; in qua cum fuerit delectatio, tum reditus ad rem aptus et concinnus esse debebit; propositioque, quid .ns uicturus, et ab eo, quod est dictum, seiunctio, et redimaaci propositum et iteratio et rationis apta conclusio; tum 29 avsendi minuendive causa veritatis superlatio atque traiectio, et rogatio atque huic finitima quasi percontatio eaepositioque sententiae suae; tum illa, quae mazime quasi irrepti in hominum mentes, alia dicentis ac signisicantis dissimulatio, quae est periucunda, cum in oratione non confintione sed sermone tractatur; deinde dubitatio, tum M distributio, tum correctio, vel ante vel post quam diseris, rei cum aliquid a te ipso reiicitas. Praemunitio eliam est ad id, quod aggrediare, et reiectio in alium; communicatio , quas rat quaSi cum iis ipsis, apud quos dicas, δε- liberalio; morum ac vitae imitatio rei in personis vel sinsillis, magnum quoddam ornamentum orationis et aptum ad animos conciliandos vel marime saepe autem etiam
ad commovendos; personarum sicia inductio res gravissi- 31mum lumen augendi; descriptio, erroris inductio, ad hilaritatem impulsio, anteoccupatio; tum duo illa, quae ma-rime morent, similitudo et Memplum; digestio, interpellatio, contentio, reticentia, commendatio. riae quaedam libera Matque etiam etfrenatior augendi causa; iracundia, obiurgatio, promissio, deprecatio, obsecratio, declinatio breris a proposito, non ut superior illa digressio, purgatio, conciliatio, laesio, optatio atque erecratio. His fere luminibus Millustrant orationem sententiae. Orationis autem ipsius tanquam armorum est vel ad usum comminatio et quasi petilio vel ad venustatem ipsa tractatio. Nam et geminatio rerborem habet interdum vim, leporem alias, et paululum immutatum verbum atque deflexum, et eiusdem verbi crebra tum a primo repetitio tum in eaetremum conversio, et in eadem rerba impetus et concursio et adiunctio et progressio, et eiu8dem verbi crebrius positi quaedam distinctio
422쪽
et revocatio rerbi, et illa, quae similiter desinunt avi quas cadunι similiter aut quae paribus paria referuntur aus34 quae sunt inter se similia. Est suam gradatio quaedam
et conrersio et verborum coricinna transgressio, et conir
rium et dissolutum, et declinatio et reprehensio, et excl matio et imminutio; et quod in multis casibus ponitur et quod de singulis rebus propositis ductum refertur ad si gula, et ad propositum subiacta ratio et item in distributis 35 supposita ratio; et permissio et rursus alia dubitatio es improvisum quiddam ; et dinumeratio et alia correctio et dissipatio, et continuatum et interruptum, et imago et sibi ipsi responsio, et immutatio et disiunctio, et ordo et relatio, 36 et digressio et circumscriptio. Haec enim sunt fere atque
horum similia vel plura etiam esse possunt, quae Sententi Orationem verborumque conformationibus illuminent. Eadem sunt in Oratore plurima non omnia tamen et paulo magis distincta, quia post orationis et sententiarum s-guras tertium quendam subiecit locum ad alias, ut ipse ait, 37 quasi virtutes dicendi pertinentem: Et reliqua, eae colloc tione verborum quae fremuntur quasi lumina, mactnum afferunt ornatum orationi. Sunt enim similia illis, quae is amplo ornatu scenae aut fori appellantur insignia, non 38 quia sola ornent sed quod eaecellunt. Eadem ratio est horum, quae sunt orationis lumina et quodam modo insignia, cum aut duplicantur iteranturque verba aut brmiter commutata ponuntur, aut ab eodem verbo ducitur saepius oratio aut in idem coniicitur aut utrumque, aut adiungitur idom iteratum aut idem ad eaetremum refretur, aut continenter unum verbum non in eadem sententia ponitur, 39 aut eum similiter vel cadunt verba vel desinunt; aut multis modis contrariis relata contraria, aut cum grada Sursum versus reditur, aut demotis comunctionibus diram tute plura dicuntur, aut cum aliquid praetereuntes, cur id faciamus, ostendimus, aut cum corrigimus nosmet ipsos, quasi reprehendentes, aut si est aliqua eaeclamatio redadmirationis vel conquestionis, aut cum eiusdem nominis
40 casus saepius commutantur. Sententiarum ornam tamaiora sunt; quibus quia frequentissime Demosthenes
423쪽
utitur, sunt qui putent, idcirco eius eloquentiam marime esse laudabilem. Et vere nullus fere ab eo locus sine quacium conformatione sententiae dicitur, nec aliud quicquam si cicere, nisi omnes aut certe plerasque aliqua specie illuminare sententias. Ouas cum tu optime, Brute, teneas, 41 quid attinet nominiibus utre aut Memplis' Tantummodo notetur locus. Sic igitur dicet ille, quem e elimus, ut ne et saepe multis modis eadem et in una re haereat in eademque commoretur sententia. Saepe etiam ut eaetenuet Maliquid, saeps ut irrideat, ut declinet a proposito deflectatque Sententiam; ut proponat, quid dicturus sit; ut, cum transegerit iam aliquid, definiat, ut se ipse revocet, ut, quod diserit, iteret; ut argumentum ratione concludat, ut interrogando urgeat, ut rursus quasi ad interrogata sibi ipse respondeat; ut contra, ac dicat, accipi et sentiri MDelit; νι addubitet, quid potius aut quo modo dicat, ut di- Didat in paries, ut aliquid relinquat ac negligat, ut ante praemuniat; ut in eo ipso, in quo reprehendatur, culpam
in adversarium conferat; ut saepe cum iis, qui audiunt, nonnunquam etiam cum adversario quasi deliberet; ειt 44 hominum mores sermonesque describat; ut muta quaedam loquentia inducat, uι ab eo quod agitur arentat animDS, tit saepe in hilaritatem risumve convertat, ut ante Occupet,
quod videatur opponi, ut comparet similitudines, ut utatur emplis, ut aliud alii tribuens dispertiat, ut interpellat rem coerceas, ut aliquid relicere se dicat, ut denuntiet, quid cuneat, ut liberius quid audeat, ut irascatur etiam, tis obiurget aliquando, ut deprecetur, ut Supplicet, ut me deatur, ut a proposito declinet aliquantulum, ut optet, ut erecretur, ut fiat iis, apud quos dicet, familiaris. Atque 45 alias etiam dicendi quasi virtutes sequetur, brezitatem petet, saepe etiam rem dicendo obiiciet oculis, saepe Rupra feret quam fieri possit; significatio saepe erit maior quam oratio, saepe hilaritas, saepe ritae naturarumque imitatio. Hoc tu genere nam quasi silvam rides) omnis eluceat oportet eloquentiae magnitudo.
424쪽
M. FAB. QUINTILIANI DE FIGURIS SΕΝΤΕΝΤΙΛRUII. II. Ergo cui talius complecti consorinationes verborum ac sententiarum placuerit, habet, quod sequatur, nec assi mare ausim, quicquam esse melius: sed haec ad propositi mei rationem legat. Nam mihi de his sententiarum si-guris dicere in animo est, quae ab illo simplici modo indicandi recedunt: qnod idem multis doctissimis viris video 2 placuisse. 0mnia tamen illa, etiam quae sunt alterius modi lumina, adeo sunt virtutes orationis, ut sine iis nulla intelligilare possit oratio. Nam qu0modo iudex d0ceri potest, si desit illustris explanatio, propositio, promissio, sinitio, seiunctio, eX positio sententiae suae, rationis apta conclusio,
praemunitio, similitudo, exemplum, digestio, distributio, interpellatio, interpellantis coercitio, c0ntentio, purgatio, 3 laesio 7 Quid vero agit omnino eloquentia detractis una stlificandi minuendique rationibus 7 Quarum prior desiderat illam plus quam dixeris significationem, id est εμφασιν, et
superlationem veritatis et traiectionem: haec altera extenuati0nem, deprecationemque. Qui asseclus erunt vel concitati detracta voce libera, effrenatiore iracundia, Obiurgatione, Optatione, execratione' vel illi miliores, nisi adiuvantur commendatione, conciliatione, ad hilaritatem impulsione Τ4 Quae delectatio aut quod mediocriter saltem docti hominis indicium: nisi alia repetitione alia commoratione infigere, digredi a re et redire ad propositum suum scierit: removere a se, in alium traiicere: quae relinquenda, quae contemnenda sint, iudicare 7 Motus est in his orationis atque actus, quibus detractis iacet et velut agitante corpus spiritu caret. 5 Quae cum adesse debent, tum disponenda atque Varianda sunt, ut audit0rem, quod in fidibus fieri videmus, omni sono mulceant. Verum ea plerumque recla sunt nec se fingunt et confitentur. Admittunt autem, ut dixi, figuras, quod vel ex proxima doceri potest. 6 Quid enim tam commune quam interrogare Vel percontari Τ Nam utroque utimur indisserenter, quanquam alterum noscendi alterum arguendi gratia videtur adhiberi. At ea res, utrocunque dicitur modo, etiam multiplex habet schema. Incipiamus enim ab iis, quibus acrior ac vehemen-
425쪽
ΙΝST. ORATOR. LIB. IX, 2. 95tior fit probatio, quod primo loco posuimus. Simplex est Isic rogare:
Sed nos qui tandem' quibus aut venistis ab oris
Figuratum autem, quotiens non sciscitandi gratia assumitur
sed instandi: Quid enim tuus ille, Pubero, destrictus in acie Pharsalica gladius agebat' et, Quousque tandem
abutere, Catilina, patientia nostra' et, Patere tua consilia non sentis' et totus denique hic locus. Quanto enim magis 8ardet, quam si diceretur: Diu abuteris patientia nostra, et Patent tua consilia. Interrogamus etiam, quod negari non possit: Dixitne tandem causam C. Fidiculanius Falculapa ut ubi respondendi dissicilis est ratio, ut vulgo uti solemus,
Quo modo' qui fieri potest y aut invidiae gratia, ut Medea
apud Senecam, Quas peti terras iubes' aut miserationis, 9 ut Sinon apud Vergilium: u quae me tellus, inquit, quas me aequora posSunt Accipere 3 aut instandi et auferendae dissimulationis, ut Asinius: Audisne' furiosum, inquam, non in siciosum testamentum reprehendimus. Totum hoc plenum est varietatis: nam et indi-10gnationi convenit: - Et quisquam numen Iunonis adoret et admirationi: - Quid non moriatia pectora Cossis, Auri sacra fames 3 Est interim acrius imperandi genus: 11 Non arma eaepedient totaque eae urbe sequentur' Et ipsi nosmet rogamus: quale est illud Terentianum Quid igitur faciam' Est aliqua etiam in respondendo figura, 12 cum aliud interroganti ad aliud, quia sic utilius sit, Occurritur: tum augendi criminis gratia, ut testis in reum rogatus, an ab reo sustibus vapulasset, Et innocens, inquit: tum declinandi, quod est frequentissimum: Ouaero, an occideris hominem' respondetur, Latronem; an fundum Occupaveris' respondetur, Meum. Ut consessionem praecedat de-13 sensio: ut apud Vergilium in Bucolicis dicenti, Non ego te vidi Damonis, pe3sime, caprum
426쪽
Μ. FAB. QUINTILIANI occurritur: An mihi cantando rictus non redderet ille δ14 Cui est confinis dissimulatio, non alibi quam in risu posita ideoque tractata suo loco. Nam serio si fiat, pro consessione est. Ceterum et interrogandi se ipsum et respondendi sibi solent esse non ingratae vices: ut Cicero pro Ligario,
Apud quem igitur hoc dico' Nempe apud eum, qui, Cum hoc sciret, tamen me, antequam vidit, rei publicae reddi-1bdit. Aliter pro Caelio ficta interrogatione: Dicet aliquis, Haec igitur est tua disciplina ' sic tu instituis adolescentes et totus locus. Deinde: Ego, si quis, iudices, hoc robore animi atque hac indole rirtutis ac continentiae fuit, et cetera. Cui diversum est, cum alium rogaVeris, non expectare
responsum et statim subiicere: Domus tibi deerat' at habebas: pecunia superabat' at egebas. Quod schema qui- 16dam per suggestionem Vocant. Fit et comparatione: Uter igitur facilius suae sententiae rationem redderet Et aliis modis tum brevius tum latius, tum de una re tum de pluribus. Mire vero in causis valet praesumptio, quae προ- λη quς dicitur, cum id, quod obiici potest, occupamus. Id neque in aliis partibus rarum est et praecipue prooemio 17 convenit. Sed quanquam generis unius diversas tamen species habet. Est enim quaedam praemunitio, qualis Ciceronis contra Q. Caecilium, quod ad accusandum descendat, qui semper defenderit: quaedam consessio, ut pro Rabirio Postumo, quem sua quoque sententia reprehendendum latetur, quod pecuniam regi crediderit: quaedam praedictio: ut Dicam enim non augendi criminis gratia; quaedam emendatio: ut Rogo, ignoscatis mihi, si longius Sum evectus; Dequentissima praeparatio, cum pluribus verbis, vel quare lacturi quid simus vel quare secerimus, 18 dici solet. Verborum quoque vis ac proprietas confirmatur vel praesumptione: Quanquam illa non poena sed proiabitis sceleris fuit; aut reprehensione: Cives, cive3, inquam, si hoc eos semine appellari fas est. 19 Affert aliquam fidem veritatis et dubitatio, cum gl- mulamus quaerere nos, unde incipiendum, ubi desinendum, quid potissimum dicendum, an omnino dicendum sit 7 Cuius
427쪽
modi exemplis plena sunt omnia, sed unum interim sufficit: Equidem, quod ad me attinet, quo me vertam, nescio. N sem fuisse infamiam iudicii corrupti et cetera. Hoc etiam 20 in praeteritum valet, nam et dubitasse nos fingimus. A quo schemate non procul abest illa, quae dicitur
communicatio, cum aut ipsos adversarios consulimus,
ut Domitius Aser pro Domitilla: Nescit trepida, quid liceat feminae, quid coniugem deceat; forte ros in illa sollicitudine obrios casus miserae mulieri obtulit; tu, frater, ros, paterni amici, quod consilium datis' aut cum iudicibus 21 quasi deliberamus, quod est frequentissimum: Ovid suadetis et Vos interrogo, quid tandem fieri oportuit' ut Cato: Cedo, si vos in eo loco essetis, quid aliud fecissetis' Et
alibi: Communem rem agi putatote ac ros huic rei pra positos esse. Sed nonnunquam communicantes aliquid inex-22pectatum subiungimus, quod et per se schema est: ut in
Verrem Cicero, Ouid deinde' quid censetis' furtum fortasse aut praedam aliquam' Deinde, cum diu suspendisset iudicum animos, subiecit, quod multo esset improbius. Hoc Celsus sustentationem vocat. Est autem duplex: nam 23 contra frequenter, cum expectationem gravissimorum lacimus , ad aliquid, quod sit leve aut nullo modo criminosum, descendimus. Sed quia non tantum per communicationem fieri solet: παραδοξον alii nominarunt id est inopinatum. Illis non 24 Rccedo, qui seliema esse existimant etiam, si quid nobis ipsis
dicamus inexpectatum acoidisse: ut Pollio, Nunquam fore credidi, iudices, ut, reo Scauro, ne quid in eius iudicio
stralia valeret, precarer. Paene idem sons est illius, quam 25 Permissionem Vocant, qui c0mmunicationis, cum aliqua ipsis iudicibus relinquimus aestimanda aliqua nonnunquam
adversariis quoque: ut Calvus Vatinio, Perfrica frontem et dic te digniorem, qui praetor fleres, quam Catonem.
Quae vero sunt augendis assectibus accommodatae 26 figurae, constant maxime simulatione. Namque et irasci
nos et gaudere et timere et admirari et dolere et indignari et optare, quaeque fiunt similia his, fingimus. Unde sunt illa: Liberatus sum: respirari; et Bene habet; et Quas amentia est haec' O tempora, o morest et Miserum mel
428쪽
M. FAB. QUINTILIANI conmmptis enim lacrimis instaeus tamen pectori haeret dolor; et ι -- Magnae nunc hiscite terrae. 27 Quod exclamationem quidam vocant ponuntque inter figuras orationis. Haec quotiens vera sunt, non fiunt in ea larma, de qua nunc loquimur, sed assimulata et arte composila procul dubio schemala sunt existimanda. Quod idem dictum sit de oratione libera, quam Cornificius licentiam vocat, Graeci παρρησίαν. Quid enim minus siguratum quam revera libertas 3 Sed frequenter sub hac facie latet adulatio. Nam Cicero cum dicit pro Ligario, Suscepto bello, Caesar, gesto iam etiam eae parte magna, nulla vi coactus consilio ac rotuntate mea ad ea arma profectus Sum, quae Urant sumpla contra ter n0n solum ad utilitatem Ligarii respicit 29 sed magis laudare victoris clementiam non potest. In illa vero sententia: Ouid autem aliud egimus, Tubero, nisi ut quod hic potest, nos possemus 3 admirabiliter utriusque partis facit bonam causam: sed hoc eum demeretur, cuius mala
Illa adhuc audaciora et maiorum ut Cicero existimat)laterum, sic tiones personarum, quae προσωποπομαι dicuntur. Mire numque cum variant orationem tum eXgitant. 30 His et adversariorum cogitationes velut secum loquentium protrahimus, quae tamen ita demum a si de non abhorreant, si ea locutos finxerimus, quae cogitasse eos non sit abSurdum: et nostros cum aliis sermones et aliorum inter se
credibiliter introducimus: et suadendo, obiurgand0, que 3Irendo, laudando, miserando personas idoneas damus. Uuin deducere deos in hoc genere dicendi et in seros excitare concessum est. Urbes etiam populique vocem accipiunt. Ac sunt quidam, qui has demum προσ-οποιως dicant, in quibus et corpora et verba singimus: sermones hominum assimulatos dicere διαλογους malunt, quod Latinorum quidam dixe-32 runt g e r m O c i n a t i 0 n e m. Ego iam recepto more utrumque eodem modo appellavi. Nam certe sermo fingi non potest, ut non personae sermo singatur. Sed in his, quae natura non permittit, hoe modo mollior fit figura: Esenim sim cum patria, quae mihi vita mea multo est carior, Si cuncια
429쪽
Italia, si omnis res publica sic loquatur: M. Tulli, quid agis y Illud audacius genus: Ouae tecum, Catilina, sic agilet quodammodo tacita loquitur: Nullum iam aliqvot annis facinus extitit nisi per te. Commode etiam aut nobis aliquas 33
ante oculos esSe rerum, perSonarum, Vocum imagines singimus, aut eadem adversariis aut iudicibus non accidere miramur: qualia sunt Videtur mihi, et Nonne ridetur tibi Sed
magna quaedam vis eloquentiae desideratur. Falsa enim et incredibilia natura necesse est aut magis moveant, quia Supra vera sunt: aut pro vanis accipiantur, quia vera non sunt.
Ut dicia autem quaedam ita scripta quoque singi solent, quod 34 fucit Asinius pro Liburnia: Maler mea, quae mihi tum carissima tum dulcissima fuit, quaeque mihi risit bisque
eodem die ritam dedit et reliqua: deinde erieres esto. Haec cum per se figura est tum duplicatur, quotiens sicut in hao causa ad imitationem ulterius scripturae componitur. Nam 35 contra recitabatur testamentum: P. Noramus Gallio, cui ego omnia meritissimo volo et debeo pro eius animi in me summa voluntate, et adiectis deinceps aliis, heros esto. Incipit esse quodammod0 παρωδm quod nomen ductum a canticis ad aliorum similitudinem modula lis abusive etiam inversificationis ac sermonum imitatione servatur. Sed sormas 36 quoque fingimus saepe, ut Famam Vergilius, ut Voluptatem ac Virtutem quemadmodum a Xenophonte traditur) Prodicus, ut Mortem ac Vitam, quas contendentes in Satura tradit Ennius. Est et incertae personae ficta oratio: Hic aliquis, et, 37 Dicat aliquis. Est et iactiis sine persona sermo 'Hic Dolopum manus, hic saevus tendebat Achilles. Quod sit mixtura figurarum, cum προσωποποιια accedit illa, quae est orationis per detractionem: detractum est enim, quis diceret. Vertitur interim προσωποπoace in speciem narrandi. Unde apud historicos reperiuntur obliquae allocutiones : ut in T. Livii primo statim Urbes quoque ut cetera eae intimo nasci; deinde, quas sua ririus ac dii iuvent, ma-9nas opes sibi magnumque nomen facere. AVersus quoque a iudice sermo, qui dicitur 38αποστροφη, mire movet, Sive adversarios invadimus: Quid
enim tuus ille, Tubero, in acie Pharsalica 3 sive ad invo-
430쪽
M. FAB. QUINTILIANI cationem aliquam convertimur: Vos enim iam ego, Albani tumuli atque lues; sive ad invidiosam implorationem: O l Myges Porciae legesque Semproniae s Sed illa quoque vocatur aversio, quae a proposita quaestione abducit audientem: Non ego cum Danais Troianam eaecindere sentem Aulide iuraSi -. Quod fit et multis et variis figuris, cum aut aliud expectasse nos aut maius aliquid timuisse simulamus aut plus videri posse ignorantibus, quale est prooemium pro Caelio. Illa vero, ut ait Cicero, sub oculos subiectio tum sieri solet, cum res non gesta indicatur Sed, ut sit gesta, ostenditur, nec universa sed per partes: quem locum proximo libro subiecimus evidentiae, et Celsus hoc nomen isti figurae dedit. Ab aliis υποτυπωσις dicitur proposita quaedam forma rerum ita expressa verbis, ut cerni potius videatur quam audiri: Ipse inflammatus scelere ac furore in forum Te ut, 4l ardebant oculi, toto eae ore crudelitas eminebat. Nec solum, quae lacla sint aut sani, sed etiam, quae sutura sint aut sutura fuerint, imaginamur. Mire tractat hoc Cicero pro Milone, quae lacturus suerit Clodius, si praeturam invasisset. Sed haec quidem translatio temporum, quae proprie μετα- στασις dicitur. In διατυπώσει verecundia apud priores fuit. Praeponebant enim talia, Credite vos intueri: ut Cicero,
Haec, quae non vidistis oculis, animis cernere potestis. 42 Novi vero et praecipue declamatores audacius nec mehercule sine motu quodam imaginantur: ut et Seneca ista in controversia, cuius summa est, quod pater filium et novercam inducente altero filio in adulterio deprehensos occidit: Duc, sequor; accipe hanc senilem manum et quocunque
Quis imprime. Et post paulo, Aspice, inquit, quod diu non
credidisti. Ego vero non video, nor oboritur et cmysa c ligo. Habet haec figura manifestius aliquid: non enim narrari 44 res sed agi videtur. Locorum quoque dilucidatio huic virtuti assignatur a quibusdam: alii τοπογραφlαν dicunt. Eιρωνείαν, inveni, qui dissimulationem vocarent: quo nomine quia parum totius huius figurae vires videntur Ostendi, nimirum sicut in plerisque erimus Graeca appellatione contenti. Igitur ειρωνεία, quae est schema, ab illa,