장음표시 사용
471쪽
emeritates. Est enim quoddam ipsa divisione verborum la-98ens tempus, ut in pentametri medio spondeo, qui nisi alterius rei hi fine alterius initio constat, versum non essicit. Potest, tiamsi minus bene, praeponi anapaestos: Muliere non so-um nobili verum etiam nota. Sicut anapaestus et creticus, 99 ambus quoque, qui est utroque sΥllaba minor, praecedet nim tres longas brevis) et spondeus iambo recte praeponi-ur: Iisdem in armis fui. Tum spondeus et bacchius, sic nim fiet ultimus dochmius. In armis iisdem fui. Ex iis, 100 Diae Supra pr0baVi, apparet, molosson quoque clausulae:onvenire, dum habeat ex quocunque pede ante se brevem: liuia scimus ubicunque Sunt, esse pro nobis. Minus gravis 101 erit spondeus, praecedente pyrrhichio, ut Iudicii Iuniani, et adhuc peius priore paeone, ut Brute, dubitant; nisi potius 1οc esse volumus dactylum et bacchium. Duo spondei non lare se iungi patiuntur, quae in versu quoque notabilis clausula est, nisi cum id fieri potest ex tribus quasi membris: Cur ae perfugis nostris copias comparat is contra nos una syllaba, duabus, una. Ne dactylus quidem spondeo bene 10 2praeponitur, quia finem versus damnamus in fine orationis. Bacchius et claudit et sibi iungitur: Uenenum timeres; vel choreum et spondeum ante amat: ri venenum timeres. Contrarius quoque qui est, cludet, nisi si ultimam longam esse volumus, Optimeque habebit ante se molosson: Civis Romanus sum; aut bucchium, Ouod hic potest, nos possemus. Sed verius erit claudere choreum praecedente spondeo, nam 103 hic potius est numerus: Nos possemus et Romanus Sum. Claudet et dichoreus, id est idem pes sibi ipse iungetur, quo Asiani sunt usi plurimum: cuius exemplum Cicero ponit: Patris dictum sapiens temeritas filii comprobarit. Accipiet 104 ante se choreus et pyrrhichium: Omnes props cives Dirtute, gloria, dignitate superabαι. Cludet et dactylus, nisi eum observatio ultimae creticum lacit: Muliercula niaeus in litore. Habebit ante bene creticum et iambum, spondeum male, peius
choreum. Cludit amphibrachys: 0. Ligarium in Africa fuisse, I 05
si non eum malumus esse bacchium. Non optimus est trochaeus, si ulla est ultima brevis: quod certe sit necesse est,
alioqui quomodo claudet, qui placet plerisque, dichoreus 7
472쪽
M. FAB. QUINTILIANI 106 Illa observatione ex trochaeo sit anapaestus. Idem trochaesis
praecedente longa fit paeon, quale est Si potero et Dimilhoc Cicero, Obstat inridia. Sed hunc initiis dederunt. Cludet et pyrrhichius choreo praecedente, nam sic paeon est. Sed omnes hi, qui in breves excidunt, minus erunt stabiles, nec alibi sere satis apli, quam ubi cursus orationis exigithr107 et clausulis non intersistitur. Creticus et initiis optimiis Ouod precatus a diis immortalibus sum, et clausulis: In conspectu populi Romani nomere postridie. Apparet vers. quam bene eum praecedant vel anapaestos vel ille, qui videtur sini aptior, paeon. Sicut et se ipse sequitur: Serrare quam plurimos. Sic melius quam choreo praecedente: Non
turpe duceret' si ultima brevis pro longa sit: sed fingamus 108 sic: Non turpe duceres. Sed hic est illud inane, quod diu.
Paululum enim morae damus inter ultimum ac proximum vet-bum, et turpe illud intervallo quodam producimus: alioqllisit exultantissimum et trimetri sinis : 0uis non turpe duediret ' Sicut illud ore eaecipere liceret, si iungas, lascivi carminis est: sed interpunctis quibusdam et tribus quasi ini-109tiis fit plenum auctoritatis. Nec ego, cum praecedentes pedes posui, legem dedi, ne alii essent: sed quid fere aedideret, quid in praesentia videretur optimum, ostendi. Et quidem optime est sibi iunctus anapaestos, ut qui sit penta metri sinis, vel rhythmos qui nomen ab eo traxit: Nam ubi libido dominatur, innocentiae lene praesidium est; nassi synaloephe facit, ut duae ultimae syllabae pro una Soneni. 110 Melior fiet praecedente spondeo vel bacchio, ut si idem nisi tes leus innocentias praesidium est. Non me capit ut a magnis viris dissentiam) paeon, qui est ex tribus brevibus et longa. Nam est et ipse una plus brevi anapaestos facilitaret agilitas. Quod quid ita placuerit iis, non video, nisi quoi
illum sere probaverint, quibus loquendi magis quam orandi 111 studium suit. Nam et ante se brevibus gaudet pyrrhichio vel ch0re0, mea facilitas, nostra facilitas; ac praecedente
spondeo tamen plane sinis est trimetri, cum sit per se quinque. Ei contrarius principiis merito laudatur, nam et pri mam stabilem et tris celeres habet. Tamen hoc quoque me liores alios puto.
473쪽
Totus vero hic locus non ideo tractatur a nobis, ut ora-112tio , quae ferri debet ac fluere, dimetiendis pedibus ac perpendendis fritabis consenescat: nam id cum miseri tum in minimis occupati est, neque enim, qui se totum in hac cura 113 con Sumpserit, potioribus vacabit: si quidem relicto rerum pondere ac nitore contempto tesserulas, ut ait Lucilius, urtiet et rermi iste inter se Ieaeis committet. Nonne ergo refrigeretur sic calor et impetus pereat, ut equorum curSum delicati minutis passibus Dangunt 3 Quasi vero secerint, non II sint in compositione deprehensi. Sicut poema nemo dubitaverit imperito quodam initio susum et aurium mensura et similiter decurrentium spatiorum observatione esse generatum, mox in eo repertos pedes. Satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio, ut ex tempore etiam similia sun- damus. Neque vero tam sint intuendi pedes quam universa III comprehensio, ut versum facientes totum illum decursum non sex Vel quinque partes, ex quibus constat Versus, aspiciunt. Ante enim carmen ortum est quam observatio carminis. Ideoque illud Fauni valesque canebant. Ergo quem I 16 in poemate locum habet versificatio, eum in oratione compositio. Optime autem de illa iudicant aures, quae plena Sentiunt et parum expleta desiderant et Iragosis offenduntur et levibus mulcentur et contortis excitantur et stabilia probant, clauda deprehendunt, redundantia ac nimia fastidiunt. Ideoque docti rationem componendi intelligunt, etiam indocti voluptatem. Quaedam vero tradi arte non possunt. Mulandus 117 est casus, si durius is, quo coeperamus, feratur. Num, in quem transeamus ex quo, praecipi potest Figura laboranti compositioni variata saepe succurrit. Quae, cum orationis tum etiam sententiae 7 Num praescriptum eius rei ullum est 30ccasionibus utendum et cum re praesenti deliberandum. Et 118
iam Vero spatia ipsa, quae in hac quidem parte plurimum Valent, quod possunt nisi aurium habere iudicium 7 cur alia paucioribus verbis satis plana vel nimium, alia pluribus brevia et abscisa sunt Τ Cur in circumductionibus, etiam cum sensus finitus est, aliquid tamen loci vacare videatur Τ Νe-I19minem vegirum ignorare arbitror, iudices, hunc per hoSce
474쪽
M. FAB. QUINTILIANI dies sermonem ruisi atque hanc opinionem populi Romam fuisse. Cur hosce potius quam hos Neque enim erat asperum. Rationem fortasse non reddam, sentiam esse melius.
Cur non satis sit, sermonem vulgi fuisse' Composilio enim patiebatur. Ignorabo: sed ut audio hoc, animus accipit ple-120 num sine hac geminatione non esse. Ad sensum igitur reserenda sunt. Ne qui satis sorte, quid severum, quid tu candum sit, intelligant: sacient quidem natura duce melius quam arte; sed naturae ipsi ars inerit. 121 Illud prorsus oratoris, scire ubi quoque genere Comps sitionis sit utendum. Ea duplex observatio: altera, quae a pedes refertur: altera, quae ad comprehensiones, quae essi ciuntur ex pedibus.122 Ac de his prius. Diximus igitur esse incisa, membra, circuitus. Incisum quantum mea sert opinio) erit sensus non expleto numero conclusus, plerisque pars membri. Tale est enim, quo Cicero utitur: Domus tibi deerat' at habebas. Pecunia superabat' at egebas. Fiunt autem etiam singulis verbis incisa: Disimus, testes dare volumus; inci 123 sum est diximus. Membrum autem est gensus numeris conclusus sed a toto corpore abruptus et per se nihil efficiens. O callidos homines, perfectum est, Sed remotum a ceteris vim non habet, ut per se manus et pes et caput: et O rem eaecogitatam. Quando ergo incipit corpus esse cum Venit extrema conclusio: Ouem, quaeso, nostrum fefellit, id ros ita esse facturos ' Quam Cicero brevissimam putat. Itaque sere incisa et membra mixta sunt et conclusionem uti-124que desiderant. Periodo plurima nomina dat Cicero, ambitum, circuitum, comprehensionem , comtinuationem, circumscriptionem. Genera eius duo sunt: alterum simplex, cum sensus unus longiore ambitu circumducitur: alterum,
quod constat membris et incisis, quae plures sensus habent 12b Aderat ianitor carceris et carnifieae praetoris, reliqua. Ha bet periodus membra minimum duo. Medius numerus videntur quattuor, sed recipit frequenter et plura. Modus ei a Cicerone aut quattuor genariis versibus aut ipsius spiritus modo terminatus praestare debet, ut sensum concludat: sit aperta, ut intelligi possit, non immodica, ut memoria con
475쪽
ΙΝST. ORATOR. LIB. IX , 4. 145tineri. Membrum longius iusto, tardum: brevius, instabile est. Ubicunque acriter erit, instanter, pugnaciter dicendum :membratim caesimque dicemus . nam hoc in oratione pluri-I26mum valet: adeoque rebus accommodanda compositio, ut REPeris asperos etiam numeros adhiberi oporteat et cum dicente aeque audientem inhorrescere. Membratim plerumque narrabimus, aut ipsas periodos maioribus intervallis et velut 127 Iaxioribus nodis resolvemus, exceptis quae non docendi gratia sed ornandi narrantur, ut in Verrem Proserpinae raptus. Hic enim lenis et fluens contextus decet. Periodos apta prooemiis maiorum causarum, ubi sollicitudine, commenda-128tione, miseratione res eget, item communibus locis et in omni amplificatione: sed poscitur tum austera, si accuses,
tum fuga, si laudes. Mullum et in epilogis pollet. Τotum autem hoc adhibendum est, quod sit amplius compositionis 129
genus, cum iudex non solum rem tenet, sed etiam captus est oratione et se credit actori et voluptate iam ducitur. Historia non tam finitos numeros quam orbem quendam contextumque desiderat. Namque omnia eius membra connexa
sunt et, quoniam lubrica est ac fluit, ut homines, qui manibus invicem apprehensis gradum firmant, continent et continentur. Demonstrativum genus omne susiores habet liberio-130 resque numeros: judiciale et contionale, ut materia varium est, sic etiam ipsa collocatione verborum. Ubi iam nobis pars ex duabus, quas m0do secimus, Se cunda tractanda est. Nam quis dubitat alia lenius, alia concitatius, alia sublimius, alia pugnacius, alia ornatius, alia gracilius esse dicenda: gravibus, sublimibus, ornatis longas 133 magis syllabas convenire 7 ita ut lenia spatium, sublimia et ornata claritatem quoque vocalium poscant: his contraria magis gaudere brevibus, argumenta, partitiones, iocos et quidquid est sermoni magis simile. Itaque componemus prooe-132mium Varie atque ut sensus eius postulabit. Neque enim accesserim Celso, qui unam quandam huic parti formam dedit, et optimam compositionem esse prooemii ut apud Asinium dixit: Si, Caesar, eae omnibus mortalibus, qui sunt ac fuerunt, posset huic causae disceptator leui, non quisquam te potius optandus nobis fuit. Non quia negem hoc IM
476쪽
Μ. FAB. QUINTILIANI bene esse compositum, sed quia legem hanc esse componendi in omnibus principiis recusem. Nam iudicis animus varie praeparatur: tum miserabiles esse volumus tum modestitum acres tum graves tum blandi tum sectere lum ad diligentiam hortari. Haec ut sunt diversa natura: ita dissimi Iem componendi quoque rationem desiderant. An similibus Cicero usus est numeris in exordio pro Milone, pro Cluentio,134 pro Ligarior Narratio sere tardiores atque, ut sic dixerim, modestiores desiderat pedes et omnibus maxime mixtos. Nam et Verbis, ut saepius pressa est, ita interim insurgit: sed docere et infigere animis res semper cupit, quod minime se-stinantium opus est. Ac mihi videtur tota narratio constare 135 longioribus membris, brevioribus periodis. Argumenta acria et citata pedibus quoque ad hanc naturam accommodatis utentur, non tamen ita ut trochaeis, qui celeres quidem sed sine viribus sunt: verum iis, qui sint brevibus longisque mixti, 136 non tamen plures longas quam breves habeant. Illa sublimia spatiosas clarasque voces habent: amant amplitudinem dactyli quoque ac paeonis, etiamsi maiore ex parte syllabis brevibus, temporibus tamen satis pleni. Aspera contra iambis maxime concitantur : non solum quod sunt e duabus modo syllabis eoque frequentiorem quasi pulsum habent, quae res lenitati contraria est, sed etiam quod omnibus pedibus insurgunt et a brevibus in longas nituntur et crescunt, ideoque 137 meliores choreis, qui ab longis in breves cadunt. Summissa, qualia in epilogis sunt, lentas et ipsa sed minus exclamantes exigunt.
Vult esse Celsus aliquam et superbiorem compositionem, quam equidem si scirem, non docerem: sed sit necesse est tarda et supina. Verum nisi ex verbis atque sententiis per sese id quaeritur, satis odiosa esse non poterit. 138 Denique, ut semel finiam, sic sere componendum quomodo pronuntiandum erit. An non in prooemiis plerumque summissi, nisi cum in accusatione concitandus est iudex aut aliqua indignatione complendus in narratione pleni atque expressi, in argumentis citati atque ipso etiam motu celeressumus' ut in locis ac descriptionibus su si ac fluentes, in 139 epilogis plerumque deiecti et infracti Τ Atqui corporis quo-
477쪽
INST. ORATOR. LIB. IX, 4. que motui quaedam tempora assignas: pedes non minus MI-tationi quam modulationibus adhibet musica ratio numerorum. Quid Τ non vox et gestus accommodatur naturae ipsarum, de
quibus dicimus, rerum 7 Quo minus id mirum in pedibus orationis, cum debeant sublimia ingredi, lenia duci, acria currere, delicata fluere. Itaque tragoediae, ubi necesse est, 140 assectamus etiam tumorem, qui spondeis atque iambis maxime
En impero Argis, sceptra mihi liquit Pelops. At ille comicus aeque senarius, squem trochaicum vocant, J' pluribus Ichoreisl, qui trochaei ab aliis dicuntur, pIrrhichiis-Iquel decurrit; sed quantum accipit celeritatis, tantum gra- 14 Ivitatis amittit: Ouid igitur faciam' non eam ne nunc quidem' Aspera Vero et maledica, ut dixi, etiam in carmine iambis
Quis hoc potest ridere, quis potest pati,
Nisi impudicus et rorar et aleo In universum autem, si sit necesse, duram potius atque aspe- 142 ram compositionem malim esse quam esse minatam et enervem, qualis apud multos: et cotidie magis lasciximus syntonorum modis saltitantes. Ac ne tam bona quidem ulla erit, ut debeat esse continua et in eosdem semper pedes ire. Nam et 143 versificandi genus est unam legem omnibus sermonibus dare: et id cum manifestae assectationis est cuius rei maxime cavenda suspicio est tum etiam taedium ex similitudine ac satietatem creat: quoque est dulcius, magis perdit aeque et fidem et assectus motusque omnes, qui est in hac cura deprehenSus. Nec p0test ei credere aut propter eum dolere et irasci iudex, cui putat hoc vacare. Ideoque interim quaedam quasi sol - 14 venda de industria sunt: illa quidem maximi laboris ne laborata videantur. Sed neque longioribus, quam Op0rte hyperbatis compositioni serviamus, ne, quae eius rei gratia secerimus, propter eam secisse videamur; et certe nullum aptum atque idoneum verbum permutemus gratia lenitatis. Neque enim ullum erit tam difficile, quod non commode in-145 seri possit: nisi quod in evitandis eiusmodi verbis non decorem compositionis quaerimus sed facilitatem. Non tamen
478쪽
mirabor, Latinos magis indulsisse compositioni quam Atticos, 146 quo minus in verbis habeant varietatis et gratiae: nec vitium dixerim, si Cicero a Demosthene paulum in hac parte descivit. Sed quae sit disserentia nostri Graecique sermonis, eX-plicabit summus liber. Composilio nam sinem imponere egresso destinatum m0- dum volumini sestino) debet esse honesta, iucunda, Varia.
147 Eius tres partes ordo, coniunctio, numerus. Ratio in adiectione, detractione, mutatione: usus pro natura rerum . quas dicimus: cura magna, ut sentiendi atque eloquendi prior sit: dissimulatio curae praecipua, ut numeri sponte si uxisse n0llarcessiti et coacti esse videantur.
Libro decimo haeo continentur: De copia verborum. Quae legenda. Qui Graecorum maxime legendi. Qui Romanorum. De imii tione. Quomodo scribendum. Quomodo emendandum. Quae in xime scribenda. De cogitatione. Quomodo extemporalis facilitas
DE cOPIA VERBORUM. I. Sed haeo eloquendi praecepta, sicut c0gnitioni sunt necessaria, ita non satis ad vim dicendi valent, nisi illis firma
quaedam facilitas, quae apud Graecos ε nominatur, accesserit: ad quam scribendo plus an legendo an dicendo conseratur, solere quaeri scio. Quod esset diligenti nobis examinandum cura, si qualibet earum rerum possemus una esse 2 contenti. Verum ita sunt inter se connexa et indiscreta omnia, ut, si quid ex his desuerit, frustra sit in ceteris Iaboratum. Nam neque solida atque robusta suerit unquam eloquentia, nisi multo stilo vires acceperit: et citra lectionis exemplum labor ille carens rectore fluit. Qui aulem sciet, quo quaeque sint modo dicenda, nisi tamen in procinctu paratamque ad omnes casus habuerit eloquentiam, velut clau-3 sis thesauris incubabit. Non autem ut quidque praecipue ne cessarium est, sic ad efficiendum oratorem maximi protinus
479쪽
erit momenti. Nam certe cum Sit in eloquendo positum Oratoris officium, dicere ante omnia est, atque hinc initium eius artis suisse manifestum est: proximam deinde imi lationem, novissimam scribendi quoque diligentiam. Sed ut perveniri ad summa nisi ex principiis non potest: ita procedente iam opere minima incipiunt esse quae prima sunt. Verum nos non, quomodo instituendus orator, hoc loco dicimus: nam id quidem aut satis aut certe uti potuimus dictum est: sed athleta, qui Oinstes iam perdidicerit a praeceptore numeros, quo genere exercitationis ad certamina praeparandus sit. Igitur eum, qui res invenire et disponere sciet, Verba quoque
et eligendi et collocandi rationem perceperit, instruamus, qua ratione quod didicerit sacere quam optime, quam facillime posSit. Num ergo dubium est, quin ei velut opes sint quaedam 5 parandae, quibus uti, ubicunque desideratum erit, possit ΤΕae constant copia rerum ac Verborum. Sed res pro-6priae sunt cuiusque causae, aut paucis communes, verba in universas paranda: quae si in rebus singulis essent singula, minorem curam postularent, nam cuncta sese cum ipsis protinus rebus offerrent. Sed cum sint aliis alia aut magis propria aut magis ornata aut plus esiicientia aut melius sonantia: debent esse non solum nota omnia sed in promptu atque, ut ita dicam, in conspectu, ut, cum se iudicio dicentis ostenderint, lacilis ex his optimorum sit electio. Et quae idem si- 7gnificarent solitos scio ediscere, quo facilius et occurreret unum ex pluribus, et, cum essent usi aliquo, si breve intra spatium rursus desideraretur, effugiendae repetitionis gratia sumerent aliud, quo idem intelligi posset. Quod cum est puerile et cuiusdam infelicis operae tum etiam utile parum: turbam enim tantum congregat, ex qua sine discrimine occupet proximum quodque. Nobis autem copia cum iudicio paranda est vim orandi 8 non circulatoriam volubilitatem spectantibus. Id autem consequemur optima legendo atque audiendo. Non enim solum nomina ipsa rerum cognoscemus hac cura, sed quid quoque loco sit aptissimum. Omnibus enim sere verbis prae- 9ter pauca, quae sunt parum verecunda, in Oratione locus est.
480쪽
M. FAB. QUINTILIANI Nam scriptores quidem iamborum Veterisque comoediae etiam in illis saepe laudantur; sed nobis nostrum opus intueri sat
est. Omnia verba, exceptis de quibus dixi, sunt alicubi optima: nam et humilibus interim et vulgaribus opus, et quae nitidiore in parte videntur sordida, ubi res poscit, proprie
Io dicuntur. Haec ut sciamus atque eorum non significationem modo sed sormas etiam mensurasque norimus, ut, ubicunque erunt posita, conveniant, nisi multa lectione atque auditione assequi nullo modo possumus, cum omnem sermonem auribus
primum accipiamus. Propter quod insantes a mutis nutricibus iussu regum in solitudine educati, etiamsi verba quaedam II emisisse traduntur, tamen loquendi facullate caruerint. Sunt autem alia huius naturae, ut idem pluribus vocibus declarent, ita ut nihil significationis, quo potius utaris, intersit, ut ensis et gladius; alia vero, quae etiamsi propria rerum aliquarum sint nomina, τροπικως Iqua sit tamen ad eundem intellectum 12 seruntur, ut ferrum et mucro. Nam per abusionem sicarios etiam omnes Vocamus, qui caedem telo quocunque commiserint. Alia circuitu Verborum plurium ostendimus, quale est Et pressi copia lactis. Plurima vero mutatione figuramus:
Scio, Non ignoro et Non me fugit et Non me praeterit ei 13 0uis nescit' et Nemini dubium est. Sed etiam ex proximo
mutuari libet. Nam et intelligo et sensio et video saepe idem valent quod scio. Quorum nobis ubertatem ac divitias dabit lectio, ut non solum quomodo occurrent sed etiam qu014 modo oportet utamur. Non semper enim haec inter se idem laciunt: nec sicut de intellectu animi recte dixerim rideo ita de visu oculorum intelligo, nec ut mucro gladium sic mucro-15nem gladius ostendit. Sed ut copia verborum sic paratur. ita non verborum tantum gratia legendum vel audiendum est. Nam omnium, quaecunque docemus, hoc Sunt exempla p0tentiora etiam ipsis quae traduntur artibus, cum eo qui discit perductus est, ut intelligere ea sine demonstrante et sequi iam suis viribus possit, quia, quae doctor praecepit, orator ostendit. 16 Alia vero audientes, alia legentes magis adiuvant. Εxcitat qui dicit spiritu ipso, nec imagine et ambitu rerum sed rebus incendit. Vivunt omnia enim et moventur, excipimus-