Hermanni Vulteii J.C. Disceptationum juris scholasticarum liber unus

141쪽

H Em M. Via Eo i sed ejus tantum de quo sit eo lites, si nil cras ustinianus.Atq; ad hiac juramentu er thiet illa juramenti definitio a Cleniente Aleta 3indrino pro posta, qua jusjurandum dicit Die certam definitionem litis,quae fit clamo, satione divina. Quam anguste igitur juramentum sub eo quem dixi, titulo accipiatur, nemo non videt. Sed pleri' iuramentum illius de re

quavis controversa,vve injus aut judicium d

ducit a sit, sive non si deducta, intelligi voluisti. Quid verbi tentaverimus juramentum illud non de quaris controversa, sed de ea tantum quae in jure vel judicio jam sit,&proprie lis ducitur,accipiendum esse λ Tum enim iis proprie est, clam in jus seu judicium deventum est, os

tequam eb deveniatur, controvorsa potius squam lis. Nam is omnis controversa emnon vicissim Varro lio. 6. delingua Larina, re ait, quae in controversia est, lis dicitur. At litiuinexpediendarum causa jurisiurandi religio introducta est,ac cum aptoritate judicis contri versae deciduntur, necessiecst castra jure vel in iudicio versari, observavi in legibus semper mentionem fieri litis seu litigatoriim; contro versia autem nunquam, aut certe ut m d. l. et inrejusnodi aliqua adjectione, ex itiis appareas controumi iam non intelligi promiscue quamvis, sed eam quae in jure seu judicio paniversitur. Quin Medictum praetoris de hoc jurcitis ando conceptum eiul modi c- , cum

142쪽

LATA u RAVERIT. Atq; ita profecto est, ut si leges sub hoc titulo colligas, omnes de jur . inemo circa rem in jus sciuiudicis deductas lab qui animadvertas, excepto initio d. l. jusjuran- duis ij.quod de junamento extra judiciu dei to, atq; ita de eo quod circa rem non'tii deliti. tigiosem, attamen controversam interponi solet, loquitur. Ceterum hoc juramentum Di . sestorum Compilatores fecerunt triplex, Vo- 'luntatium,Necessarium Judiciale: Gajus du plex ut unum sit ex pactione litigatorum, alterum ex autoritate judicis d.Li.D.de jureju.me lius quam illi. Nam sub eo quod ex pactionedia etigatorum venit, reet utrunq llud Volunta-

'tium &Necellarium comprehenditur.Verumtamen divisio accommodanda generi accom-hodata est speciei, quod in arte viciosum est.

Logici docet. Sunt enim praeter eam juramen .

ti speciem,qua lites deciduntur, coplures alia quae non minus uramenta else pollunt voluntaria aut necessaria aut iudicialia atque illud. Quae injure quide civili ejusmodi sunt, ut non 'iniit in litibus locum habeant, lites tamen iis nondecidantur, ses vel processiis iudiciorum, vel qu stio,quq in judicium deducta est,&m

rita causae , ut loquuntur, continet, informentur. Inter ea autem principem locum obtinet hi amentum calumniae, quod&propter Iu--

limiam dicitur, ideoq; puculiaris ei in Codice

143쪽

im amentum personarum judicii,juram enitunii luem , quod ipsum enatu tam propriam

habet rubricam in Digestis proxime rubricς de iurej subiectim. Eadem etiam ursiaen Iu λontis .agnoscit, quod praeterea introduxit ilia ramentum malitiῖς iuramentum pyirgationJ , iuramentum super taxa expensarum liquid xioni , jur mentum daridorum resp dei dorum, generalissime juramentum qu ulvi quod noli in tulicio tantum, sed etia extra j dicium, de non de re controversa tantum, etiam de re non controversa interponi possi ciduramentum igitur quod jure civili valde ai gustum erat, jure Pontificio actum est latisR. mum, quod iure civili non nisi litibu accomodabatur. id jure Pontificio accommodatur

promiscue negociis omnibus, ut bis quae non valent,robur adtantiissis auterius valen o firmationem. Ex quo vulgatum illud Canonustarum, ut juranaent omnia qua clxxa dispem dium salutis aeternae servari potiunt, serventuti

Usus igitur iuramenti qui cst de jure civili, id est de jure Pontificio non vicissim omni iura Maenti uni qui est dejure Pontificio , etiam est de jure civili luscivile juramentum; nuri

ter inlit; biISMUntaxat agnoicit, lus Pontificiu

144쪽

ni sociis etiam quibusvis aliis: Dramcntum de iure civili adjunctum est udiciorum, dei c

pontificio etiam non judicio Ium, tamen mmn illa diuinodi sunt ut sint voluntaria, vel necessaria, vel judicialia. Ut igitur junimen olypira, quatenus ejus fieri potest , ad certas siem redigamur,&suu quaeq; loco collocet xu , justulandum unum de casu no a contro velis , aliud de causa controversa interponis linim dico Hxc mihi sitium videtur esse exu-sroq; jure distributiomam distributio ista ' sudiciale unit,aliud extrajudiciale dicitur, meo quidemiudicio promi est juramcti et iniquod de re controverin interponi solet. De re enim non controversatirierpositu ludiciale non es qui ad judiciorum constitutionem aut merititorum approbatione nihil facit, atq; adeo nem a 43ςialedi vir, eo quod privatio pra supponat habitum. Id enim iuram ctun solum extrajudiciale est quod de te interponitur,quae

ipsa in judicio deduci possit duramentu itaq,

de re est non controversa, Vel deIς conII OV μί Quod de re est non controveri estisterpositura de negocio aliquo quod geritur gestum' xin, eum vel confirmado, ut sunt juramenta conuentionibus apposita pleiaq; vel personassideastringendo,quod est in juramento subj ctionis a subditis sive in pace sive in malitia. in iuramento fidelitatis a vatillis ex usibus se Ortina praestando I rumha cjuramqnta, ut

145쪽

dixi,sere lucis sunt Pontificii, eiulatis,& hvoluntariasimpliciter vel quodain modo. Sin iliciter volutatia sunt illa,qui adhibetur C ventionibus: quodammodo illa,qo a subditis vasallis praestantur Hri enim aliqui Mist juris necessitatem, illa inullam omnino. Atius civile id potissitanum agnoscit, quod de re est

controversa Controversa autem injure quae

litigiosa est, uidixi, vel extra I Extra Gmi troversa deciditur iuramento quod semper est voluntarium. Distributio igitur ista iuranienti ad causam duntaxat pertinet litigiosana,quae in iure est, hoc est,quae controvertitur apud prae torem vel apud judicem, praetore dati m. quo est ut juramentum judiciale hic no opportatur Extraindiciali, sed Voluntariovi Neces serio. omne autem hoc in jure spectatur.Quid autem sit in iure esse amateri ex capite primo repetendum est. ntroversae itaq; quae in iis sunt deduci aedeciduntur juramento. Et est rius quidem communis est,sed et auia iuramen ii praestandi eadem non est semper. It enim ex G o supra retulimus, uitaex pactione est tittigatorum,altera ex autoritate ludicis. Pactio igitur vel autoritas judicis post uris autoritatem,

quae stannia semperest altem decidit,adhibitri

medio seu instrumeto,ncmee suri:jurando. Ita

decisio essectus est,hausa esliciens jus, ciuis ordmatur pactio partium vel toritas iudicis, ausa iniciens instriinwntali, jusj sul in m

146쪽

D 1s c Ea et sc uno L. C, p. II. o ici hoc loco tentari posset, an non', ut maxuine iuramεti jurisiurandi appellationes pro-aniscuh usurpentur vulgo, exus juris distinguenda essent,ita,ut juranientu dicatur quodvis aliud super re non controversa interpositu, iusiurandum interpositum super re trover

sa, e quod hoc decidantur causae merita, nem-

Iς quid iuris sit, hoc est, ut quis jur ide jure

uo quod comune est juriiurando de quavis recotroversa interposito at de litigiosa praeterea etiam,qubd in iure apud rhtorem,vel in udia pio apud iudice iuretur. Quod ex eo confirm viriqubd sub titules sessside jurejurando nus quam iuramentum, sed semper jusjurandum dicatur, juramentum illud , de quo sub titulosio tractatur , quod ita Jurisconsiliti veteres proprietatis vocabuloru studiosi accuratuo Iervivunt, de in exconstitutionibus Imper torum subiit. C. de reb cred politis apparet, etiam Imperatoresips,excepto Iustini no iam stro, qui an . penu . eod. ea constriadit, quod illam postea a Pontificibus ficta est.Omne agrum

turjusjurandium juramentum fuerit, non jur mentum omnesusjurandum. His fundamen-

postis iusiuratinum uita conventionale 'cio aliud qdiciale utrunq; ita ex causa estiacienti. 1m; ex eadidim etiam utrimq; definiendum 'strinandum, non ex loco.De hoc enim jam dicium est, nempe quod ii jurandum mnc, de quo nunc quaerimus, in iure praeste

147쪽

ti R. ed hic, ut ita dica, locus utriq; urit

jurando Conventionali Mudiciali commu-

piso Itaq; valde ineptiunt liuerpi ex , qui Conventionale illud esse volunt, quod extr' judiciu praestetur , atq; ex eo etiam volunt Ex trajudiciale diciJudiciale quod adversirius ad 3ςrsario defer in judicio Et tamen necessa ruun non ex quo sed ex causa definiant ut sit id quod a iudice desertur parti. Nam ut ex supradieris manifestum est, sermo estJuris coiisit, nostris potissimum de eo jurejurando quod ii jurejrqstetur, im id ipsum faciunt illi duplex, ut dixi, nempe Conventionale &Judiciale, Mutrunq; ipsi definiunx ex causa,non ex loc'.

eorrum enim sententia Conventionale ius; randum illud esse dicemus, i uod ex pactionc ipsorum litimorum venit Judiciale,qu0d V nit ex autoritate judicis, quae definitiones totμdem verbis a Gaio Iuris expresset sunt i LI. de jurej. Quod ver Gai in expactio ipso- 'm litigotorum, d Antoninus Imp inl.I.C.dς reb cressi ita exprimit furem inda ex confossutri spartis veladversario inferente, delato πρosito iri misso, quibus verbis conventio'nale jusjurandu luculenter describitur,& contra Interpretum opinioram ei tribuitur, quod

ipsi alias tribuunt iuriiurando judiciali Et judi ἐής quid simplex est, utpote quod causa cormita per judicem alterutri partium litigantiu uteri tra, vel etiam utraquc invit 'l' pira

148쪽

probationum deseruir l.in bonae C. de reb. cred. At Conventionale est duplex,unum V luntatium , alteru Necessarium Voluntarium

est jusjurandum a parte cui id delatum est praestituiri,vel ei cuni praestare paratus essetiremis sunt. Necessariu est jusjurandum ab eo cuid titum est elatum versiuno qui detulit.Ita,

luntarium est delatu, necessarium delato rei hum. utrumi. men Conventionatriquoniam heutru a judii e est, sed utrunq; a litigatoribus.&utrunq; ex conventione originem habenα

Neq; ubd hoc necessarium est, sentionale

esse desinit. Necessariu enim refertur ei quid tulit. At in arbitrio hujus erat deferre vel non deferre. Cum ver,semel detulerit, Iinputet

quὁd huic necessitati sese obstrinx , cum

seiret,aut certe scire deberet, ius jurandum a se delatum sibi ab adversario referri posse. Ita hic Merri si,quod in Coninionibus aliis,ut quod ab initio erat voluntatis, conventum sit mces litatis , quod tamen origine spectata Convem bonale est, imo voluntariu Qui enim vultam recedens, idem etiam consequens velle existi iriatur.Hinc esse puto,quod Compilatoresn

'ri utranq; illam Conventionalis iurisiurandi eisiem distines e in rubrica Digest exprimere maluerint, nempe ut vel hoc ipsis iuelliget ius ex pactioiae seu e sensu litigatoium ti istrandum no semper est idem, sed quaa domqvandol vero necessarium. Ceter ε

149쪽

Ceterum si ad antiqv ista tempora, quil uspiaris contulit illi, ex quoru pleni linus Comine rariis Digesta unicoimposita,vixerunt sorim, demi tuum advertantus, vel Diimile est, omnεilum quae de jurejurando superre controvera laterponendo fuit quaestio, maxime apud praetorem in jure agitatem fuisIe. Nam bd judiacis mentio nonnunquam fit, cujus autoritate jusjurandum praestetur, id ii uerpretabimur dopraetore, per e, quae supra cap.Ldicta sunt Prae xor enim ita edicebat, Tu M a quo Lusju-

praetor, D. delurejur. I eus igitur aut iurabit, aut si jurare nolit, solvere cogetur, sed a quo an a judicen non,sed a praetore, d. .ait praeror, imbuent, etiam a iudice, L delata v. C. de reta cred. sin autem Reus jus urandum eiulatita' ri,hic vero aurare nolit,prqto judicium de negabit.Sane in iudicio etiam jusjurandum locum habebat,& interponebat ut sqd quoniani eo praestito vel remisso Reus condemnabatur vel absolvebatur, dubium no erat, nullam a plius superesteactionem,cum sententia in rem judicatam transierat: At cum juramemo prae

stilo aliquandis quaeratur de amone aisto aut

exceptione Reodaiada, id omne ad iusiuran--

liun injure praestitim referendum est Itum ii iudicio jureiurando ita controversa deciditur.

m sententiam judi is salinm' clarat ia

150쪽

dere necelle sit: in jure ver,etiam sine senten. t Utroq; autem controversia omnis pertiniatur, sed ut iam dixi, modo n5 eodem Ata autem perimitur,ut ex jurejurando quin qu dam novatio introduci videatur. Sive enim actor sive reus juraverit, jusjurandum illi quide ad atrio..

nem , huic verbia exceptibilem proficiet,

qua utraq; pauca attingam. De actione ita lo-

vim ustinianus in . item si quis, Insside a LMquis, inquiens postviante adversariojuraverit deberis bipecuniam. quam pueroW,'es esiam tu , xjurejurando actio e parit, ei quijura vis perquam n istud quaritur an es pecunia

inberi r,sed an iuraverit. Haec actio in factum dicitur, i sed si posse flori, ii. D. de urej.Lactor Oderin cred. id opinoriquia in ea quq ratur magis quod factum strite, quam quod 'ctum sit rede , id est, an uratum sit ita ut oportet, vere an falsδ, nihil interest eadem uti lis acti vocatur d. l. sed etsi post eisin in e, siduo, 3. f. i. i. quod si juravi 29. de jurejur. 'u'niam datur ad sumilitudinem judicati, un quitiatur Impp. in AE Laistori , non tam bidquod jusjurandum vicem rei judicatae obti- is D u -gim apud Ulpianum in l. I. D. qu Dim reruni act non det Mactiones ad exem- illum sev imilitudinem aliarum institutae utiles dicantur, ut constat ex L Heum, ir in sin ,αge usustucti ideoque magis ccommodari