장음표시 사용
151쪽
de actibus sui nam A, Ze immediate pro- & trachalibus, diueiss Loco M temporci sessoriis ι & dummodo agatur de pro- factis , quando huiusmodi Crimen suit
banda possessione in genere, non limita- comin im per diuersos actus, & tractatus.11 ta certo tempore : unde secus, s de pro- Vbi vero agitur de probando inhonestam, bando in speciem , in qua necessaria & mereti iciam vitam, Adulterium, Stu est loci, N: temporis probatio ue vi puta , prum , Sodomiam, aut quid simile, vel ad essectum inducendi praescriptionem, mores , aut qualitates alicuius personae, in qua Testis singularis , deponens de Testes singulares probant in genere, non Continuatione possessionis , admittitur, autem in specie:quia licet probent Adul-& in huiusmodi facti specie , ratione plu- terium, de stuprum in gener non tamentium solutionum factatum per decem anis probant certum Adulterium , & certum 33 nos, admittuntur Testes de diuerss soli1- Stuprum; Licet bene probent de diuersationibus, a diuersis personis, diuersis loco actibus deponentes, quando super quoli-& tempore factis deponentes.& sic etiam bet actu remanent duo Testes, de plena ad probandum ius exigendi r quamuis probatio, seu quando agitur Civiliter ad Alij contra; usque ad n i 8 1. priuationena dotis, vel ad irrogandum in- Iaa probatione iurisdictionis, lichi Teia famiam ut ex ea Testi siles minuaturi se
14 stes singulares admittantur , non tamen cus si agatur criminaliter, de ad punici per eos probantur certi actus Iurisdictὶ duin: usque ad titim. 1 3 o. nis in speciei nec reciperentur, quando stes singulares , quomin unus de- ageretur . non de illius proprietate, sed de ponat de maiori summa, quantitate, de eius possessione , vel quas ; quamuis non numero ; alter vero de minori; regulariter 6 I
arceantur, s actus diuersi, super quibus concordantur, de probant. Idem in Te deponunt, inserant ad eandem speeiem stibus deponentibus de tempore, quorum saIurisdictionis 3 secus. s ad diuersami Et unus d ponat de possessione triginta an- iterum secus, quando agatur de probana norum, alter de viginti, alter de decem da una specie Iurisdictionis per diuet a probant enim de minori tempore, dum' actus diuersam speciem inserentes: usque modo deponant per verbum Citra: quia ad num. i so. non probarent si essent discordes in initio In probatione Consuetudinis, si fuerint possessionis, quia tunc implicarent con
articulati & capitulati cerei actus Consi a tradictionem:vsque ad n 24O. Is tudinem inserentes s tunc Testes sngula. Quando Testes essent singulares in res, quorum unus deponat de uno actu, praedican entu suantitatis , quia unus salter vero de aliomon probant, si uero si dicit suisse venditam totain terram, al- articulataConsuetudo in genere vel actuu ter vero medietatem, tunc non probant fi uentia , tunc deponentes de pluribus ili medictate. Probarent tamen, quan-
actibus frequentiam inserentes, bene pro do deponerent super iis, quae solo audi- 16 bant Consuetudinem.idem in probatione cio de discursu intellectus percipiuntur a. solutionis Decimatum, de quasi possessio stilicet, quando agitur de aestimandis nis iuris Decimandi: usque ad n. is s damnis, de intereste, pretio , seu valo- In probatione Viurarum, Testes depota te Res , secus si deponerent super iis,nentes de diuersis usuris factis diuersis lota quae sensu corporeo pcrcipiuntur. Nota σ137 co de tempore, hene probant Vsuram in suilaceret enim indistincte unus Testis genere, secus usuram in specie: de hoc in deponens de minori summa . quando Ciuilibus: secus in Criminalibus; usque ageretur de probando quid relictum in ad num acta. testamento i quia licet discordes in sum-
In probatione haeresis, quidquid multi mis, probent de minori s hoc intelligi -
18 dicant,dc distinguant, , artior noster profi- tur quando constat , eos deponcre deletur, quod s Testes concordent in loco, eodem actu, & negotio a siccus , si h εc tempore, in propositione haeretieati, ec beant in se contrarietatem e verum , si in illius substantia , licet discordent in ex pluribus Testibus examinatis adstat verbis, optimε probant: si vero discor- duo, vel plures Contestes, qui concordent in loco tempore de propositione hae- dent in maiori summa , licet unus de reticali, tunc non probent quoad poenam ponat do minori, iste unicus non at ordinariam infligendam di usquo ad tenditur. Et in proposito , nota hodie csnum. 12 . practicam fundatam in iure quod quando
Crimen laetata Maiestatis Conspiratio- plures Testes singuli deponunt de diucr- I9 inis, Φc Rebellionis, probatur per Testes s, summis,st cumulatio omnium summa- sngulares deponentes de diuersis actibus rum,de ex illis capitur tertia pars, si Testes
152쪽
De Opp. contra Dicta Test. LX l V. is
sese diuersis summis deponentcs , sint
tres, si vero fuerint quatuor, Capitur quarta pars; dc sic de singulis. Verum ii loquerentur per dictionem taxarauam, tunc Non concordarentur in minori, nisi diis cordia esset in modica quantitate: usque ad num. 2s q.
Ad probandum infamiam facti, vitam
6T hominis, scientiam, furorem In genere, S consanguinitatem , nisi ageretur ad effectum impediendi Matrimonium, in i piuntur Teltes singulares, dummodo in singulo gradu adsint duo Testes. Item adprobandam aetatem , filiationem, quali possessionem, simulationem, dolum, Si
moniam, metus illationem, minas, con
cussionem, saeuitiam, verba diffamato. ria , aditionem haereditatis admittuntur Testes lingulares. Sic N probant, quando agitur de probando quem Sacerdotem , ctiam quod unus deponat vidisse illum cantare Mistam una die , alius veto PQ altera die. Probant quoque Irregularitatem, quamuis singuli deponant de impe secto celebrationis actu. Probant etiam quem Blasphematorem, non aurcm consuetudinem blasphcmandi. Singulares etiam admittuntur ad probandum animum , Ac voluntatem alicuius, litem , se. cietatem, habitationem, malam fidem,
baratiariam , ac illa , quae sunt disti cilis probationis, ubi agitur de modico praeiudicio in foro poenitentiali. Nec Suigu- 7 laritas nocet, quando supersint alij Con-tcstcs, vel iunctis adminiculis, etiam in Criminalibus, quoad poenam extraordi.
Si vero Testes gulares, sint Nobiles, 3 probatae fidei,& verisimilia deponant, tunc bcne probant, & potest illis ludex fidem adhibete i nisi versentur in singularitate ob aratis: quia in diuersificativa defertur Iuramentum in supplementum , quando agitur de probando quid in genem, & non agatur d Ter iij praeiudicior ac γε in ista singularitare diuersi c. tiua, albitrio Iudicis relinquitur utrum credere velit ex aliqua iusta causa: intelligendo semper, quod faciant indicium, dc praesumptionem. In dubio veto Singulares non praesu- y muntur, quando agitur de actibus . in quibus pluralitas non praesumitur, non enim diuersias in loco . dc tempore, facit semper praesumere Testes singulares; sed tune demum quando locus ,& tempus, sunt de
s subflantia actus: Et ad hoc, ut Testes dicantur Contestes, de non 'ingulares , facienda est omnis interpretatio,sed absque ulla verborum. suppletione r usque ad
an probent, O quando. , Ppou i T v R X V li I. quod unus
Testis alteri contradicas r in qua toppositione Regula firmatur,quod Testes plures inter se contrarij nihil probent, etiasi sint mille minimo uti falsa puniantur si
sibi inuicem contradicentes, sint hinc inde pares, Ad una probatio praeponderet alteri, si ptie ponde ratio sit in numero Testium, zseeus 11 in dignitate; data enim paritate Testium licEt digniores vincant minus dignos quoad fidem,no tamen sic est quoad I unitionem & licet data paritate Testium contrariorum non posit tractati de puni- 3tione, potest tamen tractari de inquisiti
ne, de carceratione, quia hac data contrarietate, datur materia inquirendi. Regala vero non procedit,quando unus
Testis deponat plus altero; isti enim adhuc 4 probant,etiam tenorem Testamenti, nisi loquerentur taxati vh : quando vero snt discordes in substantialibus, utique non probant: 3e in substantialibus dicitur dic scordia , quando ista respicit articulata, Se probata: sic de fides non tollitur , si essent concordes in substantia negotis, discorda - εrent tamen in qualitatibus, circii instantiis. vel accessoriis remotis .cxtrinsecis, impe r-tinentibus 5 non substantialibus, sectis si circumstantiae essent maxime substantia les, de negoth substantiam respicerent. Nec etiam procedit, quando concordan- ptes in sobstantia negotii discordarent deponendo per diuersa verba: quinimo deponcndo per eadem verba,praesumerentur subornati,nisi essent bonae fama t& vir uiri reputandi sint suspecti, necne, remittitur arbitrio Iudicis. Probant insuper si sint dis gcordes in natrado factum quoad modum, non quoad substantiam , vel si reddant diuelsas causas, & rationes scientiae , concordando tamen ad eundem finem. Et tunc demum non probant Testes contra- srij, quando contrarietas est magna; secus, s modica. Alij contra: usque ad n. 3 s.
153쪽
De Testiam contrariorum concorilsa
E o v L A st, quod omnis interdi pietatio facienda est in depositionibus Testium , ut inter illos contrarietas. ' evitetur, ac omnibus modis sunt concordandi etiam per multiplicationem actuti,& sic praesumendo pluralitatem actuum, qu .indo agatur de actu iterabili, & iterato, in quo multiplicatio possit conliderari, &ra pluralitas praesumi. Dicitur autem agi de unico actu , vel quando hoc constat ex identitate temporis , vel ex consessione Partis, quod scilicet Testes voluerint intelligere de unico, & eodem actis; sed tunc tantum concordantur ad falsitatem, euitandam, non autem, ut probent. Etra licet Testes ad hoc concordennur, etiam per improprietatem verborum quamuis fingendo , M snt concordandi quamuis cum aliqua diruultate, haec tamen con a 3 cordia est facienda ad euitandam Distatem per interpretationem suppletivam per subauditos inici lectus, per: temporum distinctionem, per principium, εe finem, per repetitionem sermonis, ac omnibus illis modis, quibus Leges concordamur. Quinimo otiam quod plures Testes pluribus contradicant quando hinc inde est par numerus, quando probatio est aequalis etiam quando est anaequalis, quia scilicet plures contradicant paucioribus Iadhue omnis benignior interpretatio seri debet eotum dicta non cauillando, sed 34 Gadiuuando, ita ut in dubio non praesumantur contrarij, sed concordes, & con- testes a generaliter tam era intelligcndo, quoad euitandam sal statem. Et licet Alij contra i Prima opinio est verior de Iure Civili, secus de iure Canonico; & procedit in contrarietate manifesta. patente, M apparente , quia tunc non inducunt probationem , secus autem . si diista Tostium snt ambigua , & patiantur plures intellectus iuridicos . quia tune fit inter eos conciliatio, etiam ad essectum ut probent , prout est, quando contrarietas Consistit in extrinsecis, & non substantialibus; Is vel quando aliter probari non possit; seu quando concordia fiat ves per benigniorem intellectum vel per id quod frequentius contingit, vel quando ex Testibus contraiii adsunt duo Contestes, Msic remanet intcgra probatio, & tandem opcratur haec plem probatio, quod concordia fiat per intellectam repetitionem ire ius, quod primo Testis dixerat: quinimo secundum Canoni stas, etiam quando concordia sat per multiplicationem actus : usque ad D. 9 C. Et licet Testium contrariorum dicta omnibus modis snt interpretanda, talis Istamen interpretatio debet esse probabilis, congrua, & consona veritati s quae talis dieitur, si rion si extranea , & extranea dicitur , quae non bene auribus vulgi consonat, vel quando non seruatur ratio recti sermonis. Et licet, inquam, omnis I9possibilis interpletatio fieri debeat, ista tamen possibilitas debet esse verisimilis is enim contrarietas esset clara, & manifesta , non admitteretur concordia. sed aciad hoc, vreuitetur falsum, concordia fit in Testibus ab utraque parte examinati,& ab utraque Parte producti. Sed quanquam admittatur concordia,quando unus a rTestis alieti contradicat, vel plures pluribus non tamen admittitur quando contrarietas est inter Testes & Patrem 1 sellicet , quando contradicitur consessioni Partis; hoc enim casu nihil probant tanquam falsi , quia magis statur partium et a consessioni, qu4m Testium depositioni in is tamen confessio Partis esset ipsi parti fauorabilis, quia tunc Testes ab eadem
Parte producti, & contrarium probantes, quamuis non concilientur cum tali confessione,attamen potius attenditur illorum probatio , quam istius confessio. idem , a 3 quando Pars allegaret errorem suae eonia sessionis; quia tunc,s Testes desuper examinati contradicant consessioni, eorum depositio magis attenditur, quam confecfessio. R atio est, quia consessio potest v que ad sententiam reuocari. Et haec est aqDeclaratio verissima. Et in proposto, si verba Testis snt ambigua, & aliquo mo- a sso concordabilia eum dicto Partis, tunqconeordantur , nee falsi reputantur. in Criminalibus vero, concordia nunquam 26
admittitur ad inducendam probationem contra Reum , licet secus ad effectum euitandi periurium : & se relatis contrariis Author firmat. usque ad n. los.
154쪽
De Opp. contra Dicta Test. QLXV. 13 9
Obus siue inde conrniriti, ira r s c tradicent ibin, quiliti magis credendum sit. Ν proposta quaestionis parte Pri ma Regula st, quod si I estes hine, inde sint contrarii, plures numero vincant pauciores , magisque standum sit pluribus, quam paucioribus. a 8 Limita stegulam Primo, quando Testes pauciores est ei igniores. Secundε, Quando pauciores deponerent verisimiliora. Tertio . Quando essent magis in. formati Quarto , Quando pauciores deponerent in specie . plures vero in genere. Quinto, Quando paucioreS deponerent pro Reo, plures contra Reum. Sexto, Quando pauciores deponerent super A
x9 Secunda sit Regula . quod Testibus dignioribus magis credatur, quam miniis dignis: idem de Nobilioribus, Ditionibus, Doctoribus, quamuis contrarij sint
Sed haee Regula non procedit, nisi dignitas praefulgeat notabilis; vel nisi quan-ὰo minus digni excederent digniores inmodico numero, secus si in excessis,& ex cessus dicitur ultra duplum; vel tandcm, nisi minus digni deponerent ad filiorem Rei, seu verisimiliora: usque ad n. 328. Tertia Regula sit, quod Testibus de ponentibus verisimiliora magis credatur, quam deponentibus inuerisimiliai& magis adminiculatis, quam non adminiculatis, sed utroque casu arbitrio Iudicis reis mittitur e ac dummodo isti minus digni deponant de verisimilitudine proxima immediata , aliter secus. Sed haec non procedunt in Criminalibus, in quibus i habiles nunquam sussciunt ad condemnandum: usque ad n. I IO.
3 Quarta sit Regula, quod Testibus,
quorum depositiones Iure communi magis consonant, magis credatur. Ratio est,
quia illud , quod magis Iuri communi consorme est , dicitur etiam ab eodem. Iure magis verisimile: & hoc procedit in deponentibus tam pro Reo , quam pro
3α Quinta, quod Testibus ad fauorem
Rei deponentibus magis credatur, quam deponentibus ad fauorem Actoris: ideo data paritate Testium hinc inde contra dicentium , siue in Civilibus, siue etiam in Criminalibus, absoluendus est; etiam quod ad Rei defensionem deponentes, excludendo delictum negarent ι siue situ Laici, suae Clerici. Quod tamen intellige in Criminalibus . sectis in Civilibus. Extende. quamuis pro Reo sint paucioies, sed in modico excessit. Data paritate nu- 3, meri Τcstium , praeseruntur deponentes ad fauorem Rei, quamuis sint Laici.testes vero ab Actore producti, sint Clerici. 4 Non procederet Regula quando Actor causam morabilem tueretur a vi puta, 4 Matrimonij, Dotis', Testamenti. Et in quolibet casu , Iudicis arbitrio desertur, quibus si magis credendum , gummod5 causam in Actis exprimat; ut si Testes Actoris deponant verisimiliora, illos prae ferre pos*t; usque ad n. I 6 1. Sexta, quod Testibus melius in r- 3 smatis magis credatur &ideo Testibus plene totum factum narrantibus magis
creditur, quam non narrantibus totum
factum; quapropter Vicinis, Ad Coniunctis magis creditur quam aliis. sed si Testis seiens totum factum , Ac de eo interrogatus nollet deponeret nisi partem,
dolose tacendo totum, vel omitteret recensere totum in substantialibus , falsus
reputaretur : usque ad n . I o.
Septima . Testibus in specie deponen- 3stibus magis creditur, quam deponentibus in generer 3c ideo magis deponentibus uniuersaliter , quam tiponentibus indissinite: usque ad n .i72.
Octalia, quod Testibus deponentibns 3 'cum ratione , & redditione causae, magis creditur,quam deponentibus sine:de paritet magis reddentibus bonam rationem. quam non ita bonam reddentibus: eoque magis reddentibus, quam contrariis non
reddentibus, quamuis iβi contrarii deponerent super As masiaa , & reddentes rationem super motitia usque ad n . 37s. Nona, quod magis eredatur Testibus Senioribus , Ac Antiquioribus, quam lu- 38'nioribus, nisi isti essent digniores, quia tunc praesertentur Senioribus, etiam interminis Statuti requirentis in contractibus Mulierum , seu Minorum, consensum Agnatorum i in tali enim consensu praestando , magis creditin Iunioribus
Agnatis , quam Dignioribus i usque ad Decima , magis creditur Testibus 39Clericis, quam Laicis: nisi tamen Laici
155쪽
Aeponerent ad fauorem Rei, Cleri ei
autem ad fauorem Actoris quia tunc magis creditur Lau is , etiam quod deponant super Negativia r usque ad
Vndecima, magis ereditor Testibus4o masculis , quam sceminis & si Τestes omnes snt foeminae . magis Virginibus, quam Viduis: sed fi foeminae Ae
ponerent pro Reo, praesereeptur masculis pro Actore testantibus 1 ac sti, gulariter seminis masis crederetur, etiam in concursu masculorum, si scie- minae essent bonae simae, masculi vero prauaer usque ad n. 183. Duodecima, magis creditur Testi- 4r 'ius Notariis , quata non Notariis retiam quod Tabclliones essent pro Actore, caeteri vero pro Reci. Quinimo dictum unius Notarij, aequiparator dicto duorum aliorum Testium, acncmo quantumcunque idoneus Testis aequiparatur Notario, quamuis agatur de fauore piae Causae : usque ad n. 186. Decima- tertia, magis creditur Te 4 stibii, peritis , qtiam noti p ritis; etiam quod periti deponant super NegaI ua ,& non periti super Ag maritia: ideo que Testibus peritis deponcntibus super imperitia Artis, ita creditur , ut imperitis deponentibus super peritia fidem tollant i usque ad na 88. Decima-quarta, magis creditur de-4 ponentibus pro eausa fauorabili quam deponentibus contra : etiam quod Testes pro causa fauorabili nega ens,& contrarii Q marent: viqi ad n . Is c. Decima-quinta, Testibus mortuis ηψ magis creditur, quam vivis; quia mors supplet clutameutum, & citationem:
Decim,scxta , Τcsti distinguenti 4 I magis creditur, sitiam no ia distinguen ii de ideis Doctori distinguenti maior fides adhibetur, quam conclusuh lo
Decima-septima, Testes illi praese-46 runtur, quorum persona producentis honestior, & digniorestis 3. Dcclma- octaua, quando Testes inter se sint va ij, & contrarij , potest 47 Iudex uni potius, quam alteri, vel ratione dignitatis , vel aliqua alia de causa crcdere : &isto casu. Testium fides ipsiue arbitrio remissa est : quapropter , quando duo petunt ab alia
quo Tertio aliquam rem, tunc data antcristos paritate probationum, potest Iudex uni potius , quam alteri adhaerere, dummoda in Actis exprimat causam, propter quam adhaeret, sum cientem, & rationabilem: usque
Decima- nona, quod Testibus Q - amansis magis creditur, quasn negan-
tibias ; ctiam quod negante S snt numero plures : quia plus creditur duobus a firmantibus , quam mille negantibus : εc quamuis agyimantes sint Latis, negantes Clerici, vis negantes deponerent ad fauorem Rei: quinimis ex depositione super Negaritia oritur sucpicio selli, dc qua potest infligi tori
ra . si Negatraa sit mera, & pura a secus s coarctata loco .& tempore. Quando sautem Testis deponat non super Ne gailvia Aed super Ammasi .se ex illa AElmativa resultu probatio Negati Ua, tunc quando Negativa veniat per medium Amrmative, sine dubio Negativam probat, nec minus ei ereditur, quam Testi super similici Amr- .ma tua depmenti; ut puta , quando Testis dicit quod Titius possedit per annum, ex hae Titii pouessione probatur Negatiua , quod Seius dicto
tempore non procedit. Quinimo, data paritate numeri, Si di enitatis inter Testes, magis creditur illis, qui deponunt super Negarisa coaictata socci, de tempore, quam deponentibus super AG Malitia i sed isto casu requiritur idoneitas Testis. B: Netaiisa debet esse restricta ad tempus non bretic,
necnon remouere actum a sensu , non
autem sensiim ab actu. 3c ideo addere dc bet , ncc potcrat aliter esse , quin ipse Testis vidisseti secus si simpliciter dicerer, i m msai, aut quid smile. Id tamen non procedit, quando Te- sastis deponit super eo, quod verisimile est deponenti csse notum, tunc enim stificet et smplex Testis negatio. Extende , quod Testes supcr ipsa Negasi
a deponentes debeant reddere rati nem etiam non interrogati s lichi , quando ex depositione verisimiliter colygeretursassiciens ratio, tunc etiam . ea non expressa . valcret depositio. Generaliter in Criminalibus magis It creditur negantιι- , quam af manι - έ- si deponant ad Rei defensionem a. N. tandem magis tune ereditur Testibus assirmanti bus, quam negantibus, s deponant super As, maritia, quae si Iuri consona, & conformis i secus hcontra. Negantibus autem in facto saproptio magis creditur, quam Assirmantibus.
156쪽
De Opp. contra Dicta Test. LXV. 141
mantibus d etiamsi deponant non super P egaritia eoarctata loco, & tempore, dehine Testibus peritis negantibus magis creditur . quam affirmantibus ; sed Te- .nibus affirmantibus magis crederetur quando Assirmativa esset plene probata; Ee Negantibus magis, s deponerent verisimiliora, vel pro causa fauorabili: usque
De Testi m contruriarum concordia. Spectaba. E c v L A prima, duo Testes, quo rum unus dicit quid factum filisse
y4 in domo vel in ostio; alter iuxta domum, vel iuxta ostium 1 sunt contrarij, 3c non possunt concordari. Secunda, Unus dicit quid Actum fuisse in domo .altet ucro in Porticu domus ; sunt contrarii, δί lingu- Ο Iarea 3 lichi si fuerit unicus Tellis, vir que easu ad excludendam varietatem, facienda esset interpretatio. Tcrtia , Vnus dicit quod sunt sex anni, quando talio dixit, vel fecit quid ; alter vero dicit septem ἔ concordantur, de probant de minori tempore. Quarta, Vnus dicit, Sem pronium continue , 3e semper possedisset alter vero dicit, eumdem Sempronium absentem per aliquod tempus , possi intconcordari tribus modis. PFimo, respectu recollectionis fructuum , qui singulis annis una vice colliguntur, ideo qui singulis annis fructus collegit per dicem annos, dicitur continuato possedisset,etiam quod in reliquo tempore suerit absens. Dcundo,quado possessor haberct in loco possessionis suam familiam. Tertio , quia continuo intelligatiar de Civili possessione . nisi cxpresse appareret quod intellexisset de naturali. inta . Regula unus dicit, quod Titius semper possedit, alter quod
Titius non semper possedit, concordantur triplici ratiotie. Primo , quia dictio, Semper, intelligitur pro Fere, de fac pro maiori parte. Secianao . quia debet intelligi fuisse in aptitudine possidendi. Tertio, si Testis dixisset . quotidie , vel nunquam exirari dies, vel sine intermispone, vel omnisus a estist . vel inaesinenter, quia praedicta verba ciuiliter intelliguntur, scilicet pro maiori parte. Sexta, Regula a Vnus dicit, Titium fuisse occisum a Seio cum ense, alter vero cum Elatia, multi dicunt homicidium probatum , quia isti Testes Concurrunt in substantia probationis Alii dicunt esse singulares, S: non probare, quia desciunt in praedicamento Sassan- ιυr 5e cum hac ultima opinione, si versetur in Criminalibus, transit i utor. Scptima , Vnus dicit , Titium percussum a Scio cum armis punctimia her vero, quod fuit percussus caesim ; isti in Criminalibus non probant, ubi agitur de poena imponenda. Octaua; Vinis dicit, Titium fuisse percussum a Seio in fronte, alter eundem Titium ab eodem Seio eadem die Loco , & tempore fuisse percussum in
manu , concordantur: quia viaico ieiu illa vulnera fieri potuerunt; secus, si unus diceret in fronte, alter in ceruice: de tamen quoad salsitatem euitandam postent coi cordari, licet non ad probandum. Nona, Vnus dicit ante talium , alter tempor belli, concordantur ν quia illud tempus, an re festam . intelligi debet partim antes Eum : de idem in Teste,qui dicit aliquid iactum tempore belli, alter post bellum. Decima , Vnus dicit quid tactum ante
bellum, alter post bellum, concordantur quia primus potest dicere an se festum I iatam, alter vero pos testum eo sum: sed tamen talis concordia tollit quidem seli, talem, non autem probat. Et licet Alia contra ; ita sentit qui hoν, δe dicit, non recedendum. Undecima, Vnus dicit, vidisse Titium sanum, altet vero eadem die insimum, concordantur i quia Vt m-que esse potest. Decima secunda, Unus
dicit quid sectum praesente Titio, Titius negat se suisse praesentem ; quidquid Alij
contra, isti Testes non concordantur: imo
qui dicit, Titium fuisse praesentem, redditur suspectus de talio di bene verum est, quod si Seius dixerit quid fictum praesente Titio, Titius autem dicat, se nescire, laon vidisse, nec auditiisse, tune sine dubio sit concordia ; quia esse potest, quod Titius
fuerit praesens, Ac nec viderit, nec audierit 1 3e in hoc multum ludicis arbitrio ri-huitur. Decima tertia, unus dicit . ali quid tactum praesentibus tali, 3c tali, Ac quod nullus alius aderat . alter vero dicit, quod multi alij aderant concordantur, quia primus Testis intelligi debet, quod nullus alius aderat quem ipse viderit. Et ex iis collige per te ipsum exempla similia: usque ad n. 233.
157쪽
T sis , quando dicitur Varius , quanao
contrarius , o' vacillans , probet,
necne Eι an praecipue Testu secundo ioco examinatus post se reserre ad
P re P. o, i xv K Xl X. contra te stem, quod est sibi ipsi varius, contrarius, 3c vacillans, ex quo non probet. aram enim dicitur . qui indistincth deponit contrarium eius , quod ante deho sucrat. Conrrarius, qui directe se contrarium dicit: quinimo varietas in teste inducitur etiam ex directa contradictione,& se qui duo deponit quae smul esse non
possunt i sed Varios, 5e contraritis sunt idem in essem it vel dic , Varim dicitur, qui non contraria deponit , sed diuerso modo dieit: Contrarius vero, qui contraria tenaciter asserit. Varastadis dicitur . qui timendo , dubitando, & titubando varia seu diuersa loquitur : quinimo etiamsi cum timore, de dubitatione lo. quatur , licet non varia deponat. Sed ma riare , A vae istare, licet inter se disseranti tam cta unum pro alio saepissime ponitur. Et iis praemissis usque ad n I s.
bant, s in facto es negotio principali non discordent, nisi alias iudici ex aliqua rationabili causa esset suspectus, vel depositio concernerct factum proprium , Se varietas esset multiplex, vel iurauerit dicere veritatem super tota eausa, s u circumstantiae, & qualitates insertent ad causam de negotium principale ; de ramen quocunque casu de fide minuituti sed si testis deposuisset contraria per errorem , de signorantiam 4 varietas non tollit fidcm: . iusta autem erroris causa in proposito erit obliuio : quinimo , de quando varietas esset modica, vel quando Testis in se n-do examine plus dixerit, quam in primo, seu etiam min is, non dicitur Varius; debenh probat usque ad n. 39. Testis vero ad esse ni sugiendi va rictarem , si alias fuerit examinatus , po- stetit in secundo examIne se referre ad ptimum 1 M s nolit iudex istam responsionem recipere, potest testis petere, ut si hi legatur primum examen. de s Iudex legere nolit, potest protestari . quods in primo examine aliter appareat dictum, loquam in secundo, ex nunc corrigit suum dici iam . de se refert ad primum tanquam. vcrius, quia tunc recordabatur de sacho a& isto casu attenditur ptimum dictum. Quamuis Alia contra. Quinimo Iudex debet testi legere suum primum examen, licet non si publicatum i A quamuis fuerit nullum, ad illud testis potest se reserte, nisi esset nullum ratione falsitatis , vel
quia extraiudicialiter, aut Parte non ciarata emanasci; tunc, inquam, potest testis se ad primam depositionem referre secus e contra: licet contrarium seruetur, quia in repetitione leguntur prima ex Regula proponitur Negatiua , quod . Mina testi de ad illa se resert ; sed tamen testis sibi ipsi et rim, aut eo, ris,im, nita residet in iii dicis arbitrio admittere resihil probet. Extende ad Varistans/m, ponsionem relativam ad primum exa quando timendo , 3e dubitando varia men, quae non admittitur absolute in re- deponit : sed tamen non tollitur in ' petitione ail declarationem sui primi ditorum cius probatio, sed tan uni de s de dubii; non in Criminalibus; non inminuitur, vel testis in totum repellitur, si teste examinato coram Albitro, repetito vacillaticirca substantiam negotij; secus, coram ordinatio a nec de summario ad 1 , si circa circumstantias. Amplia , quod . plenarium t eoque magis generaliter, varim, de contrarius in aliqua parte, in quando testis est alias persona suspecta, totum dicatur talis, de nil ut omnino pro quia tunc nec pote i se reserre ad totum dicatur talis, de nil ut omnino probet : eoque magis marias , & eontrarius
in loco, & tempore actus , de cuius agitur probatione : cimh hoc casu nec facit indicium ad inquirendum: usque adnu
Haec intellige, dummodδ sit varius,
de Contrarius in substantialibus I secus in qualitatibus 8c circumstantiis accessoriis, de accidentibus , tunc enim utique pro-
158쪽
De Opp. contra Dicta Test. XVI 1 3
Testi, bi ipsi Varius, m contrarius, an, in quando, O qua poena
αδ variu , & contrarius, punitur de talis; etiamsi sit vacillans, quando vacillando deponeret varia, de diuersa, iuxta descriptionem macillansis, quia tunc esset inter duo iuramenta ; secus si solus as esset timor, Se titubatio.
Amplia procedere etiam in teste sibis3 vario, 3c contrario in diuerss d positici,nibus in diuerso iudicio factis ; quamuis unum Iudicium sit Civile. At aliud Criminale e quinimo etiamsi in uno ludicio calore iracundiae deposuerit virum, S postea ' iracundia cessante in alio Iudicio deposuerit aliud: vel in eo, qui primo in uno ludicio examinatus, unum deposuit,& deinde cum iuramento aliud: item in 14 eo. qui in Iudicio picnario deposuit contrarium eius, quod dixerat in Summatio: i s Et tandem in eo, qui in terminis dixit contrarium ei, quod dixerat extra is menta , si ex interuallo hoc dixeriti secus, si incontinentii vel dum modis post torturam ratiscet, alias sectis. Alii contra: sed Aorsor ita tenendum profitetur: vsque ad
Is Limita propositam Regulam in Testes hi uario , & eontrario in non substantia libus: quia isto casu tantum punitur extraordinem poena Stellionatus. Sie & in
Teste, qui in Iudicio valido dixit contra- ν rium eius, quod dixerat in iudicio nullo,& inualido: quod procedit, si ignorabat inualiditatem ludicij, in quo primo de posuit 1 sec., s illam sciebat, quia tunc
punitur poena stellionatus, propter periurium Non tamen esset puniendus sii 2 per errorem, ignorantiam. SI obstitionem seponeret i vel ille, qui dicit varia,& con traria , animo se corrigendi ; quia tunc si se corrigat ex interuallo, licet praefamatur subornatus & forsan posset torqueri, ut infra dicetur ι don punitur de Blsor quod si corrigat se incontinenti, tune sine dubio nuilatenus punitur. Testis item , qui non debebat cxaminari dc examinatus fuit , non punitur a variatione a primo examine: provi nec ille, qui primo dixit is nescire, & postea scire: vel qui primo dixit se non recordari, & postea recordari equin imo nec etiam Rusticus , qui non aesumitur dolose variasse, secus tamen, quando constaret, dolo contraria depostiise 1 usque ad n . 83. Non etiam punitur, ut Varius, ille, qui examinatus in Iudicio, deponit contrarium eius, quod prius dixerat extraludicialiteri sed tamen hoc casu extraordianem, it leuiter puniri debet. E contra, si iudicialiter dicat unum , alterum vero cxtrajudicialiter , Parte praesente , licet non puniatur de falso, extraordinarie crimine Stellionatus tenetur lc si dictum extraiudiciale esset iuratum, hoc casu puniretui de fit se , s iuramentum fuisset sermiter praestitum di licet Aliqui veline
etiam hoc casu extraordinarie puniri. Sic nec prouederet quando primum dictum arextraiudiciale est et verisimile, quia tunc etiam puniretur de falso. nisi secundum dictum iudiciale esset confirmatum in tormentis, quia hoc casu tantum poena Stellionatus punitetur : sed si secundum dictum iudiciale esset emanatum ad cor- 2 a rectionum primi , tunc probato errore non puniretur ex primo dicto extraludiciali , praecipue si emanasset dubitatiis
Per verbum, non recoνdaνι, credere, nef
cise , Ac similia 1 quia tunc attenditur secundum dictum iudiciale: usque ad n. 98.
T sis sibi ipsi Varius, o Contrarius ἰquando possis torqueri. E c v L A sit , quod Testis sibi va- a 3
rius , Vacillans , aut Contrarius, possit torqueri ad videndum in quo dicto persistat, etiam nullis praecedentibus in diciis , aut adminiculis i siue sit Laicus, siue Clericus i sed Clericus torquetur tam ludice Ecclesiastico, etiam quod ram ILaico variaverit , 8c sispe varians iccpe torquendus est non tamen intelligas in infinitum , sed tantum usque ad tertiam vicem e quo casu, cui dicto strandum , habebis infra, hastis quasi sonis
pane quinta. Quinimb potest torqueri is
159쪽
etiam propter variationem extraiudicia tem , si tale dictum sit cum iuramento. in seripturam redactum: eoque magis facit indicium ad inquitendum,SI ad tortu
Limita, non procedere Regulam, nisi ultra variationem , A vacillationem Testic fateatur se facto interuenisset sed ad haec, vide iustis, ε. 7 9. Dicas etiam hoc non procedere, nisi in Climinalibus, se-27 etis in Civilibus: Et licet Alij contra,non discedas a Limitatione 1 sed tantum declara in seruis, quos etiam in Civili ex capite isto torqueti possunt i seu s ultra
vacillationem concurrat vilitas personae, vel causa eluilis habeat crimen annexum: verum quocunque casu non potest Testis
torqueri coram eodem ludice Civili, sed 'eoram Criminali, si porrigatur queresa, vi transportentur dcpositioncs , ex quibus
praesumitur varietas: generaliter enim sola variatio, & contrarietas in non substantialibus minime nocet, eoque minus
in Testibus conititutis indignitate: usque ad nam. i 13.
An, in quibus callus attendarur priamum , vel secundum illum Tristis, si fi contrarij tany in Iud isti,
sti; in uno examine dicit contratium eius, quod dixerat in alio , tunc non
secundum , sed primum dictum attendi tur. Et quidquid contradicant multi i firmissime tene Regulam. Quam amplia, etiam quod parte non opponente ad se cundum examen fuerit admissilist eoque 3 o magis, quando secundum emanauerit post publicationem processus, vel fueri- .mus in casu, quo secundo loco non debuerit examinari. Quod vero dictum est de Vilico Teste, procedit etiam in pluribu, siue Iudicium si diuersum & ad diuersum finem, sitie ad vilicum ι & sue s-mus in diuersis causis, A instantiis, licet anter easdem personas, dummodo exa-3 i mina sint diuers, , & sic ex interuallo dicat contrarium: eoque sortius, quando illud primum fuerit geminatum,-ratis
Limita, propositam Regulam non pro- dcte, quando primum dictum fuisset 3 a manatum animo se corrigendi, vel esse- mus in eodem examine, N: incontinenti, quo casu est licita correctio, seu si primum dictum fuisset emanatum calore iracundiae, vel per iocum. Alij contra, 5e forsan verius , prout dicit Aathsν. Secundum 33 dictum etiam attenditur, quando apericludici constat de fallitate primi: vel illud primum emanauerit sine iuramento, nisi pro isto non iurato concurrerent coniecturae. Item quando primum est prolatum 3 4sne redditione rationis, vel cum ratione non concludenti. seu secundum esset magis velisimile. Semper tamen attenditurrrimum quoad certum quid: sed quoad 3 splenum praeiudiciitin, & quoad sententi .ura ferendam , nec primo. nec secundo statutum est i 5: ista est veritas. Attendi- .
tur etiam secunda depositio , quando sit 3 6 valida, & prima inualida, seu nulla. In causa haeresis , secundo examini Testis, licet contraria continenti, standum est i 38 quando ex manisestis indiciis appatuerie Testem velle suum primum dictum cor rigere, non animi leuitate, seu odij fomltc , aut corruptione pecunia: i sed reto fidei : vel quando sῖcundum dictum tengi: ad reuelationem haeress, Mam in primo dicto tacuerat. Alij contra, Se forsan verius Non procia i tandem Regula,quan- 38do primum dictum est assem uiam , sicut secundum , secus, si primum fuisset dubitatiuum : verum quocunque casu iacgari
non potest, quin ex secundo dicto debili
te ut primum : in tantum , vi ex eo non
iressi 'ferri iuramentum suppictorium:
quod extra tortur. deposivit. ECvLA quia quando Testis
in Tortura dicit contrarium eius, 39 quod dixerat extra torturam, attenditur secundum dictum in tortura, non aurem, . primum N
160쪽
primum extra eam , sue incontinenti, sue ex interuaso illud emana iit a etiam quod intortura non fuerit citata Pars ,&illud secundum emanauerit post publicationem primi dicti,& se ex interuallo,&: postquam Testis fuerit alloquiitus Paris 4e tem. Alis contra, δe verius, ut dicit Asiar. At si Testis saepius torqueatur, ultimae torturae standum est si illa suit grauior prima aliter secus: eoque magis, ii primum dictum sit extraiudiciale, siue iuratum, siue fine iuramento, dummodo 4 tortura Testi Vario sit legitime inflicta secus u contrar vel nis primum dictum sine tortura rationabiliter visum suerit Iudici magis verisimile, quam secundum. Idem quando quis simpliciter uti Testis in alium torquetur , tamquam principa-.lis quoad se, de Testis quoad alios, tunc enim attenditur potius primum dictum
extra torturam, quam secundum in tortura Et licet Alij contra et ab hac conclusone non recedas in consulendo, & iudicandor usquead n. r 84. Et tandem dicas , ptaedictam Regulam procedere sue in Civilibus, sue in 1 Criminalibust sed iniis, secundum debilitatur xx primo i nee secundum dictum in tortura tollit primum extra , si
primum emanauerit in articulo mortis: provi nec etiam attenditur secundum,
quando testis est alias inhabihs, insemis, seu alios patiatur desectus: vsque ad ns.
An, in quibus coitus attendatar pri--m, mel fecundum dictum risis ,
qui iuditialiter, cum iuramento examinatus , deposit contrarium eius, quod primo extruiudicialiter, O sine iuramento dixerat.
I ECVLA Atmatur, quod si Te- 3-stis iudicialiter examinatus dicat contraiium aius, quod ptilis extraludicialiter dixerat, attenditur secundum di ' ctium iudiciale, non autem primum e traiudiciale. Et licet Alij contra i firma Pro communiori. Ampliando etiam quod primum extraludiciale e nauerit Parte praesente: eoque magis, si Pars praesens, erat potens. Et lichi Alij contra; non recedas i nis quando cum partis praesentia concurrat etiam causa. 8c ratio depositionis extraiudicialis, quia tunc attendiatur potius primum dictum, quam secundum : & e contra, si Testis dicat contrarium eius , quod prius deposuerat, primum , de non secundum dictum attenditur , sed hoc casu non torquetur. Idem 44 procedit in Teste, qui expresse , de extra
iudicium prostratur, se falsum dixiste in Iudicio a quia adhuc iudiciale dictum non tollitur, etiam quod illud extraiudiciale
emanauerit m articulo mortis', sue in actu Confessionis poenitentialis ; non solum quando iam lata est sententia, sed etiam quando esset ferenda e id tamen tO- tum remittitur arbitrio Iudicis: usque ad
Limita , Regulam non procedere, quando cum secundo dicto extra iudiciali 41 Tria concurrerent, scilicet verisimilit do depositionis i causa reuocationis primi dicti, de quod in articulo mortis ita deposuisset, tunc enim primum dictum videtur sublatum . nedum debilitatum. Sie de attenditur prima extraiudicialis depositio , quando esset iurata . sed isto casu punitur de falso, Si licet non attendatur istud secundum, vetitas est, quod neutri statur, si iuramentum primae depostionis fuerat formiter praestitum. sic etiam Rc. 43gula non procedit, quando primum dictum extraludietate est coniecturis , dc praesumptionibus adminiculatum , aut alias magis uerisimile quam secundum, quia etiam hoc casu neutri standum est, nisi secundum iudiciale esset emanatum ad correctionem primi extraiudicialis, vel primum iudiciale esset incidenter, vel per verba dubitativa prolatum, seu secundum iudiciale consimatum in tor mentis. Et tandem non procedit, quan- 43do primum evitaiudiciale esset emanatum tempore actus gesti,& scriptura confirmatum : de quandocunque attendatur vltimum iudiciale, est adeo debilitatum, ut ex eo non possit ferri sententia, stimi indicium ad torturam, nec iuramentum suppletorium deferri r . siue ad 4