장음표시 사용
161쪽
ιιι em corrigere incontinenti , mei
ex interuasto Et correctione j
ctita , an arten latur durum con cytim, an vero dictum corragens.
N praesenti quaestionis capite Pri-49-ma sit conciuso, quod uestis incontinenti potest se corrigere Ac hoc transi s ne dissicultate. Secunda sit , praecedenti contraria, quod ex interuallo Testis se corrigete nous o potest. Et incontinenti dicitur facta cor. rectio, si sequatur antequam testis disce. data iudicis conspectu , vel antequam se examini subsci ibat: Quinimo, post: pers 1 sectum examen etiam potest se corrigere, dummodo non sit alloquutus Partem: ex quo restis, qui semper stetit in carceribus secretis ira quod non potuerit alloqui Partem , potest qliando laque se corrigere. Verum aduerte, quod etiam est necesse, neminem alterum suste allocutum , de 31 Testi medio iuramento asserenti, Deminem esse allocutum , bene creditur, si fuerit notae fidei, S: authoritatis: at si veniat post triduum ad se corrigendum, al. locutio praesumitur: sed rarum dicatur, se
incontinenti, vclex interuallo corrigere. multum lodicis arbio io refertur.
13 illudque nota, quod Testis incontinenti potest se corrigere, etiam non doctode et rore, sed tenetur causam correctionis allegare, talem, quae Iudici iusta uideatur, alia, correctio etiam incontincnti non
rq admittitur. Nec primo, nec secundo dicto statur, quansso Testis se corrigendo dicat penitus contraria, secus s aliqti id addat primo dicto, quia tunc sulscit allegare obliuionem absque causa obliuionis:quod1 1 si Testis sic se corrigendo non iustam causam correctionis allegaret . poterit tamquam de subornatiotae suspectus torqueri; sed quando allegaret causam correctionis, & illam probaret, poterit etiam ex interuallo se corrigere, de satis erit causa obrivionis, ex qua poterit se quandocunque corrigere, dummodo non dicat contraria : usque ad n 247.
Tertia sit, quδd Testis Nobilis potest
etiam se ex interuallo corrigere, quando I sagittit inter viles, δe de modica Caesar prout 8e Testes notae fidei, & authoritatis,aummodo se e rigant ante publicationem Examinis . & non fuerint Patrem allocuti. Sed licet correctio facta ex interuallo non tollat primum dictum, illud 1 tamen debilitat 3 quia licet quis possit etiam ex interuallo se corrigere , aliquid addendo primae depositioni, hoc intelli- Νgitur citia instantiam Partis, Ae ante pu-hlacatas attestationes: usque adn.23 s.
De Tesitim repetitione facienda.
iust E si v x a formatur negatiua,quod ita scilieet facta auestationum publicatione , non possint ad Partis instantiam Testes ullo pacto tepeti, etiam ad ege-ctum declarandi dubiam eorum depositionem : coque magis, si culpa partis obscure deposuerant. Haec tamen non vindicant sibi locum in summariis iudiciis. in syquibus iudex, etiam ad Partis instantiam, testes interrogat; ex quo isti possunt etiam ex interuallo accedere ad declaraudum
eorum dubia dicta, dummodo sui integrae probatae fidei, eum id etiam fieri possit ludicis arbitrio di Sed tamen non
omnis ambisuitas, aut dubietas suffieit, quia illa tantum requiritur,quae nullo modo possit sine declaratione intelligi. Contra hanc conclusonem insurgit Aassor, sciliatrcpide simans, quod quaelibet ambiguitas suisciat ad repetitionem faciendam , quando obscuritas depositionis culpa iudicis examinantis processerit: sed sub praetextu flictae declarationis non pe mittitur testi aliquid addere . vel minuere
de suo primo dicto nec Iudex ad id cogitur : qui limo nec esset facienda, quando crvel non bene sonaret, vel non releuaret producentem: de demum, qui semel declarauit suam dubiam deposticinem, amplius interrogari non potest : usque ad
Regula item non procedit in testibus, qui examinati , sui dicti rationem non εΣ reddiderunt: is enim, quamuis publicatis attesti
162쪽
De Ops' contra Diei Test. Q LX UI 147
attestationibus s ita iudici viso in fuerit,iad inflantiam Partas, contra quam plU- ducti suerunt, non autem p. o lucentis, i tertim interrogari postulat: prout postantiniam repeti, quando super capitulis in A ctis datis, non fuerunt bene cxaminati , 51 interrogati , dolo, aut negligentia examinantis. Sed hoc unum aduerte, 6 quod sola nuligentia non satis est, nisi etiam dolus intercesserit. Et licet in dubio Testis non bene examinattas prasumatur, dolo , 31 negligentia ludicis , ne-ε4 dum super capitulis , sed citam super interrogatoriis , id sanc procedere natelligitur, quando nullatenus fuerit interrogatus , aut cxaminatus, super aliquo capitulo : vnde sociis, si interrogatus non pictae responderit. vel non pictae ctia a- Ucrit interrogatoria ι non super substanti .ilibus, quia tunc haber ur pro non bc- De examinato, de postet repeti ; scd sit per rcliquis non pertinentibus. sic non admitteretur eorum repetitio , quando non fuistent super capitulis interrogati ex certa causa, uel quando non fuissent bene examinati ex culpa Pariis, seu Iudex tacite , uel expresse noluistet admittore aliqua capitula . tamquam impe inen-66 tia, licet possit isto casu Iudex ex om-cio , de sic tacite reuocando suam interlocutoriain repetere illos Testis super capitulis alias ab ipso non admissis: vsque ad
Datur etiam repetitio, quando Testi67 ex meliore sorte recordati is quid aliud 'innotuit i vel si eius depostio culpa ludicis, vel Patris aduelle sui si depet dita i seci s si ex ollpa Partis repeteres s volentis. Et licet Testis non possint repeti in eadem causa , Ee inter easdem Partes s examinati tamen in una, posse sunt repeti in alia inter diuersas pers nas i sic Ec de consensu Partium , vcl. examinati in Iudicio summatio, quandocunque repetuntur in plenatio: dc ideocs examinati coram Arbitro , non prolati bentur repeti coram Iudice ordinario: ac generaliter examinati in uno ludicio ad unum finem, mea, in Iudicio Ciuili, repetuntur in Criminali. ' Extende, quan-γo do essent nulliter examinati, ad essectum ut valide deponanto qua miris sina publicatione , repeti possint ι fle isto casu permittitur etiam dari Testes additionales: sicut 8e non bene secta publicatione , seu ad confirmandum piimum di etiam, repetuntur : de hoc insuper permittitur , quando capitula essent diuersa. a Sed haec quando vera sint, de generali ter de materia, c Author loquitur remio suo ad quam plures, δί signanter ad Gabriel. tib. I. eonctas 1 . lii Criminalibus vero, etiam post publicationem exossi. 7stio iudicis repeti postulat, non autem ad Partis instantiam, scilicet Rei ; secus ad instantiam Accusatoris r eoque magis quando informiter, re sine partis citatione pro Curiae insormatione examinati, repete tantur formiter, de parte citata ad 73 confirmandum phimum dictum. Ratio
est , quia Fiseus habet electionem , vel consioniandi cum Reo Testes pro Cutiae
informatione examinatos, vel illos repetendi Parte citata. Confrontatio autem
fieri debet ante publicationem, quia prae- γη sentia Rei supplet citationem; repetitio vero fieti non potest , nisi Reo citato ad dandum interrogatoria. Caetera ad hanc materiam , vide ιnfra , q s. 73.
Testis sbi varius, de contrarius, Isomnibus modis concordandus est, ut varietas ἡ&contrarietas evitetur ἔ quae con cordia est omnino facienda , verba nedum improprie accipiendo , sed etiam impropitissime per subauditos intellectus , dc per interpretationem suppleti Dam. Quod tamen non procedit, quando Testis uarietas , fle coptrarietas esset euidens, & manifesta. At virum Testis γε
varius, S: Contrarius, etiam concorda. tus , probet, necne ρ multae recensentur
opiniones ab Avithore hine inde sibi ipsi, aduersantes : ac tandem ipse distinguit, quod in Criminalibus, de contra Reum Testi, se sibi vatius , de Concordatus, nunquam probet : in Civilibus vel δ . si
concordia fiat per intellectam repetitionem sermonis , tunc oriatui probatio Isecus, si per multiplicationem actuum, vel per impropriationem verborum: vsque ad n. I9.
163쪽
His praemissis deueniendo ad Specialia; . cedere prout loquitur,scilicet,quando Te-77 Quaeritur i. Testis primo loco examina- stis primo deponat de iatii; astirmative deponit, demde in eodem facto in quo deposuit, interrogatus, dicit
se non recordari Non dicitur contrarius, nec varius sed tamen non probar,& neutri et lix dicto fland Um cst: usque ad M. 3 .Q0 ritur r. Tinis primo 3ixit, se non 8 feeo: dati deinde se recordari, &scire, non eis varius . nec contrarius, de probati dicho s atur, niti allocu-
Quaeritur 3. Testis prius dubitatiuE8o deponit, postea assirinatiue, de s ne dubitationc a probat. δί statur secundo dicto, quando sumus in diuelsis examin buxi secus , si in eodem examine i usque ad
Quaeritur 4. Testis primo dixit se ere-εi dere, deinJe dixit, se scire, vel aliis per
verbum assertivum deposuit. Statur secundo Ateio, dummodo alleget causam nouae scientia, & certitudinis, de simus in casu, quo licita est correctio ue de dum modo non simus in casu, in quo Testi de credulitate plene credatur: usque ad ni
Quaeritur s. Testis primo dicit sibi vi-ε 1 deri, dein te se scire ves per aliud verbum
veritatis assit mIt. statur secundo dicto .
nec est varius, aut contrarius: n. 3 i.
Quaeritur 6. Testis primo astirmative 8 3 deponit. dicens se scire, deinde dubitatitie dicit se credere; probat: de primo ducto sandum es , quando in codem examinc se dixit , de quando sumus in iis , quae nobis innotescunt per fidem, & quando allegat rationem suae scientiae: vsque ad
Quaeritur τ. Testis primo dixit,se nes-8 cire. deinde se credere, est varius, de non probat usque ad eundemn. 34 . Quaeritur 3. Testis primo dixit se cre- ε 3 dere. deinde dicit se non credere, non est varius; quia hodie potest unum credi, cras alterum. Quod tamen non procedit. quando Testi de credulitate creditur; licet procedat, quando sumus in casu, quo est licita correctio, de nouae incredulitatis causam alleget: usque ad n 3 1 a. Qia eritur s. Testis deponens super 8 6 aliquo facto, reddendo rationem suae de positionis. dicit, ita rem sese habere, quia viditi deinde, quia audiuit non est varius
quia reddendo rationem de auditu, non censetur recessisse a praecedenti ratione,
quam reddidit de visu. sed intellige proditu; quia feti potest , ut & uiderit 3c audiue iti usque ad sq, Quaeritur Io. e conita , Testis primo dicit se aliquid audiuisse, postea dicit se rvidisse, non dicitur varius , quia potest esse, ut de audiuerit de viderit n. S . Quaeritur. H. Testis Mi md dicit se
scire , deinde dicit se nescire, concordatur , quia intelligitur eius secunda depositio , ut videlicet aliquid non sciat, nisi ut supra dixit. Quaeritur 1. deh contra, Testis primo dixit se nescite, deinde dixit se scite, syon dicitur varius, quia potest esse quod hodie incipiat scire quidquid antea ignorabat : de licet Alij contra knon recedas: dummodo lodex Testem ex UHio repetat; secus sisil rariis instansiam de dummodo Testis deponat super actu successi. solio : imo ut multi volunt etiam super actu momentaneo, si superuenientis scientiae causam alleget, nisi priu , quando dixit se nescire, dixisset etiam se fuisse praesentem : usque adn. 36DQuaeritur 13. Testis primo dicit se hoe tantum scire , vel hoe tantum vovim esse 9 1 postea aliquid aliu3 adst, non probat, de reputatgr varius, ac contrarius e secus, si dixisset hoe es quantum sto, quia tunc illa dictio quantam, non stat Iaxartu
Quaeritur 34. Testis examinatus in
Palatio Potestatis dicit aliquid factum ' in Palaiio Episeophdeinde dicit illud idem
factum in hoe priaiia , saluatur a contra
rietate , reserendo illud verbum, hoc, ad oculum intellectust ita quod Testis volueriti iligere. dum dixit in hoe Palatio, non de Palatio Potestatis, sed de Palatio Episcopi,de quo antea deposuerat: n. 3 67.4 Quaeritur 1 1. Testis in principio sui examinis dixit, maleficium commissum, 'sputa, praesentibus Titio, 3c Seio; deinde interrogatus qui fuerint praesentes, dicat quod nullus suit praesens; saluatur a contrarietate : quia illa verba. nal fuit pra-sens, intςlliguntiir, de interpretanda sunt, exeusu disto Titio , o Seio . usque ad s n, 3 Io. Author in aliis casibus similibus loquitur remissiue ad plures, dc praecise ad Petr de
164쪽
De Opp. contra Dicta Test. in XVII. i 49
quantum sit detestabile , ex eo potissimum dignoscitur , quod Deo , Iudici, de Hominibus obnoxium est, triplicem que continet de imitatem, Periurii scilicet, Intullitiae , de Meiadacij. Ex quo firmatur Regula, quod licet ex L diasue a iam Glo&ν. salsi Testes ex saxo Tarpeio praecipitarentur, hodie dicta tiges, blata, puniuntur poena Deportationis. JU Coit fiscationis honorum , si homines liberi 3 Herint ι si vero serui. vltimi supplicij: Minsuper telaentur ciuiliter actione in n. ctum ad damna, de intereste, si agamos in sero contentio , secus in Gio conscientiae, in quq licet teneantur de salse, non 4 tenentur de damno inde secuto. Clerici vero ex Atiis. Pνesb ters, Cod. de Fprsos. o Ctirie. si Presbuteri sint, sue Diaco 3 ni, in causa pecuniaria, per triennium adiuino ministerio separati Monasterio traduntur pro tormentis 1 si in causa Cri minali , Clericatus honore nudantur, delegitimis poenis puniuntur. Caeteri veros Clerici Ecclesiastico ossicio depulsi , sine delectu causae,vetbhribus coercentur,quae Muth. est canoni Tata in cap. x g. Pν sit teri Dea sequas. 6.& pertext m capsi Episvus, 1 o. disma. ubi specialiter di-m citur, Si EpiscopiH, Presbter, aut Diago
ῖ nem atevias. Sed de intellectu horum Iurium, Atithsν te remittit ad Plures. &praecipue adclar. in s Iasum. In causa vero criminali, fas T stes puniuntur eadem poena, qua veniebat puniedus Rcus, contra quem deposuerunt. Et licet Alii
s contra, non reccdas cum Atithore a con
clusione. Declarando tamen quod in poena capitali procedat, quando morti Reus nil traditus; allicr secus, quia tunc ri: iistior poena ludicis arbitrio imponenda est 1 o Et licet Alii contra . non recedas a Limi
tatione : e6que magis, s deposuisset ad Rei defensionem , quia tunc de solo peritilio Iudicis arbitrio est plectendus. Ceneraliter vero hodie poena fas usu est
pecuniaria , vel arbitraria , vel etiam corporalis, prout ludici visum erit Et nid quid sit de iure Civili, de iure Canonicos alias Testis est etiam infamis : usque ad
Testi false, a quo Iudice puniripossit.
JM E o v x A est, quod Testis , qui
falsum perhibuit testimonium, pos- II sit puniri ab eo Iudice, coram quo falsum deposuit i quamuis iudex ipse si Ciuilis. Licet Alii contra i sed inter talem Ci-ualem Iudicem , de Criminalem liabet locum prauentio, At ab utroque puniri potest, tam durante, quam causa snita. Ex quo Laicus deponens falsum coram Iudice Ecclesiastico punitur. 8e a Iudice Laico, de a rudire Ecclesiastico e sed a i Laico punitus, Ecclesiasticus non prohibetur imponere suam poenam Canonicam. Quod si Testis vigore Rem1μνiarum sucrit examinatus extra Territorium remittentis, potest punii ide ab eodem Iudice remittente, & a Iudice coram quo falsum deposuit sed ab uno punitus, ab altero non vexarat : Ac si puniat ludex remittens . poenam imponere debet iuxta Statutum loci, in quo emanauit falsa depositio. Singulariter uero in causa saνesis 13
falsum deponens, puniri potest ab ipso inquisitore, licet alias iste sit incompetens Iugex: quod tamen quando verum si Aashor te remittit videre rines multos,& praesertim apud Zanchin. r a dὸ ha
Iudex Ciuilis, licet non habens merum Ae mixtum imperium, At sic alias I incompetens, quamuis possit ex ossicio, de sine accusatore Testem , qui coram ipso falsum deposuit. punire ; non tamen illi est permissum, nisi Principe consulto , poenam ordinariam imponere , sed
tantum extra ordinariam ratione con
temptus 1 sed extra ordinem sic ab eo pu- i snitus , potest etiam ordinaria a ludice Criminali mulctari: Ze tandem iste iudex
165쪽
ciuilis tunc potest punire, quando sibi de
falsitate coiistat notorie de manifeste, nec est opus iarmatione processus ῆ secus ubi ad detegendam falsitatem, noua sermari deberet inquisitio, quando sibi non licet procedere contra subornantem tusque ad num 4 .
Arbiter, vel ludex delegatus, Testem Is salsa deponentem coram eis punire non possunt , licet quoad Delegatum multi velint extraordinem posse punire, Lmmodb sit delegatus Principis, non autem inferiotis; Τe specialiter sit Delegatus in causa Criminali, in qua puniendi habeat aliquam facultatem : ita sentit Oaιέον, de sic in considendo, M iudicando tenen, dum esse pro stetur: Licet Alii contra. 7 Clericus vero, qui salsum deposuit coram Iudice seculari; quidquid Alij dicant vel resolutive vel distinctiue, hoc unum est verum , ut puniri debeat a suo ludire Ee cles astiG,licet iudex Laicus possit de fal- state cognoscere ad effectum expediendi causam principalem: usque ad n . 17.
A RG UMENTUM. T sis fusus quam prolet, O quanti de false puniatur.
P E c v L A proponitur , ut Testis
is fissis, nihil omnino probet . non solum in causa, in qL9 salsum deposuit,
de pro tali falsa depostitione iuit condemnatus . sed etiam in aliis. Quinimo, nee contra falsarium , nec fauore piae Causae facit indic tum ad inquirendum. Exten-Is dendo, ut nec metus excuset a falso, de ab illius poena i verum, an in proedicto, vel alio casti sufficiat probare falsitatem ite positionis sine corrupteIa, vel Corruptelam sine falstate, Author praeter multos te remittit ad Maseard. de probat. tis. I. concias a 3. nam. i. o lib. a. concus 746.
sti, fassiam deponens de credulitate, a ci extraordinem punituri sed vix potest dati casus, in quo Testis de credulitate posside falso conuinci. Extende eonclusonem a I ad eum, qui pro vero assirmat id, quod reuera verum est: sed istum vetum Testis non vidit, de prorsus ignorat: Ae pariter ad Testem, dicentem meram. sed credentem dicere falsum, utroque enim casu ex temeritate poena extra ordinem imis
ponitur. Et licet dici soleat , quod adprobandam falsitatem requiratur non so- 11lum plena, sed etiam strictior probatio, Ae de necessitate concludens, hoc tamen intelligitur quoad poenam ordinariam, secus quoad extraordinariam , ad quam incurrendam, suspiciones, 5e argumenta satis sunt: Quinimo sola suspicio Testisdem tolliti usque ad n .7 7. Testis, qui per ignorantiam falsum deo possiit, ressante dolo , de falso minime a 3 punitur, & in dubio potius per errorem, de ignorantiam , quam dolo, falsum deposuisse praesumitur: verum isto casu non probat , dc per modum culpae aliqua mitiori poena extra ordinem iudicis arbitrio punitur. Extende ad Rusticos, qui nisi 24 sint sagaces, Ae audeant deponere supereo, quod ipsi non percipiunt, salsum deposuisse non praesumuntur: 3c tamen primo casu tantum extra ordinem pusiuntur: usque ad n .8 s.
Ultimo obliuio in praemis, est ea a
valde potens ad falsitatem excludendam, a sprout excusaret Testis deponens falsum, credens deponere verum; de isto casu statur ruramento ipsius Testis, remittendo tamen Iudicis albitrio, an ista eredutilas sit iusta, necne. Et pari modo excusatur Testis , qui dicit scire id, quod tantum audiuit a viro fide digno, quando sumtis in iis,quae certa probatione sciri nequeunt sed hoc casu poenam extraordinariam non esstigit. laem in eo, qui falsum deponit in redditione causae, prout est ille, qui primordio veritatis iuuatur. Peritus, de peritia sita deponcns, tamquam falsus 1 ε puniri non potest: potest enim semper dicere .se credebam : sed si de false con
uinceretur, extra ordinem veniret punien
dus. Et quamuis quaelibet causa, licet iniusta , excuset a falso, 8c a poena, cum in iis, in quibus dolus est de substantia, ad illum excludendum omnis causa, licet bestialis, admittatur; de hac tamen materia, Latius vide infra paνι. II hiatus Sticis ei. Et heEt iterum Testis falsus non pro- a bet, ubi deposuit, de in aliis inde sequentibus 3 probat tamen in antecedentibus; concludendo, quod cum falsus non praeis sumatur ι ideo id asserenti, probandum est. Eόque magis, si ita deponens, sit bonae famae, adeo ut ad excusandum a falso , omnis interpretatio facienda sit, in qua omnis subtilitat, Ec omne studium
sit adhibendum, supplendo, de subaudiendo, etiam per improprietatem verborum
166쪽
De Oppcontra Dio Test. LXVII. is i
borum. Quinimo de salsitate debet constare aliunde quam per consessionem ipsius Testis: quia ista consessio, siue ii 1-dicialis, siue extra iudicialis, At in articulo mortis, nullo pacto praeiudicat et , ad cuius fauorem deposuit: usque ad n l C.
Quid , si deponai fugam super inter
, circumstamus , V-Es Tis iis ino falsus, in totam reputatur falsus & ideo falsu, in uno, nilui probat in omnibus, ratione iuramenti, quod est individuum: siue deponat super capitulis connexis, sue etiam separatis: quinimo nee princeps potest facere, ut in uno falsus, non sit in Omnibus falsus. Licet hoc non procedereti quando non esset falsus in substantialibus. quia tunc ex aut horitate ordinaria. At eo magis per principis rescriptum. in reliqui; fides adhiberetur: praesertim, quando constaret aliunde de veritate articuli. Sed Ampliando Regulam extenditur ad Testem , alias suspectum.& ad deponentem falsum super generalibus , vel interrogatoriis , se suspectum, falsum teddendo . cum neget se esse amnem, inimicum , sollicitatorem, & similia. Et licet Alij contra ; non recedas: eum certum sthoe casu puniri extra ordinem Crimine , seu poena Stellionatus. Testis vero in parte falsus, in totum reputatur falsus, quamuis falsum dixerit in diuersis elimi nibus , ac diuersis loco, de tempore, suescienter, siue ignoranter. Quinimo in dubio potius pi sumitur dixisse falsum scien ter , quam ignoranter , quoad essectum probationis, nis falsitas consisteret in impertinentibus i quia tunc eius dictum non respuitur in totum, prout non diminuitur eius fides, quando falsum deponeret inaccessbriis, non substantialibus, vel super appendiciis vel si fallitas consisteret in extrinsecis impertinentibiis.&non substantialibus ἔ quod totum iudicis arbitrio remittitur : & in proposito pertinere dicitur
id quod quoquo modo,Waliqualiter tangit causam, vel ad causam facit. Sed lichi deponens salsum super impertinentibus
non reprobetur in totum, nec poena or
dinaria condemnetur de falsolsecus tamen esset, si iurasset dicere veritatem in omnibus, quia tune falsus in omnibus dicitur,& nihil probat. Sed in dis bio prasumitur iurasse simpliciter, non super omnibus: Aliud enim est iurare super tota causa , M sic super annexis: connexis, & accessoriis I aliud super omnibus, de qDibus fuerit interrogatus: Primo enim casu, iura- 3 3mentum non trahitur ad omnia; secundo
verὐ sic : Quare deponens falsum super substantialibu1, de falso punitur, ac si de posui sici super toto negotio , secus e contra & dicitur de substantia negocij id, 36 quod sne tali negotio esse non potest. Et tandem proposta Regula non procedit in Teste, qui errat, he salsum deponitdn no
mine,cognomine, pronomine, agnatione,
parentela,vel Parochia inam si is non pro- 3 7 pterea erret in corpore negocij .noti punitur de falso , nec dicitur falsus, & probat: usque ad n. is s.
ponens , an, O quando probet qcuando, m quomodo puniatur. res Esetis nulliter, & inutilitet de-MA ponens, de falso non punitur. Alii 33
contra. sed non recedas. Et Amplia idem esse . quando depostio Parti non nocuit. vel nocere non poterat. Eoque minus punitur ille, qui sine iuramento falsum dixit. quando extraiudicialiter coram Notario deposuit, nisi vere iurasset, sed Notatius 39per negligentiam non scripsisset iuramentum: seu quando idem iuramentum suis. set nulli ter praestitum ; 8c Testis fuisset talis , ut ei sine iuramento erederetur, vel a Partibus esset rei nissum, his enim quatuor casibus, intrat poena Extende ad 4o
Testem, qui extra Iudicium selyum deposuit . tunc enim non punitur de falso, quamuis salsum deponeret in prauata schedula, ut sunt illi, qui alicuius negocij facium fidem in scriptis: puniretur tamen,
167쪽
si depositio haberet debitam formam , licet inualida . te nullum habuerit esse iactum propter deponentis inhabilitatem ;& tamen quocunque casu poena extraordinaria ex crimine Stellionatus euitari non potest.
sis tacens veritatem, quomodo puniatur. E s T i s , qui in sua depositione
a tacet, Se occultat verum . punitur,
ae si falsum dixisset: & sic etiam omittendo , Testis falsitatem committit. sic, & ille, qui dolose dicti sui vel non reddit
rationem , vel non concludentem reddita seu ille qui dicit, non recordari se de eo, cuius, vel certum est memoriam habere, vel saltem debet verisimiliter recordari. 4 Idem in Teste, qui deponit obscvrc, versute, vel per malitiam, ad hoc ut eius de postio producenti non prosti siue qui deponit per verbum , Credo , vel per verbum , vadesti ν; quia non soli, in quis punitur tacendo veritatem, si aurauerit dicere plenam veritatem, sed etiam si specialiter super articulo interrogatus dixerit se 3 nescire, quando simpliciter iurauerit di
cere vcritatem , vel meram veritatem.
Haec non procedunt in Teste , qui non dolose deposuit: quia licet alias ta iis veritatem, habeatur, S puniatur tanquam falsus, non tamen comprehenditur in Sta tuto puniente corporaliter falsum Testem. 44 Singulariter vero , nec tamquam falsus punitur, qui noluit comparere ut examinaretur: verum Testis instrumentarius, quia testificandi assumpsit ossicium, quando se occultauerit ne examinetur , de facto punitur : usque ad
De Testis corrupιi poena, probatione, ac de poena subornantis , su
Es Tis corruptus promissione pecuniae, vel alia re, non probat; Ac de Asfalso accusatur i in dubio falsum dixisse praesumitur, etiam quod non probetur, eo ipso quod probatur pecuniam rccepisse, Licet Alia cilcant,& verius, posse tantum torqueri. Amplia etiam in Teste, qui specuniam accepit, ut verum diceret: quo casu extraordinarie mulctatur , si recepit pecuniam ante sententiam 1 sed si post sententiam , 5e ad illam retractandam , siue aliunde constet de illius depostione . tunc non dicitur falsus, licet criamine non careat. Dicitur corruptus, punitur de falso, & non probat, si pecuniam q7 acceperit pro testimonio non serendo: sed nisi deposuerit, vel non examinatus fiterit, tunc non punitur de salso, sed extraordinem; de quocunque casu probat contra corrumpentem : quinimo etiam pro eo, si fuerit inductus ab aduersa Parte usque adn. a. II. impediens Testem, ne deponat, sue testimonium occultans, ut nemini appa- 48rea tenetur parti l ese ad interesse,acti ne de dolo Testisque dicitur corruptus, siue recipiat pecuniam a sponte dante, suesperet suturum commodum. Quinimo corrumpens Testes, punitur, etiam quhd eis non usu sfuerit: ac uno corrupto, caeteri quoque corrupti praesumuntur. Corruptio arguitur ex indiciis, & praesumptionibus; de poena fas tenetur Testes corrumpens de subornans, una cum
Teste corrupto S subornato: ac itidem 49 punitur corrumpens, de subornans, sue fuerit Pars litigans, siue etiam Tertius;& siue dederit pecuniam, ut salsum, suevi verum dicat; licet nullo modo puniri posset , si pecuniam dedisset ut uorum Testis diceret, quando alias nolebat de- 1 oponere: seu quando dedit, ut falsitatem depositam detegeret;vsque ad n .is s. Testis non dicitur corruptus , quandonit inductus ad dcponendum prece, seu s trogatu, si preces effusae fuerint ad deponendum
168쪽
De Opp. contra Diei Test. LXVIII. i s 3
nendum verum , secus s salsim , quod
incurritur timore, amore, vcl odio: de etiam ecus, Mando pecunia datur palam , publice, ut verum dicatur,
seu quan do datur pro expensis itineris.1 2 ec operibo, amissis. Et licet Alii contra; ab hae conelusone indistincte non recedas : praecipue quando Testis nole-3 3 bat accedere. nisi pretio dato. Diceretur bene corruptus , si pecuniae darentur vltra condignum,ic in excessu. quia tunc adesset color quaesitus, Iudicis ar- 14 bitrio considerandus. itidem non dici tur corruptus, qui pecuniam accepit post depositionem, seu quando fuit data ad generaliter deponendum , &vtius dantis commendatum haberet is ecus, s specialiter. Et tandem Tostem corrumpens, licet puniatur, causam non perdit: usque ad n. 273.
g. VIII. A RG γ M E NTV M. Dὸ Teste Institisti.
Esris instructus a Parte , vel ab Advocato Partis, non pro bat : εc talis praesumitur eo ipso, quod 3I ante exameti partem suerit allocutus sed si fuerit instructus bona fide ut me
lius recordaretur, ut congrue depone-
tet , de sui dicti rationem redderet, nisi instrueretur super notorio, adhuc pro-3ε baret. Et notabiliter, Testis, qui dicit se instructum, adhuc probat, quia intelligitur de instruetione licita. Et
1 quidquid sit in Teste instructo , secus
tamen est in eo, qui partibus reuelat
testimonio non repellituri quamuis Alii contrarusque ad na-
Testis obscura , O, dubia depositio, ex quibus mei bis inducatur ando plenam faciat probationem ' Et quo
modo ad alicuius fauorem interpretationem recipiat.
Pro NovR Vigesimo - primo , contra Tostes, quod corum depositio est dubia ι Et Regula propo- tnitur, quo Tcstis obscuram, dubiam, seu incertam depositionem fac icns, nihil prorsus probet, dc talis dicitur quando plures recipit intellectus: depositio enim ad hoc, ut probet. debet de necessitate, non per poni bile, Concludete , eoque minus, si prius dicat hrem taliter esse. & postea ita esse potia. Extende etiam si dubitatriae deponat, vel si clare, ει astumatiue dicat, m fa, bur, vel si bene recoraleν, vel quid simile,
vel adiungat da lua veritate: aut deponat alternatiue per dictionem, vel nisi Alternatiua tenderet ad eundem effectum. Minuique probat deponens per Verbum, circa, quando agitur de probatione praecisi temporis, ic quantitatis , sectis, si non sit ius in tempore, aut quantitate praecisa ; quia tunc dictio,
circa. extenditur ad duos,vel tres plus, vel minus. Dicitur etiam non probare deponcns per Verba plus, vel ultra, seu per verbum, videtur, aut de videre ssuo, nisi agatur de materia sensu corporis non perceptibili, vel nisi si appositum tempori, quando agitur de possesso ne i sed hoc casu. licet possessionem
probet, tempus tamen non probat: usque ad n. l. .
Item non probat deponens de iudicio suo , nisi bonam, & concludentem redderet rationem vel qui aliqo id an cfirmat, vel negat per scientiam suam, seu de Iore, & per verba Iuris. Simili ter &ille, qui respondet per verbum, Credo, aut cuius depostio est dubia, eaequivoca, nisi in quolibet intellectu prosaret intentionem producentis: Ectamen non releuat, quando nulla iotidica interpretatione adiuuari posset.
Ex quo facias Conclusiones sequentes. Ptima
169쪽
Prima, quod Testium depositiones, ad
I hoc ut probent, non cauillandae, sed co- adiuuandae sunt, nisi alias Testes essent suspecti. Secunda quod Testium uerba in me-8 liorem & benigniorem partem interpretanda sunt, II impropriari possunt ad liocvr probent i licet in concursu interpretationum sit potius sumenda propria, quam impio pria , ii per utramque nitatur probatio i sed si ex propria non resultet, ex impropria desumitur, he praesertur. Tertia , quod Testium dubia verba, si vulgaritcr, AI secundum vulgi ae populi huelligentiam interpretanda sunt; at tenditur communis usus loquendi ciuilis:& in dubio pro Causa fauorabili, ut puta pro Testamento. Matrimonio, Dote, Religione , AI Libertate accipi debent, S: sic, sonent potius in factum, quam in ius idc ut Actus potius valeat quam pereat. Quarta, quod. Testis dubia depositio Io in aliqua parte, declaretur per aliam par tem depostionis ipsus testis: quinimo,& ex dicto alterius testist necnon verba talia dubia recipiant interpretationem subiecta materia, a Capitulis, S articulis. super quibus sunt examinati testes , Dec- non ab instrumentis, Ae aliis scripturis in Actis productis.
Quinta, quod Testium dubia dictar conti a producentem sunt interpretanda, cuiamrodo talis inrerpretatio non sit contra alias interpretationes desuper dictas usque ad n . έ l.
Telis de credulitate , qtiando prolationem , mel malarum faciat,
si s T i s Ae eredulitate , nec pro
i, bat, nec etia' proprie dicitui testis limo nec praesumptionem facit,etiam quod dicat se pro ceno cνedere, vel 'mi-reν eredeνe, nisi adajciat, ita osse. Idem in teste de credulitate non in principali dicto sed in redditione rationis a quamuis dictorum testium magnus si numerus ri 3 sed si redderet susscientem rationem suae credulitatis, puta, si dicereti se credo quia probat contra Producentem, A con-Fiscum re Curiam: eoque magis noRco ; dummodo adducat , & optimat causam suae credulitatis ..Item in iis, quae 14 directe probari non possunt. Ac in materia non certitudinaliter cognoscibili.seu sensu corporis perceptibili: Extendendo ad illa, in quibus non concludensi sed praesumptiua probatio habetur pro vera; BI ad illa,quae sunt difficilis probationis, occulta , εἴ antiqua: in proposito vero tempus antiquum dicitur Centum annorum: unque ad n . 88. Item in probatione Fibationis, in qua testes dicentes se credere, Talem esse fi- 33hum illius de quo agitur, quia viderunt eum natum in domo eorum , qui tamquam Coniuges se tractaba ut, bene pro bant, dummodo tales proprias rationes de credulitate reddant. idem in probationec ausi ery . & Copaia earnalis , si credu- I 6 litatis adducant causam proximam,& copulae immediatam. In probatione tis : A in iis . quae consistunt in pe=iιia Artis . prout sunt Medici, Obstetrices, similes lii enim non sitiat proprie Testes, sed magis uti Iudices ad illum causae articulum decidendum assumuntur, nisi tamen deponerent super re perceptibili sen
su corporeo , quia tunc tenentur iurare , .
non solum quod ita credant, sed etiam quod ita st: vide latius infra, quas. 7o. idem in probatione et alo is alicuius rei. Et quidquid generaliter sit quoad testes de credulitate, consessio patiis ipsis plene praeiudicat: ac omni casu, quo testes probant de auditu, probant cliam de credulitate : coque magis concurrentibus
adminiculis. scii praesumptionabus. Idem in teste , qui pi inad deponit de veritate , is scientia facii ι secundo autem dicit,se redere : vel a vilico contextu dicit ,ssixe , et credeνe. Et licet generalitet in calibus exceptis isti testes de credulitate 3. non Acrant plenam probationem, faciunt tamen indicium eis cacissimum & si falsum dixerint, de Lisci puniuntur, prout sunt Periti qui falsa circa eorum peritiam deponunt. Et tandem sententia lata ex 2Is milibus depositionibus nunquam transtin iudicatum, semperque potest re,
tractari per alios testes melius probantes: vsque ad . nam. . II.
170쪽
7 De Opp. contra Dicta Test LXIX. is s
do, . in quibus casibita probet, fa
ciat , vel non faciat indicium, vel praesinitionem.
P P o N i Tu R. vigesimo. cundo contra Testes, quod deponunt de Ami tu atieno, & ideo nihil probant, nec dicuntur vere dc proprie Testes: coque magis in Criminalibus, in quibus , nec etiam faciunt praesiimptionem nisi satis leuem , vix ad capturam iiiiiicientem. Ampliando , ut nec probem etiam ii dicant audiuisse ab homine antiquo, Ac magnae authoritatis, quamuis agatur fauore piae Cauta, nisi concurrant alia admini cuia i sed iuncta fama faciunt violentam praesemptionem: quinimo nec probant, licet dicant audiuisse ab eo, qui praesens suit: faciunt tamen aliqualem praesiumptionem coadiuuantem alias probationes, de ubi inducitur probatio ex praesumptionibus, & eoniecturis, ut pura in antiquis, vel iis, quae occulici & secrete fiunt, Miransferunt onus probandi in aduorsa rium , asis adminiculis iunctis: usque ad
Quando vero tale testimonium est adminiculatum fima concurrente, seu adest alter testis de visu, plene probat, si simus in materia, in qua sit dudicandum ex praesumptionibus, δe istae habeantur pro vera& concludenti probatione 3 aliter secus. Quinimis etiam hoc casu remissiim est Iuὰicis arbitrio Insuper probarent,quando versaremur in occultis, antiquis,de difficilis probationis: sed oeculta debent effetalia, ut actit, & habim alteri testes inter- Ucnire non potuerint ; quia secus, quando difficultas probationis esset inducta ex negligentia, & cunctatione agentis r usque adna n. 16. Itidem admittuntur in iis, quae facta suerunt tempore Pestis r & generaliter Contra producentem, quando talis depositio re producatur, etiamn sit unira, tam
in Civilibus, quam in Criminalibus. Item ubi non agitur de alterius praeiudicio; inprobatione filiationis , si sumus in antiquis , seclis in recentibus: in probatione
consanguinitatis; metus in causa matrimoniali ; de quando agitur de probatione fraudis per haeredem in haereditate com- missae: usquc ad n 69.
A dmittuntur etiam in causa Possessori,s deponant de auditu proprio, & de con- ssessione Partis. Quando testes interfuerunt examinationi testium receptorum ad perpetuam rei memoriam. In causa
Matrimonij , quando non agitur de eo si dissoluendo : & generaliter quando sic
admittuntur , dcbent nominare cos , a quibus audierunt, alias non probante M hoc deponere debent, quamuis non fuerint interrogati , sed necesse est, ut illi a quibus audiueriant, sint plures; nisi sit ille, a quo fuit negotium gestum: sed non est nccesse quod illi plures audiuerint ab aliis pluribus, quia sufficit quod testes nominent aliquem, a quo audiuerint,& deinde dicant, ct a plurium aliis, de quibus nom
Quando agitur de probando , memoriam hominum extare, admittuntur testes 1 ode auditu sed necesse est, utillia quibus fuit auditum, sint personae graues, fide
digni, de omni exceptione maiores δc sint ab unoquoque teste nominati: ac itcrum iaccesse est , ut a quibus audierunt sint mortui 3 secus, si sint vivi, quia nisi examinarentur, oriretur suspicio contra producentem , ex qua fides examinatis tolt retur. Non etiam probant isti testes de ii auditu, nisi sint graues S omni exceptio ne maiores, des aec qualitas est articula imda , probanda. Notabiliter non face. rent fidem, si audierim post litem mo- Ialam de ideodebent deponere de tempore ante litem motam, quia alias probatio sine tempore non releuaret, nisi testes diu
alibi, quam ubi lis mota fuerit, audierint. Debent etiam deponere , ut credant id ι
quod audierunt, & quod id, quo in audierunt, optime intellexerunt 3 sed tamen tota ista probatio dicitur fragilis, suspecta,& de facili eludi & euerti potest ι quapropter si testes in aliquo deficiam, in nihilo
producientem releuant . de an , dc I qualem iaciant probationem, multum Itidicis arbitrio remissum est.