장음표시 사용
171쪽
Testes de Auditu, an, in quando probent
Uanguinitatem. E s T E s de audita alieno, prociora bant Affinitatem, Consanguinitatem, vel Parentelam, siue agatur per causam matrimonij, siuὸ successionis,& haereditatis 1 sed habere debent Is duodecim requisita. Primo , debentcsse non infames , non suspecti, sed
graues, & omni exceptione maioreS,&haec qualitas est articulanda, nisi simus in antiquis. Secundo, debent deponere se audiuisse ante litem motam. T Tertio, requiritur, ut audiuerint a Maioribus, & Antiquioribus suis, ex linea Ascendenti, & non Collaterali. 2uarto , debent dicere audiuisse, non ab I 8 uno, sed a pluribus. .mintὸ, isti a quibus audiuerunt,debent esse fide digni. Sexto, isti Testes deponentes, debent
esse plures. Septimo, non debent deinponere odio , amore, vel timore ali. quo. Octauo, debent declarare personas, & gradus, per nomina propria, appellativa, demonstratiua , vel per circumloquutiones sufficientcs. Notio, debent specificare singulos gradusio consanguinitatis, excepto stipite. D cimo , debent esse iurati. Vndecimo, debent dicere expresso, se credere ita esse quod audierunt. Duodecimo, de-11 bent insuper dicere, quod viderunt dictos Consanguineos , sic pro Con- sanguincisse inuicem tractari. Et de mum probant, quando sumus in anti quis, memoriam hominum excedentibus , quando non agitur de graui
praeiudicio ; quia si de graui,
probant tantum iunctis adminiculis: usque ad
Testes de Auditu, an, in quando probent in Antiqu1s.
listi E s et E s de Auditu in Antiquis
probant, si Antiqua memoriam hominum excedant ει ideo admittun- Σ tur ad probandam praescriptionem, de qua iniiij memoria non extet. Probant hominum memoriam cxtare, de non extare , sic εc confinia, quando sumus in Antiquis: εc fidei commissum: si autem in Antiquissimis supra centesimum annum , piobant iuspatronatus, nisi agatur de maximo praeiudicio : Ec si de hoc agatur, faciunt plusquam semiplenam probationem. Sed si agatur de 13 probando aliquid quod requirit totum actum hominis, sunt qui illos non admittant i iacirco non probant dominium, de possessionem : Alij contra: Et hoc casu debent esse Annorum triginist* quatuor ad minus. Et quocunque casu, debent concurrcre illa duo3ecim R equisita, de quibus in antecedenti capite , de Confanguinitate. Et demum tempus antiquum debet esse
ccntum annorum , ncc minus. Sed
quidquid sit de Iure, Rota seruat, quod a
tempus antiquum in proposito dicatur sexaginta annorum, dempto tempore litis: usque adn. I ε .
Testes de Auditu proprio , , in quando probent.
probant, quando deponunt se aliquid audiuisse a Parte promittent , seu stipulante. Alij contra sed firma. is Idem est de eo quod percipitur, non per propriam Auditum . sed per alium sensum, puta per gustum, Tactum, vel
172쪽
Odoratum Isti Testes de Auditu pro hant , sue deponant affirmative. sue negative I & ideo plene probant consessio- 7 nem alicuius, non solum in Civilibus , sed etiam in Criminalibus: sed tamen in criminalibus non pl3n E probant delictum Constentis: in Civilibus Vero,Parte praesente, plene probant I absentc vero, semiplenC. loco, ex quo a communiter accidentibus ausi re non poterant : oc quando dicerent , se audiuisse aliquem acclamantem, requirer tur necessario, ut dicerent notum habere clamorem diuersa est enim mox ἰ a e timore ; ω potest stare, quod quis notam habeat vocem , & non etiams-νem. In testamentis vero necesse est, ut 33
dicant , midisse, & Qui se Testatorem Testes de Auditu probant, quando co- - ac demum generaliter debent habete no a d gitur de probatione alicuius rei, quae non nisi per sensum Auditus percipit ν, vel in qua sola verborum expressio susticit is eois e contra : Quinimo probat siper' actu qui Visui conuenit, quando sensus Auditus non est omnino improportion bilis tali Actui esuper quo deponit Testis: eoque magis in iis, quae sunt perceptibilia as Visi.& Auditu simul; quando dicit audiuisse, de vidissae simul. xlij contra. Tuncias hanc Conclutionem quod in reperceptibili sensu Visus& Auditus, non sumeit. Testem dicere, se via se, de non nauimine, qui 1 per utrumque sensum de- . bet seri sepositio. Si vero Testis dicat, se 3o vidisse Titium, puta. talia dicentem, nec dicat, se ais vis ; & se non constat ex depositione quod audiuem , utique probat , quia per sensum visus in eluditur Auditus , nili aliter constre : usque ad
Testes de Auditu, an , O quando pro
bem is loquentis vocem ι -- ιοπ notam habere serunt.
FIL E s et a s de Auditu proprio, ab
iis, quorum personam cognoscitnt ad vocem , probant ι tam in Civilibus, quam in Criminalibus, sed in Criminalibus non sunt omni exceptione maiores; A propterea unicos non facit indicium adorturam , nec duo ac condemnandum. 31 Et quandocunque probant, di modo habeant sc notam vocem loquentis ut decipi non possint i & hoc est rei sumatbitrio ludicis considerandum. Ehque minus probarent, dicentes se audiuisse ex
tam vocem de recenti, non autem de praeterito : usque ad v. 174.
Te es ile Atidiiti , ex interiesio pariete, mes cortina , an quando probent. ili': E s τ ε s . qui dicunt ex interiecto
pariete, vel cortina audiuisse illum, 34 itis vocem notam habent, aliquid disexisse, promisisse, stipulatum esse , aut aliquem alium Aelum inter uiuos fecisse, probant: Quamuis Alij contra. Et sin- 3 sgulariter probant Matrimonium , si dicant, ex pariete, vel cortina audiuisse verba apta ad istud contrahendum : non vo-ro , sineretur de eo dissoluendo. In Criminalibus vero Testes Cori maιι, vel post partesem ad cautelam positi, nullo pacto probant. Multoque magis , A generaliter 3 6 probarent tempore Pestis. Et specifice in erimine laesae-Maiestatis, puta .in probando tractatum ,& conspirationes, quae secrete in plurimum inter P iduellet. de Latrones sunt, s eorum loquentium vocem notam habeant: sed notabiliter deponentes de A uditu infirmi in facti specie , rproposta, nihil probant; ea potissimum
ratione , quia vox infirmi alteratur,& non est eadem quae erat dum ira valetudine utebatur : usque ad
173쪽
Testes, qui de Audisti, mel etiam retro ficus o linam, aut purici flames deponunι super cutila carnali, quando probent.' ir; si s et g s de Auditu direntes audi-38 M uisse aliquos camaliter se cugnos
centes, & commiscentes, ex interiecto pariete , dictam carnalem copulam, &coniunctionem optime probant. Et quamuis Alis contra: non recedas; qUia Regula verissima est, & communiter recepta. Quinimo non solum probant dicentes audiuisse oscula, tei uersationes,3 9 & alios actus venereos, sed etiam de confessione extraiudiciali ab eis, qui se commisciterunt, iuncta fama ; etiam ad impediendum Matrimonium , nedum ad illud contrahendum a quinimo etiam quando principaliter agitur, & controitertitur per accusationem tori separatio rvel si agatur ad di luendum,& dimen o dum Matrimonium : ac generaliter haquocunque alio casu , & ad quemcunque alium snem. Sed in Criminalibus suis-ciunt tantum ad imponendam poenam extraordinariam. Multo luc magis quando agitur de probanda copula carnali, si dicant , ex interiecto pariete audiuille strepitus , oscula, anhelatus, motus, cu bilis motionem . & similia, dummodo deponant de Auditu proprio . ii iungantur Dina . & adminicula i quae qualia debeant esse in propositoi ludicis arbitriorem illum est.
Testes deponentes sne ratione, in c.tus scientiae, quando probent, nccne.
contra Tesscs, quod e ratione, est eis, sis ita deposuerint: Et in pro posito su matur Regulata quod scilicet Testi , , ad hoc ut probet, debeat sui dicti
rationem. reddere : & nisi interrogatus reddat, siue interrogatio sit in plicita,sive explicita, nihil pro t: eo magis, quando deponit super iis, quae iuris sunt, & iu- tdieio intellactus percipiuntur I licet secussi deponerct super iis, quae modico dis cursu intellectus percipiuntur. Sed quando reddere rationem & causam scientiae Testes tenentur, nisi reddant , seu ire& 3
dant non bonam, congruentem, concludentem , generalem .necessali im, & manifestam , non probant , nec etiam faciunt prauiumptionem. Et in tantum attenditur haec Os o, ut si ea fuerit bona ,& con ludens, probet ipse Testis, etiam quod eius dictum non concludat: usque adnum.I . Depositio vero Tellis sine ratione, est ipso iure nullat eoque magis in Cri- minalibus i sue agatur de condemnando , siue de totquendo: & sue de pcena 'corporali, siue de pecuniaria: debetque
dcponere de certa nositia. Et in tantum procedit, vi ctiam ex unico Teste ratio- 1nem reddente , deferatur iuramentum
suppletorium. Eoque fortius dicta νaiio reddi detat, quando Testis deponit super Negativa, nisi illa per coarctationem subiecti sacillime potest apprehcndit usi
que ad nnm 27. st tunc valet Statutum volens adhi
beri fidem Testibus, reddentibus ma- 6lam rationem corum dicti quando man-iuit probati une redditione causae r secus , si cum mala causa : quia generaliter sine causa non probat , sue deponat ad obligandum , sue ad condemnandum. Loque sortius in iis, quae sunt dissicilis probationis a quamuis tu dex habeat liberum arbitrium: quia simili Testi adhuc non potest fidem
adhibete , etiamsi si Arbiter, vel Arbitrator r praesertim . si agatur dc reprobatione insitumenti imo Testis γdolose tacens . M non reddens rationem, nisi sit Rusticiis, & simplex , potest puniri de falso a praeseuim quando Pars dedit interrogatoria in causa scientiae , & super illi; non fuit examinatus culpa , & negligentia ludicis, vel quando Testis tui auridicere, siue imrorogatus, suo non. Eoque fortius. quan- 8do deponit super aliquo aequivoco, quod pluribus modis sciri, & intelligi potest: sue deponat super qualitate personarum, suc
174쪽
nentibus super fama alicuius rei, vel Peisona, si Testis sit Petitus, fle talis, ut verisimiliter possi seire quid si sima. Idem in deponentibus super notorio, cuius cognitio cum si iuris potiusquam faeli, ideo non interrogati rationem reddere debent. Et licet into causi Mωrtii , multi dicant , & multi negent . id requis i concilia , quod Amrmativa procedat in contraii Mutui , Negativa veth in numeratione pecuniae. quae est quid facti i usque ad
Testes deponentes,ne ratione, inca ascientiae , in quibus calbus probent.
Extende ad Deponentes super ebri. II et te , furore, a Berio, amicula , mi miciria , et Hye , .estimatione rei , ubi agitur, de requiritur diligens inquis tio, &perspicax ruminatio aestimati nis ι secus in aestimationibus peritis,uibus nou est necesse rationem redere. Alii contra. Item in probationet 2.Praeseri'ionis, Misaeulorum, δυνAtia, negligentia. iraeaudi , doctrinae , ranfrictionu, serrisorιν , Iurii decimandi, &smilium i quibus omnibus in eas bus etiam non interrogati, rationem reddere debent. Iterum amplia in pro-i3 batione meriearis, quo casu non probat , nisi adiiciat quia vidit eum cirdia mari , sed si dicat illum vidisse incedere in habitu, & tonsura , praesumptiuε tantum , Ee semiplene probat. lni 4 casu verλ Diptitalionis , non suffcit, Testem dicere , stipulationem interuenisse, nisi etiam reserat verba alipillationis. Item super Obligatione , vclmpotheca alicuius rei. Quod quis sit, , προ-bund- i Quod res aliqua sit fis
datis. Item super eomparasione 6ιe ram ; super tenore Instrumenti deperditi , super mi astata, super δει/norarione alicuius ret. Item quando agitur de probando monem alicuius, atalem, kakrationem , confisa , detieram esse commissam in ah quo territorio , eon Graiasainitatem , dolum , 8e tandem hare- quibus omnibus casbus, etiam non interimati vesupra rationem redde re debent: usquci ad n.so.
IC vr in praecedenti eviro vis Ugm sitiat catus', in quibus Testes te- IgNentur rationem &causami cientiae adducere I ita in praesenti percurruntur
illi, in quibus iidem Testes ad id non
obligantur ex quo. Limita, non teneri, quando non interrogantur , exceptis quinq0aginta a Ttribus calibus desuper enumeratis , dc expolitis in prae eὰenti eatιιe. Et quicquid sit in illis , quae sensu intellectus percipiuntur , secus est in illis quae sunt facti, dc sensu corporis percipi pollunt l. sed s Testis deponat de re , quae simus sensu corporeo, de is iudicio inrasatis percipitur, tunc inspici debet , an praeualeat i adicium rasteste ιIus , an vero iudicium senim ιquia s praeualeat iudicium intellectus, non probat Testis , pisi ratio nem reddat i secus e contra. Quando vero de postio Vestis est adminiculata, tunc videtur probare. etiam 's sine ratione emanauerit i sed si Te stis ui sua depositione rationem reddidit, eam amphus assignare non renetur. qtiamuis interrogatus : quod shoc casu interr gatus reddat rationem nullam , de in Iasidam , non per hoc vitiatur eius dictum . si ista secunda ratio se concordabilis cum prima. Si vero Reus deponat ad pu 1 ogandam tuam innocentiam , rationem reddere non tenetur. Sim litee in Peritis , qui non tenemur reddere rationem , & causam scientiae, quando de eius scientia deponunt,nis essent electi a parte , quia tunc singularitet reddere tenentur : usque
Testes item Aeponentes super delicto, de malefeio eadente sub sensu corpo- Hreo, quando non agitur criminaliter ad poenam , rationem reddere non obligantur. Sed si quis dicat Scio , Serum O di fetidisse
175쪽
Fu dis debeat esse Ratis, e ' Causa sci-e itiis , ad hoc , mi dicti mi Testis sustineatur, in probet.
ii dicat verum esse , quod NIιus occidit Serum , tunc bene prob*x , etiam sine ratione , dum modo eius dictum 23 sit adminicularum. In Civilibus vero,
Testis rationem reddere non tenetur,
quando illam percipere non poteth per sensum cxu Poreum: : Sc id proprie contingit quando deponit de tempore I ut ruta , si dicat , Hodie summi fugia i , t si' interrogetur quomodo id sciat. non est necessidat Singulariter , dc notabiliter depo-24 nentes super numeratione pecuniae , super Ictatione , super' LI , aut Cou iraictu facio ab aliquo , siue super colo. re alicuius Rei, quia prasiumitur semper lenius Visins, redditio rationis non requiritur. Similiter quod quis Cantet
aliὸ , vel basee . se mas , vel bene , 13 quia in iis praesumitur sensus Audiuus. Item, quod res sit dulcis , vel amara; quia praesumitur sensus Gustus. Item tandem super messitis , vel duriti e ; quod si bovi, furtissi odoris ; quia subintelligitur sensus Tac Iu , vel OIoratus . vG
In probatione possessionis, licet supra,
in anteceian ι capite Oci it dictum, quod a 6 Testes non probant , ia: i. rationcm rc N II dant ; tarn i quando di unt, quod Ti- cum l. su visus, M Taiii 1 tenuat, uri possidebat talem rem , non interrogari, uota tentiatur assignare caulam scientiis , quia pol ere cadit sub sensuiti Visu, de si dicant , quod bene , aut tu te possidebat, sintclligitur de posscitione facii , idc naturali , non autem Iuris : de hac natui aliisque sensiani quo probata , dicitur probata Civilis 27 animo retinctur. Quod non procediti' quando Testis dixit , quem possidercipatiente , bc sciente Titio ; non enim talem patientiam , Scscientiam probat , ius reddat nationem: usque adnu-
de mense pice qualis csse debeat suilla Ratto ager causa scientia: de ad hoc infra scriptae
ut rationem red- Conclusiones formantur.
Prima sit quod Ratio rςddi debeat, de quod reddi debeat per sensum corpo- 29 reum , nempe Visum, Auditum d Gustum , Odoratum dc Taclum i & alio e in
modo reddata, non si bona n. k27.
Secunda, quod reddi debeat per sci sum aptum illi Rei, super qua deponituri ea oalias non valeat : quia ubi Testis deponit de iis, quae sensa visus percipiuntur ,Ra
tio reddenda est per sensum V isus, & non Auditus: de sede singulis: alias non culti.
Tertia, quod Ratio quia vidit, autie Λ tigit, videtur bona, etiam au ub , quae 3 I. Auditu, aut alio lensu percipiuntur. Alij contra. Concilia, quod procedat in Teste idiota : siccus in sagaci : scii quando percipitur per sens in multum amnem cuni ibi su V isus, M Tactus quo in re
pocrptibili per viiii sensum,potest afferri
ratio per alium;quatuo commultis Sensus Vlus accipIt unum pro alio:us Iad n.
Qu.iri .i sit quod quando .igitur depco- batione alicuius rei; Ma di plici sensu per- 3 icipiatur, tunc ratio reddi debeat per viri1- vrcs illa percipitur. Decla- , qux . rando tamen , quod in re proportionabilii , sensus Visus, de Auditus, si Testis deponat, per sensum visus, valet utique talis ratio, huc res proportionetur viri m senilii distributive, siue etiam copulative: δί hince quodsi ctis deponat Seio promisissic Titium perstipulationem , quia liaec utroque sensu percipitur sussicit hoc calii rationem reddere per solam causam Visus : si autem . res sit proportioliabilis lentiai visus. SI Aa ditus simul dubitatiue tunc sufficiat rationem reddere per sensum Auditus: sectis E contra: usque ad n.i L. Quinta.quod Testis interrogatus de ra. itione si resipondeat, tercepiseno 3 cor oris inon videtur bona ratio: sed verius est, quod sit bona', sicundum Authorem,
Zc per relatos ab con. 1qq. Sexta,
176쪽
De Opp. contra Dicta Test. in XX. 16 L
Sexta, non est bona ratio illa, quae sit 3s eiacm cum dicto; dc hinc non probat Testis dicens, cio, quia fio 3 vel Icio quia ria
Septima, sufficit rationem concludere probabiliter, ut in pluribus, dc frequenter 3 6 ac communiter accidentibus in iis, quae . directe, Se immediatis percipi non possisunt 3 secus in iis, qua per immediatum sensum corporeum perciei possunt. n. - . Octaua, quod ratio reddunda per Te stem satis sit quod reddatur implicit d. ac 37 eius depositio habeat in se caulam anne-Xam , id impi iratam, ex qua directe vel
indirecte, expresse, vel tacite conclu-dcns, bene Concludat N. Α9. Nona, sussicit quod talis ratio reddaturnatui aliter, M grosso modo non enim exi .
3 8 gitur a deste ea ratio, quae a Philosoplio, de Legista reddi posset n. Io. Decima quod in Testimonio cons- Ciet tiali, quando Testis deponit de eo, 3 9 quod in sua conscientia credit, non requi
ratur ratio per sensum corporis n.' I.
Vndecima , quod bona sit ratio Testis;
dicentis ,sio, quia sui praesens. Et licet
4o Alij contra a non recedas : Sed Amplia ι quod ubi Testis deponit assertiue aliquid factum,vel dictum praesumitur fuisse praesens, si deponat desua propria praesentia secus, si de praesentia alterius: neque hoc sussiceret, quando agaretur de probando, aliquem consensissem ue in Statutis, Legibus,& Contractibus ubi Physce requiritur Tςstium praesentia;quia tunc ratione reddere debet de auditu, M intelligentiar quare Lotabiliter dicas conclusionem pro cedere, quando minis dicat, his, quia 6i prasem: usque ad nnm. I 9. Duodecima , quod latio per Testem reddenda, potest reddi per decem praedi-
1 camenta, relata a Baldo in L selam, N. 7.nverse. isti e prismi seu t runcta u. 8. C. de Testib. latius in C cum ea am, nunν. Timerse. vlterivi prosequor, se A. extr. d. pariterque dicitur bona, quae reddi. tur Per quatuor caulas, nemph materialem,sormalem, efficientem, de finalemi usque ad n. 3 6 1. Decim terela, non esse borram, quam
3 Testis reddit dicendo sis,quia nustus d.
bitat;vel sis,quoniam omuradicunt.n. I 62. Quarta-decima. non est bona ratio
44 Testis dicentis, scio quoniam cerι- sum a quia adhuc tenetur reddere ritionem suae
Quinta- decima, bonam esse rationem 4s Testis dicentis,scio, qaiaste reperto in m
Consanguine ut. EuvLA firmatur bonam esse ratioia' nem, quando Testis interrogatus in causa scientiae dicat, scio 3masam Me - , ΑειὸI Conongaineus.& licet Alij contra, non recedas. Quinimo A mpliando, dictum Vicini praeualet aliis non vicinis praecipue quando agatur de probando habiιationem , atatem i mινι- possessionem, quem esse V serium in genere, mulae rem esse meretνiem 3 haere ised hoc casu n
cesse est, ut deponat de aliquo actu in speciem haeresim sviente i fit quod ille actus sit talis, qui de sui natura possit esse notus vicinus. item Amplia, quando agitur de probando , quem Flu hematονem esse
Non sufficeret attamen dicta ratio in iis , quae eadunt sub iudicio ruresiecti, 4 & non sub Ions. Orporis i vel quando ageremi de probando aliquem aestim, seu contractum. iactum in domo V ita- . ni , vel Gn sanguinei .seu inprobatione AEduiserj prat vel alterius particulatis istim in domo commissi i & geheraliter, quando talis ratio admittitur , ex ea non resultat probatio generalis , S conclodens , sed tantum praesumptiua rbene verum est, quod ista praesumptio, cum dicatur Iuris sussieit ad condemnandum , donec aliud probraui r usque ad nai 89. Et illativh ex probatione Testium reddentium rationem, qaia Heinus seu Gn- 4 gyanguineas a non potest poena ordinaria imponi eoqiae magis in Criminalibus. Imo sententia ex tali ratione lata , tam quam in praesumptionibus fundata . nunquam transit in iudicatum;nee ex istis desertur linament m in supplementum,quia Regula procedit . quando viemus, seu Coniunctus deponit de aau successivo, fi frequentato I secus si super momenta neo. vel super eo, quod oeulos vicini laia 49tere potest , seu in illis, quae communiter illis non innotescunt : quare non conclu-o 3 dunt,
177쪽
Aunt, nisi in communiter accidentibus, flea lore prete sumptis ; secus in aliis r ex quo bene v:ilent ad probandum quid in genere , non quid in specie: ac omni casu , quo dicha tatio admittitur vicinitas, Bc coniunctio probanda est per duos Testes nee eo sussciat assertio vicinitatis coniuncti nis, nisi quando essent duo Testes, qui se inuicem retarent i & nominarent ad inuicem pro vicinis,de Coniunctis:vsque ad n . Eo 6.
Similiter inductus super articulo vertistaris, si deponat de fama , de non de veritate, non dicitur deponere extra articulos: sed e contra, inductiis superfam, .non vllis let, si deponat super meruis t. secti, relicta fama. Inductus super Mutuo, non dicitur deponere extra articulos, si ultra mutuum dicat, quod Creditor fecit pactu ni de non petendo. Et tandem quando articuli non sunt perfecti, M plene compositi, si Testis deponat factum non pctsecte in articulis explicatum, non dicitur deponere extra
EX QUAEST. LXXI. Oppositio XXIV.
ARGUMENTV M. Pe fide, γ probatione Testium, depo
nens extra Articulas , nihil probat r quamuis sit inductus super uno Atticulo , si examinetur super alio, si
super illo speciali iurauit dicere verita tem ; vel id , super quo Examinatur, nihil faciat, vel pertineat ad contenta indicto articulo. Extende. quia nec etiam probet non interrogatus Respondens : Se illative, quod inductus super Marao, nisi de numeratione pecuniae deponat i vel inductus super possione . nisi de proprietate dicat, non probet. nisi iuras et veritatem dicere super tota causa, Ac proprietas atticularetur , seu ex proprietate possessio ad minicularetur: secus e contra. Ex quo deponens falsum extra articulos. non dicitur Periurus , nisi iurasset veritatem dicere super tota causa: quod praesumitur, si simpliciter iurasset: usque ad n i 8. verum, quando Testis' deponit extra articulos, sed siquo do tamen facit lepertinet ad causam, seu esset de connexis, dependentibus, se accessotiis ad atticulos,
talis Testis iis . pia distinguendo probat:
secus quando Iuramentum non reicuaret, nee depositio valeret, nisi potrigeremi ad dependentia, connexa, 8c accessoria: vel quando licet extra articulos conferret ad declarationem eorum , quae in articulo continentur. Simile est; quando intelligens vel ba articuli antequam illis respon-
duat, declaret quomodo ipse intelligat, flequomodo intelligat verba sua: per Regulam , quod vis deelarat, nisil extraneum
EX QUAEST. LXXI. Oppositio XXV.
Pe sile , probatione Tolium, non
cognoscentium Litieuntes, contrahemtes , vel Notarium.
E s T E s non eognoscentes Liti-αὶ gantes . nihil probant i praeci E in Criminalibus, in quibuς necessario cognosccie debent eum, quem deliquisse dicunt. A mplia, quod etiam debeant esse noti Iudici in Criminalibus: ac singularitet in solutione debiti per Iuramentum contracti, non debent esse traseuntes , εί ignoti. Quod si dicant noti cognos mPaites litigantes, sed bene cognoscerent 9 si uidetent. debent ipse Partes ciciem Testibus exhibeti in vestibus consuetis, ita quod illis noti ingeratur difficultas recognoscendi. in illi umentis vero , luce Aliqui dicant Testes non debere cognoscere Contrahentes , hoc est intelligendum per prius, si agamus de Iure a quia in f ν-xι, praecipia in Ciuitatibus reci-pauntur in In ruisensis . quamuis nec prius, nec postea de Contrahentibus no- i otitiam habeanti In Isaeissariis pariter Testes cognoscete debent Haeredem , sed non tamen Defunctum. Idem in Instrumento celebrato in scriptis per Impertiam liter aram , in quo Testes debent cogno scere Contrahentes. s scriptura tit nomine Imperιιi , describere ignorantis: sed si Tabellio interueniat, non est necesse ut a ficognoscat. In Apocha, seu alia scriptura priuata, idebent etiam Testes cognoscere Contrahentest eoque magis in Testa mentis debent Ae cognoscere, Ac intelligere Testatorem , in actu ipsius Testamcnti,
178쪽
nenti. ncin autem per prius , nisi adsit statutum in contrarium, prout est Bono-D ix. iudex antem, & Norariuk, non est necesse . quod cognoscatit Contrahentes, seu Litigantes, nisi in instrumentis Notarius scriberet certam qualitatem πι-stium a puta, quod fuerint idonei, vel possideant in honis, &e. Alij contra: praeci puh ev fitilia Pij IV. in ordine Tq. quae tamen, si bene intelligatur, non necessItaliae, sed ad bene esse disponit. Quando vero Testes cognoscere debent Litigan. tes , non omnes tenentur cognoscere, sed tantum eos, de quorum dicto, vel facta deponunt a & ideo quando de personali actione agitur 3 secus, si de reali. Sufficit
quandocunque i ut cognoscant tempore quo deponunt per nomen, pronomen, personam,licet tempore actus non cogniuerint nisi personam; & E contra Litigan- res non tenentur cognoscere Testes: usque ad num.6 .
ARGUMENΤv M. Testes examinati Parte nou citata, quid, o quantum probent generaliter, re prasertim in ciuilibus causis.
solentia Aduersa ij, vel si periculum in mora: de hac materia vide infra, hae -- ,em p. a 'ionei seq. 6. 4 Extende. quod citatio requiratur no--h in receptione, Sc examine Testium, siachetiam in admissione, de productione articulorum, etiam in causis ubi agatur Iuris solemnitate non seruata, in bummariis , in Causis Mercatorum, ubi pro editur de bono te aequo, Manu R egia, sola facti veritate inspecta, vel ubi ludex habeat quodlibet liberum, dc absolutum aris bitrium. Et in examine, bc receptione 3Τestium nedum requiritur dicta citatio, verum etiam ii Pars ci ara comparere non potuerit ex iusto impedimento, talis
nunc ingredimur cum aut bore , oppositiones contra examen Testium , quod Testes sint examinati , Pario non citata ex quo Regula firmissima re manet quod non probent, quamuis reci plantur ante litem contestatam, εe ad perpetuam Rci memoriam , quo casu citatio esse debet personalis, si agatur de magno praeiudicio, vel si examinentur ad effectum publicandi eorum dicta; secus quando timeatur de corum morte. vel absentia diuturna, tunc enim, citationem addo mum sufficere, plerique voluerunt : imbnec citationem requirit, quando timeatur
179쪽
receptio erit nulla, M si lis fuerit contestita cum Procuratore,& non cum Domino, Procurator erit citandus, non autem Dominus : requiritur enim ista citatio, etiam
quod Telles producantur in dilatione concessa ad Partis iustantiam, nisi esset praefixa certa dies ad producendum Te
stes, vel producerentur ita vit una die te
mini, vel Pars csici citata ad videndum iurare Testes singulis dicbus, de horis. Regula procedit, etiam in Iudice dele- η gato, cui simpliciter sit commissa examinatio Tellium, nec non in dictorum T stium publicatione, quamuis causa tractaretur coram Principc, in tantum vi Testes examinati Panc non citata Mihil probent, licet sint mille, etiam ad fauorem non citati ; nec conualidentur ex eo, quod fuerint cxaminati cum interrogatoriis ipsius
Partis. Sed quia hic articulus est dubius Author firmat, illa casu, Tettium depositionem valere coram Iudice, cuius a bitrio commissa est causa.
Excipi utitur a Regula plurcs casus, de I signantur quando periculum est in moras quando agitur contra Debitorem suspectunt de fuga ; vel quando est timor mortis , se i absentiae ; verum si Testes super-
uiuant i cmpore comparitionis Partis, Eclitis contestandae corum dictum evanescit, nec faciunt probationem , sed tantum fumum ad habendas remissorias ad partes, vin Tellcs rc periuntur, pro illorum exa-6 minc i ite faciendo. Timor autem mortis, vel absentiae debet esse talis , ut rationabiliter sequi p&xtendatur, si Pars antea citaretur , vcl lis contestaretur. Quando vero
timetur potentia Aduersarij, ad hoc non si illicit sola, nisi iungatur timori absentiae, vel mortis: Et licet dicant aliqui talem citationem non requiri, quando Testi nihil opponi posset, hoc tamen durum est, nec
Aut hora placet: vsque adn. IlNon requiritur citatio quando recipiuntur informationes super habilitate vel
T inhabilitate alicuius perionae, ad aliquam dignitatem promouendae. Quod intelligeantc promotionem secus, si postea ageretur ad eundem dignitate priuandum. Non requiritur ita longinquis partibus ab - . sente Parte, ut puta, in probando naufragio in mari, furto in nemore, bc similibus; dummodo tales probationes sic receptae, exhibeantur infra annum , dc agatur de damno vitando I ut in Mercatoribus, qui in itinere fuerunt spoliati ; vel in mari naufragium passi. Item quando ageretur
de probatione Consuetudinis a Populo eiusdem Civitatis introducta ,si talis Consuetudo recipiat litis ordinem, non causae decisionem: dc dummodo Consuetudo sit
notoria. Idem quando agitur coram ludi ce procedente inspecta aequitate natuIali, vel valente iudicare secundum suam Co scientiam, vel sine causae cognitione, vicit Arbitrator. Idem in probatione mot- I Otis, nili agatur in causa Criminali, sed tamen quandocunque non potest procedi ad sententiam distinitivam. Idem quando Testis reproducitur ad declarandum eius dictum , sed de hoc dubitat Auclior, nec I I. admittit, quia lichi in hoc Teste non requiratur Iuramentum, attameu sne interrogatoriis declaratio alterati potest. Et Izlicct. quando examinatur Mulier egregiam cius domo, dicatit multi non requiri, Contrarium est verius: usque ad m7o.
Non requiritur adhuc: quando Testis
deponit verisimilia coram Iudice procedente sola veritare insecta , nec in causa θοών , aut ubi Alo, seu Consuetudiise hoc esset introductum: Verum iste stylus, MConsuetudo est abusiva. 5c non tenenda in causa Criminali, ubi praelertim de vita hominis agitur. Possunt Testes ludici li-
centiam impartiri recipiendi Testes sine citatione, seu ipsis non citatis, nec sunt citandi quando adsunt in receptione lu- ramentoruin Testium : quinimo susscit pro citatione, iudicis monitio, de Pars citatia si sit Contumax, adhuc examinatur: quini ino sufficit citatio ad Domum, quaesit unica, ncc trina, dc peremptoria requiritur : Ec demum non requiritur in actu depositionis Tellium. sed in actu Iuramenti. Alij contra: usque ad n. 8 3. Verum haec citatio ad videndum iurari Testes, de ad examini interessendiim, in. y Stata Serenissimi Magni Ducis Domini mei non practicatur, sed tantlim productis articulis Pars citatur ad dandum i terrogatoria, εc postea absque alia est tione Teshcs examinantur per Iudicem nullo adhibito interprete.
Testes Parte non citata cru intum proue nris causa Criminali.
minali, Panc non citata, nec pro Isibant,
180쪽
hant, nec ullum faciunt indicium i quinimo citatio etiam requiritur quando Testes repetuntur in tortura, seu quando inscrtur pro validitate testimonij. Non ta-diacia intelligas quando proceditur contra contumacem, seu per inquisitionem exi 7 ossicio. Et quicquid Alij dicant hoc unum est vertim, quod Testes pro informatione Curiae examinati Reo praesente nihil pro-
. bant. Diti eo citato confrontentur , scurepetantur. Similitet quando Iudex sumit Is in imationes super nouνio facti permanentis vel super fama, ad hoc ut ex ea possit Grinati inquisito, talis citatio noni uicitur. Ex cnde ad crimen Haeresis,
Lasae Maiestatis . Assa iiiiij. Probant.
a' etiam Testes mortui antea examinati absque citatione, quia mors habet vim Iuramenti: citatio, 3e Iuramentuna aequi. parantur , de ideo mortui. antea examinati inter alios, iaciunt semi-plenam pro
bat: nem contra Tertium non citatum.
ao Alaj contra. Suffciunt generaliter ad carturam , ad recipiendum inserinationes, sed Reo ea pici debi ni repeti, ut probcm:& quando sumus in aliquo casu, vel dc- licto , ad cuius probationem non ruquiratur plena probatio, sed suificiant ex Sιa- ινιι argumenta, 3e praesumptiones, cita-tro pariter non requiritur. Alsi contra, de Drsan verius: vsque ad n. 39. Confrontatio ad faciem Rei, habet et I vim citationis: est enim in iudicis arbitrio consistatare, vel repete ter sed quando habetur animus torquendi, talis confrontatio debet esse sicca, hoc est tangens deli. cium principaliter , non autem qualitates. ω circumstantias ;ad hoc ut possit vidi, si Reus tortus confitendo dicat, non dicat veritatem & sic si se consermet cum qualitatibus descriptis. Generaliter quana a dociliaque potest fieri consioniatio: sed si ea non obstante, Reus instet pro repeti .pone super eius interrogato itis, hoc non
est donegandii, nisi si sagax sed Rulficii ,
ω ignorans adeo ut per se ipsum Interrogatoria nesciuit facere. aut tibi reseruauit. In cofrontatione illa dare se dicit Auιδον seruari in V rbe, licet de jura Ummuni in
abstinae repetitio fieti possit, de debeat:
usque ad n. 49. Quando Reus habuit Testes pro rite, a 3 & recte examinatis, tune derectus citationis eorum dicta non infringit: de licet hocptacticetur in Statu Ecclesiae, in V rbe tamen Contrarium seruatur. Singulariter adhue si Testes habiti fuerint pro rite flerecte examinatis, potest Reus illos repetere cum tuis interrogatoriis; praesertim shoe sibi reseruasset: quae Declaratio pasi a sim& indistincte admittitur ubicunque; Quidquid Alii contra sentiant. Non tamen sufficit, Iudicem habere Testes pro rite de recte examinatis nisi Reus expressὰ eos habuerit, imo in dicta declaratione
datur pcenitetia re integra. 5c ante habitas copias, nec censetur sublata nullitas, iurisdictionis defectu. Vetum in pluribus asHocis adesis potest Consuetudo . seu sylus, quod Iudex possit decernere copias, habitis Testibus pro rite Ad recte examinatis, Acita pra catur me sciente in tota Hetruria sub ditione Serenissimi Magni Ducis cui glorior ex natura, de voluntate subditus esto.
isti, rogatoriis a Parte datis exam nasus probet, vel non. P p o N i T v R 17. quod Testes liruti sint examinati Me Interrogasorsis: in qua oppositione matur Regula, Te
stes examinatos ab una Parte poste altera Patre interrogati de super praedictis inte rogatoriis omnino examinari a alias non probarer quin imo iudex non examinans super praedictis, tenetur parti ad damna, de intei esse i Se quando sic interrogatur, Pars debet esse praesens. ad cfectum melius quaerendi c1rcumstantias facti: Copia vero interrogatoriorum dari non debet: de id procedit in quo linque Iudicio. T sses vero interrogati pollunt non solum supcr principaliter contentis, in articulis, sed etiam super illorum circums antiis , nec non de loco, δί tempore i non tamcnpollunt intcrrogari de qualitate t cmporis, puta, an iuelit nubilum, vel serenum,m si testia esset alias suspectus. Postunt etiam interrogati de credulitate . dc certiqudine , in cursu examinis, non autem in fine, ne inducatur contrarietas Et licet testis non possit intetrogari de sua turpitudine. hoc tamen seri pollet, quando ista esset occulta. Item interrogari possunt in causa scientiae, de ad diffinitio . nem illius rei , super qua deponunt 3 sed