장음표시 사용
101쪽
Hine clarioν erit idea, quo pluribus sensibus , o adtentius rem examinamus. I lam plures sensus , o major contemrio mentis plura in obiecto distinguunt. E. g. Sacharum &m interdum colore, ac figura arte facta sunt prorsus similia. Quod si alterutrum vi se, odoratu, tactu non possum distinguere ; revoco ad gustatum , qui discernit, quale sit.
Hinc obscur or re t idea, quo tingulatus objectum suum repraefentet , ut ab aliis nequeat secem. . E. g. Cum decem homines seorsum loluentes audis , percipis quidem clare singulorum vocem. Quod si omnes una voce conclament ; etsi clare unam illam vocem percipias , quod eam ab alio clamore secemis ; tamen alteram ab altera vocem singulorum non distinguis . En cognitio obscura . Et Suo magis a te recedent, eo obscurior erit cognitio.
Hine Uea elara si tum clariori eo aretur, es obscura d
Nulla idea in hae vita dici potest omnino clara: clarior eniti haberi potest', & fortasse alius habet . Quod memoria
tenere oportet, ne putemus omnia, quae nos ignoramuῖ , vel obscure cognoscimus , igporare etiam alios: aut iis tam esse obscura, quam nobis.
uine elar;tas Hearum, sensu vulgato , praetre repraesent risnem objecti, duo complectitur e o memoriam visam primae Mea ; o iudicium , quo comparo eam cum aliis , vel etiam sertim ipsa sub aliis circumstantiis . Obscuritas e contrario. Si enim vel memoriam primae ideae, vel iudicium comparans tollas, numquam dignosces, an sint clarae, an obscu-yae . Quod ex dictish est manifestum . De
102쪽
a I. De idea Di incta, o Confusa.
Verum etiamsi rem aliquam ab aliis facile distinguam, eUenit aliquando, ut notaS Omnes, qua ' rem a ceteris sece nunt , sigillatim enumerare valeam ; aliquando non item . Primo casu, idea clara est diuinctae secundo, confusa. . E. g. Ducat me amicus ad musteum , & os ensis numismatibus Caesarum, quaerat a me, qualis sit imago Neronis. Si lineamenta Neronis ita memoria teneo, ut amico ea
describere possim ; saltim sine priesidio inscriptionis ejus imaginem ab aliis imaginibus facile distinguam ; habeo ideam claram, & d inflam Neronis, Item si interrogatus, quid sit horologium, dico, esse fabricationem, quae planispherium habet, in quo duodecim horae inscriptae sunt; & quae ope stili, vel mallei , qui pulsat aes sonorum , horas declarat ; habeo ideam claram, & diuinflam horologii.
a. Contra si videns pecudem longe ambulantem , eam discerno ab homine , equo, bove ; sed non a cane , Vulpe, capra; habeo ideam claram, non tamen diuinctam , sed confusam pecudis: quia non possum indicia proferre, per quae ab Ultimis secernatur . Item si videns magnetem ferrum ad se trahere, ex hac nota secerno magnetem ab aliis lapidibus , scd nequeo sigillatim numerare ceteras notas omnes , qua magnetem ab aliis lapidibus sejungunt; habeo ideam claram, sed confusam magnetis: quia habeo ideam confusam notarum omnium, quae magnetem ab aliis distinguunt. Igitur Ilus exprimit idea disincia, quam clara : & r ese idea clara dividitur in distinctam, & confusam. Utraque tamen alios & alios gradus recipit.
ne, quae ideae per sensus comparantur, tametsi clara , plerumque funt confusae. Nam res , quae exstant , plurimis adiunctis omantur rsensu; autem t in multa, & implicita repraesentantes, non e
103쪽
hibent sigillatim notas omnes, quae rem distinguunt ab aliis: proinde ejusinodi ideae sunt confusae. I
Hine s voce nequis eum altero bene comparato, o quisnguam tuam pulcre calleat, communicare notiones , quas habes ; icito te habere ideam confusam. Nam si haberes ideam claram notarum, quae rem ab aliis Demunt ; eas enumerare posses , & alteri ordine narrare amare si non enumeras, non habes: id est, tua idea est con-iusa a
III. De ideo Completa, o Incompleta.
Iam notas omnes seu characteres alleuius rei numerans, vel eas percenseo, quae rem ab aliis in omni eventu, & loco,& tempore secemunt ; vel secus. Priori modo, - haec idea diastincta dicitur completa : posteriori modo, incompleta . I. E. g. Cum dico corpus esse rem , quae habet tres diamensiones, longitudinem, latitudinem , altitudinem; in curus locum aliud corpus induci non potest , ita ut maneant ambo simul; quodque moveri potest & quiescere; haec adiuncta corpus ab omni rete, quod non est corpus, secemunt; idque in omni eventu, & loco, & tempore. Quare haec notio est distinesa , & completa. Quod si dicerem , corpus esse γ rem, quae exsistit, & apta est moveri, & quiescere: hi ch racteres non distinguerenr corpus ab omni re omni tempore,& loco. Nam mens & ipsa exsistit: tum movexur, & su sistit eum corpore. a. Si dico, fluvium esse aquam , quae alveo continetur, ac pondere suo ruit, & ad mare tendit; habeo ideam diui fiam, & completam Fluvii. Item si dico , homo est vivens, quod loquitur , intelligit , ratiocinatur , & omnino libere operatur ; haec idea est diuincta , & completa . Pone num me rem expedire hoc modo: Fluvium esse aquam turbidam,
I Errores, qui ex Sensibus noscuntur , habes L n
104쪽
vixerit incompleta: nam & lacus pisces It et occurrunt belluae, quae erectae im
in Alco , wnem esse Corpus, quod lucem , & ines, , & habet Vim tricendendi, ac conterendi li-esorum s distincte percensere notas omnes lucisi , ω-MR Ahi,ntiae .ncendendi, rere i tigna , quibus ab aliis - ιor 'Tyste minxtur; hoc est, si habeo ideam distinctam VPI Aim iniunctorum , haec noti est si quata et propte smin 'πα. EA:tur partes omnes , quae in tali obiecto i ς' oestant . Sin autem Peculiares .characteres illarum WV I, omnium enumerare singulatim non possum I cogntia
' sed haee etiam suos gradus hinent : ut singulae notae sIta, pauciores ideas distinctas continent.
e sis possumus AEdst irem ideas adaquatas OmnIum rem' ' L. cimus ideam distinctam adiunctorum Non enim isaeuue res constat et nam lenius non
105쪽
innia perspicue exhibent. Immo vel hoc nomine paucissimae ideae adaequatae eomparari possunt in hac vita ; ut recte hoe loco monet Wolfius . . .
mine facile evenire potest , ut nostra Hex adaequata Fae inadaequata ; completa fiat incompleta i distincta fiat consu-sa; clara fiat obscura . . Nempe si e memoria deleantur notae , ex quibM tales dicebantur: quod saepissime evenit. Nam potior idearum Iars, de quibus & in vitae usu, & in ipsis disciplinis iudicam, stat valde complexae , & plures partes habent , quas nc .nisi memoria felicissima , & summa contentione mentis, men- ei ipsi rursum praesentes facere possumus . Propterea in ad quirendis, & aestimandis ideis , memoria, & contentio mentis Primas panes habent.
IIII. De ideis referendo ad objeEia, R e. de ideis Substantiae ,
Adiunctorum, Relationum .ET de modo repraesentandi hucusque . Iam si res ipsas consideramus, sine labore intelligemus, ideas omnes ad tres veluti classes posse revocari , Substantiam , Adiuncta , Relationes. i Nam i) Arsoteles refert omnia , quae sunt , is decem classes , quas Categorias vocat, alii Praedicamenta . Una es Substantiae, seu rei, quae per se exuere potes e alia Accidentium, seu earum rerum, quae per se ese non putant . In prima cla se SUBSTANTIAE, duas numerat. a. QUANTITAS vel di- sereta, ut numai: vel continua, eaque vel permanens At mmpus, Uet successiva ut motus. 3. QUALITAS: vel animi ,' ut facultates ipsius, virtutes , scientiae, artes vel corporis , titi durities, calor &c. q. RELATlo: qua una res ad aliam cognoscendam ducite de qua infra nos. 3. ACTlo : vel quae in si gente, up amor, cognitio ἱ vel quae in alio recipitur , ut
106쪽
Q Πnoscimus , vel a singulis adiunctis yim d- , - ici vocamus Abuantiam e vel sunt stolisae e ς , M ti Q vocamus accidentia, seu modosa
iijuste I in eis in V I est aIiquid, quod ad aliud fingitur
ο-SMO et contraria actioni, ut calefieri. 7. UBI ellei ctio. β' Romae, His domi, esse ruri. 8. TEMPUS:
accurrerius , quam ille fecit, . explanais in quo multi frint, Vocant ,
d Elisssei BMNς -merum , in quo νω. S VR N hicum quodque veluti temerarium in Phi- Dogm eicit in dubium vocare . Nugae t nam nihil Iolas, ' isomenclatura , grai osendit, quo nom e .is, entia nominaverit c re autem υera inepta dia enim multa. I. Eris, in Substantiam ,
eidem δ' - olfituum , cognitio, Volitio , sensio er 'His re deberet , quo ι- fecit . I. Vacuum g ui nihil cogites , tam re it , qu m substantia : il le
β ' AII ct νMisantia habet . Nam refert longitudinem
Vo Io horidus ad Quantitatem ', demiae oblecta curroni et1 ' Divitii Qualitas. Ut alia huius generas sa que inaniit I nisi;is s. inerunt timini sne anticipati gitia omittom qTisai, Lytie enarratores legenti, qui tam mire ne rem expm 'υ toreueni, tam varias, tamque incredi ia
107쪽
quadrata potest exsistere : nam fieri podist rotundum , vel
triangulare: & id nos vocamus substantiam. Contra quadraia sura, & rotunditas a nullo corpore esie potest , aut considerari separata . sed est aliquid , quod adiungitur corpori seu substantiae, & crius gratia ipsa dicitur vel quadrata, vel rotunda. Id autem vocamus accιdens, seu modum substantiae . Quod si quadraturam concipio ut modum proprium corporis, necessario me ducit in cognitionem corporis et & id vocatur relatio .
Iria Subsantiarum. Ex dictis proximo capite fit manifestum, non habere nos ideam claram & distinctam substantiae , sed valde obscuram . Nam ideae , quas habemus , singularum substantiarum sensu
adquiruntur . At sensus adtingunt tantum modos , qui su stantiam omant , substantiae vero naturam non item . Pr pterea substantia ab aliis rebus nequit clare seiungi. E. g. Ferrum offert nobis ideam corporis cinericii col
Tis, gravis, duri , quod malleo tundi & extendi potest , &non nisi magno atque adssiduo igne funditur e quod rubigine consumitur, & a magnete trah; tur, & omnino est accomm datum ad corpora secanda . Nihil praeterea scimus : i) &quamquam conemur ferri naturam penitus cognoscere , nihil efficimus. Verum haec idea nihil aviud repraesentat, nisi m dos ferri . Quis enim audeat dicere , aliud se , praeter ista , in ferro reperire Ergo idea ferri, quam habemus, est composita ex ideis adiunctorum omnium. Quia tamen certo scimus, adjuncta illa posse mutari, e. g. figuram quadratam in rotundam tum colorem , si ferrum vel expoliamus , vel aeri exponamus ;Item fieri durius, & dividendis lignis accommodatiuῖ , quin ipsa natura ferri mutetur; colligimus , praeter adjuncta , & Proprietates , aliud in ferro esse , quod nos vocamus subie- r Alias Ferri proprietates Chemiae praemio exploratas h rint Philosophie vide me am. Chemia P. I. p. m. 39. Sed ne hi quidem ulli modo naturam feni aperiunt.
108쪽
- - - Q id vexo illud sit, & in quo ab aliis
si eruitsis, ne, e ut rarἐ- , ut recte monet LockiM , est Ιiape Π Tom fatoeri volumus , prorsus incognitae , iὸEa in ' Is : Rriam tamen inepti quidam pro idea nec piῆψ61,i km LMm Cessan t , sin liberaliter cum iis rei notae oin YM Qi Dbs urillime , quam nos fingia agere Meth 2 se itλ dicam, accidentium. Idea vero singu-mus eω , μ' eo, et , ut ferri , & luni , est idea composital 'mis Aesere omnium z cui iungimus ideam obscu- .i ideis pyψῖ' -- rei nobis inCognitae, quam nos cogitamus issimam 8'in' --.1 aetates . QMod significat , nullam nisi o hibere ηδ ritiere ideam substantiae. de Iitterae nihil aiunt praeterea , nisii esse sub QR' res ocis, e.g. animoS humanos, & angelos di quid stulti ' φ okinicanti usque adeo ut ne ipsi quidem The vero Θ ' bri et ea verba usurpaverint ι .
ino uinoa philosoPhari ur , qui censent, ex iis , quas λ --rietatibus naturam reI plane cognoscL. Nam cogo 'IIIta proprietates noscamus , . pro Certo adfirmare etsi ' Priodis luperesse proPrietates, quae nobiS cognia non -- ' Quare ex proprietaribus , quas novimus , restae ' Ἐς seiungere possum & qu plures proprietates alim δ' ' minis ad cogri itionem naturae accedimus :
M idaequata essentiae seu naturae perceptione .gis, a II Ideae Adiunctorum seu Nodorum .
. Ideae vem earum rerum , quae sutilantiam ornant, &a.. I: seu accident a, seu adfunita nominantur ,
109쪽
adhaerent, & sne ea omnino esse non possunt e ut cumstas baculi, albitudo talis. Quoniam vero substantiae sunt dupliciter, corporeae , Sc non corporeae seu spirituales , etiam modi Physici duplicis generis sunt. Μodi substantiae corporeae sunt , figura , motis, ceteri: spiritualis sunt, cognitio, appetitio , dolor, voluptas ,
2. Extemi modi, qui & Morales nominantur, sunt, qui non ipsi substantiae adhaerent , sed a nobis concipiuntur quasi essent in subffantia: ut cum dicimus, ese rem volitam , vi odio habitam. Hi translate appellantur modi substantiae et quia potius sunt adfectiones animi nostri , quam extemae rei , cui tria buuntur . Vocantur autem morales , propterea quod ex hominum moribus , & communi consensu hujuscemodi appellationes sumuntur . e. g. Cum homo agit aliquid secundum legem, aut communem hominum existimationem, hae actiones vocantur iusae & bonae : secus , vocantur mala & υι- ii a.
3. Est aliud genus modorum , qui , etsi respiciendo ad rem, cui iunguntur , sint accidentia , re ipsa sunt substantiae . e. g. Vestitus est accidens , si eum refero ad corpus meum : reapse vero est substantia, quia potest esse sine su jecto corpore. Eodem modo lux, & alia hujusmodi. Modi autem vel sunt se lices, vel compositi . Simplices sunt plures ex Physicis. Compositi sunt aliqui Physici, &omnes Morales.
Iam cum rem aliquam ita considero , ut ellis consid ratio ad alterius considerationem necessario me ducat , den minatio, quae id exprimit, & obiecto tribuitur, ac ei veluti adhaerere fingitur, vocatur relatio. E.g. Cum cognosco Petrum ut in se est , haec dicitur idea Petri. Sin autem eum mente refero ad patrem, & animadverto , Petrum esse filium Paulli ; hoc nomen filius estresatum: denominatio filii, quae Petro adhaerere fingitur, est
110쪽
PQ 1P1t, Petrum esse filium Paulli'
Hinc relatio inii -' SUR Ira, quae creetur, & in ob
'''ε1a .iaere, Exemplo faci Ie demonstratur . Cogita Pauli hin MPetinxo, Dζstiens illum esse generantem: nihil videa si aenm patrem , nRRς Fi m Voces. Cogita nunc actionem, Pinlius Reou,t Petrum iam caussam habes cur illum '', hisne mente referas , & hRNC Rctionem mentis referentis clares VOC ulo poter, quod plures ideas fgnificat , nempo; antis uirum Quid, quaeso , . Paullus generans novi r . αμ accepit cur feratur ad filium Z nihil omnino , sed est;ὸem Tut antei: immo actio illa generandi , quae caussam. eferendi dedit, moduS erat , qui amplius non est . Itaque tori ills a Se ipso refertur: sed mens nostra est, quae refers, fingit, ideam illam compleNam , & illud nomen patris haerere Paulla, filii vero Petro . Vere ille quidem dicitur
Pater, quia vere fiat generanSt at non se ipso vere refert tia filium , sed ' confictione quadam Logica . Hanc autem con- fictam adhaesitationem ad Objectum Vocant Scholastici den istinationem , & relanionem nomen , & ideam non item. M tae nugae: nam illa adhaesitatio est commentum , & solum nomen , ac idea comple a est retitio . Tolle mentem omnem referentem, tolle nomina rei ta , relationes omnes sustuleaeis o. Quod tironem moΠιxum Volumus , ne decipiatur r