장음표시 사용
121쪽
revocant ad mentem, eamque significant ; ut fumus significatonem. Haec vocantur signa naturalia . Alia vero ab hominum arbitrio habent, ut rem significent: e. g. ramns in caupona vinum significat: laurea in capite hominis, triumphum. Vocantur haec signa arbitraria. Praeterea idem signum plures res diverso modo signifi- care potest. Nam ramus olivae natura fgnificat & pomum ,
& arborem: tamen in porta cauponae ex constitutione hominum significat etiam minum. Deinde idem nomen & fgno , N. rei significatae tribui potest: e. g. imago Joannis V quae in nummis aureis fingi solet, vocatur Joannes VI. Hinc fit manifestum, voces e se signa arbitraria rerum, ad quas significandas constitutae sint. Id manifesto conficitur ex linguarum, quae in orbe terrae sunt, varietate. Voces enim , quae Lusitanis aliquid signita cant, Gallis & Germanis vel nihil significant, vel aliud diversum. Immo in eodem regno, provincia , & urbe, voces aliud & aliud pro lubitu hominum declarant. Sunt voces , quae , si proprie accipiantur , verecunde dicontur : quae ab aliis prolatae , vel alia occasione obscenesonant. I Sunt, quae in ulu sunt apud plebem , quas p liti homines & urbani non intelligunt. Sunt, quae Aulicis , quae Philosophis, quae Poetis , quae aliis disciplinarum pro fessoribuq familiares sunt , quas , qui illa munera non tractant , vix percipiunt . Si tabernas, si officinas quasqur curiose percurras , audies Vocabula , quae, ut linguae Vernac Iar peritus sis ; vel numquam audisti , vel aliud significare existimasti . Si vetera monumenta tuae linguae legas, Vocabula offendes, quae jam obsoleta sunt, & fortasse non intelliges. Adeo verum est , vocum significationem ab hominum constitutione pendere. II. Hine voces sunt etiam signa arbitraria percept7onum , quae ipsis rebus respondent. E. g. Mater coram infante pronunciang Vocem feles , digitum frequenter intendit in felem . Puellus initio non nisi ideam vocis habet : adsuetus tamen vocem non audire ,
I LG. Cicere, epist. Famil. ViX. epist. 12. ad Paetum,
122쪽
quin simul felem adspiciat , ita in memoria coniunguntur idea vocis, & idea selis, ut una audita alia statim objiciatur; idque tam velociter , ut i videatur habere se ideam felis tantum , non Vocis . Procedente aetate , & cum puer iam in telligit, quid sit cognitio ; audiens Vocem feles, non solum cognoscit selem , sed etiam cognoscit , eum , qui profert , liabere ideam selis. Itaque audita voce feles , triplex idea animo obversature idea soni , secemo etenim illum sonum ab alio : ideafelis, intelligo enim de fele esse sermonem: & idea notionis, quam habet ille, qui loquitur ; nam certo scio , eum, qui mecum loquitur , habere ideam fetis . Haec tria vox quaelibet significat . Quoniam vero de sele praesertim est se mo , & hunc praecipue volumus significare , iccirco per errorem existimamus, hanc vocem feles significare selem dun
Eodem modo cum linguam peregrinam addiscimus evenit . 'Nam praeceptor docet , vocem donna Italis significare vocem mulier : idque memoriae mandatur , & veluti quodam nexu hae ideae copulantur . Hinc audita voce do a
prauer ideam' soni ) sfarim objicitur idea vocis mulier edeinde objicitur idea rei seniscatae , nempe mulieris et tertio loco occurrit idea notiovis, quam habet , qui vocem edit . Ergo quatuor ideae occurrunt menti . Quod evidens fit in iis, qui peregrinum idioma nondum arripuerunt : hi enim plane cognoscunt, se has quatuor ideas habere . Quia tamen finis est , rem tantum cum aliis communicare; ideo reliqua non curamus , tantum dicimus , audita voce donna, ipsam mulierem significari. Quod si pro vocibus scriptura utimur ad res significandas , eadem idearum series obversatur menti . Constituerunt Itali , his litteris d, o, n, n, a, notare sonum , quem edimus , cum dicimus donna . Itaque cognitis litteris Ordine positis , primum occurrit menti idea complexa litterarum : id est , quinque ideae litterarum : deinde obversatur idea vocis donna , cujus loco scriptura illa utimur erum idea occurrit ipsius mulieris r postremo objicitur idea notionis , quam habuit ille , qui vocem scripst . Cum tamen praecipuus scripturae, ut vocum , finis sit, rem signim sare i propterea per imprudentiam existimamus , scriptura
123쪽
unum tantum significari : quamvis , si rem curiosiua exploramus, multo plura menti nostrae ictu oculi objiciamur. Scriptura igitur, ut vox , & rerum , & idearum a Lirarium signum est , idque vel scriptura constet characteribus communibus , vel .hieroglyphicis & figuris : iqui moeterat Aegyptiorum , ut etiam nunc Romae videmus in Ob
liscis, qui hoc characterum genere depicti sunt. III. Hinc voces idem de scriptura dicendum est fronsolum iunt signa rerum , oe perceptionum , ad quas demo frandas ἐυι utae funi ; sed etiam aliarum rerum , quae ex more gentis , O linguae cum illis funt coniuncta e quae plerumque sunt adfectus animi. E. g. Haec vox mentiris , si proprie accipiatur , nihil aliud significat , quam aliud sentis , aliud dicis . Adtamen homines huic voci ideam alligarunt hominis prae se eoni
mnentis eum , cum quo loquitur , eumque contumelia ad ῖ-
cientas. Quae secundaria significatio nominatur. Haec autem fgnificatio secundaria interdum ipsi voci est alligata , interdum non item : sed vel gestui corporis, uel oris conformationi , vel ipsi vocis intentioni & remissi ni vel contextui sermonis , loco, tempori , ceteriique a junctis . Quare qui hujusmodi verba alio gestu , aliisque adjunctis profert, nihil. incommodum , aut intolerabile p
Ex quo apparet , verba , si primariam significationem respicimus , obscena non esse : nulla enim res licet turpis est , quae non aliquo honesto vocabulo . possit explicari . Quod si voluntatis propensionem , quae tali verbo secundo ιoco significatur , perpendimus , vel honesta , vel inhonesta vox est. Nam si ita rem significat, ut simul indicet, hominem non nisi coactum talia nominare , eaque Verba usurpare ; honesta vox putatur : id enim probi homines, & urbani faciunt . Secus, foeda est & de trivio. vi Etiam & illud est manifestum , cur sermo omni figurarum varietate ornatus multo magis , quam simplex , --eax sit ad aliquid conficiendum , & animos , quo Orator velit flectendum . Nimirum verba illa per tropum usum P ta adfectus loquentis varios declarant . Qui ' proinde oc-
sed efficaci quadam ratione similes adfectus in iis,' i audiunt excitare sesent . .
124쪽
mne voces nihil amplius Anseant, nis quod ille, qui
loquitur , mente eoncipit . Quod etiam de scriptura dicundum est.
Hiue eadem vox apud diuersos homines non semper eamdem ideam segni car.
Hinc verba non ex nostris ideis interpretari debemus , sed ex ideis eorum, qui iis utuntur . Exemplo clarior res siet. Nomen Deus eruditi, & ineruditi Graeci , Romani , Barbari promiscue usurparunt . Scisciteris ab singulis , qualem ideam eidem nomini subjecerint : longe diversa sensisse cognosces . Epicureus respondebit , intelligere se Deum corporatum figura quasi humana . Stoicus , esse ignem per universum sparsum . Platonicus alio modo: alio Ρythagoreus , Sc Peripateticus , & C teri respondebunt . Haec Philosophi. Ineruditi vero cum Greci , tum Romani putabant , plures es e Deos , eosque finitos , & humanis infirmitatibus animi subjectos . In quo adhuc mire dissentiebant . Adeo ut si differentias idearum , quae huic nomini suppositae suere , persequi vellemus omnes , finem scribendi non fac
Sed quid ego Ethnicos commemoro , si nobis tam multa suppetunt domestica exempla Christiani omnes nomine Deus utimur frequenter : at non eodem seu se omnes . lndoctum, & agrestem si interrogas, quid sit Deus : audies , esse rem homini similem , quae audit, loquitur , ambulat. Vix est, qui , auditis nominibus Deus Pater , non sibi fingat, senem liberali facie , harba in pectus demissa , triangulo redimitum , sedentem ad sinistram Christi, & reliqua . Fericulum ego feci, & commiserabar homines audiens, quae quisque pro sua facultate respondebat. Semi-
125쪽
Semidoctum si interrogas , & ipse diversa dabit, explanare volens confidenter, quid sit Deus. Doctissimum quemque , & subacti iudicii si consulis , audies, nullam nos habere ideam claram Dei , sed obscurissimam et , atque potius cum veteribus Episcopis dicere posse , quid Deus non sit ;quam , quid sit. i) Ηi omnes, quisque pira sua eruditione,
eidem nomini Deus differentes ideas adiungunt. Quare si legens librum aliquem Graecorum , aut Romanorum , aut quorumdam ex veteribus Haereticis , qui impias de Deo sententias excogitarunt, nomen Deus eo seΠ-su accepero & exposuero, quo Catholici docti loquuntur; s Cero inepte : propterea quia Historia demonstrat , diverso sensu illos accepisse, ac noe. Eodem modo, si mihi persuasero, quod sane quam se quentissimum est, nomen Deus tantum exprimere , quantus Deus est: turpiter erravero: cum certum sit, vocabula nil iamplius significare, quam quod illi , qui loquuntur , constutiaurit . Nam cum homines ignorent , quid sint essentiae &naturae rerum , non possunt ullis vocabulis naturam & pr Prietates omnes comprehendere. CAPUT II. .
De Generibus vocum, quibus homines utuntur.
JAm cum omnia , quae percipimus , & sub sermonem c dunt, sint vel res, vel modus, rei ; ad haec signifkanda
quaedam instituta sunt vocabula, quae vocantur nomina. Ea, , quae
et si Deus in abilis est: facilius dicimus , quid non fit;
,, quam quid sit. Terram cogitas' nom es hoc Deus. Mareis cogitas ὶ non es hoc Deus . . . . Haec solum potui dicere , is quid non st. Quaeris quid sit 8 Quod oculus non υidit, nec ,, auris audiυit, nec in cor hominis adscendit . ,, August. in Psalm. 83. n. Ia. . ' . . Deus enim est, qui cum dicitur, non potest dici e cum aestimatur non potes inimari : cum definitur , ipsa sua de-h finitione crescit: quem totum omnia nesciunt , o meruenis
Q db Metaur. is Auctor libri de Fide orthodoxa, apud Am- .
126쪽
quae res significant, appellantur substantiva: ut Sot , Luna. Quae modum rei, seu rem comparatam ad aliud , vocantur adjectiva : ut pulcher , niger. Quod si substantiva interdum
significant modos, ut albedo , prudentia , hoc ideo evenit , propterea quia tunc mente concipimus hujusmndi modo; instar rei & substalitiae: h. e. sine relatione ad aliud. Porro autem humanum commercium amat varietatem ,& brevitatem . Hinc pronomina excogitata sunt, quae loco nominis easdem res, seu modos significarent, at non ita clare ac nominar ut inutileg repetitiones vitaremuῖ, & aurium sensui , qui sane est fastidiosissimus, consuleremus. Cum autem hominum consuetudo ac commercium nequeat itare , nisi voluntatem nostram aliis manifestemus aientes, aut negantes; iccirco Vocabula inventa sunt , quibus haec demon straremus , quae vocantur verba . Verbum enim est vocabulum, quod significat, me non solum aliquid percipere, sed etiam adfirmare, unam ideam alteri convenire, vel non c Venire.
Uerum his simplicitas fgnificandi tantum in verbo fumpermanet: nec in omnibus personis, sed , quod ad investig tionem Philosophicam pertinet , in primis solum , maXime in tertia es . In ceteris, s exsistentiam significent, inveniri potest : quod plerumque non evenit . Nam cum incredibilis percipiendi velocitas homines vel nihil de hoc cogitantes impellat ad sermonis compendium , adfirmationi illi, quae propria erat verbi, addiderunt significationem adtributi, personae, temporis, cetera . Amo enim non solum significat esse amorem , sed me in praesentia amore ad ci . Immo , si indicati-Vum demis , exprimit etiam quosdam animi motus, nimirum imperii , ut fae : desiderit , ut legas, a cnites . Eadem sermonem compendifaciendi volunt s ac studium reliquas Vocabulorum perperit classes , participium , praepose'sionem, ad ilium, interiectionem. coniunctionem. Quae re pse nomina sunt, etsi aliis & aliis vocabulis distinguantur . Participium in hoc est Nomen , quod res significat , nihil iudicans : in hoc Verbum , quod exprimit differentiam aliquam temporis, ut legens, lecturus. Cetera exprimunt relationes quasdam, seu modum , quo res fit , & a nobis percipitur: & compendia sermoni faciunt. Quo vero facilius percipiamus , quam fuerint brevitatis
127쪽
tig homines studiosi , ipsa vocabula sigillatim consideremus, profecto intelligemus, pleraque Vocabula, si pauca excipias, esse in omnibus linguis universalia. Id non casu, sed consilio & necessitate factum esse , nullo neFotio deprehenditur. Nam si singulas res singulis vocabulis distingueremus , quis esset modus vocabulorum fingendorum i quis ea memoria i nere posset Age fingismus, me vel OAnes capitis capillos, vel unius arboris frondes, Vel arenae grana , quae in hac d mo continentur , & his similia suis nominibus velle secem re : fingamus, quod multo est difficilius , me haec posse mandare monumentis , & Lexicon componere: possemne vel de iis cum aliquo disputare , vel aliquem ex Lexico disputantem intelligereὶ Praeterea quodnam inde emolumentum exstis it ad augendas disciplinas , & rempublicam adiuvandam nullum profecto. Quare fixum & ratum sit, non casu , sed necessitate haee inducta esse uocabula universalia . Nam ubi utilitas exige-hat , ut in urbibus, castellis, regionibus, populis distinguendis r ubi autem omnino necesse erat , ut in hominum nominibus constituendis ; singularia verba ficta suere, & usurpata. Nec enim aliter humana societas & commercium poterat wristare , nisi eum , quocum mihi res est ab aliis possem distinguere , & seorsum nominare. Haec in tanta dicendorum copia delibasse , satis fuerit e cetera , quae de vocabulorum proprietatibus disputari solent, usu, & meditatione sine ullo labore percipient tirones.
C A p u T III. . De usu vocum, in Philosophia praesertim.
Voces itaque quia datae homini sunt tamquam signa ,
quibus aperire possit quod cogitat , ceterorumque suavissima perfrui consuetudine , si homines esse volumus , id est si alios intelligere , ab iisque conamur intelligi nonnulla facere quaedam vero cavere sedulo necesse est.. Quod etsi hominibus, singulis necessarium sit; iis tamen , qui Philosophi esse cupiunt, usque adeo est necessarium , ut nisi s cerint , explodendi sint a convictu litteratorum . - I. Principis iis tantum verbis uti debemus , quibus ad
128쪽
Dtυν figni eat oberrae ideae et secus abutemur perverse auditorum patientia sonos inanes edendo . Quod frequentissime usuvenit: potior enim hominum pars , nec indoctorum m do , sed etiam eruditorum, quod a prima aetate adsueti sunt vocabula quaedam in familiari sermone usurpare, plurima in- farciunt , quae tamet interrogati ipsi, quid significent , nesciunt explicare I . a I. E.g. Cum vellent aliqui declarare , quid sit memoria; dixere, eis thecam, repositorium, receptaculum idearum e &sibi persuasere , intelligere se quod enunciabant. Quod secus fuit e verbo enim theca , repostorium, receptaculum , cum animo nostro adtribuitur, nulla clara idea respondet. Proi de est sonus inanis, quo decipiuntur imprudentes, & cui o scurissima tantum adjungitur idea. a. Alii, quibus, per imprudentiam suam , aut aliorum malignitatem , res male cessit, incusant festas , fatum, & hujusmodi alia: & sibi persuadent, se acu tetigisse rem , quae eos afflixit. In quo mire falluntur : nam illa verba , dum ad
res nostras aut prosperas, aut adversas referuntur , sunt Uemba nihili : & quae illi ipsi , qui usurpant , non intelligunt.
II. Deinde cavere debemus, ne cogitationes nostras verbis obscuνis exprimamus. Nam terminus obscurus adjunctam habet obscuram notionem . Ergo , qui audit , non secemet ideam, quae illi respondet, ab aliis et propterea non intelluget, quid tu profers. . obscuritas haec ex duplici fonte profluit . I. Ex qualitate Vocabulorum , quae aut nullam, aut minime commodam habent interpretationem. a. Ex nexu & syntaxi eorumdem , quae in caussa est, cur nullam certam ideam declarare ponsint. Haec melius exemplis, quam praeceptis , illustrantur .
Nos autem a doctioribus exempla sumemus, quippe qui a ctoritate sua facilius movent lectores. I. Utuntur aliquando homines vocabulis vel a se inventis , vel ab aliis traditis, quae nihil significant . Huiusmodi est entelechia, υ λη materia, μορφη forma apud Aristotelem. Item antiperi sis, antipathia , ompathia , natura uniwUalis, animalitas , praecisio objectiis , species intel- '
i Confer. Cl. merenosus de Logomachiis Erudit
129쪽
wἰbilis, haeectitas , quidditas , & huiusmodi sexcenta apud
Scholasticos . Ideae aeternae apud Platonicos. Nomen mi apud Epicureos. Medicorum Galenicorum , itemque Chemicorum veterum , ut Theophrasti Faracelsi IJ Roberti Fludes, B ehmii, J. B. Helmontii, ceterorumque Theosophicorum at s ullosa vocabula : tum Astrologorum verba, quae rem nuti
a. Aliud exemplum sint hae propositiones et Materia magis appetit formas perfectiores. Possibilis est materia spiritualis creatura indeputabilis: o spiritus volens non intelli gens : o spiritus intelligens non volens: O substantia intelleis E iυa limitata ad folas cognitiones speculativas . Ubicatio Amoli es disi bilis re ipsa. Potest aliqua res esse, G nullibἐesse, seu nullam habere tibicationem e & sexcenta huiusmodi monma , quae quidam Philosophi frequenter proferunt. Quamvis enim hujusmodi vocabula seorsum sumta intelligamus, dum vero copulantur, aliud alium contaminat ,& vim omnem significandi amittunt: nulla enim res est, cui tales propositiones respondeant. Non aliter ac bene intelligo, quid sit quadratum , quid rotundum : at vero quadratum rotundum quid sit, nullo prorsus modo intelligo . Item clare percipio, quid sit Minos, quid Taurus: at Minotaurus, seu monstrum , quod semitauro, & semihomine constet , quid sit, nullus intelligit. Frequens haec est vocabulorum copulatio apud eruditos , si expertes ingenui pudoris inscitiam suam profiteri renuunt, nec curant studiose, ut alios non decipiant. Quos ego Philosophi cognomine minime dignos puto . Μulta in hoc precant Poetae : non nihil oratores, & etiam Historici dum vel Poetam , vel oratorem agunt. ἡ I. Martialis describens gravissimum incendium Vesuvii
montis prope Neapolim, sic claudit a rCunsia jacent flammis, m trini mersa favilla . Nec Superi vellent hoe licuisse Mi .
I Tanta obfcontare, tamque insolentibus verbis uinrur Paracemus, ut Michaei Toxilenius scripserit Onomasticon, in quo illius voces evovit, ut scripta intelligν possint.
130쪽
Haec vocabula , Superi vellent licuisse sbi: dum hoc loco co
ulantur, eiusmodi sunt, quibus nec certa , , nec perspicua, nee tolerat,ilis ulla idea relpondet. Sed peiora peccat , cum Domitianum suum effert in caelum . Hic sane talia occurrunt, quae nulla industria explicaret Poeta . Consideremis
vel illud , quod de elephanto cecinit i) : Quod pius, o supplex elephas te, Caesar, adorat,
Hic modo, qui tauro tam metuendus erat pNon facit hoc justas, nulloque docente magi ro :Crede mihi: numen sentit o ille tuum . Quantas nugas hic agat Μartialis, nullus. non videt . Pius, supplex, adorare, numen Domitiani , sentire numen elepho
tum , sunt verba nihili, hoc est, quae hoc loco nihil , quod inta' gi qurat, significent . Simile huic est aliud ad eum dem Caesarem ca) :
Concita veloces fugeret cum dama molossos, Et varia obliquas necteret arte moras,
Caesaris ante pedes supplex, similisque roganti Constitit, oe praedam nou tetisera canes. His tutellecto mincipe dona tulit. Numen habet C. Dr. Sacra es vis, sacra pote s. Credite : mentiri non didicere ferae. In quo non supplex modo a Martiale inducitur dama , sed intelligens principis, qui numen , o facram potesatem habeat , idque in feras non mentientes. Quod quis nobis era planet i Sei quid damas tam intelligentes Caesarei numinis , tamque veraces demiramur si Iovem ipsum Deorum p trem , quique nutu suo cuncta regere & moderari Ethnicis ipsiis, maxime Poetis videbatur pauperrimum & fere men-- dicum prae Domitiano ; si Deos omnes collectim sumtos mala nomina; si Pallada procuratricem Caesaris quasi mercede conductam ; contra vero Caesarem ipsum Divum inopiam magno supercilio contemnentem , apud eumdem Martialem videmus ὶ Audite solidum epigramma 3 : cujus ut praecipuas ineptias indicandi onere me liberem , eas diverso cha