장음표시 사용
81쪽
IIII. Neque vero id mentis vitio , sed idearum inopia
usuvenit. Nam quae apte pueruli acceperunt, sam clare intelligunt, quam homines faciunt. Puello siquidem lactenti, qui nihil dum loquitur , nec multa cognoscit, persuadere nulla arte poteris , acetum esse iaci Diicernit profecto facillime unam ideam ab alia : nec ullo pacto induci poterit, ut acetum pro lacte sugat: propterea quia adsiduo gustandi usu acceperat . ideam claram saporis laciis. Quod si rerum ceterarum imagines illius animo obficerentur , profecto cognosse ret . Non cognoscit, non igitur habet . ' V. Adde huc , puellos omnia , quae vitent, mirari: tintinnabuli sonitu, vel alterius rei, quae tintinnat, Valde commoveri , ac veluti in ecstasim rapi. Admiratio autem n itatis indicium est certum : miramur enim, quae non Vidimus, quae vero quotidiana sunt, prorsus contemnimus. Cumque pueri omnibus , etsi vulgatissimis , capiantur i fit consequens, illos earum rerum ideas non habere. VI. Praeterea in puellis plerumque perceptio tantum est
iudicium seu existimatio aut nulla, aut prorsus exigua, id est, fluctuans & incerta. Quorum si caussam investigamus,
reperiemus esse, quia plurimis ideis rerum carent et nam j dicium sine ideis non habetur. λV i I. Cum ergo dicimus, pervenisse animum ad usum rationis p non ita dicimus, quasi animo nova adhibeatur lacuutas ratiocinandi: haec namque est ipsamet natura mentis, saequa esse illa non potest. Hoc igitur vocamus usum rationis et Pervenire animum ad eum statum, in quo tam multis abundat rerum ideis, sensibus adquisitis, ut alias cum aliis eo ferre , ex iis vero alias deducere, & aliqua exercitatione de
rivare sciat. Id tali exemplo perspicuum fiet . Fingamus hominem omnis artificii peritissimum , sed in mentis , quibus artem exerceat, destitutum. Quid illi deficit, ut artes suas tractet nihil nisi instrumenta, & materia . Non aliter de animis hominum licet judicare . Creat Deus mentem intelligendi, & ratiocinandi artificem peritis
imam: quia tamen non eam sinit intelligere, nisi ex motu organorum machinationis nostrae, quae veluti fenestellas animi esse voluit ; hinc mens ista supellectile carens, intelligere nihil potest . Maxime vero, dum temporis progressu
nujusmodi ideis ditatur, & expedita eruitur, cogitat di j
82쪽
ithit. Est missi iacti Sum imi actici, qua intelligo e. deam
bibistis convenire , -- Ἀροσσει , idque mecum reputo & co lituo . steti adis i clicem , si nec Petri, nec vidientis labeo ideas ὶ - - . . . Quare cum Wi- -- , nihil judicare infantes, nihil eo ituere: dam ver - mi frant , tum & dum ex pueris excent, statim iusiς-- Hae relaias, quas vel visa, vel auditu ibeat ; consequit 'I , animiam ideis caruisse et quibus d um, cum eas Nariint , scit intitur & perexpedite. Ulli. Neque vino practili modo , sed adolescentes, Mirecti aetate per Totum vir ciarium rerum ideas accipiunt enisi de iis, qu- voer sorarias acceperunt , aut ex acceptis egerunt, triuinritinae. Nometinam audivi hominem, qui deis loqueretur uinas non ficto suum exercitatione adquisit. Illi ipsi, qui cies restitas scirpissime loquuntur , quae ne , nec intelli Ri Dossunt , Qtatque Vocabulis utuntur pisque, quibus vis multa significandi subiicitur, a magistiis iere , quae diCorit e VEI κ Praeceptorum institutis eo laado de sexuredi ., Iritisse QS , quonam modo ista h int audies respondontis . Yortam initia a magistris, re : medit tione so osso commeritatos. Ut addubitare non
ΠμΤγ , ut ipsi fatentor , so habere. ixi lloe ipsae ideae , Minoe, Ἀ- φὶ Πmmae sunt, & ωμ in , itinatae se istor , si rem adtentius eonsidera- eodem modo comparreritor - id enim elarius , quam, D σm coae eois .m δ εα-- huiusmodi ideae non nisi silaum adsiduom ustam , - -st multam meditationem Mi r Nemo Onim accorατα Cogitat, se esse , se esse e nisi qui stodito cori exitinS αst, atque in ea aetate. ditationi en aeeommoesretta . Porro hac aetate tot iam ius ideas habuit ine moerii talione adquiuvit; ut si
83쪽
rmiluit , sensus, & meditatio .. Nam plurima usu, & experie tia adquirit homo: meditatione vero bene multa , . & forsan masora , ex iis, quae sensibus accepit, mens educit. Nam cum ideas , quas per sensus habuit, scrutatur, incredibile dictu est, quam multas ideas ex aliis separet& promat: quot simul colligat, quamque differentes. Ad haec duo principia humana omnis cognitio revocatur. Uerum humana mens ea conditione est, ut id ipsum , quod facit, frequentissime non advertat. Nam cum homines a tenera aetate. adsueti sint res quasque aliorum mente iudicare , atque exi diutumo cum iis, qui praejudiciis imbuti sunt , usu iisdem erroribus irretiantur; exsistit & illud, ut non nisi paucissimi, qui sorte quadam res libero judicio ex minarunt , ea intelligant, quibus, si rem uti par erat media tarentur , adientiri omnes deberent.
Alῶς argumentis esscitur, ideas nostras non es innatas.
Hoc ipsum in hac disputatione fit manifestum. Nam qui
de ideis innatis tanta animi contentione disputant , sic disputant, ut, quid illi vocent innatum , non aIii m O, sed ne ipsi quidem plane intelligant : ita varii sunt eorum explicanui modi. i) . . Ac primum si esse innatum significat , facultatem .
co Idearum ἰnnatarum patronos plane non hνe ligere. , quid dicant ; vel hoc nomine esscitur , quod tam varii sunt e rum explicandi modi , ut vix duos consentientes invenias . Cartesus quasdam tantum facit Innatas. Multo plures Henaricus Morus. At Disanus Regifius non nisi tres ponit innaras . Purchol us alio modo se explicat : alio oe longe diυerso Leibnietius . Qtiid ceteros numerem ρ cum ipsum litterati n rint , non modo 'in numero , sed in definitione ideae innatae summe dissentientes esse Philosophos . Quod F νecie philosophar/ vjssent , alit omnes facerent innatas , aut nullas. Nam qua data' porta plurimae ideae ingrediuotur , eadem oe r
ilareae vel hoe , ves illo modo ingredi possunt.
84쪽
victa , loci natura mentis. Si vero Dan perpetuo adsit menti .
Nattar , nullam esse ideam innatam. α da C Brittio perpetuo menti nostrae o
templandi formas aram : at id non e tum denotat cognναπ. Vel me tacente La
Unum super' rit irimatae vocentur ideae, quae nec senis bufo nec mea e-σσίνναρο o Misentur e sed se ipsis interdum menti occurrunt . ae XViri oesi autem ideas esse innatas, m do exstarent, iam in x r exstarct vero, id Philosophi aegre eLficient. . Nam primuπια E ctrct Hoti rit , idque firmissimis argumentis, 1dearum , μψας adesis rit , nullam homines a mai ribus luis notit1R- α cepissct r Heinde , nec ex iis , quae per sensus habuerunt , comparari voluisse . At id communi e perientiae adoriatur - Nam cram pueruli Vel a primo nativitatis temporR Hormesticos baraestarit , ab iisque ideas etiam abstractas acc1 Diarix - doindes AH Iilaros, & praeceptores animum
adiungant, qui eos Diurimis im Braurit ideis; dubium non est, ab his fontibMS ea desciuei , qtaar vostea sciunt. Res tali exem
Fing mm Hominem , Misi α Prima aetate non nisi cum musicis Veri tus , scito fiditicis camero, vel fistula, vel tibia, i cithar- , vel aliud ins res mori tram musicum dextere putis, ne. DTVPRRtus tamen, a Moo ACcepit, a nullo dicat, sed natura ς ' musicum . Quis illi creesEt ἰ quis non dicet insa-mym rum qisi a Verisimi Ioe oram fit, hune a musicis es cotur' b iliis , quae ca11cit , accepisse. Eodem modo de eLD J- ς bimus . Cum omim a Prima exspiratione aurae vitaIis λ audiat , qui respiam icte S ineulcant, inepti simus si se , non ab aliis , habuisse. Id P um experientia coori Ri- Nam qui inter feras intcssi εις , aut nati surdi , - muti, casu aliquo cum h in minuri Cartesius ais ἐώ- - ῆψ' es aliquid divima facultate eo itania. , σμημm minationum firma,
85쪽
minibus Ioqui didicerunt , I non modo nullum harumce idearum indicium fecere , sed veluti infantes recenter nati
i multis , quae proferre possemus, exemplis duple,
dabimus. I. Aiso I 694. in nemoribus ad Lithuaniae , O Russae confinia stis , inter gregem ursorum capitur 1ubenis , decem circiter annos natus , adspectu ferino, manibus, pedibuisque incedens , loquela expers , O nullum rationis faciens in dicitim . Baptizatur illico, o humano vivendi ritui a vetus, post longum tempus verba quaedam rauca prorsus inhumaua coepit proferre , o ea , quae dicebantuν , intelligere . Intem rogatus de vita si fri , non magis recordabatur, quam mos eortim , infantes cogitaυimus . Describit hominem
Bernardus Connor, ιn Evangelio Medici Art. I 3. qui aliud simile addit exemplum, fide Joannis Petri Van Denbrande, L gati Batavi in Britannia, quι amio I 669. Var viae vidit hominem siseserem inter urses captum . Nam frequens es in Lithuania , ut , 1n ab incautis parentibus relicti ,
ab ursis famelicis de rentur. Quod si ursa es uelans , ali-
quando eos ad gregem ducit , ferarum more educat. Hoc exemplum probat luculenter, hominem dum fermonis usu earuit qi 3 es admodum neeessarius , ut mens adtendat ad ideas , ac Me earum eon eratione uniυersales notiones
adquirat , .sine quibus usus rationis non constat nullas , n dum innatas , habui se . , 2. Juvenis natus surdus , re mutus a parentibus Catholiago ritu educatur , adeo ut more nostro se muniret rino crucis, o aqua luserati frontem a pergeret c tum in genua procumbens precantis more diu uset. Casi campanarum sono in aures ad antis inlapso , auditum recuperavit . Post quatuor menses cum versa imperfecta edere dιdicisset, acetirate a Theodossis interrogatus , non solum nullam de Deo , de anima, aehonestate atiionum ideam habuisse reperiebatur ; sed nec animum unquam ad ea adtendisse , o multo minus eadem exa-mhrasse e contentus imitari, quos videbat e nihil amplius h fens , quam meram intuitionem , preceptionem rerum . Academ: Reg. Parisiensis anno I7o Q. Hoe exemplum aliquid amplius inicit , quam praeterins.
Daque mihi persuadeo, se plurimi surdi, o muti usum sermo-
86쪽
eonsderantibus videbantur . Ut addubitare iam non possi mus , has innatas ideas non nisi in intermundiis illis exst re Epicuri. I '
Consequitur ex dictis , arierfariorum tonam esse omnIum depussionem e propterea quod omnes ea dic ut , qua experιemetiae a resantur . Nihilominus addemus aliqua timnum gratia . . . . ,
s tamen ex animo id dicit , a mentem creare, suas ideas . Nam nullus hominum primae productionis ideam claram habet : nullus intelligit, quid sint cognitiones mentis. Itaque inprudenter adfirmat esse , quod non intelligit, . nec sentit. Deinde , si mens cognoscit, quod creat, iam primam ideam non creat . Si non cognoscit, faciet, quod ignorat. Cumque ideae snt imagines rerum , tam est verisimile , me t m , quin cognoscat, producere imagines λ. quam est verisiis mile , pictorem stilo adumbrare hominem , posse quem -- D a quam
nis divino prodio compararent , monstraturos plane , quan male iudicant , qui ex segnis nonnullis, quae faciunt , mirab=- ' . . Ita , o vix credibilia o suspicantur , ct narrant. Ex his vero exemplis, quae adducimus , utilia multa, o subtilia pro suo acumine deducit Mosus , Psycholog. f. 46 I. sol. 2I4. Co feri Acta Erudit. Lipsiae, anno ITO . pag. 3O7. I De ideis innatis in pneumatologia disputabimus , M. Uendemus, ne ipsam quidem Dei ideam esse innatam, sed metinuditu , ' vel . ratiocinationi comparari . . Loc ius , Enai de 1' Entendement Humain. L. I. integro, totam sam de ideis innatis controversam acute , o copiose examinat . a mosus 'on uno tantum tiro fassus es 4 6 Harmonia Praestabilita Le Mitii uti tantum veluti h Othes et adeoque nullum dogma sdem inponere velle . Confer. eius Respo sis ad Accusat ines Langian . p.6 Collest. Ludori.& idem
87쪽
quam vidit. 3. Praeterea haec Volfiana series necessaria e
gnitionum fatali necessitati mentem supponit , quod serri non potest. G in
Μηe DIO ex se mat Malebranchius , mentem nostram , essentialiter unitam Deo , in eo omnia videre. I. Etenim intelligi nequit , quid sit, esse essentialiter
unitum . 2. Mens non Videt in Deo tamquam in speculo. Nam speculum omnibus intuentibus eamdem rem offert ehomines tamen non omnia vident omnes. Indocti enim etsi anxie quaerant, ea non vident, quae docti intelligunt: proinde quidam aliquid adfirmant , quidam id ipsum negant . 3. Falsum est, Divinam lucem non plus exhibere , quam mmtus cerebri postulant. Nam Deuq est, qui hos motus excitar oecas ne rerum naturalium, ut ipse ait . Igitur non d Pendet a motu cerebri. a
mne falso σἰt Lueret us , o corporibus aDolare contianentis idola , o in sensus incurrere . Nam i) Defendit praetre ceteros Leibnietium , qui primus Lee axeogitavit , Bil verus , in Harmonia Animi, & Corporis humani ex mente Leibnietii. Ia. Mosus defendit se ipsim quodam scripto , de quo paullo ante . Accusant frenue moti m , o Leibniatum plurimi Philosophi , quos videas apud Langium , Recenso xxv I. scriptorum adversus Philoso phiam Wolfianam editorum . Halae 1 23. q. ut alios
a Plures eonfutariant Malebranchium , sed non omnes punctum tulere . Laudatuν prae atris Dibnietius , in. Epistola ad Remondum, Recueit Tom. II. pag. 326. seqq. .n Examine principiorum Malebrauchianorum . Immo prudenter multa in eo reprehendit Mimmannus , Cat. Bibliota suae p. 999. -
88쪽
Nam hare idola sunt corpora . Cumque, eontinentere superficiebus avolarent, hae demum raderentur, & perirent funditus. a. Simulacra alia in alia incurrerent , & perturbarentur rerum formae & cognitiones . Res abstractae , ut ratiocinationes , volitiones, cetera intelligi non possent e quia ex his simulacra ad tensus non veniunt . At haec experientiae repugnant.
une falso dicunt Seholastic. , ex phantasmate eorporato fieri oeetem intelligibilem , quam intellectus patiens recipit,
oe eum qua producit oeciem expresiam. Nam nemo homo intelligit , quid sit , ex re corporea educere rem spiritalem . Nullis documentis, nulla experientia efficitur, humanam mentem talem vim habere,' ut possit dare rei corporeae facultatem . producendi spiritalem naturam . 2. Praeterea intellectus Mens , & patiens , si eos audimus , est una res . Qupre lsi ex phantasmate corporeo educit speciem intelligibilem .impressam , eur non et iam expremam , id est cognitionem ὶ 3. Postremo totam illam historiam specierum , phantasmatum , elevationum , unde habuerunt Scholastici an latebras omnes cerebri , &mentis sagacius odorati sunt an diuturna experientia comprobarunt fabulae. CAPUT R
Quo modo se habeant sensus ad ἰdeas a uisendas. E Si ergo perspicuum , sensus fenestras esse animi , per
quas in eum primaevae notiones ingrediuntur : ipseque Cetera, quae extra sunt , intelligit. Quoniam Vero , quam
facile id fiat, nisi fabricationis seniuum rudem aliquam ideam D 3 habe i) Lucretius, o Dieurei reliqui sentiunt, nullos esse spiritus : es aliquando pueriliter ad 3rment , Deos suos non habere corpus. sed quasi corpus y nec fanguinem , sed quas sanguinem . Vide Ciceronem, de . Natur. Deor. L. I.
89쪽
haheamnq, e nosci non potest, paucula praemittemus , quae ad ea, quae sequuntur, Viam sternant. Porro quinque fiant sentiis machinationis humanae , per
quos rerum ideae cum cerebro , &. cum . mente communicantur: Visus, Auditus, Odoratus, GA atus , Tactus e quibus nominibus quinque organa diversa designamu . I. Et, ut a Visu ordiamur, oculi , quibus ille percipi tur , peculiarem, eamque mirabilem, fabricationem habent , quam minute dilucidare non est hujus loci . Tantum dici mus , oculum esse globum ex tribus membranis praecipuis
coagmentatum , nimirum corvea , ubea , retina e quarum
quaelibet humorem suum claudit . Humor , qui in medio est, & vocatur crisallinus, utrimque est convexus, & lentis figuram praefert . Radii lucis ab obiecto corpore reflexi , dum transeunt hanc lentem , refringuntur , & inverso situ imaginem objecti in fundo interioris membranae , quam V tant retinam, depingunt . Non secus ac radii Solis per s ramen fenestrae ingredientes , & lente vitrea excepti , ima ginem Soli; in charta inverso situ describunt. Retina est expansio cujusdam nervi I , qui ad cerebrum producitur Pulso igitur oculo a luce, quae pulsatio cerebro limprimitur, ope illius nervi ; protinus habetur idea ac perceptio
c. g. coloris nigri, trianguli, quadrati . Has Vero percepti nes tequitur judicium , quo enuncio , exstare corpug coloris
nigri, figurae triangularis, vel quadratae . Et hoc judicium
reliquas sensuum perceptiones consequitur . a. Eodem modo reliqui sensus se habent . Auditus oωganum est instar cochleae, cujus infundo est membrana quaedam tensa, quod tympanum vocant. Post tympanum sunt q. ossicula mobilia , & aer intra quamdam thecam contorram, quae duo foramina habet ad labyrinthum pertinentia, hoc est, ad tortuosum meatum in ipsa ossis substantia excavatum: in cuius labyrinthi extrema parte fibrae nervi auditorii dilatantur, qui nervus ad cerebrum protenditur. Fac pulses aes aliquod : motuς & fremitus seris aerem exteriorem pulsat . Aer pulsus , & in cochlea contractus , fertur ad tympanum auris, & illud comm et . Porro tympanum
i Vide Winsti , in Expositione Anatomica corpor
90쪽
panum pulsat ossicula , & aerem , qui labyrinthum ingre -
cliens, tremorem ipsum cum fibris nervi auditorii communica r et qui nervus in cerebro eamdem impressionem facit Tunc mens percipit illum tremorem . En idea sonus:: quae varia est pro diverso tremore corporum I).3. Gustus praecipue situs est in area superiori lineuae , maxime in vertice. At linguae quibuseam membranis o ΟΙ- Vitur: exterior una, quae dicitur epidermis : secimia , quae multis foraminibus pertusa est: tertia , quae papillis plurimit est conspersa , quae secundam pervadunt , & in epidermida consistunt. Hae autem prominentiae seu mamillae sunt quas dam expansiones subtilissimorum nervorum . Atque in hisce papillis linguae sapor percipitur: quod tali modo, ut Anat mes periti suspicantur, fit. Salinae particulae , itemque spiritus quidam tenuissimus, ac grati odoris , quibuq corpora mnia sapida abundant, acumine suo feriunt, & lacerant ii sensiles nervos, ex quibius papillae illae constant. Motus ista cum cerebro communicatur, in illo loco , in quo sedes antia mi est. Hinc animus sentit hunc motum T. o. habet perceptionem saporis χ). . um4. Simili modo moratus. Μembrana illa villosa , quas interiorem narium partem vestit , contexta est plurimis ne vis epidemide denudatis, quod in caussa est , cur exquisiti sensus sit, adeo ut vix tacta ingentem commotionem progi-Mat. Et hoc est organum odoratus. Nam particulae stibii-lissimae tum olei, tum salis volatilis, ut V ant, quae a corvoribus odoris exhalantur, in istam membranam incurrentes x alio & alio modo vellicant papillas nerveas et quae titillatio Per nervos ceres o imprimitur, ideo sentitur 3 . : S. Tactus demum proprium hoc est , quod non certum Iocum, ut reliqui sensus , habet ; sed in tota corpore est e propterea qui , uamcumque corporis partem scalpamus, sentitur contactus corporis. Verumtamen in extremis digitis m D 4 nus i Nisu-mυtius , Contempl. XVII. 'qui innumera de Aure refert.
Σ Villisuae de Anima Brutor. c. I 2. ρο Sturm usPhysici Elect. T. L c. 6. copiose de Saporibus disputant. De Odoribus Sturmius i. c. pag. 36. , O Fnam scia de Lanis, Mas. Natur. & Art. seqq. .