장음표시 사용
171쪽
Haec autem convertendi ratio est prorsus inutilis. Quod si talis propositio occurrat , reducatur ad terminos finitos , quo facilius, quid significet, intelligatur . Hae regulae duobus versiculis continentur. E. I. Iimpliciter convertitur: RA. per auid dA.O. per contra. Sic fit converso tota.
Ut aequipollentia, se Conversio propositio m ex Gram matica potius, quam ex Logica, es colligenda . Non enim Logici aliquid reconditum m inauditum docent, sed oculis subjiaciunt, quando ex communi usu loquendi particula non hoc, ει illo loco posita sensim variet propositionum voealium me cinam mentales sunt indiυiduae , O semper sunt eaedem dum
manente sin aliqua idea additur, aut mutatuν, diυerfer nec proinde posunt eonverti, nee nis lata acceptione aequipollere, Quod eo magis perspicuum erit, s reputaverimus , Logicorum vulgatas regulas non nisi in Latina lingua, idque maxime in sermone Logico, valere: immo tales excogitari puse propositi nes, in quibus non ad amussim valeant o in vulgatis vero pro varietate linguarum persaepe υariare e cujus en exemplum . Aiunt, duas negationes sensum aientem lacere. Sed hoc nonnis in Latina lingua es υerum e nam in ραibusdam vulgaris , in quibus es Lusitana , duae negationes interdum sensum negantem praeferunt. Ut s Logicis mos gerendus est , noranis Latine de his unquam disputare liceret. En masteria illa veterum tisicorum, qua pandere nefas era3s
modo: Idem nequit simul esse, & non esse. Sed si hae duae: Omnis homo est animai, Aliquis homo non es animal I essent verae, idem simul esset, & non esset. Ergo si prima est vera, altera falsa est. Sed vera prima, falsa igitur secunda. Eadem ratione in aequipollentia , Θ conversione colligimus . Sed hae
ex iis , qua de Bllogismis infra dicentur, clariora evadent.
172쪽
De quibusdam Propositionibus , quae in usu sunt apud Philosophos.
SUnt autem propositiones quaedam , quae cum praecipuum usum in indagatione veri habeant, a Philosephis saepi sine adhibentur, & suis nominibus distinguuntur: de quibus nos breviter, sed accurate dicemus. Definitio Re; . Propositio, qua naturam rei distinctst , remplexim , σadaequale explicat, vocatur definitio rei , seu realis . Quae quomodo intelligenda sunt, ex iis, quae de notitia distincta, completa, & adaequata diximus r , palam est . Nisi enim tales ideas ae notitias habeamus, rem definire non possumus reum definitio ista nihil aliud sit , quam idea adaequata rei.
I. Hine debet pereensere notas omnes. qua rem definἰtam ab aliis omni tempore, o loco fecernunt . Secus non est d
finitio, sed descriptio. E.g. Si dico et Horologium est machinatio, hoc illo modo facta, quae vel stilo, vel percussone ostendit, quota si hora diei r haec est definitio horologii, quia in omni loco distinguit horologium. Si dico: En fabricatio rotunda , qua pendet ex catena prope lesium: haee propositio , tametsi clara , est descriptio horologii: quia solum numerat adtributa e quae aliquando ei conveniunt, vel aliis possunt convenire . Nam si horologium non prope lectum penderet, sed super mensam esset; aut si loco horologii globus alius e catenula penderet non intelligeres, quid ego designare vellem . Quae inota est sommunis cum multis, Vocatur genus, ut machinatis z quae peculiaris, ejus rei est, vocatur disserentia, ut reliquae. O MIL p. I. c. '
173쪽
II. muc nec termiuis latioris , nec angus oris An cationis constare debet, quam definitum. Nam utroque casu non secernet rem definitam ab aliis. E.g. Male definio equum hoc modo et Ens quod ambulate quia latius patet definito. Item male definio hominem tali modo: Animal eruditum : quia id non convenit omnibus hominibus. Quare definitio debet stricte rei definitae congrae-re , ut altera de altera verissime possit adfirmari: quod L gici vocant, reciprocari cum definito . III. Hine clarior esse debet re definita. Aliter nec exponet naturam rei, nec eam distinguet a reliquis. Peccant in hanc legem Philosophi multiplici nomine . I. Cum explicant rem verbis synonymis : ut Peripatetici , qui definiunt infinitum hoc modo : Quod fines non habet . Nam id ipsum intelligimus, audita voce infinitum . Uerumtamen definitione identica interdum commode utimur, si vocabula non nulla antea explicavimus. 2. Cum verbis valde obscuris rem definiunt : ut iidem Peripatetici, qui animum hoc modo definiunt: Actus primus corporis naturalis organici potentia vitam habentis: & his si1- miles finitiones. Etenim, his auditis, incertior sum de na
3. Cum vocabulis negantibus rem finiunt: ut cum iidem dicunt: Materia est id, quod neque est quid, neque quantum, neque quale, neque quidquam eorum, quibus ens denominatur. Haec enim explicatio lectorem non esticit dostiorem : nemo enim, qui non omnino deliret, ea audita, contenderit , i telligere se, quid si materia. Idem peccabo si dixero : Homo es id, quod non es equus : nam praeter equum plura sunt entia, quae de homine adfirmari non possunt. Tamen quia per obscuritatem humani ingenii rerum proprietates non adsequimur omnes ', sit res sunt stricte oppositae, hoc est contradicentes, tolerari potest hujusmodi definitio . Quare non inepte dicitur et ens compositum est , quod partes non habet: simplex est, quod habet partes . 4. Cum terminis obscuris , aut tranStatis utuntur ,'praeter communem significationem. Nam talia vocaliuia impedimento sunt, ne, periamus naturam rei definitae. Quod si1 antea haec forent explicata, definitio improbanda non esset.
174쪽
- DE RE LOGICA ALIA COROLLARIA.
I. Hine eae res definiri possunt, quarum habemus deas ex pluribus smplicibus compositas . Hujusmodi sunt Species: nam Individua describuntur tantum , quia non habemus ideas Completas, & adaequatas eorum I . Il. Hine ideae s lices defiuiri non pubnt. Quia nulla ibi enumeratio notarum, seu idearum , ex quibus ab aliis discemi qu ant. li I. Hine si definitiones hae rei propristates nou enumerant omnes, non funt definitiones reales, sed nominales: de quibus nune es dicendum.
i Definitis Nominis. Propositio, quae explicat ideam, quam nominὸ subsecis ,
adque ex nota aliqua, qua rem semper comitatur, vocatur δε-
finitio nominis, seu nominatis a . E. g. Cum i Confer, quae diximus de Ideis. L. t II. p. I. c.Σ. Σ Aliqui eum Moso vocant definitionem realem eam, qua ostendit, quomodo res componatur, vel fieri possi, veluti eum dico: Circulus est figura, quae radio circa punctum ci cumacto describitur . Sin autem notam tantum adfero , ex qua rem ab aliis semper discernere queam, es definitio nomianalis , ut haec: Circulus est figura, cujus peripheria a centro aequaliter distat. Verum prima explicatio o definitio, se recte a cipiatur , ad nostram reducituro nis enim notas omnes , qua, rem ab aliis diuinguunt, enumerare pusim, seu , quod idem est, nis a guatam ideam habeam, numquam ostendam, quomodo res aut ex at, aut fieri posit . Deinde d illo MOLFana eius ostemati defendendo excogitata videtur e proinde caute es usurpanda. Nec dicat aliquis, inde sequi, vel omnes, vel plerasque
definitiones rerum, quae in scholis traduntur, esse tantiam n
Nimirum tam bene id eos ferre debere , quam bene ferunt cum audiunt, nos rerum naturas penitus non Pemoscere, nec
175쪽
E.g. Cum dico: Triangulum es , figura trἰbus lineis δε- finita : Horologium es, fabricatio, quae Bilo horas diei indiacat: definio nomene hoc est, ex quibusdam notis, quae tria gulo , & horologio semper conveniunt, planum facto , quid illis nominibus significem. Quoniam vero eidem nomini , triangulum , & horetigium , possum adiungere diversam ideam, consequitur , n minum definitiones pendere ab hominum arbitrio: nec allia quem iure reprehendi , quod nomina arbitratu suo definiat, modo vocabula eadem significatione perpetuo usurpet. Nam& ii , qui vocantur Mathematici , nomina pro lubim defuniunt e & Philosophi recentiores , immo ipsemet Wolfius,
vir accuratissimus , novas aliquas definitiones nominum proponit . Consultius tamen fuerit , definitionibus receptis uti , si modo nihil incommodi praeferant, ne obscuri lectoribus simus a Duo hic curemus oportet . I. Ut nomina, μὰ in eo πουersam Ueniunt , accurate definiamus , ne ex ambiguo dias utemus . Ea dico, quae non sunt clara, nam perspicua qua que definire velle, aut id requirere,& inutile esset, & in ptum . Peccant in hanc legem Peripatetici , qui quod vocabula non definiant, ad convicia, atque pugnos usque altercam . tur inter se e etsi eadem ambo disputantes dicant aliis Maliis verbis. 2. Ne cum nomina definimus, putemus, nos remissam de finire. In hanc regulam iidem saepissime peccant: cum enim certa vocabula arbitratu suo definiant , persuadent sibi, senaturas rerum significatarum penitus cognoscere & finire. E. g. I
proinde habere posse ideas adaequatas rerum . Quod versiamum Philosophis germanis est. Quare non nisi sensu vulgato dici possunt reales e quod plurimas notas rerum indicant 2 ροdum clariores non habentur, a Philosephis ejusdem disciplina
eodem sensu vocabula usurpantur, strias rerum naturas aperiarent . Qui proinde ut sebi consent , oe discrimen realis , &nominalis constituant, Vocant definitiones nominales, eas tantum, quas quisque pro lubitu condit, ut ideam, quam maUult, vocabulo obiiciat. Sed modo memoria teneamus, utramque revera esse nominalem ; uom loquendi iisdem concedamus , mentiam nobis resem AI .
176쪽
E. g. Interroges eos, quid sit arboνοῦ aiunt, esse misera. ensitivum. Quid sit fulmen o reponunt, ese exhalationem in nube accensam , qua tendit deorsum . Verum hae explicatio nes tantum declarant , quae res iis nominibus significentur tat rerum naturas non aperiunt, nisi prius distincte cogno-1cam, quid sit υivens, infensiivum, exhalatio , nubes , a
Propositio, quae resolυἰt totum ἰn partes , quo facilius, contineat , intelligatur , vocatur divisio . Id, quod resolvitur, aut secatur , dicitur diυisum: partes , in quas dividitur, membra dividentia . Quae quidem membra , ac novae id ae , cum iterata divisione possunt adquiri , omnino sunt accommodata ad completam , vel adaequatam rei notitiam consequendam . Propterea dioso definitioni rei mirifice opitulatur. '
Alia est diviso P0 soa , ut cum dividimus lignum in
partes. Alia Logica, ut cum mente divido Logicam in praesicam, Sc speculatricem : Substantiam in corpus, & spiritum. Hae partes Vocantur inferἰora.
I. une divisum nee plus, nee minus debet habere, quam membra diυidentia simul. Vitiose igitur dividunt Aristotelici ens in decem catego- vias e quia plures constitui possunt. Vitiose etiam divido canem hoc modo, in rerrestrem, mar num, sidereum e quia duae ultimae partes non sunt canis, nisi voce tenuς . I l. Hine nullum membrum contineat aliud, nec de eo adfirmetur
Quare numerus non recte dividitur in ἰmparem , & p rem , & binarium : nam hinaritis continetur in pari . Recte vero in imparem, & parem e nullum tertium. Quod si unum in alio continetur, sed alterum de altero adfirmari non potest, recta est divisio . Quo nomine recte dividunt Geometrae ex tentionem in tineam , superficiem, solidum . III, rene membra non sent aut prorsus dissiparia, aut vati
177쪽
Et recte quidem: nam utroque casu confusionem indue neeesse es . e.g. Si de Europa disputans, eam secarem in Italiam , & reliquam Europam; inepta esset divisio . Nam dereliquis regnis disserens, cum ad Italiam venirem, vix ten rem memoria, esse alterum membrum divisionis . Deinde si rem infinite divido , fatigatur & obruitur mens multitudina membrorum e & iterum exsistit confusio, quam divisionis ope vitare cupiebamus. Logicus itaque pro sua sapientia rem ita dividat , ut clarior inde rei cognitio habeatur, quo facilius & accuratius eam definiat, & in bono lumine collocet . Atque illud ea Neat studiose, quod supra de definitione monuimus, ne, cum dividit significationem nominis, existimet se rem ipsam dividere: quod flagitium Aristoteles ipse, & veteres non nulli imprudentes admiserunt.
Ax Oma . Pro sitio quaelibet vel est Theoretica , vel Praska, re ferendo ad obieAum. Theoretica est, quae aliquid de subi cto simpliciter ait, vel negat: ut Homo est aptus ad ratiocianandum . Practica est, quae enunciat aliquid fieri posse, vel deberet ut Qui DLus eise vult, is bona opera perpetuo faciat.
Cum propositio theoretica ex terminorum intelligentia , sine ulla probatione, Vera esse cognoscitur, vocatur Axiomae
ut Idem non potes simul esse, M non esse . Bis quinque fa
Revocatur ad hanc classem propositio , quae ex desinutione aliqua perspicue & proxime ducitur, adeo ut ipsius v xitas sine ulla probatione admittatur E.g. Si ex hac definitione: Homo est animal intelligens, o liberum colligo has propositiones . Homo est praeditus v luntate: Homo est liber : Homo est Atelligentia praeditus rhaec sunt axiomata , quia se ipsis nota fiunt . Similiter propositiones identicae, hoc est, quae idem praedicatum , & su 3ectum habent, sunt axiomata : ut omnes hamines sunt homines a
178쪽
Quod si propositio practica ex una definitione evidenter profici icitur, vocatur Postulatum: e.g. Ex puncto A ad punctum B doci potes linea recta. Quisque potes facere quod vult.
Si propositio theoretica ex plurimis definitionibus , δε axiomatis ducitur per ratiocinationem, vocatur Theorema di cuiusmodi sunt conclusiones demonstrationum perfectarum si .
Problema. Si vero propositio practica ex plurimis definitionibus i fertur, vocatur Problema: e.g. Μens nostra ad duae meditarionis auxilio adquirit habitum recte evitandi: est Problema, quod potest demonstrari . Aliae significationes huic vocabulo problema subiiciuntur, quae nihil ad nos. . Corollarium. Propositiones, quae ex definitionibus , & axiomatis peraspieue & sne ullis ambagibus sequuntur , Vocantur Corollaria e e.g. si ex hac: Omnes homines ratiocinantur a infero sic: Ergo Petrus ratiocinatur , est eorollarium . Aliquando vero Iatius patet haec vox, & significat quamcumque propositionem, quae ex aliis necessario nexu ducitur . Quo sensu & nos in hac Logica corollaria addimus, ut brevitati consulamus. Seholium , ct Notatis. Interdum propositionibus adduntur breves explicationes , quae vel obscuritatem, & dubium omne tollunt; vel quaedam quae necessaria sunt, explanant . Hae vocantur Scholia , seu Notationes r quarum etiam in nostris lucubrationibus occur
1 Habes exemplum infra L. V. p. I. c. P.
179쪽
' Lemma. Postremo cum ex aliis disciplinis advocamus propositi nem vel perspicuam, vel demonstratam , ut in aliqua m teria demon sationem componamus ; haec vocantur Lem
E.g. Demonstraturus in Logica , sensus nomos aliqua do falli, dum rerum gravitatem aestimant ; sumo ex thysi- sica tamquam certum hoc lemma: Are es grave e & inde essicio, nos, dum iudicamus ab aere corpora nostra undique non premi, egregie decipi.
180쪽
De natura Ratiocinationis. Uamquam mens nostra peculiare hoc habeat ;ut ideas, quas fidquisivit, alias cum aliis comparet, & intelligat, convenian me, an aliter ;interdum tamen perobscuritatem idearum evenit, ut continuo convenientiam non percipiat. Iccirco hac industria rem aperit: duas illas ideas cum tertia idea clariori confert, & si intelligit cum ea co fruere, colligit, aliam aliae conVenire. I .E g. idea Solis, & idea lucis tam perspicue altera co gruit a eri, ut cum eas inter se confero, statim iudico, Solem esse lucem. Verum idea Solis , & idea ignis non adeo evidenter conveniunt, ut me cogant protinus iudicare Solem eis ignem. Itaque hac arte rem expedio e quaero propriet tem aliquam notissimam ignis r nimirum comburendi iacul- ratem ; eamque cum duobus comparo hoc modo : Quidquid comburit lionum, est ignis: hoc est: evidens. Et rursum, S I s radii vitrea time , vel speculo aeneo colligati comburunt lignum: hoc etiam experientia est notum . Quibus constit
tis perspicuum fit, Solem esse ignem. Nullus enim est , qui non videat , Solem habere proprietatem illam notissimam ignis, hoc est esse ignem. Haec iudicandi ratio, seu progrediendi ab uno ad aliud, vocatur ratiocinatio seu di cursui . Proinde ratiocinatio ni