장음표시 사용
251쪽
.. 2. Quod si demonstrarem, Hominem esse liberum hoc de eaussa, quod ipse facit, quod vult ; haec esset Demonstratio directa a posteriori.
Contendam probare, neminem posse esse parentem fui ipsius' adsumam tamquam Veram eius contradicentem hoc modor Fingamus, posse aliquem esse parentem fui ipsius. Tuncis, qui esset parens, esset prior, quia generaret filium e rursum non esset prior, quia est filius, filius autem est posterior parente . Cum vero sit absurdum manifestum , quod idem
homo sit prior, & posterior se ipso ; etiam absurdum est iu lud, ex quo hoc ducitur, nimirum, Aliquis potes esse parens fui. Igitur ex lege contradicentium adversa propositio est vera : Nemo potes esse parens sui ipsius. De Fallaciis refutandis. Et hoc modo fiunt legitimae demonstrationes , cum Apraemissis vere sunt, & recte conjunguntur . E contrario duplici nomine falsae demonstrationes eV dunt : vel quia non servant leges syllogismorum , quod L gici Vocant peccare in forma, de quibus supra diximus : vel quia alterutra praemissa est falsa ; quod vocatur peccare in materia, de quibus nunc est dicendum . Hae autem tum fallaciae, tum sophismata, tum paralogismi vocari solent. Iam fallacia ex duplici fonte dimanat: vel ex male ad sectis sensibus, eorumque tarditate; quae caussa est , cur ex eorum ideis argumentantes decipiamur ; quorum mysteria supra jam reseravimus I ; vel ex falsa ratiocinatione . Falsae autem ratiocinationes etiam duplici de caussa exsstunt: I.eum Vel utraque , vel alterutra praemissa dubia est , aut falsa. 2.cum praemissae necessario nexu conclusioni non coniunguntur.
252쪽
Itaque cum premissarum altera vel plane dubia , verpune falsa , pro ratione adfertur; hoc sophisma vocatur L gicis petitio principit. Et merito vitatur , nam probatio Margumentum debet esse notius re probanda. Id plurimis modis fieri potest, quorum praecipuos breviter adtingemus i . I. Et quod ad primam pertinet, evenit id I. Cum,ut rem
dubiam confirmemus , ad mimus propositionem vel aeque obscuram, vel obscuriorem, Del eamdem mutatis verbis . E.g. Aristoteles probaturus, Terram in centro Universi esse positam, hoc id syllogismo efficere conatur et . Gravia ad centrum Giυes natura feruntur . Sed experientia constat, gravia ad centrum Terra feret . Igitur, centrum Terrae vi cemirum in es . At in maiori sumit tamquam manifestum , centrum Terrae,& Universi idem esse: quod ipsum est aeque obscurum , &est eadem conclusio probanda mutatis verbis. En petitio. a. Quando propositionem A. probamus peν aliam B. rursum hane B probamus ex ipsa A.
E.g. Aristoteles probat inetrantia sidera scintillare, quia plurimum distant a nobis 3 : & plurimum distare , quod scintillent 4 . En circulus. II.Al- i Late patet sophisma petitionis principit: quicumque
enim ponit fine ulla probatione velutλ perspicuum , quod prohatione omnino indiget , is quidem petit concedi sibi princia pium aliquod , quod erat probandum. Id υero vel proxime , vel remote fit .. Proxime, ut se pro ratione ponat conclusionem probandam vel iisdem , vel ono mis verbis , vel per circulum . Remote, ut se rem aperte falsam, vel mera verba, vel aliquid hujusmodi adferat ad probandam thesm : nam etiam
inli casu petit sibi concedi principium , quod ei probandum
erat ut propositum inceret. Aristoteles Prior II. c. II.&T Pic.VIII. c. I 3. edit. Duvalii, diυerfor modos enumerat petiti nis principii, o petitionis contrarii, quod eodem recurrit, ἰn quibus aliquos a nobis iam dictos . Quiniam tamen reiicere posiet, alios autem addere, o rem totam accuratius disponere.
253쪽
II. Altera pars multiplici modo evenit. I Cum pro primcipio evidenti adsumimus propositionem aperte falsam . E.g. Quidam Philosophi tamquam exploratum posuere, aerem natura esse calidum . Quod perspicue est falsum : nam si caussas, quae eum calefaciunt, removeas, sensim frigescit . Immo in iis locis, in quibus radii solares imbecilles sunt, ut in Norvvegia, istandia, Suecia , Μoscovia Septentrionali , uix ferri potest. a. Cum adser ant pro caussa H ea mera verbo , qua nihil reapse significant . E.g. Philosophi nimis multi , dum res ab ipsa natura in lutas explicare conantur , cum id firmis , & perspicuis argumentis nequeant efficere, & inscitiam suam nolint profiteri ; ad verba inania recurrunt, & plaudunt sibi, quasi t Ie mysterium reserassent . Hinc horror vacui , virtus soporia
fera, virtus pussi ea, ompathis , antipathia, antipersam ,& id genus vocabula, sonora illa quidem & ampullosa,
quae nullam sententiam habent , nec nos faciunt doctiores. 3. Cum aliquid explicare nesciento , recurrunt illico ad Deum. Nam tune merito ad eum eonfugimus, cum perspectum habemus, nullam aliam esse caussam , quae id faciat . Fr quenter hanc tibiam inflant Aristotelici phibosophi . S phisma aliquo ex his modis factum vocatur , non causia proca D. Iam vero praemissae eum eonclusione non emnectuntur duplici de caussa: I. caussa verborum: a. rerum , quae inter se nequeunt conferri r ex quibus fontibus fallaciae propem dum infinitar proficiscuntur. I. Fallacia in dictione est x. eum oecurrit ambiguItas nominis. E. g. Populus ex terra crescit. Multitudo hominus n est populus. Igitur multitudo hominum ex terra creis
254쪽
ο22 DE RE LOGICA. a. Cum Amphibolia in periodo.
E. g. Aio te, AEacida, Romanos vincere puse I). i. 3. Cum ad plures interrogationes uno vocabulo respondemus. Sive aperte sint plures.. E.g. Si interroganti Q An virtus, ρο vitium amari, vel odio haberi debeat; respondeam: amari, aut etiam odio haberio decipietur, qui audit. Sive in uno vocabulo , quod plura tempora respiciat ,
lateant: :E.g. Cum Alexinus celebris sophista Μenedemum interrogasset, an patrem caedere desiisset a ; recte Menedemus respondit: neque cecidi, neque dest . Sin autem diceret , vel non, vel iam, vel quid simile, caperetur : non enim disti gueret duo illa tempora, quae a verbo significantur. Sua igitur responsio unicuique parti est apte facienda. in his itaque , & similibus , quae facile excogitari possunt, tam est perspicuum , esse quatuor turminos in syllogi imo, ut non nisi indoctissimis possit imponere. Caveri autem nullo negotio possint , si diligenter partes separemus ,& sedulo constituamus , qualem sensum praeferant Vocabula.. M. Fallaciae vero, quae ex rebus ipsis proficiscuntur paullo sunt intricatiores, & majorem curam, & astutiam requirunt . Nos praecipuas percensebimus , ad quas ceterae sine i bore referuntur. Hae sunt hujusmodia
Quando ex eo, quod duae res in uno, vel altero praedicato inunt fimiles, colligimus, alteram alteri esse smillimam . I. Frequenter hunc lapidem offendunt Philosophi , dum rerum caustias investigant: ex quo infiniti errores in Physica. Id ipsum in familiari sermone de re vel oeconomica , vel Politica occurrit quam frequentissime. Haec fallacia plurimis modis formari potest : ex quibus vel enumeratio imperfeEcta , vel inductio vitiose, vel paritas inepta, vel alio nomine appellatur .i - a. Eiusdem sophisinatis rei sunt illi, qui, ut aliquid alteri
255쪽
teri faciendum persuadeant , Vitia astute praetereunt , commoda vero extollunt in caelum.
E.g. Scholastici philosophi, ut nobis persuadeant , L
gicam suam ceteris esse praeferendam, cum jactatione ponunt, se ex Aristotelis dialectica disputare et esse eam utilem ad theologiam Scholasticam addiscendam e tum demum neminem sime ea in abstrusioribus disciplinis posse disputare. Illud autem tacent: talem Dialecticam esse artem cavillandi , &sine ullo fine contendendi et non tradere viam indagandi Verum tum certum, tum probabile: nihil de arte Critica continere: tum denique nihil utilitatis humano generi adferre , ut in ceteris disciplinis recte sermocinetur . Quod tacendum non fuit. II. Quando ex iis, quae rei quadam ratione eomeniant, Metilia limitatione colligimus, eidem couυeuire. Id etiam alio, & alio modo fieri potest, ex quo alia ,& alia nomina invenit. Nos celebriores dabimus. I. Epicurei persuadere conabantur , Deos habere figuram humanam, hoc argumento: quod haec pulcherrima st omnium: quidquid aatem pulcherrimum Diis tribui debeat r) . Ere
bant tamen e nam humana forma est ea quidem pulcherrima earum, quas Videmus: at omnium, quae fieri ponunt , . puticherrima dici nequit et . Item Aristoteles probat, ignem es omnino levem, quod furfum fertur. At fallitur : nam ex hoe
tantum colligitur, esse leviorem aere . Sunt autem qui contendant, ignem esse gravem 3). Hoc sophisma nominatur, a ditio fecundum qu d δου smpliciter .
a. Logica , & Rhetorica utuntur homines interdum ad . plura falsa perluadenda, & ut turbas in republica moveant,ia faciant tumultus. Qui igitur inde cogeret generatim, eas e perniciosas, erraret: haec enim mala non ex disciplin
a Quid fit absolute pulcrum, quid comparate , dixi mus in Metaphysica . L. IIII. c. o. 3 Du Hamel, Hil Acad. Reg. Scient. L. I. sect.2ec. 2. Paullus Casti, Disserti Physica de Igne, aliique.
256쪽
rum natura, sed ex pravo hominum usu proficiscuntur: nam multo plura bona, quam mala, hae duae disciplinae adferunt reipublicae. Praeterea Haereticr, qui dogmata nostra examini supposuere, non nulla negarunt , alia haud recte acceps runt . Inepte igitur inferunt non nulli , imprudenter agere eos , qui dogmata nostra voeaut ad exameno sed debere ea iurasta relinqui, re tantum de Scholastica disputari . Nam ere est Catholicae ecclesiae ostendere perduellibus adversariis , dcctrinam nostram tam esse firmam , ut nullis eorum m chinis labefactari possit. Vocatur hoc sophisma, fallacia a cidentis . . Aliqui postea quam exploratum habent , sententiam aliquam praeter ceteras esse probabilem, confidenter , ac sine ulla limitatione pronunciant , esse veram : velut hypothesis caelestis Thyconis Brahel. Vocatur hare fallacia , argumemtari a relatiυo cd absolutum .
4. Est in Evangelio r): aeci vident, elaudi ambulant,furdi audiunt. Si quis vero ex tali sententia colligeret: υλνur vident, dum sint eaeci e ambulant, dum sunt claudi e audiunt , dum funt furdio inepte inferret: nam eiusmodi prinpositiones loquuntur de illis, qui antea tales erant, nunc non sunt . Hoc sophisma dicitur, argumentari a sensu diviso ad
Contra, est apud Paultam ca): Neque fures, neque m ri, neque ebriosi, neque maledicι , neque rapaces regnum Dei possdebunt. Qui vero colligere vellet , hos nullo unquam tompore posse regnum Dei poto,dere, falleretur : nam Paullus loquitur de iis, quos mors in hisce flagitiis deprehenderit . Sin ante mortem poenitentiam egerint, regnum Dei posside-xe posIunt. Hoc sophisma est , arguimantari a sensu compo D ad diυfum . 3. . Eiusdem sophismatis alligaretur, qui , non res , sed verba contraria videns , diceret . esse contradictionem , ubi non est et v. g. Homo est immortalis: Homo est mortalis . Aut qui adfirmaret , conversioni propositionum locum esse , ubi non est: vig. Circulus es figura. Ergo, figura est circulus ..Hae enim. non generatim, sed certa ratione sunt vera . Priamum est sophisma contradiclionis ; alterum, consequentis.
257쪽
III. Ea IQuando de re, qua plura oe diversa agere potes , diei- mus , unum tantum producere: ut in hoc silogismo rQuod valde calidum es sceat. Haec aqua calida es calida valde. Igitur, haec aqua Acat. Utrumque enim aqua calida facere potest , scilicet humidit te sua humectare , & calore siccum reddere , si iacultatibus recte utaris: id est, si non ad aquam, sed ad vas , quod eam continet, appl-ntur res humidae.
Quando probamus propositionem aliquam em veram haede cauissa, quod adversarii non ostendunt, esse falsam. Est enim adfirmantis rationes, quas habet , ponere in medium : aliorum vero easdem ad philosophorum trutu
Quando argumentamur a Di tate: nutus ad veritatem alterius.
E. g. Veteres illi Peripatetici hoc nomine sectam suam se confirmare existimarunt , quod plurimis verbis demonstrarunt , Platonem , Parmenidem , ceterosque Philosophos falsos fuisse . Cartesiani suam hoc nomine , quod Aristotelis flagitia patefecerunt . Contra juniores Peripatetici judicarunt , se luculenter dogmata sua lectoribus. probare , pr pterea quod Cartesii errata quaedam notarunt . Immerito.t men : nam fieri potest , ut hypotheses omnes , quae excogi , latae fuerunt, sint falsae . Quod si ex falsitate cujusdam profpositionis colligo, contradicentem esse veram , recte conci do. Eodem sophismate infuscantur ii , qui , ut aliquod crimen a se avertant, alterum de eodem crimine postulant. E
258쪽
' Quando non alio amumento ἰnfirmamus propositionem v ram , nisi auffirem irridendo. Peccant hoe frequenter Scholastici cum Recentioribus philosephis disputantes . Verum hare consutandi ratio infirma est prorsus. Cogendi ergo sunt ii, ut theses non cachin nis , & dicteriis, sed argumentis & firmis, & perspicuis c tutent . Eadem via cum iis agemus , qui querelis , eiulatu jurejurando falsum aliquid nobis persuadere conantur e , pterea quia ejusdem sophismatis rei sunt.
puando argumentamur ab uno genere ad aliud.
E. g. Plura Μathematicis sunt vera, quae Physicis salsa sunt. Nam Mathematicus definit lineam hoc modo : Longia ruri fine latitudine: punctum vero hoc modo: Id quod nul- Iam habet dimensionem. Haec vero in Physica nusquam sunt. Qui vero ab uno genere ad aliud transeunt, ut non nulli viri doctissimi faciunt, labuntur in hoc sophisma. Haec sunt praecipua sophismata , in quae disputantes ii ,
qui non omnino delirant , incurrunt . Reliqua tam ' sunt clara , ut vix monitione egeant tirones . Occurrunt tamen non nulla sophismata tironibus aliquanto explicatu difficiliora , quae praevidere non poenitebit. E. g. Cum essent tres homines sermocinantes, posteaquam duo dixere mendacium , tertius dixit : Unusquisque norum nune falsum dicit. Ex quo ita Sophista argumentarer . Unusquisque mistrum nune falsum dicit. Sed ego fumtinus nostrum . Ergo re ego falsum dixi. Atqui, se ita est, ego verum dixi . Igitur oe merum, μαι sulfum dixi. idem dicemus se ceteris propositionibus , quas Logici vocant saefassi eantes Verum nullo negotio hoc sophisma dissolvemus, si propositionem tertii expenderimus . Nam cum propositiones ex communi usu loquendi non habeant se ipsas pro objecto, sed alias res; si tres illi ante propositionem, in qui ue &e. salsum dixerant, propositio tertii est vera: sin autem , salsa
259쪽
IIBER QUINTUS. xi est: Quod sit tertius ille in animo habuit propositionem
suam pro obiecto, & scopo sibi ponere; cum certo sciat, idnera non pone , propaerea quia idem nequit simul e e , oenon ei e verum ; consequitur , huiusmodi hominem ludere In Verbis , nec dignum esse cuius propositionis vocalis nam mentatis nulla hoc casu est adfirmatio 3 ulla ratio habeatur. Quare in primo casu sic exponenda est maior : Unusquisqueno rum , ante hanc propostionem , nunc falsum dicit : co Cedo : aliter nego . Et cetera omnia neganda . In secundo casu neganda est major , & Sophista ridendus. Interdum ut sophiim ta diluamus satis est proferre similem lyllogismum cujus conclusim aperte sit falsa . Nam noc modo Iophismatis falsitas plane demonstratur. E. g. Dicat aliquis: Recentiorem ph cam esse inutilem, propterea quod non esseit, ut homines viυant diutius. Tu r irinde: Panem omnino. eis inutilem , propterea quia non es cit , ut homines febri liberentvir , aut ut liberentur frisore .
tersque fucommodis . . . . . Plerique Loffici inter scirihi ανα tam . .
t Marisite, EJay de Logique P. II. in fine.
260쪽
Philino i quidam ducent , esse aliquos gradus falsi, seu rei, certo falsa est . sunν propositiones falsa
demonserari non po=unt; ιamen sapienti non persuaseris , ut adsentiatur: e. g. Esse lares seu daemonas propitios, qui famulatum praestent hominibus . huiusmodi sexcenta. Atiae sint , ραarum falsitas vel facile , vel operas demouseratur te. Omnes angulos i rectilineos esse aequales . aedam tam γε pieue sunt saliae, ut se quis demonstrationem requirat, audiendus non si : ut Ferrum est flavum Equi Ioquuntur io' bis simidia . ' i 'C A P υ T VIII.
. , De esseelu Demonstrationis fou. Scientia a tibi da Fide generarim o
O nitio, quae demonstratione comparatur, Vocatur Sciem tiar nam Scientia Philosophis est: Cognitis tam clarao perspicua, ut nulla dabitandi ratio reliqua st . Hujusmodi cognitiones duplicii nos via consequimur . Vel ex simplici consideratione idearum: ut Totum est majus suo parte e Idem non potest smut esse, oe non esse e Ego eo. gito, ambulo, sedeo: haec est scientia intuitionis . Uel ex indubiis propositionibus definitionibus, axiomatis, postulatis
idque per argumentationem: & haec vocatur demenserationis. Utraque cognoscendi ratio aeque certa est r secunda tamen magis est laboriosa, & minus clara, quam prima. Praeterea facultas, quam habet mens propositionem aliquam ex principiis omnino certis deducendi , seu demo
strandi veritatem aliquam; & ipsa scientia , seu habitus sciem
Quod si principia , ex quibus ratiocinamur, non certa di perspicua , sed verisimilia sunt; tale iudicium vocatur opinio e & lata significatione , scientia. Scientiae quasi ex altera parte respondet Fides : quod vocabulum alio sensu Grammatici , alio Philosophi usurpant. Nostris Fides est r Criareo rem , quam haldo ex ua