장음표시 사용
281쪽
Nam in rebus perspicuis ineptum est, contortis interpretationibus uti, & quaerere nodum in scirpo, ac mysteria ubi
Altera pars & ipsa est manifesta . Nam recta ratio, maequitas postulant a nobis, ne iudicemus hominem sanae mentis iis verbis usum fuisse, quae vel absurdum sensum faciant, vel nullum habeant effictum . Adeoque a germana Vocum fgnificatione hoc casu est recedendum. Quod si perspicuum sit, auctorem vel sanae mentIs non esse, vel esse iocatum , cessat interpretis officium . Merito ergo Iurisconsulti praecipiunt I ut verba absurda , impossi-b lia, turpia, perplexa ultimis voluntatibus adiecta , pro non scriptis habeantur; vel quia insanus homo reputatur, Vel ut poenas det imprudentiae. ' Si auctor dedita opera mutavit sententiam , pqsterior est
Nam ii, qui veritatem anxie perquirunt , nulli dudI- ant errata sua, si qua sunt, corrigere . Proinde ita te hahere iudicandum est. Eadem regula obtinet in pauιs,laemdem personae paciscantur : quia hae possunt mutare Lemen' iamr non ita vero si cum alio , nam pridit conditra ultImam antiquat. Illustrant hoc praeceptum Philosophi exemplo oonfaιium ., Possunt enim qui spoponderunt ambo mutare voluntatem e non potest alteruter cum tertio sponto pacisci, quia jus quaesitum primo non tollitur a posteriora pam
Si octurrunt .n scriptore sentent a , qua discrepantes Uideantuν, in concordiam sunt adducendae , si possim Sin autem, utra vel rectae rationi, vel auctoris 6stematν magis sit consentanea , ex legibus probabilitatu construenaμm
282쪽
ex coniectura eo modo funt illuseranda , ut absonum , ineptum praeferant. Ex regula quarta illustratur haec . Coniectura autem ex triplici fonte est capienda. I. ex ipsa materia, quae in disput tionem venit. 2. ex locis coniunctis. R. ex fine, quem auctor sibi posuit. De quibuς ex ordine dicemus.
Verba exponἰ debent eo modo , quo natura rei , de qua agitur, requirite ex feno communi est iudicandum . Nemo enim est qui non videat, eum, qui aliquid scri-hit, velle ut verba sua eo sensu accipiantur, quo prudentes homines solent accipere. Hinc Cleomenes , a qui fecisset inducias aliquot dierum cum Argivis, noctu eos oscitantes aggrediens , per summam iniuriam profligavit : nu-gans in re gravi, se inducias dierum fecisse, non noctium. Hinc etiam Prusias rex Bithyniae , cum Hannibalem in fidem suam , & amicitiam recepisset; & Romani a Rege peterent , ne inimicissimum suum secum haberet , sibique dederet et cavillabatur respondens , ne id a se fieri postularent , quod contra jus hospitii esset: ipsi , si possent, comprehenderent: locum, ubi esset, facile inventuros. Nam fides data hospiti hoc praeferebat , ne pateretur in regno suo comprehendi. Hae coniecturae ex materia capiuntur.
i) Quonam modo in legibus , o pactionibus exponendis ea re la uti debeamus , copiose docet Cicero de Inventione L. II. e. 49. ρο ex eius doctrina Grotius, Pufendosus, in locis paullo post dicendis. a Plutarch. Apophth. Lacon. p. III. 3 Nepos in Hannibale fine.
283쪽
renda sunt loca antecedentia , o consequentia e tum etiam quaecumque loca occurrunt , in quibus de eadem re disputat , accurate sunt examinanda ; ut audioris fensis ver militeν Hiciatur. Nam saepe ex contextu libri vera mens conditoris con
stat: & quod uno loco obscure dixit, in alio habetur explicate . Vel quod melius data opera se explicare voluerit ;vel quod aliquid casu addiderit , ex quo priori sententiae lux adfulget . Multo facilius hominis mens percipi potest , si diversis in locis , ac temporibus eamdem materiam tractat. I . Usitata Iurisconsultis , qui modo hoe nomine sunt dugni, est haec interpretandi ratio 2 ; ut docent praeter ceteros, illa Jurisprudentiae lumina , Gothoseedus 3 Reinoldus I abillius 3 . Quod etiam ceteri viri docti magno
cum operae pretio facere consueverunt. Hac methodo Phil sophi naris emunctae conferentes loca , in quibus Aristoteles hanc vocem ente chia usurpat , plane deprehenderunt, nihil eum huiusmodi voce notare voluisse , sed lecto- , xibus facere sucum . Haec conjectandi via vocatur ex locis sto uncitis: ea, quae sequitur, ex fine.
si si Qua in sententia scriptor fuerit , ex ceteris eius is scriptis, factis, di iis, animo , atque vita ejus fumi opomitate Cicero de Inventi L. II. c. m. a se Incivile es, nis tota lege perspecta, una aliqua pam,, ticula ejus postρ , judicare , vel respondere ,, . L. XXIII. ff. de Legibu , & L. xxv I. is eodem, & L. CxXXIV. ff. de Verbori oblig. ῖ Comment. in Reg. Iuri, &Commenti in Cossi The
Disserti & orati de Leg. Inscripti ue In Usu Indicis Pandect.
284쪽
autem, er explananda sunt ex fine, H es ,
ex ratione utriusque i . Nam, ut recte Jurisconsulti ponunt, ratis est anima is quod etiam locum habet in pactis. Hinc cessante generatim fine , media etiam cessare debent. Ideoque ex fine utriusque judicandum est. E. g. Jubet legislator , propter grassantis luis peric tum , ne peregrini admittantur. Hinc, cessante peste , peregrini denuo sunt recipiendi. Quod si cessat in uno tantum Casu , eoque rarissimo , lex non tollitur r) . Exemplo sit impubes , cui citius prudentia rerum civilium adfulget: qui nihilo plus testari potest , quam reliqui impuberes . Est enim hoc monstri simile, nec a legislatore praevideri potuit, aut sperari. XI.
mne s ratis legis latius pateat verbis ejusdem , utemuνἐnterpretatione extensiva . ' Si verba latius pateant rati ne restrictiva. '' Si verba , ratio aeque pateant , decla
' Exstat in Exodo 3 talis lex : Si quis aperuerit ensernam , m foderit esernam , o non operuerit eam , cecia Heritque hos, aut asinus in eam , reddet dominus csernae pretium iumentorum. Hic evidens est , legislatorem nomine ensema comprehendisse quamcumque fossam : & nomine b iis , & Uni, omne genus animantis. '' Lex erat apud Romanos 4 : Ut ne quis patronus IL/ertos iureiurando mi obligaret , ne uxorem ducerent , ne liberos procrearent . Titius castratum libertum ' iureiurando i 'Mi
285쪽
M; adestἰρ, ne liberes tolleret. Postulatur de erἰmiae . Hoecasu est manifestum , de his legem sentire, qui liberos tollere possunt: a leoque legem limitare debemus. '' Iertia pars abunde est: perspicua. Hinc illud eflaturm Ubi eadem rat o, ibi eadem iuris dispositio s. Quod tamen in immunitatibus locum non habet , quae ad exemis plum non trahuntur I .
une ἰου dubio, an Rr se accis; debeat lex, ea interpretatio est amplectenda, quam aequitas requirit. st quitas autem Iurisconsultis est: Virtus eorrectr x ejus, ἐn quo tex propter universalitatem deficit. Fundamenta aequitatis sunt: refcta ratio, virtus, benignitas, humanitas . Qua vocabula non ex vulgi sententia, qui ea perverse interpretatur , sed Philosophorum' sunt accipienda. Hinc, ut recte cum aliis monet Hetneccius, si quis Rupiditatem pro recta ratione ; vitium pro virtute ; nimiam indulgent;am oe rennisentiam pro benignitate & humanitate amplectitur; & ad haec principia interpretationem suam accommodat: non est haec aequitas, sed stultitia . & tem vitas a .
i) L i. f. 2. ff. de Constit. Princi p. a Gregie hae illustiat Grortas , Commenta de s quir. Indulg. & Facilitate, t. i. quod est ad eadcem operis de Iure Belli, & Pacis. Confer. Pusendosus loco eit. f. xx I. 3 Nullam aeturatam dari pose .definἰtionem favorabilium , odioso n, quoa , quae odiosa unis sum, aliis suntiumreab;na , fuse ostendit Thomasius , Inst. Jurispr. Divinae. L. II. t. 32. f. t 39. θ ἰn Appendice huius Cap. eoutra H
eium. Idem tenuit Titἰus , Observ. ecccxxviri. seq. ex forum doctrina Baphvraeιus in Pulandorsi laudatum locum f. xi I. seqq. Vertim eorum doctrina rerula nostra non adυee- rαν, s ea redie intelligatur.
286쪽
De .nterpretatione D isorem librorum addemus pauea deum quia leges hucusque exposita . si penitus intelligantur , sapientem eorum faetant interpretem y tum quia alienum a proposto υidetur , tironem in ea immerflere, quae tritum hominem Mie Critica requirunt , o plurima ac recondita δε-ctrina perpolitum . Visumtamen non nulla , o magis nece fifaria subiiciemus.
De Sacrarum librarum ἰnterpretatione . I.
sacri utν usque Foederis eo tantum modo sunt a Dpἰendi , quo Catholica ecclesia perpetuo accepit. Nam eaedem Scripturae docent I) , ecclesiam Catholi- eam divino numine dirigi, ne erret scripta Dei interpreta do. Prosecto omnibus Christiani nominis saeculis ad Ecclesiam in Conciliis res gravissimas constituentem , vel ad ipsam Romanam ecclesiam, quae caput est Universalis ecclesiae, pro earum interpretatione Christiam homices confugerunt : ejusque decretis magna cum animi demissione obtemperarunt δ). . Scrip-
ab is Et ego rogabo Patrem, o aliam Paraelisum desit
,, vobis, ut maneat vobiscum in aeternum Diritum veritatis , j n. XIIII. I 6. is Paraclitus autem spiritus Sanctus , ,, quem mittet Pater .n nomine meo , ille vos docebio omnia ,
is Meret vobis omnia , quaeumque dixero vobis A. ibid. v. 26. & alibi. o Ecce Ἀο vobiscum sum omnἰbus diebus usis que ad Consummationem saeculi 4. Matth. ultim. v. 2O. χ) ,, Sequor tractatum concilii Nicaeni , de quo me necis mora, nec gladius poteώς separare Ambros Epist. xxxi I. , Nobis tutum est, in eo non progredi aliqua temeritateis sententiae , quae nuIlo in Catholico regionali Concilio te is minata sunt o id autem fiducia secina vocis auferere , se quod in gubernarione Dei, o Domini niari, ci Salviatoris, , Jesu Chrsi Universalis ecclesiae consensione roboratum est ,- Aug. de Bapt. L. VH. c. 5ῖ. ι
287쪽
Scriptura Sacra data homini D t, non ut nos Los eos , Metapbsicos, P scos, Apronomos faceret e sed ut viros pro bos, ac sanctos faceret, is beatitatem perduceret. Sane si Divini libri aliquid diserte & explicate & exta pressis verbis de talibus scientiis traderent, dubium non est , Scripturae sententiam multis nominibus ceteris fore praeferendam . Cum vero Patrum testimonio habeamus si scrupturam Sacram esse epistolam Dei ad Hominem missam , per manus Prophetarum, & Ap, lorum , quo ei nota faciat , quae ad beatum adspectum hominem perducant ; fit Consequens , male facere eos , qui Philosophorum systemata Scripturae Verbig , ex sono , non ex sine acceptis, quasi se Pimento aliquo , Vallare conantur Σὶ . Quamobrern nobiliorps sententias , longeque differentem sensum in Sacris in bris quaerere debemus.
.HHινἰei tibνι , re qui Moralem philosophiam eoutynent , faciliori ratione funt explanandi: qui vero ad Poeso , vel Oratoriam formam accedunt , subtilius dilucidandi sunt .
i) ,, Omnis scriptuνa divinitus inspirata titilis est ad do
s, cendum, ad amuendum, ad corripiendum, ad erudiendum ,, in justilat ut perfectus si homo Dei , ad omne opus bo- ,, num instrufius ,, ὸ Paul. II. Timoth. ΙΙΙὰ I6. De illa civitate , unde peregrinamur , litterae. nobis,3 venerunt. Ipse funt Scripturae, stuae nos hortantur, ut bene vivamus Aug. Conci II. in Psal. 9o.
a Ae soldus , de Consensu Aristotelis cum Scriptura Sacrar Amerpoetius, Cartesius Mosaigans: Dis insonus , da Naturali veritate Hexaemeri Mosaici . Burnelius , Theoria sacra Teluris. Whi nus, retreique , ραν Philosophias Μ Dicas quasdam commenti Dηt . Qui quidem Ammata fuavei vetera, mel nove excogitata , non dico Sm tura Non re
iugaeare, εκοd Chrsiani , σ Catholici esset , sed in ea omnino expressa es probata reperiri, per si mam temeritatem dixere .
288쪽
Itaque, qui scribunt Historiam, ut Moses la Pentate
cho , & auctores Rhum, ac Paralipomenon , Videntur V luisse nobis tantum res gestas narrare. Item , qui doctrinae libros scribunt, ut auctor Sapientiae, & Ecclesiasticus, nihil aliud velle videntur, quam nos sapientissimis imbuere praeceptis. Quapropter paene ad verbum sunt accipiendi. Qui vero enthusiasmo quodam adflati scribunt more Poetarum, ut I
hus, & David , & Salomon in Ecclesiaste , & Cantico ;
tum & qui res sublimes oratorio stilo exprimunt , ut Pr phetae , ceteri; ii cum plurima abstrusiora tradant, non ad litteram, sed ad tropum saepenumero trahendi sunt.
Massicus sensus tune solum in Scripturis quaerendus est ,
quando alio sensu non putamus eas interpretari: id est, curra Ῥει Ecclesia masticam segnificationem agnoscit ; vel adiuncta id suadent; vel demum gravissimi interpretes iis verbis tantia
Precipua haec interpretandi Scripturam regula est. Peccarunt in eam plurimi interpretes, ii praesertim , qui nulla eruditione linguarum Orientalium , nullaque habita ratione locutionis Iudaeorum , tum Hebraietantium , tum Hellensea-mιm, Sacros codices sunt interpretati . Hi enim in stagulis verbis singula mysteria se videre sibi persuadent : & infantibus similes mirantur omnia, quae non intelligunt. E. g. Legitur in Scriptura e Mons Dei, Cedrus Dei: quae altimimos montes, & cedros designant et illi tamen confidenter aiunt, utrobique rem sanctam & ad Deum pertinentem 'significari. Interdum vero legimus et Zelo zelatus sum pro Domino e Fornicans fornicabitαν imma : Morte morieris: Viadebo visionem: Videndo vidimus : & his similes locutiones emphaticas , quae Iudans erant peculiares . Quas cum non intelligant interpretes non nulli, mysteria quaerunt in iis . Atque si adtendissent hi homines ad Hebraeae linguae idiotismos, & mores Orientalium gentium , multo sapientius Scripturam Sacram fuissent interpretati . Orientales enim omnes peculiare hoc habebant, ut emphaticis vocibus, tropis , parabolis, allegoriis , aenigmatibus praeter modum delectarentur : adeo eorum sermo vix aliud quam tropus R erat.
289쪽
erat. Nee Hebraei modo, sed Assyrii, Chaldaei, Phoenicii, Arabes, & his similes tali consuetudin' utebantur. Christus 3pse, & Apostoli , ut se ad populorum mores, & captum
accommodarent, in parabolis loquebantur. Itaque, qui haec non sentit, & sedulo expendit, prorsus fieri non potest, quin nugas & ineptias venditet lectoribus . Vero haec probe callent, ut recentiores doctissimi sa- tufit , ii tametsi plane fatentur , plurima obscura esse in Scriptura Sacra , propterea quod Hebraeorum linguam , historiam, consuetudines, & doctrinam perfecte non adsequimur; tamen & ineptias fugiunt studiosius, & verisimiliorem luterpretationem perquirunt I . C A P U T VI.
. De probaebilitate Morali, o Physica. I. TIRobabilitas Moralis tunc habetur , quando ex signi 1 quibusdam, quae homines prae se ferunt, aliquid vel
occultum declaramus, vel praedicimus futurum . Haec , pro . Tebus, quas praedicit, appellatur vel Politica , vel practica. I. E. g. Video Petrum cum amicis in foro colloquentem. Observo gravem hominis incessium, rara Verba , vultum adseveritatem compositum , motus Omnes ad ostentationem
comparatos. Hinc iudico probabiliter, Petrum esse ambiti fum: id est, quaerere studiose , quae ipsi adserunt honorem . Video Paullum iacie subtristi , adspemantem licitas voluptates, deditum lucro, adtrita & sordida veste , qui perpe tuo clamitat , se esse pauperem. Hinc probabiliter insero , Paullum esse avarum: id est, ea tantum suscipere, quae ipsi, adferunt utilitatem . Haec autem divinandi ratio , quae exfgnis extemis ratiocinando animi propensiones investigat , &declarat, vocatur probabilitas Moralis seu Practica. a. Aliquando vero ex hominum consiliis futurum aliquem eventum praedicimus. Polybius , homo Graecus, &Scipionis familiaris, cum animadverteret , Romanam re
Publicam tot esse vexatam dissidiis , & intestinis bellorum flucti- i Legi potia Richardus Simon;tis , Hist Critica Veteris Testam. Calmetus, Praef. Commenti Biblicor.
290쪽
suctibus agitatam; praedixit, brevi interituram fore , & ad
unius potestatem esse reversuram: quod certe evenit . Cato
Uticensis cum primum scivit, Cralliam, Pompeium, &Cassarem triumviratum tametsi occulte inivisse , dixisse fertur rErgo ιntertit rei publica: quod obtigit paullo post . .
Idem plurimi viri docti, & rerum civilium usu subacti, quique multum & diu vicissitudines rerum publicarum , &cauisas mutationum : & secretas imperantium artes meditati fuerant magna cum omnium approbatione praedixerunt enec modo ex eventibus consilia , ses ex consiliis eventus futuros cecinere ut vates . Haec divinatio peculiari vocabulo nominatur probabilitas Politica . 'Verum hae consecutiones sunt magis, & minus probabiles, non secus ac iudicandi vis, & usus rerum in iis , qui conjectant : qui, si multum prospiciunt , multo verius &probabilius iudicant. Et hinc illustres homines , & in hae
arte celeberrimi exstitere: quorum vel una Italia, Politic rum nutricula, bene multa suppeditat exempla I). Probabilitas P sca tunc datur , cum ex observatione phaenomenorum, aut sensionum, hypothesim aliquam cogitamus, quae phaenomena omnia dilucide explicet & perite. E. g. Ut constituerent Philosophi, quamam caussa aestus maritimos accedentes , & recedentes . emceret , in diversas abiere sententias. Veterum sententiae, ut Platonis, Apollonii , Stoicorum , & Aristotelis , o sunt, merae ineptiae, quae nihil explicant. Primi Recentiorum Galilaeus, Walis, Camtessius , aliquid melius cogitarunt: quae tamen hypotheses , quod non omnia phaenomena commode explicent , probabiles non videntur ; vel saltim infimum gradum habent probabilitatis . Hypothesis vero CL Neuvioni , quae tribuit omnia adtractioni & Lunae, & Solis ; probabiliter explicat
adiuncta omnia, quae in hoc phaenomeno occurrunt: iccirco reliquis est praeferenda.
I Inter eos , qui scriptis claruerunt , eminent Troianus Boccalimus, Petrus Vistorius, aliique e ut taceam Nicolaum Machiaυelium, hominem eum quidem do ctum , acutum , sed merito prosigandum. Ceteros, qui usu valuerunt, commo morare non es necesse .