M. Tullii Ciceronis De officiis ad Marcum filium libri tres

21쪽

3 lLIIS LIB. I. CAP. s. id latius patet. Nam quicquid eiusmodi est, in quo non possint plures excellere, in eo sit plerumque tanta contentio, ut dissicillimum sit servare sanctam societaim Melaravit, id modo temeritas C. Caesaris, qui omnia iura divina atque humana pervertit propter eum, quem sibi ipse opinimus e rore finxerat, principatum. Est autem in hoc genero,

testum, quod in maximis animis splendidissimismi vigenti plerumque existunt honoris, imperii, potensiae, gloriae cupliditates. Quo magis cavendiis est, ne quid in eo genero et peMetur. Sed in mi iniussu permultum interest, utrum perturbatione aliqua animi, quae plerim,quo Motus est et ad templis, an consulis et cogitata fiat iniuria Leviora enim sunt ea, quae repentino aliquo moui accidunt, quam ea, quae meditata et praeparata inseminiurio de inserenda quidem iiiiuria satis dictum est. Praetermittenda autem defensionis deserendiqua silenas plures solent esse causae. Nam aut inimicitias, aut labore , aut sumplus suscipere nolunt aut etiam neglitentia, pigritia, inertia, aut suis studiis quibusdam occii pationibusve sic impediuntur, ut eos, quos uuari debeant, desertos esse patiam iur itaque ridendum est, ne non salis sit id, pio apud Platonem est in philosophos dictum quod in veri investitione versentur, quodque ea, quae plerique vehementer expeiani, de quibus inter se digladiari soleant, contemnant et pranihilo pinent, propterea iustos esse. Nam alterum iustitiae

genus assequuntur, in inserenta ne cui noceant iniuria in altero delinquunt discendi ob studio impediti, quos iueri debent, deserunt linque eos ne ad rem publicam quidem

a essuros putat, nisi coactos. Aequius aulam erat, id vo-

luntate fieri. Nam hoc ipsum iri iustum est, quod recte si

in philosophos, ore die Phil

sophen. mi. 43, 160 aeta in eam legem senior ut ita dicam, ναυαilla aetas ferebat, ratis.

lini inferenda. In inferenda iniuria, mi die uilas haben, sitae heissen: ei de uber dem n-

22쪽

- 0Frictis LlB. I. AP. id. 17si est voluntarium. Sunt etiam, qui aut studio rei familiaris is iuendae aut odio quodam hominum suum se negotium agere dicani, nec sacere cuiquam videantur iniuriam qui altero genere iniustitiae vacant, in alterum incurrunt. Deserunt enim vitae societatem, quia nihil conserunt in eam studii, nillil perge, nihil facultatum. Quando igitur duobus generibus iniustitiae propositis, adiunximus causas utriusque generis, easque res anie constituimus, quibus iustitia contineretur facile, quod cuiusque temporis sucium sit, poterimus, nisi nosmetipsos valde amabimus, iudicare. si enim dissicilis cura urum alien Drum. Quamquam Terentianus ille Chremes humani nihil a se alienum putat. Sed tamen quia magis ea percipimus ab que sensimus, quae nobis ipsis aut prospera aut adversa eveniunt, quam illa, qu/e ceteris, quae quasi longo inie vallo interiecto videmus aliter de illis, ac de nobis, iudic mus. Quocirca bene praecipiunt, qui vetant quicquam agere, quod dubites aequum sit, an iniquum. Aequitas enim lucet ipsa per se, dubitatio cogitationem signisca iniuriae. Sed incidunt saepe tempora, cum ea, quae maxime vi-10 dentur digna esse iusto homine, eoque, quem virum bonum idicimus, commutantur suntque contraria, ut reddere depositum, sacere promissum quaeque pertinebi ad veritatem et ad fidem, ea migrare interdum et non servare sit iustum. Referri enim decet ad ea, quae posui principio fundamenia iustitiae primum, ut ne cui noceatur deinde, ut communi

utilitati serviaturi a cum tempore commulantur, commuta- iurisinicium, et non semper est idem Potest pnim accidere 32

Chremes ut dem Verse Homo De metis.

n, muni nihil a me alienum puto enisebulaist chremes siems

poterimus, quod cuiusque ιε,

ris frictum sit, iudicar Euruch. 10. l. Ea cum tempore commutantur. Die fundamenta iust.

23쪽

DE OFFICIIS LIB. I. CAP. 10.

promissum aliquod et conventum, ut id essici sit inutile vel ei cui promissum sit, vel ei, qui promiserit. Nam si, ut in

lal, ut is est, Neptunus, quod Theseo promiserat, non fecisset, Theseus ippolyto filio non esset ibatiis. Excitibus enim Optalis ut scribitur, hoc erat tertium quod de Hippolyti in teritu iratus optavit quo impetrato, in maximos luctus incidit. Nec promissa igitur servanda sunt ea, tuae sint iis, quibus promiseris, inutilia nec si plus tibi ea noceant, quam illi prosint, cui promiseris, contra ossicium est, maius anteponi minori Ut, si constitueris cuipiam, te advocatum in

. rem praeSentem SSe Venturum atque interin graviter aegrotare filius coeperit, non Sit contra ossicium, non sacere, quod dixeris magisque ille, cui promissum sit, ab ossicio discedat, si se destitutum queratur. Iam illis promissis standum non esse, qui non videt, quae coactus quis metu, quae deceptus dolo promiserit Quae quidem pleraque iure praetorio liberantur, nonnulla legibus. 33 Existunt etiam saepe iniuriae calumnia quadam et nimis callida sed malitiosa iuris intei prelatione. Ex quo illud, summum ius, summa iniuria, ac tuni est iam tritum sermone proverbium. Quo in genere etiam in re publica multa peccantur ut ille, qui, cum triginta dierum essent cum hoste indutiae actae, noctu populabatur agros, quod dierum essent paciae, non noctium indutiae. Ne noster quidem probandus,

solideria on promissum al et conv.

tale9. . Ib non potest aecide 'etempus, ut intainin rem quidquam illorum theere sapientem. 33 νε-

in rem praesentem, tu ineis rictiliche Vertianillulis. Sen deo nes. IV. 35 Promisi advocationem:

postea appareit per illam causam praeiudicium in patrem mctum quaeri. In m Pra enim ven

Aquiniscite Geseia ungultig geniacti

Laeon apophili. p. 223ὶ Ephorus bel

24쪽

si verum est, Q. Fabium Labeonem seu quem alium nihil enim habeo praeter auditum arbitrum Nolanis et Neapolitanis de finibus a senatu datum, cum ad locum venisset, cum utrisque separatim locutum, ne cupide quid agerent, ne appetenter atque ut regredi, quam progredi mallent. Id cum utrique legissent, aliquantum agri in medio relictum est. Itaque illorum ines sic, ut ipsi dixerant, terminavit in medio relictum quod erat, populo Romano adiudicavit. Decipere hoc quidem est, non iudicare. Quocire in nun re sugienda est talis sollertia. Sunt autem quae dana Iricia etiam adversus eo ser-11'vanda, a quibus iniuriam acceperis. Est enim ulciscendi et puniendi modus. Atque haud scio an satis sit, eum, qui lacessierit, iniuriae suae poenitere ut et ipse nequid tale postliac et ceteri sint ad iniuriam tardiores. Atque Min re publica maxime conservanda sunt iura belli. Nam cum sint duo genera decertandi, unum per disceptationem, alterum per vim; cumque illud proprium sit hominis, hoc beluarum confugiendum est ad posterius, si uti non licet superiore. Quare suscipienda quidem bella sunt ob eam causam, Dii sine iniuria in pace vivatur paria autem victoria, conse vandi ii, qui non crudeles in bello, non immanes hiemini ci maiores nostri Tusculanos, Aequos Volscos, Sobinos,ine nicos in civitatem etiam acceperunt: at Carthaginem et mantiam unditus sustulerunt. Nollem Corinthum sed credo aliquid secutos, opportunitatem loci maxime, ne posset alia quando ad bellum faciundum locus ipse adhortari. Mea quidem sententia paci, quae nihil habitura sit insidiarum, sem-

11. ne quid se ostia φ. 82.

bus gentes nitersa in civitatem mn receptae, ut Sabinorurn 290V. h. . Volscorum 303 urde

nae Lis X, i de Arpimiten die eivitas sine fugi ahi segeben das

suffragiunt ei hiellen die Arpina-len 188 Hernicorum 306. Liv.

aliquid secutos, das si einengute Grun gehab haben ad Att.

25쪽

M OFFICIIS LIB. I. CAP. ll. per est Unsulendum. In quo si mihi esset obtemperatum. si non optimam, at aliquam rem publicam, quae nunc nulla est, haberemus. Et cum iis, quos vi deviceris, consulendum est; tum ii, qui armis positis, ad imperatorum fidem con- sugient, quamvis murum aries percusserit, recipiendi. In quo tantopere apud nostros iustitia culta est, ut ii, qui civitates aut nationes devictas bello in idem recepissent, earum patroni essent more maiorum.

M A belli quidem aequitas sanctissime etiali populi Romani iure perscripta est. Ex quo intelligi potest, nulluna

bellum esse iustum, nisi quod aut rebus repetitis geratur, aut denunciatum ante sit et indictum. Popilius imperator tenebat provinciam, in cuius exercitu Catonis filius tro mili tabat. Cum autem Popilio videretur unam dimittere legionem, Catonis quoque silium qui in eadem legione militabat dimisit. Sed cum amore pugnandi in exercitu remansisset, Cato ad opilium scripsit, ut, si eum patitur in exercitii remanere secundo eum obliget militiae sacramento quia,

37 priore amisso, iure cum hostibus pugnare non poterat J ideo

s milia esset obtemperatum Cic. p. Deiot. 10. 29 m -- .nercitu amisso ego, qui pacis auctor Semper tui, post Pharsalicumproelium suasor essem armorum non ἀπο- mendorum sed abiicisndorum. Cicero': Bries sin volt vo Tadet de Lampnustiget Pompriane und Ier 'orhebun scine eigenen Frie- de voracblage.

an wendet an ab es nach dem mischeu Κrie rectit mr die Bela-gertenaei ne Scho nun mehe Caes. h. G. II, 32 Se magis consuetudine sua quam meri lictorum deradu iuver eis semisonservaturum, si prius quam murum artes attigia se se ledidissent. reeipiendi, naiid in idem. --- patron So ware die Scipionen Patrone de alathanischen Proviiicialen, Aemilius Paulus undsetne aclikonimen Patrone deruacedonier die Marcelle de Siculer,

non poteratJ. Dies gange teste. eine Variation des olgg. Marci quidem pugnare, dere historistae Angaben wie das Cainunter inem Popilius edient habe. das imit rurischen de in Macedoniseheu rie vo Popilius ei ne Legio entiassen orde sei aurEMichiungieruhen, erschein aucti

Modus in patiturinae obligeti ala

26쪽

summa erat observatio in bello movendo. Marci quidem ea, ionis senis est epistola ad Marcum illium, in qua scribit, se audisse, eum missum factum esse a consule, cum in Macedonia bello Persico miles esset Monet igitur, ut caveat, ne proelium ineat. Negat enim ius esse, qui miles non sit, cum hoste pugnare. Ε.iidem etiam illud animadverto, quod, qui proprio n0-aemine perduellis esset, is hostis vocaretur, lenitate verbi rei tristitiam mitigatam nostis enim apud maiores nostros is dicebatur, quem nunc peregrinum dicimus. Indicant duode- ciniciabulae, ut, Taetus niEs cs nosTE: itemque, ADVEnsus Η0sTEM AETER vcT-ietas. Quid ad hanc mansuetudinem addi potest, eum, dicum bellum geras, tam molli nomine appellare uuamquam id nomen durius effecit iam vetustas. peregrino enim recessit, et proprie in eo, qui arma contra ferret, remansit. Cum vero de imperio decertatur bell0-38 quo quaeritur gloria, causas omnino subesse iamen oportet easdem, quas dixi paulo ante iustas causas esse bellorum. Sed ea bella quibus imperii gloria proposita est, minus acerbe gerenda sunt. Ut enim cum civiliter contendimus, aliter si est inimicus, aliter si competitor cum altero certamen honoris et dignitatis est, cum alter capitis et famae:

δροφόνος ἐστίν. 12. Statio diri Fest. p. 94:

Status dies vocatur qui indurat caua est constituto cum hoste. o elo ruas, rigenummiseelit das uia Verior, en nian ausilia Ei- genitium, in dessen wideri echilichen Besit sieli ein Anderer geserat halte, hinnen ine bestiit nec ille onsalire seine nurueli nicti gesten gemach halle. appellare. De Ins is Appositionisu hanc mansuetudinem, d

his das Aetis de nai. Ill. 24, 63Magnum molestiam suscepit et mo

nemo

38. iviliter, egensata bello. Caelius ad cie. v. ibin VIII isi: Ilimis non arbitror iis re, quin

homines in dissension debeant, quam diu civiliter sin armis ceditatur, honestiorem sequi Parism.

tensaliter, numi co itendimus. ben

s II, 31, 69. sin V. 22.63 quotiens

27쪽

mPriciis LIB. I. AP. 3. sic cum celtiberis, eum imbris bellum, ut cum inimicis, gerebatiir, uter esset, non uter imperaret cum Latinis, Sabinis, Samnitibus, Poenis, Probo de imperio dimicabatur. Poeni foedifragi, crudelis Hannibal reliqui iussores Pyrrhi quidem de apti is reddendis illa praeclara:

Nec mi aurum posco, nec mi pretium dederitis; Me cauponantes belltim, sed belligerantes, Ferro, non auro, vitam cernamus utrique. Vosne velit, an me regnare era, quidve ferat, Fors, Virtute eaeperiamur. Et hoc simul aecipe dictum: Ovorum virtuti belli fortuna pepercit, Eorumdem me libertati parcere certum est.

Dono, ducite, doque volentibus eum magnis vis. Regalis sane et digna Aeacidarum genere sententia. 13 Atque etiam si quid singuli temporibus adducti hosti

δ' promiserunt, est in eo ipso fides conservanda. Ut primis Punico bello Regulus captus a Poenis, cum de captivis commutandis Romam missi is esset, iurassetque se rediturum pri mum, ut vellit, illi livos reddendos in senatu non censuit: deinde, cum retin pretii a propinquis et ab amicis ad sup - 40plicium redire maluit, tuam idem hosti datam allere. Secundo autem Punico bello, o Si Cannensem pugnam, quo S decem Hannibal Romam astrictos misit iure iurando se redi-

illi Verse des Ennius aus dem 5. Buch de Annalen. cauponari bellum mi de ui Κriege

bilitet. 1itam cernamus, d. i. de vita decernamua oderisertemus Ennius

in de Medea Nam, σαο armis malim ista remere, Semel quam

modo parere. Wγωuibus eum magnis dis Cator. r. 14l Cum divis volentibus quo que bene eveniat, mari iocaccipe. Ne Pliarade de ruis, vos, ducito eZiphen sie aut dacronii- sche Voth, de Sing. hier aus Fabricius, de untei dentare Gesandiendas ori ultrie, nach C. Brutia 14 55. Zumpi, aepius Me pite, M as in ei ne schlechtenmdschia stelit is datie nichi nothwendis. s. s. reddendos non censuit So te ais non reddendos

ne censuisse remmendos senatum.

28쪽

iuros esse, nisi de redimendis iis, qui capti erant, impetrassent, eos omnes censores, quoad quisque eorum vixit, qui peierassent in aerariis reliquemni Nec minus illum, qui iuris iurandi fraude culpam invenerat. Cum enim Hannibalis permissu exisset de castris, rediit paulo post, quod se oblitum nescio quid diceret. Deinde egressus e castris, iureiurando se solutum putabat. Et erat verbis, re non erat. Semper autem in fide, quid senseris, non quid dixeris, cogitandum. Maximum autem exemplum est iustitiae in hostem a maioribus nostris constitutum, cum a Pyrrho perfuga s natu est pollicitus, se venenum regi daturum, et eum necaturum. Senatus et C. Fabricius perfugam Pyrrho dedidit. Ita ne hostis quidem et potentis et bellum ultro inserenus interitum cum scelere approbavit. Ac de bellicis quidem insuetis satis dictum est. Meminerimus autem, etiam adversus insinos iustitiam esse sera andam. Est autem insma condicio et fortuna se vorum, quibus non male praecipiunt qui ita iubent uti ut mercenariis, operam exigendam, iusia praebenda cum autem duobus modis, id est aut vi aut fraude, sat iniuria; statis quasi vulpeculae, vis leonis videtur uirumque homine alienissimum, sed fraus odio digna maiore. Totius autem iniustitiae ulla capitalior est, quam eorum, qui tum, cum maxime fallunt, id aginat, ut viri boni esse videantur. De iustitia satis dictum est.

verrat venenum regi daturum et eum necaturum: idersinni ist

eulpam invenire, da die Sehul mitdem vitali nictis et sebassen at; ob cicero die Verdrehuniesne Eu

eenarius est.

Stil. I. 42. Totius autem iniustitias is imSin vo omnium autem iniusti

29쪽

ΒΕ FFlUIS LIB. I. CAP. 14.14 Deinceps, ut erat propositum, de beneficentia ac de 4 liberalitate dicatur; qua quidem nihil est naturae hominis accommodatius sed habet multas cautiones. Videndum est enim primum, ne obsit benignitas et iis ipsis, quibus benigne videbitur seri, et ceteris deinde, ne maior benignitas sit, quam facultates tum, ut pro dignitate cuique tribuatur. Id enim est iustitiae sundamentum, ad quam haec reserenda sunt omnia. Nam et qui gratificantur cuipiam quod obsit illi, cui

prodesse velle videantur, non benefici neqtie liberales, sed pei niciosi assentatores iudicandi sunt ei qui aliis nocent, ut in alios liberales sint, in eadem sunt iniustitia, ut si ino suam rem aliena convertant. Sunt autem multi, et quidem

cupidi splendoris et gloriae, qui eripiunt aliis, quod aliis

largiantur. Itque arbitrantur, se beneficos in suos amicos visum iri, si locupletent eos quacunque ratione. Id autem tantum abest os scio, ut nihil magis officio possit esse contrarium. Videndum est igitur, ut ea liberalitate utamur, quae prosit amicis, noceat nemini. Quare L. Sullae et C. Caesaris pecuniarum translatio a iustis dominis ad alienos non

debet liberalis videri. Nihil est enim liberale, quod non

idem iustum.

44 Alier erat locus cautionis, ne benignitas maior esset, quam facultates. Quod qui benigniores volunt esse, quam res patitur, primum in eo peccant, quod iniuriosi sunt in proximos quas enim copias his et suppeditari aequius est et relinqui, eas transferunt ad alienos. In est autem in tali

liberalitate cupiditas plerumque rapiendi et auferendi per iniuriam, ut ad largiendum suppetant copiae. Videre etiam licet, plerosque non tam natura liberales, quam quadam

rat iniustitiae vermeide Wolite. Brutus ep. ad Cic. I, 4 μ dentia porro, quas bi supereri, nulla os te desideratiar nisi modus in tribuendis honoribus Cis de sin. 1V, 20 5 cumque omnis controversia aut de re soleat aut de nomine esse, utraque ea rum nascitur eis. Vsi daselbst advig. 14 42. a d liberalitate. Die wiederhoite rapositio Thrt nichi immer inen neue Begrist ein. II,

52 in Verri Lai. 78 ad vim usus ad utina eon'nent, de fin i, is,

34 ibi liberos atque in sanguMem suum tam crudeles fuisse. S. g. 20.

tribuatur. 43. Caesaris pecuniarum trans

30쪽

gloria ductos, ut benefici videantur, sacere multa, quae proficisci ab ostentatione magis, quam a voluntate videantur. Τalis autem simulatio vanitati est coniunctior, quam aut liberalitati aut honestati. Tertium est propositum, ut in beneficentia delectus esset 45 dignitatis in quo et mores eius erunt spectandi, in quem beneficium conseretur, et animus erga nos, et communitas ac societas vitae, ei ad nostras utilitates ossicia ante collata. Quae ut concurrant omnia, optabile est; si minus, plures causae maioresque ponderis plus habebunt. Quoniam autem vivitur non cum persectis hominibus 15

planeque sapientibus, sed cum iis, in quibus praeclare agitur si si sunt simulacra virtutis etiam hoc intelligendum puto, neminem omnino esse negligendum, in quo aliqua signiscatio virtutis appareat colendum autem esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus his lenioribus erit maius, modestia, temperantia, hac ipsa, de qua multa iam dicta sunt, iustitia. Nam sortis animus ei magnus, in homine non perfeci nec sapiente, serventior plerumque est illae virii

ies bonum virum videntur potius attingere. Atque haec in moribus. De benivolentia autem, quam quisque habeat erga 7 nos primum illud est in os scio, ut ei plurimum tribuamus, a quo plurimum diligamur. Sed benivolentiam non adulescentulorum more ardore quodam amoris, sed labilitate potius et consianii iudicemus si erunt merita, ut non ineunda, sed reserenda si gratia, maior quaedam cura adlibbenda est. Nullum enim ossicium reserenda gratia magis necessarium est. Quodsi ea, quae utenda acceperis, maiore 48 mensura, si modo possis, iubet reddere Hesiodus quidnam benescio provocati sacere debemus' An imitari agros seruies, qui multo plus esserunt, quam acceperimi Eienim si in eos, quos speramus nobis profuturos, non dubitamus meia

natura, i, quae in iis diebν sectioia gloria atque ostentatior Ο,

ea viae annuo emtone enarrars

possim.

in quibus is mitis Mou et ver

15 46. In dissema vird der