De corporum affectionibus cum manifestis, tum occultis, libri duo seu promotae per experimenta philosophiae specimen, ... autore J. B. Du Hamel ..

51쪽

tur aut putrescit, non aliqua perit sub ' stantia: sed partes certo quodam modo antea connexae divelluntur, & saepe alia ineunt connubia. Hinc motu & varia partium transpositione lignum in flammam, cineres, & fuliginem abit : de quae putrescunt vegetabilia in vermes

aut uliginosam & humidam substantiam, aut in pulverem denique fatiscunt. Quarquidem adeo non in prima redeunt elementa , ut plures saepe & novas induantqualitates. Sic in putrescente caseo pul-Vis exoritur ex innnitis animalculis qua: microscopii ope deprehenduntur, compositus. Ac caeruleus ille situs, quem

veterum librorum membranae contraXere, in plantas & flores apte conforma tos mutatus, microscopii ope cernitur: uti & fructuum putrescentium mucus

Ne sim longus in re tam varia & multi plici : quae solent Peripatetici formis tri buere , haec motus & aliae qualitates primariae, figura nimirum , magnitudo Scordo partium omnino perficiunt, δί cui que rei speciem vel characterem quo ab aliis distinguatur, impertiunt. Exemplost aurum quod metallorum genere censetur , quia corpus est durum, grave,

52쪽

fusile, & ductile , quae utique qualit

tes lationem & genus metalli tacito quodam hominum consensu efficiuntia

Quod si vero alias huic metallo dotes adjeceris , quod reliqua metalla .vincat pondere, quod sit flavo colore tinctum, quod in aqua forti dissolvi non possit, quod fiximmum sit, atque ignis vim spernat, quod sit maxime ductile, jani

auri speciem istarum assectionum complexio citra ullam formam, quae sit velut auri anima , omnino constituet. Ac Peritus auri faber corpus in quod hae dotes vel qualitates convenerint, aurum esse judicabit. Nec valde erit sollicitus utrum natura an arte factum fuerit, aut substantiali aliqua forma donetur.

Et quidem si ita visum esset hominibus non una foret, sed plures & distinctae auri, plumbi, stanni, vitrioli, antimonii & aliorum mineralium species. Quod

enim V. gr. ex Guinaea aurum advehitur,

pallidius est ; quod in insula sancti Laurentii , vulgo Madagascar, eruitur ; &Malacassinum vocant, tam facile, ut quidam perhibent , funditur ac plumbum ; tametsi alia probati auri sustinet ςzamina. Quin dc plumbum non unius

53쪽

est generis. Quoddam ex gleba chalybis simili, quodque aegre funditur, aliud ex gleba quam vocant figulinam , quod facie in vitrum abeat, extrahitur. Quae& quanta sit antimonii & vitrioli varie ras nemo fere ignorat. Et quidem vitrio- tum ex venis adeo inter se dissidentibus eruitur, ut vix credibile sit illius unam esse naturam, cujus origo, figura, color , usus tantum inter se discrepant.

Sic quoddam est in Anglia Taici genus

quod unius horae spatio, & moderato igne in calcem niveam redigitur: est

aliud quod ad lampadis flammam solvio. g.Mi. potest. Vidit vir clarissimus talcum in aqua regia sic exsolutum ut filirata sol tio aureae solutioni esset simillima. Ex quodam inici genere, quod ex Norvinia advehitur, aurum extractum fuisse ado ctis viris & fide dignis certiorem se fa ctum testatur. Quod si quaedam plantae ' . in diversis regionibus enatae tam sunt sui dissimiles ; si aurantium pomum dulce. ejusdem non est speciei cum acido, si rosa pallida est a rubra specie diversa; si tanta est in vinis pro locorum varietato disserentia ; si in vino ipso ex recessii quarumdam partium tanta mutatio fit ,

54쪽

chim iri acetum degenerat, tametsi vix mole minuitur ; si in rebus sepe tam ma-GDa Contingit mutatio quae nullo sensit

dijudicari potest; si exoleta semina δίdicitius servata vim prolificam eXuunt, quamvis nihil externa specie mutentur,ec eaedem quae prius qualitates remaneant : haec sane & alia ex iisdem princi piis ducta videntur effcere, specierum de formarum discrimina non aliunde quam ex iis quas cepe nominamus , a sectionibus oriri, & magna ex parte ab hominum consensu & arbitrio pendere. Nec dissimili prorsus ratione vis omnis

& actio corporum iisdem qualitatibus, motui scilicet, figurae, & partium ordini,

non formae cuidam quam nemo intellectu consequitur , est tribuenda. Quanta enim aut 1 olo motu, aut . quiete perficiuntur 3 Partes corporum vel loco emo Iae , vel in alium ordinem transpositae, novas utique species praebent. Mutato' enim partium ordine, jam interstitia aut meatus alia utique corpora magis idonea subeunt. Hinc nova corporis forma &aliae vires exurgunt. Pomum si ceciderit, pars quae contuta est, alterius fit naturae,

saporis, & odoris ab ea quae integra est μ

55쪽

ratia: ubi aqua solitam partium agitati nem amisit, jam firma, fragilis de nos nihil opacior evadit, tumque glacies VO-

citatur.

Quamobrem motus, quies, figura, ordo, & magnitudo partium sunt primariae corporum affectiones , ex quibus generatio omnis dc corruptio , formarum varietas, qualitates denique om neS oriuntur. Motus quidem est velut

agens praecipuum, quod unum pene omnia esticit, neque is e materia dimanat, quae per se iners & immota existit: sed ab authore naturae impressus suas habet i ges , quibus omnis natura continetur- Materia quippe seu moveatur, seu quiescat, eadem prorsus manet, cum illius essentia sit in extensione constituta. Figura partium , ordo, & certa magnitudo ad materiam quidem pertinent, de vim agendi quae a motu proficiscitur, V riis utique modis determinant. Sic in horologio portatili vis omnis & motus ab elaterio, seu convoluto chalybe dimanat ; sed rotarum atque aliarum partium figura 3c compositio motum illum certa quadam ratione temperant, quo dimetiri tempora & horas indicare haec in

56쪽

pela

ala su

le in

Ιchina possit. Ac frustra quis aut sormam intus delitescentem, aut facultates, aut qualitates nescro quas in horologio quaesierit, cum tota illius ratio ex motu &partium structura dependeat. Verum ulterius pergendum & unde qualitates sensibiles oriantur, diligenter intuendum.

Quod si fingamus animo nihil esse in

rerum natura praeter unicam atomum

seu corpus insectile : huic sane nihil praeter motum aut quietem, fliguram & certam magnitudinem vel quantitatem trubui potest. Jam si plures atomos in unum corpus coaluisse fingamus, tum ordo quidam inter partes, vel situs eXurget. Et quidem ut ex vario a . literarum conteXtu voces innumerae, sic ex diversa atomorum Vel partium complexione infinitae prope res possunt emergere. Prima corpora seu atomi cum dividi non possint, nec corruptionem nec mutationem ullam subeunt : quaeque ex iis prima Coeunt granula, vis nulla potest divel- aere. Hinc quaedam sunt corpora ex iis velut seminibus composita, quae cum in summa rerum varietate diversos induunt vultus, tamen omnino illaesa permanentia

57쪽

2Sic in lacte nutricis latent hausti medi caminis partes minutissimae, quibus in fans perpurgatur. Hinc terrae, aquae, salis, & aliorum corporum sinat qua tam velut semina, quae seorsum percipi nequeunt, simul juncta , in lens plerumque incurrunt. Sic argenti vivi aut mercurii partes ita sunt inter se colli gatae , ut distolvi vix ulla arte queant et modo in rc brum pulverem; modo in fumum convertitur V interim metalli in-sar fundi potest, & malleo subigi, ac

nihilominus in pristinam formam restituitur. Nunc si hoc universum plenuincorporibus, ut revera est , mente Con .cipimus, jam ex mutuo partium accessu, vel recessu, vel transpositione infinitae pene res eo quo jam diximus modo emergere aut corrumpi videbuntur Quid ii hominem in hoc universo mente & corpore sic praedictum statuamus, ut varie a circumjectis corporibus affici possit: adeo ut quaedam oculoS, alia aures, nonnulla palatum moveant ; ac ita sit dispositus ut mens quae corpori praeest, varias quae a circumfusis fiunt corporiabus impressiones percipiat, & diversis eas signet nominibus: tum sanu alias c

58쪽

Axis , alias saporis nomine esseret; quine votaxiam , vel saporum aut sonorum dures quoque disserentias & diversas OCES , Prout variis modis afficitur, ex rogitabit ; easque qualitates quarum songam seriem contexit, ut res quasdam aut facultates corporibus insidentes c gitatione depinget. Nihil enim mens nisientis forma indutum sibi exhibet,tametsi in xcbus ipsis nihil est praeter motum , fi mram , & alias de quibus diximus qua litates. quae sensuum feriunt organa. Sic obi acus in digitum impingitur, nihil necesse est in acu vim quamdam aut facultatem dolorificam comminisci: cum figura illius acuminata cum firmitate coninjuncta hunc setisum in nobis efficiat, qui dolor appellatur. . Nec tamen ii sumus qui calorem in 9. Carbone accenso, aut sonum in pulsatis fidibus, aut saporem in sale negemus existeres: sed illud arbitramur, in rebus eas esse tantum assectiones , motum scilicet, figuram , dc ordinem partium , quibus cum in se se mutuo agunt, tum in

nostra corpora vim suam exerunt : uti vis quarebun est in acu qua dolorem possit, elicere 1, sed. eum non parit nisi cum dia

59쪽

gitum subit.Cum aqua agitatur,tum spi ma ex variis globulis composita emergit; quae candorem prae se fert, ubi radios solis in oculos regerit. At si vel lamen, vel oculus desit, non magis candor inspuma, quam dolor in acu futurus est. Itaque vis quaedam est in igne quae calor nominatur, perturbata videlicet dc celerrima partium agitatio. Est etiam in nive candor, infinita scilicet globulorum congeries, qui quidem globuli aequabiliter de ubertim lucem regerunt: sed id ipsum quod caloris aut candoris nomine Concipimus, nusquam est, nisi in nobismetipsis , aut certe in corporibus anumatis. Nam ignis non aliud quidquam in reliquis corporibus efficit, nisi motum, qui in nostro exceptus corpore sensibilis qualitatis nomen & rationem induit. Hoc ipsum de candore nivis sentiendum : nisi enim lux in eos globulos ex quibus componitur,'incidat, atque ad

oculos nostros resiliat, non magis vim aut rationem candoris obtinebit, quam verberatus aer & occursu corporis conc

vi repercussus, echo dici potest, nisi ad

aures nostras appulerit. Nec tamen vel

ignis agitationi,vel lumini a nive reflexo,

60쪽

talib

illo

ii i

aut undulanti aeri quicquam accidit, cum

in manus, oculos, Vel aures nostras incurrunt. Cum enim ea motio quae in

igne est, sanguinis vel spirituum qui nostro insunt corpori, motum superant, tum calorem percipimus. Hinc aqua tepens uni calida, alteri frigida videbitur , quod sensus caloris ex organorum dispositione pendeat. Cum glacies inminutas partes confringitur, tum parteS divulsae, variis angulis δc superficiebus asperae lucem regerunt uberiorem &spe ciem candoris praebent: nulla tamen in glacie contigit mutatio praeter partium saguram aut contextum. Sic ubi glacies, radiis solaribus opposita liquescit & magis perspicua videtur, quod pauciores xeflectat radios, haec utique non aliud quam novum partium ordinem acquirit. Quare ut quae pluribus verbis disseri poscsunt, . Verbo complectar: est quaedam in corporibus dispositio, qua sensus nostros possint assicere; sed illa nihil est praeter motum & communes illas materiar affectiones de quibus jam diu loquiamur. Quae autem dicuntur qualitates sensibiles, non tam in rebus quam in nombis ipsis insident.