Variae Exercitationes medicae... paucae sed valde doctae privatae lectiones Stephani Roderici Castrensis,... His accesserunt in hac secunda editione Expositiones in aliquos Hippocratis aegrotos admodum practicabiles...

201쪽

I9o Variae Exercitationes ga mus, quas scopi digniores, maiore'; pra scribunt. Si vero quaeratis, unde nam scopis dignitasH magnitudo proueniatZrespondet ille dignitatem eorum,vel vitae, vel sanitatis respectu esse iudicandam; magnitudinem vero du plicem esse, vel propriae substantiae ratione, vel declinationis a naturali habitu. Sic ille,quando igitur imminenti periculo,post positis alijs

indicationibus,occurrimus, scopum habemus digniorem ratione vitae,quando etiam viribus summopere lapsis iuvamen afferre volumus scopum maiorem ante oculos habemus,maloiaritate scilicet, quae ratione declinationis a naturali statu consideratur. In his omnibus coacta est curatio,& simul regularis. Coacta,quia

cogimur dignitate & magnitudine scopi ad

hanc curationem, relicto priore morbo, accedere, regularis vero, quoniam,qui in hoc casu aliter operetur, contra .pmdictam regulam agere diceretur.

Caeterum non haec obstantiquo minus dicamus coactam curationem a regulari diuersam esse, quod si in hac coacta regulas aliquas sequimur, nihilominus regulae istie magis nece sesitatem, quam rectam agendi normam respiciunt, ideoq; ut magis proprie loquamur, curationem illam quam barbari regularem vocant nos legitimam appestabimus,adiam vero

qui ab illis dicitur coacta,dicetur a nobis illegi ima siue spuria, utpote quae parentem qui-

202쪽

dem habet nempe indicationem: neque enirn tunc medicus citra indicationem, Empiricordmore,operatur; Verum indicatio no legitimo partu hanc curatione edidit, sed qua si furtim, & cum perieulo e.gὸ considerata morbi idea inaceessionibus nihil dare oponet,sic sanciet Die optimo legislatore; si vero in accessione vires langueant, & syncopas vel ad sit,uel inimi. neat, tunc indicatio a viribus sertim ingressa, aliam indieationem a morbo sumptam fraudabit,& sic aeger intempestiue nutrietur.Mediticus quidem optima curatione id faciet,sed intempestiua nutritio,illegitima quidem erate

si quis phrenitide oppressi is vigilias patiatur

immodicas, quae conuulsionem minantur, & in ..h.1M

desipientiam augent, cogimur aegrum soporiferis exhibitis in lethargum deducere nsiquid lethargus non est periculosus valdeiaffectus 2 maxime , sed qui aliquantulum minus vesociter ad mortem currit, & sic aliquod remedijs peragendis dabitur tempus. prude ter hoc Ga

lenus co siderauit,qui de narcoticorum reme- 6is diorum usu loquutus adiimptanterim NM,O G i. cum agen ex tenui destillatione, vigili s, o uta

mente tu i ivrgetur pauxillum eiu modi medicamenti ossero , facile noxam eius , siquis est usus , spatio emendatum irritatusAic ille de huiusmodi autem stupefatientibus aliqua do nobis ne culiaris erit sermo. Nunc satis est, ea non sine

203쪽

Iρ Varta Exercitationes pplicentur. &hac curatione praeceptumi, ouo caloris innati vel totius, vel partis son-siuere tenemur, contemnimus. Hoc quidem

merito est satium sic postulante ma Ii urgentia; nihilominus illegitima est curatimsi qu idecaloris naturalis conseruationi aliquid suffu-

ramur, & plane cum periculo. Tandem menstrua purgatio ex omnibus sanguinis euacuationibus sola secundu naturam est,poterit ta-G 3 'mp. men quantitate prieternaturam fieri,esseti sit c a in tur si superfluit non omnino sistenda, sed ali US', ' quid ex eo relinque dum, cum tam aliquo ma gno impetu fluat,adeo ut ad animi deliquium deducat patientem, tunc celeriter est cohibebda , & cucurbitula quam maxima ad mam in se. mas,hoc est,sub mammis apponenda Nuquid ex hac nimia retentione non timetur damtuse maxime, nempe hydropos ex sententia Galeni , ,& alia multa damna de quibus exprofesso

ἰ- ade a L Egit Galenus,cur ergo omnimodam retentio fie=taec nem molimur . cogimur certe sic impellente Uraice necessitate, neque enim mensiaram habemus sese si ' remediorum: quippe ex Caleno remediorum si L.ς ossi quantitas maxime coniectiiralem artem me D at. euia dicam facit, cum igitur illegitime opermi y0d pqt mulierem in re totionen, menstruorum dedi

su,couulsionibus,& refrigeratione liberamus, tempus autem ad occurrendum malis ex re-

pntione ortis no deerit.Similiter haemorrhoio desa

204쪽

Medica. zyydes, quae licet sint toto genere praeternaturam, quippe Galen. solas me struas purgationes ex omnibus sanguinis euacuationi b. excipit nihilominus, teste eode, praeternaturam adhuc non sunt, si modo tempestiue fiant fiunt autem tem

pestiue,cum id quod contristat expellunt, cuq; melancholicu expellant sanguinem ab insania Et a multis alias morbis liberat, & ut plurimum utiles sunt nisi superfluant.Si aute super fuerint

in magna pericula deducere qgru possunt. Itaq; in angusto res est mam ex una parte retente hε- morrhoides aquam inter cutς afferre possunt, quandoq; etiam phthisin; ex altera si superflua L h. L-mr has venas fit euacuatio,omnia accidui malavius redundantes haemorrhagias ex quacumque parte corporis sequi solent , sic & ex retentis, di ex fluentibus admodum noxa timetur, ut constat ex Galen. Quare si vera n thodo pro- G *-Πρα cedendu est ad Hippocratis oraculum recurre- de res irre opodiet: is .ia. a diuturnis simato haemorrhoi puisse 9-dibus, ii una non seruetur, periculu est aqua in 'ξh' δ'

tercute vel tabem aduenire.Ηac sentencia modii curationis debitu hemorrhoidibus insinuat,

nempe ut non omnino supprirnantur.Ueru nulla industria fieri posse arbitror ut medicus posset aliquas haemorrhoides sanare, aliquas apertaS relinquere: quorsum ergo istud praeceptum, si de impossibili tractatὸ ut curatione BO admo dum legitima omnes harinorrhoidas sananteS,

statim post aliquam aperiamus, quae ab i s nos malis liberet,quibus omnimoda retentio obno

205쪽

3 ρε Varia Dercitationes xios fecerat. Atq; haec erunt veluti exem quaedam, quae facilem reddunt illegitimam cura

tionem , quicquid autem remanet enucleanis

dum responsione ad ea, quae superius in oppositum dicta sunt, declarabitur. Ad primum dicimus cum duo urgeant ad id

quod magis urget ea coditione occur edu esse, ut altersi quo cl urget minuS, no conrcmnamus atq; hanc esse vera triethodu, & curatione legitima, seu regularem. Caeterum aliquando ita ei quod magis urget occurrere impellimur mi albterum prorsus cotemnamus,ita cogente necessitate,& tunc,quamuis rei diximus)ratio ita faciendum suadeat, nihilominus,quonia non suaderet isi preceps,periculu adestit;na & ex hac curatione periculum quoqptimetur,liant curatione illegitimam,seu coactam appellamus e.Psi mulieri pleuritide grauiter vexatae menseSfluat deminute, occurremus ei quod magis vrget altero non neglecto , hoc est venam brachijaxillare secabimus & simul cucurbitulas crur-bus applicabimus sic enim pleutitidi,quar in gis vrget Occurrimus, menses diminutos no negligimus . Atque haec legitima regularisq; cnratio censenda est neq;.n .aliquod ex ea periculu ori tur,neq; illud praeceptu transgreditur,sed ad eligimus,quod magis ex usu est.Si vero cum redu- dantia valde magna menstruoru, quae vireS re

soluat,& animi deliquium inuehat simul sebris

adsit, occurrendum est redundantiae menstruo rum neglecta omnino sc bre, atq; ita & vinum praebe-

206쪽

prsbemus & astringetibus euacuationem cohibere conabimur,& intempestiue,acetia copiosius quam pro ratione febris,nutriemus.haec cura coacta siue illegitima appellabitur: quippe tunc praeceptu in curatione febris obseruandutransgredimur&in periculum augendi febrile malum incurrimus;nihilominus ratio hanc tr gressionem permittit, ut scilicet cum aliquo periculo praeceps periculum euitare nitamur. Ad altetu fateor, quando diuersi concurrui affectus eligendum esse scopum digniorem &maiorem, nego tamen in hoc casu curationem coatam esse, est namque regularis & legitima, quod ut intelligatis aduertere debetis, aliud est concurrere affectus diuersos, aliud contrarios: qua do igitur inter duos diuersos, in quibus curatio unius non contrariatur curationi alterius, potiorem, maioremq; scopum electione sequimur,ex methodo operamur. At vero inter affectus contrarios non accedimus ad unum,nisi cupraeiudicio alterius, hoc autem sic necessitate

copulsi facimus ac proinde coacta illegitimaq; curatio censetur,exemplis hoc vobis fiet man, festu.Si quis hydrope ,& catarrho simul teneatur, catarrhus sua habet medicameta caput ab humoribus crassis purgantia,arteriacis,quae tamen dulcia sunt, & sitim excitant, tussim mit, gantia ; hydropsi sua etiam postulat remedia, nempe hydragoga; quae aquam e corpore edu cunt sitim sedantia, quare dulcibus abstinere

oportet, quid facie dum λ proseqos scopus,tum t ἰ a ad

207쪽

196 Varia Exercitationes ad vitam,tum ad recessum a naturali statu praestantior maiorq; est,ut hydrope curemus, hunc eligimus, curatioque ita instituta legitima est. Rursus accipite duos morbos cotrarios nempe hypropem,& febrem putridam, hi duo affectus contrarias habent indicationes, hoc est cotraria expostulat remedia: tunc temporis ad febre putridam curandam accedimus cum maximo hydropis praeiudicio,& refrigerantia remedia,& cibum humidum offerimus,haec autem curatio dicitur coacta, in qua periculum quidem e uitare contendimus, alio scilicet periculo, sed quod non ita celeriter mortem minetur. Exercitatio de orastigias in febribus. CVm costet apud omnes,tam Graecae, quam Arabicae sectae authores frigidam in ardentibus esse exhibendam, duo in examen sunt

trahenda. Vnum,quid coterat in febribus, alterum quo tempore conserat.Nam quod de vino dixit Poeta, Data tempore prosunt, & data noapto tepore vina nocent, multo magis de aqua est dicendu . quippe ex copioso frigidae potu ae groto ardete febre aestuanti concesso subita.Ω-lus fuit non semel sequuta . Fuit ex eodem subbla mors accersita, ut de quoda narrat Galenus, inusta,' ' quae effectuum contrarietas medicum ad huius auxili; occasionem perscruta dam adhortatur. Quod autem sit optimum remediu,& a medico e , es. ii m/gny seciendu,verba Galeni nos suadent; mare.1. rima Nero continentium febrium remedia haec duo, ' sunt,

208쪽

Nedies. 197s in detractio sanguinis, ct potio stlidae, Imo eodem capite potum frigidae vicarium facit venae sectionis, ut siquis propter timiditatem sanguinem sibi mitti non patiaturiis ad frigidlipotio .aeui. a. nem recreat, & alibi nullum mortuum fuisse ait ex ijs, quibus frigidam propinauit. Quod ad primu attinet videtur aquae potus sola rifrigeratione , & humectatione conferre: nam praeterqua quod Hippocrates id insinuat

inquiens,aqua,qua in acutis bibitur morbis, nullu si 3 Mut

sanὰ aliud habeo quod illi concedam vicium;neque enim in peripneumoniacis tussi sedat, neq; spatum

educit; quibus verbis videtur velle id, quod Galenus sepe repetitu reliquit, aquae potui febrem qua febris est iuuare,ea scilicet lege, qua cotraria contraris curantur. adeo ut dieat frigidam perpetuo febris esse remedium, non tamen pu rrescentium humorum per aluum,urinas,vel si

dorem vacuandorum.

Ex altera parte videtur isti duo medicinae parentes ex aquae potu evacuationem aliqua e pectare .Hippocrates enim in Metonis historia narrat fluxum vetris ad aquae potionem sequutum: Et in epidem i)s etiam vomitum laudat his Η. inepId. verbis. In febribus acutis siticulosi, a medicis potu ιμ interdicis,aut etiam 2se ipsis abstinetes, multumi biberepo sse videnturiis aqua stigida data ut reuo-nnant prodest biliosa enim aderunt.Galenus etiam ad euacuationem aquae potu utendu censet.Duς Rim damna quae ex aqua frigida intempestiuere' '''exhibIta eueniunt, en narrat ad iugit, ergo quo

209쪽

r98 Variae Exercitationesties ex his nempe tumoribus praeternaturam sebris accenditur,atq; ad eos evacuandos frigida data non conducit, ad praesens quidem non

paruum affert leuame,propterea quod iam acincensam stare extinguit: verum cu causa eius adhuc perstet, aliam denudi accedi est necesse, adique ea quae praecessit, nonnunquam dissiciliorem , propterea quod densatum ex frigida codipus est. Ecce aquae potu ni evacuet damnosum esse existimat , alibi etiam narrat quendam &G-i ηηὶ, vomitu &secessu ex aquae potu liberali fuisse e- 'Τ' uacuatum. Longe manifestiuς Avicenna, qui de Au.x. th aquae frigidae potu loquens, ait, ct fortasse com P uertitur febris ad phlegmaticato fortasse confore

tur natura, ct expellit maremiam cum sudore, Win Ofluxu ventris, O ssanitas. Mihi sane videtur aquae potum utrumq; praestare nempe refrigerationem,qua febrilis calor extinguitur,& vacuatione per vomitu per alnu, per sudorem, dummodo in exhibenda coditio nes observemus, quas post modo ex Galen.aHremus.Ιtaq; in ephemera,& synocha ex sanguine non putrescere,quae ad ephemeras reducitur sola refrigeratione, &humectatione iuuat in putridisi etia euacuatione. Clterum interroga bitis,si refrigerat & humectat copiose exhibita, debςt ne osserri febricitantib.febre hecticaΘReis spon deo inter conditiones a Galeno assignatas ψ''' Quam esse ut ille cui aqua copiosam osterimu pro mrinimento habeat maxima caloris copia. namq; calor cum in vasorum sinubus plurimus

210쪽

Medica. I99 contineatur, ut pote: tum aerea in his substatia, tum etiam succis omnibus inflammatis, quantua frigido patitur refrigeratus,tantu rursuS calefacie do in ipsum agit. Ideoq; minus tuta ijs,quq iniquum sanguinem,carnemq; obtinet, frigidae pccio est: celeriter naq; ad solidas animalis per taeniit partes,nulli quod φius vim frangat occurrens: eo eti m fit,ut hecticae febres, nec perinde eam ,quae prorsus sit gelida, nec multam desiderent: ceu quin extenuatis omnino, exiguiq; sanguinis corporibus incidant , iuxta hanc doctrinam Avicenna negat frigidam , ubi sit complexio pauci languinis,aut caliditas tonata debilis. Atque haec de primo quaesito.

De alterol contentio est inter Graecos,& Ar bes : licet ex Arabum familia Avicenna Graecis ut dicemus)adhqreat Existimat Gale .non co- G 9. met. uenire frigide potionem,nisi cum coctionis euiΑΤ' dentes apparent notς,& alibi cu succi coquum tur, & crassitudo eorum suerit extenuata frigidam exhibendam esse ait. Ex quib. coliant illuexpectasse quidem coctione, non tamen omnino perfictam. 2Etius ulterius progressus no nisi Λ statu,cum iam persecta est coctio frigida exhi- strm.1 c. abet; quemadmodum etiam in particularib. a

cessionibus particularis flatus ad frigida potionem exhibendam expectatur. Avicenna videtur

expectare, donec humor sit cococtus: siquidem dum proponit dandae frigidae coditiones,prima est, ubi materia calida, aut grossa ia digesta est. Rhasis non semel reprehedit eos,qui in febre