Variae Exercitationes medicae... paucae sed valde doctae privatae lectiones Stephani Roderici Castrensis,... His accesserunt in hac secunda editione Expositiones in aliquos Hippocratis aegrotos admodum practicabiles...

171쪽

16o Variae Exercitationes merandos ad septimanas constituendas dies integros sed mutilatos non quod unusquisque dies seorsim mutileturinam integri et . hora rum assumendi sunt, sed quoniam ille dies, qui

quaternarium, aut septimanam conficit mutia itus debet esse: quippe nec annus, nec mensis integro die ultimo complentur. Annus trecentos sexaginta quinuue dies habet & part culam insuper unius diei maiorem, quam est pars quarta: videlicet si quadranti unius diei centesimam unius partis partem adijciamus. Mensis absolui tur non triginta diebus in te. gris sed viginti nouem cum dimidio. Sic sep timana sexta diei parte indiget ut septem in-tegros dies habeat, estq; dierum sex & hor rum quatuor. Mutilandos esse dies ad com prehendendum inter decretorios vigesimum

addiscimus a magno magistro, qui postquam

3. progn. citato impetus morborum ut diximus) recensuit, inter quos vigesimum reposuit,textu sequente addit. Fieri vero non potest, ut horum ullus integris diebus ex acte

numeretur: non enim annus, ac menses integris numerari diebus natura apti sunt. Haec sunt eius verba, ex quibus colligere possumus eum vigesimum diem inter decretorios numerari voluisse,alioquin si vigesimum primum praetulisset non erat cur dierum mutilationem inculcaret.

Calculare igitur in hunc modum possumus.

172쪽

Cursus lunarius iuxta quem criticorum vim debemus inquirere' seu mensis peragrationis lume sub Zodiaco diebus viginti & septem &triente, hoc est horis octo completur . Hoc tempus si in quatuor septimanas diuidatur, unaquaeque earum habebit dies sex& horas viginti. Accipite ergo tres septimanas & eLficient dies viginti cum demidio, ac proinde erit in confinio inter vigesimum , & vigesimum primum. Caeterum quoniam in criticorum vi indaganda, nec ab astrologis omnino recedendum est, neque adeo illis adhaerendum , ut omnino phocam rationem relinquamus, considerare oportet id, quod iam superius caepimus dicere decretorios, usque ad vigesimum impetus ab Hippocrate nuncupari , & morbos eo usque accedentes, acutissimos censere. Iste igitur impetus , ista ac ties velocitatem aliquam morbo praestare debent, sit igitur velocitas talis, quae per unius horae demidium duntaxat anticipare faciat,

iam ergo ex viginti cum demidio remanebit solus vigesimus & nil ultra. Galenus aliter a vigesimo die cum dimidio illum diem sussurari conatur, sed misere labi tur: quippe eius ratio stare nulla modo pote si r existimat namque accessiones vigesima die iam inueterascere,ac proinde paribus di bus accidere, quae vero in imparibus fiunt ad vigesimam primam delabuntur. Videtur ra- L men

173쪽

I Da Varia Exercitationes men mihi fasciculusti errorum confecisses

quippe in his paucissimis verbis tres salte in

lapsus comprehendo. Primus est quod mor. bum vigesima die inueterascere ait, parum. oblitus verborum Hippocratis sic dicentis . Hi ergo ex morbis acutissimis per qua tuor ad viginti additionem terminantur. Sic Hippocrates; si ergo vigesimo die morbi sunt acu tissimi, profecto non dum hac die veterascere dicuntur. Et quis dubitat adhuc vigesimum

esse terminum acutorum, qui si exacte acuti non sunt, at saltem non adhuc sunt acuti extiἡ. .. decidentia; quod Galenus mei non negabit siquidem scriptum reliquit, morbum exacte peracutum quatuor diebus terminari per cu- tum septem, acutura exacte quatuordecim , acutum simpliciter viginti , &hinc ad quadragesimum ex delapsu acutum nuncupari. Alter vero error est, quod ait accessiones

propterea quod iam inueterascunt paribus diebus accidere, ac proinde vigesimo,qui par est. Non est quidem negandum vigesimum diem este parem siquidem ex duobus numeris

integris sine mutilatione unus componitur nempe ex duobus denaris, quare accessiones,

quae diebus pavibus accidunt, vigesimo accidere possunt. Caeterum iam superius cum de accessionibus, quae paribus diebus accidunt ageremus dixisse memini, decimum quartum esse simul parem & imparem, videlicet parem

174쪽

Nedica. 163 arithmetice, imparem medice , ac proinde poste iudicare tum accessiones, quae fiunt diebus paribus,tum eas,quae imparibus;nam non est omnino necessarium, ut dies accessionis&dies cris eos simul coincidant: quamuis id magna ex parte ita fiat. Idem nunc de vigesimo die repetendum est: arithmetica computatio vigesimum parem facit , medica vero imparem : sic quidem norma medica computandi iubet, ut secunda septimana separata incipiat, hoc est die octavo, tertia vero coniuncta, hoc est die quartodecimo, ut secunda septimana nullum diem prioris occupet, tertia vero secundae ultimum. Iccirco Hippocrates sepi norum, inquit, qMartus est index, alterius septimana octauusinitium, est autem O undecimus contemplabilis: ipse enim quartus est secundae s primanae . Rursus Uer Oseptimus decimus comtemplabilis : ipse siquidem quartus est 2 decimo- quarto, septimus vero ab undecimo . Haec est medica computatiot: si ergo decimus sepi, mus,est quartus a decimo quarto,manifestum est tertiam septimanam accipere in se diem . decimum quartum a quo incipit. Itaque vigesimum diem morbos etiam, qui diebus imparibus exacerbantur, iudicare posse oono

Tertius tandem error, dum ait morbos qui Iudicantur imparibus ad vigesimum primum celabi . Deus bone ideminet Galenus mor-L a bosa

175쪽

16 Variae Exercitationes hos, qui diebus imparibus accessionem habent , citius iudicari vult, si citius, cur non in vigesimo iudicantur, sed transmittuntur ad vigesimum primum Dicet fortasse non iudicari vigesimo, quia vigesimus nequit iudicare eos , qui diebus imparibus exacerbantur. At ego inquiam, hos posse die decimo nono iudicari, ut citius quam vigesimo iudicentur.

Scio quia respondebit. nempe decimam nOnam non esse iudicatoriam, quoniam in ea neminem iudicatum vidit Hippocrates, raro etiam vigesimi diei iudicium ad se rapereo;

nam cum morbus ad eum terminum accedit, iam lente mouetur: si enim velocius moueretur decimo septimo iudicatus esset. Sed esto contingat ita. non ne supponamus morbum, qui diebus imparibus exacerbatur citius iud, cari, iudicetur ergo quoniam non vult Galenus vigesimo, nec decimo nono saltem decimo septimor nam cur morbus, qui velox est,& velocem postulat iudicationis diem, ad vi, ge simam primam, quae tam acutorum simpliciter numerum praeter greditur, transmittemus. Profecto ex hac Galeni positione diceremus citius terminari morbos acutos ex delapsu, quam simpliciter acutos; siquidem simpliciter acuti vigesimo terminatur, acuti ex delapsa iam inde numerantur. Non est ergo recipienda haec Galeni doctrina , sicut nec recipi solet in sua mensium divisione, cum me dici-

176쪽

Nedicae. 16sdicinalem quendam mensem chymericum confingit, de quo alibi disputandi occasio da

bituro

Exercitatio de partu laborioso . P Artum ne vitiosum, an dissicilem , seu lais

boriosum dicatis nihil resertineque enim Mercurialem, & Roderitum de Castro recipio, qui unum ab altero seiungunt: quod si dicatis omnem partum vitiosum esse dissicilem , non tamen e contra, dissicilem esse vitiosum , quippe vitiosum dicimus , quando fartus non exit in sua figura, laboriosum vero, quando tametsi in sua figura exeaticum labore tamen est, ego respondebo non solum vitiosum partum appellari ob vitium figurae infantis, sed etiam ob vitia reliquarum rerumc'ncurrentium ad partum, & sic deueniemus ad quaestionem de nomine . Caeterum cum partum dicimus maturum, idest suo tempore factum, insinuamus, aliter abortum dicere mus. Cum dissicilem laboriosumve addimus, naturali difficultati, laborive aliquid apponimus.Naturalem dissicultatem appello eam quae ex natura rei Omnibus parturientibus est communis . occulta iudicia tua Domine, qui homini Mundi istius incolae ingressum in domum hanc suam magnam adeo angustum parasti, ut quoties istus in lucem exit mira-

L a culi

177쪽

I66 Variae Exercitationes culi instar sit & matrem superstitem remanere, & prolem iccirco David Deo acceptam refert, quod ex utero matris se incolume eduxerit : quippe ait suscepisti me de utero matris meae. Caeterum quaeret aliquis, si naturalis est mulieribus hic labor , quomodo

eum prima parens supplicij loco habuit; so.

ret quidem mulier in statu innocentiae a partus labore, & dolore super naturali quadam ratione immunis . Ita videtur sentire Diuus j .ne sit. Augustinu , quippe cum istus in utero iam

Deie.16. ad partum fuisset maturus tunc ait, ut materna viscera sponte in tantum laxarentur,ut co-

modum istut transitum praeberent: sic ad pariendum non doloris gemitus, .sed maturitatis impulsus seminea viscera relaxaret .i Sed haec theologis relinquamus, nobis satis est ex naturali taminei sexus constitutione necessarium esse, ut parturiat cum dolore. Non est tamen una duntaxat laboriosi partus causa,sed precipue triplex ut notat author definitionum medicarum inquiens, aegri partus tribus modis fiunt, pro gerente in utero,

pro eo quod geritur,pro exterioribus; lingula

perstringere erit ope pretium, ac in primis ea quae se tenent ex parte parentis: nempe si animo non sit valde composita, sed passioni- bus obnoxia, propter quas non tota incumbit

actioni parturiendi. Aut si sit valde debilis,

178쪽

Medica. I 67tudine adhuc conualescatci delicata & timida

sit, adeo ut labores partus sustinere nequeat,& a doloribus vincatur, si sit annosa videlicet, quadragesimum attingens annum . nam haec membra habet dura & dissiculter cedentia, vel quae tunc primum partus dolores est experta, haec enim etiam non assuetas habet vias, vel sit admodum obesa, quippe omenti , micinarum partium obesitas ut optime notauit Mercatus quemadmodum conceptum impedit os uteri comprimendo,ita si forte accidat, ut mulier ista concipiat impediet latui exitum. Si etiam fit extenuata, quippe haec musculosa est , & ligamenta habet admodum dura. Sic etiam si vulvam habeat angustam, angustumve vulvae Tollum,aut admodum oblom

gum , aut si haemorrhoidas habeat inflatas si valde sicca sit: quippe partum siccum obstetrices damnare solent, deest enim humiditas

quae vias oblinat . Si tandem mulier sit anhelosa, &di neae obnoxia cum namque partus retento parturietis spiritu expellatur,si mulier

sit dissiculter re spirans, spiritu in cohibens subsecabitur . Sed ante quam ad alias causas,quae se tenet ex parte latus, S externarum rerum accedam labet prius declarare, quomodo se gerat mulie in emittendo partu .: Sunt enim; qui putant parturientium ossa pubis dearticulata, ut latui exitum praebeant, post partum vero rur

179쪽

168 Varia Exercitationes sum coniungi, authoremque videntur habere Hippocratem libro de natura pueri, ubi ait, in

ipso partu uniuersum dolet corpus, maxime vero lumbi, & coxendices ἐν nam distrahuntur&diuelluntur ipsarum coxendices . Ab Hippocrate accepisse videtur Avicenna cuius haec sunt verba, quando separatur latus aperitur uterus apertione tali,cuius similem efficere novalet in alia hora, & necessarium est, ut separentur quaedam vulnere, & sustententur adiutorio Dei excelsi praeparante, vel disponente ad illud deinde reuertente eas ad constitutionem naturalem, & est operatio illa validissima ex naturae operibus. Multa alia in hanc rem ex Seuerino Pingo adducit Laurentius. Caeterum licet in partu partes omnes utero circumiricinae vim maximam patiantur &unaquaeque, ut exitum latui praebeat, quoad fieri potest conuellatur, unde ilium & ossa pubis aliquantulum dehiscunt, quod Hippocrati libenter admittendum est, non tamen propterea cum Avicenna sentiendum , pubis ossa de articulationem separationemve pati, in suam deinde articulatione symphysimq; post partum reuerti, quippe non fieret haec separatio absq; membranae qua per sychondrosin coniuncta sunt ruptione, nec ruptio si fieret posset postea per se ipsam sa nari. Quin imo. si mulieres , quae pepererunt consulatis magis

de ossis sacri quam de pubis ossium doloris

180쪽

cundam extremam partem coccygem vocat

aliqui, alij caudam valde distendi, ut amplius relinquatur spatium existimo, atq; hanc pamtem plusquam alias lacerari absq; tamen ruptione, nam ruptio non posset absque medica

manu lanari.

Ex parte latus dissicultas pariendi oritur

si ingem sit infantis corpus, aut saltem caput habeat Magnum extra proportionem aliorum embraum , sic enim aegre potest per uteri collum tiansmitti, iatus etiam debilis non seipsum ac exitum adiuuans . Vnde eleganter Galenus liquit. Ad bonum partum duorum corporuta vigore opus esse , di grauidae inuo ' ' 'lieris & nfantis . Multa insuper possunt

tui acci cere , ut dissiculter educatur. Ad- Ηistoria admiranda res con tigit Aloysio meo nepoti ex Φ'in φ' filio,dum ii luminis auras exiret, venam umbilicalem Ollo circumuolutam habebat, &cum egredi tentabat , laqueus astringebat, eumque sumeabat, quare & ab exeundi impetu se retraiebat, & obstetrix etiam eum introrsum, ne uffocaretur, impellebat. Hosi pluries e st: actina, sic parturitio per plures horas non sine miris, & infantis periculo durauit, donec tantem diuino Numine annuente; e se impulit, a eo ut potuerit obstetrix manu laqueum aliquvntulum relaxare t natus estomunio liuidus & penes stoeatus, sed qui