장음표시 사용
21쪽
tum domesticis praeditus, amore praesertim erga vos singulari, olim in Etruriam veniens suis populis imperaret. Hac tanta stelicitate, quae vobis tum ventura ostendebatur, allata ac praesente nuper potiti estis. Nihil jam. quo omnium gentium seelicissimi & litis & habeamini, esse reliquum intelligo, nisi id quod ab eodem immortali DEO omnes, qui vestro nomini ac commodis maxime favemus, enixe petimus atque precamur) ut vestris Principibus diutissime vos, vestrorum Principum Filiis atque Nepotibus, eorum similibus, vestra posteritas omnia atDe Etruria universa, perpetua ac sempiterna successione, perfluatur. Dixi.
22쪽
III. IDUS IANUARIAS MDCCXXXIV.
OVod vulgo reliqui artium liberalium Magistri vehe
menter expetunt, quaque re una maxime Iitterarum utilitatem contineri arbitrantur, ut, qui ad sese doctrinae comparandae causa adolescentes accedunt, studium immensum quoddam, atque inexplicabilem quamdam discendi cupiditatem adserant, id milii Rhetoricae praecepta nunc priamum apud vos, Florentini, tradere instituenti, neqΗe utile, Reque propterea optandum videtur: quin, nisi modus, ac certa in ea ipsa re ad. hibeatur ratio, nihil litteris insestius, nihil juventuti perniciosius puto, quam nimio isto discendi studio inflammatos esse discipulos. Nam me usus annorum jam se e decem, quibus in hoc Rhetoricae tamquam curriculo versor, edocuit; nullius in humanis hisce litteris progressus esse tardiores, quam eorum, qui humanitatem omnem tota mente animisque spectantes, ita contendunt, sic impetu quodam studiorum suorum ac tamquam ardore rapiuntur, ut, quemadmodum Hemculem unt stadium Olympicum animam continentem Maoque spiritu
23쪽
confecisse, sic ipsi spatia ha c literarum immensa vix unquam
respirantes, animamquc liberam ducentes percurrere velle vidcantur. Non cos multitudo cognoscendarum rerum propc infinita, non varietas inci odibilis, non diis cultas summa deterret. Artem oratoi iam, Pocticam Facultatem, L tinas, Graecas, Etruscas litteras, rerum gestarum monumenta, antiquitatis memoriam, reliqua artium omnia non e dem modo tempore, sed eadem, ut ita dicam, opera consectantur. Iidem & accusatores acres, & defensores boni,& hortatores graves, & dissuasores consiliorum probabiles, & laudatores rerum ac personarum periti, & vituperatores vehementes quibus dicendi generibus eloquentia se me circumscripta continetur ) iidem Epici, iidem Tragici, iidem Comici, Lyrici , Lucolici, Satyrici, & si quod est aliud Poeticae laudis genus, repente evadere, atque haberi
vellent. Atque utinain aetatis hoc esset vitium, non naturae: Ubi semel juvenilis hic eorum ardor d erbuissct, moderatioribus tum iisdem , ac sanioribus uteremur. Nunc aetates omnes hominis reliquas diicendi hoc tamquam Cacoethes conripit, in dicsque latius misera contagione seriapit ac saevit. Quam multos enim viros, quam multos senes videmus auiu quodam cognoscondi omnia sic ferri, &tamquam tempestate aliqua perpetuo jactari, ut nunquam errandi finem faciant, nunquam in ullius doctrinae tamquam portu conquiescant. l cr Logica . per Physica, per Mathematica, per CCelestia, pcr lcri cirria, per humana, per Divina omnia vagantur. Discruciantur intimis sensibus, si quis ullius aut veteris, aut novi lcriptoris liber non in eorum maianus pcrvenerit: si vero aliquid, sibi antea inauditum, inter legendum offenderint, plane, plane inquam exanimantur: miranturque quodamodo taciti ipsi siccum, potuisse in reruinomnium natura esle aliquid, quod non jam ante didicerint. Sed si verum quaerimus, non est ea discendi cupiditas, sed fastidiuina Disiti sed by Cooste
24쪽
stidium. ' Ut quidam aegm corpore ciborum omne genus adpetunt, adlatos vero, quum paululum gustarint, rejiciunt, atque adspernantur, aliosque, quos suaves atque jucundos
palato suo re falso autumant, subinde poscunt: sic isti moriabida quadam discendi tamquam orexi incitati, quas primum tam avide disciplinas adpetiverunt, eas primoribus, ut Munt, labris gustatas respuunt, deinde atque fastidiunt, animumque continuo ad alias deinceps, atque alias, mox aeque fastidiendas, ac repudiandas adjiciunt. Horum ego hominum morbo, quantum quidem po sum, sive potius quantum ipsi, qui sibi sani videntur, mepo se sinent pro ea, qua omnes, qui bonas litteras amamus accolimus, erga litterarum studiosos charitate, & pro eo, quo erga litteras ipsas, quibus ex hoc immoderato litteratorum hominum studio periculum sanὰ ingens impendet, amore esse debemus sententiae meae atque orationis medicinam ad hibebo in hoc tempore. Ea est hujusmodi: ut in animum' indutant, fibique illud persuadeant; Multam quidem d.ndam
titteris esse, at non mulsis operam. Hoc ego dum planum
ficere conor; dum ea, quae adolescentibus disciplinae nostrae commissis, censeo profutura esse, dico; dum litterarum studiis modum certosque fines constituo; dum litteras ipsas eadem opera orno atque amplificor tume, Praesul amplissime, & litterarum cultor, & litteratorum fautor, vosque omnes, quotquot huc tam frequentes, tantaque alacritate convenistis, litteratissimi viri, multum dubitantem, neque modo judicia de me vestra, sed conspectum vultusque ipses
verentem, vixque tandem aliorum voluntate atque auctoriatate compulsum, non mea sponte in hanc lucem domestica ex umbra prodire audentem, humanitate vestra atque benevolentia, quae , sustentate, & mea verba bona cum venia, utriliorum soliti estis, ac diligenter attendite.
25쪽
D strinarum omnium, ut virtutum, quoddam esse inter se vinculum ; neque posse quemquam in una aliqua sic versari, ut excellat, qui non sit reliquarum etiam omnium copiis atque opibus instructus, possum facile stoicis adis tiri. Hinc ille Doctrinarum cursus, ac tamquam orbis e sstit, quem Graeci propterea ἐγκυκλιπαιώίαν dixerunt Qquem qui potuit universum conficere, is demum cumulate doctus, ac plane sapiens existimatur. Praeclara prokctores, ac magnifica, multorumque mortalium studiis acerrifimis expetita, verumtamen ejusmodi, quam nondum qui quam adsequi coinplectique potuerit. . Nam, quamquam nonnullos aut legimus , aut audivimus doctrinis omnibus
excultos, sapientissimos evasisse, id non ita intelligere debemus, quasi nihil ab iis fuerit dignum studiis hominum ac
cognitione, praeterimm ; sed ita, ut tantum quisque in cognoscendo profecerit, quo plus, qui simile ingenium *ddiscendum adtulerint, paremque industriam adhibuerint,
proficere non potuerunt. - .diempe hanc in omni rerum in tura aestimanda regulam normamque adhibemus, non ut
eas per se ipsas consideremus, sed ut, i gd res aliasi iη eodem, genere resercndo, quantum aliis aliae Naessent, judicemus. Nam neque magnum adpellare postumus in rebus humanis quidquam, neque multum, neque aliquid tale, nisi cum aliis magnis. multis ceterisque similibus unumquodque comparetur. Qua etiam ex re fit, ut, quae summa esse in aliis quo genere existimamus, ea excellere atque praestare in itilo eodςm genere dicamus: ut non modo siue comparatione judicare de rebus non possimus, sed neque iudicia ipsa nostra sine comparandi sgnificatione iisdem de rebus e :promere. Atque haec quidem omnis disjytatio non me ιhominis indocti, sed sapientissimi Socratis apud Platonem,tex mediaque ipsa Academia- repetita eo pertinet, i .ut ne
nos vulgi opinionibus abduci, bripique patiamur, neci ve
26쪽
ve sis, in omni temporum memoria, doctissimos, sapientissimos , ac si superis placet, minus quidem Latino, verumtamen splendidissimo gloriosoque vocabulo omniscios adpellatos cognovimus, nihil doctrinae, sapientiae, scientiae ullius defuisse arbitremur. Non est prosecto, non est hujus imbecillitatis ingenii nostri, non exigui hujus spatii, quod est homini ad vivendum datum, non denique ipsius naturae rerum, quae in infinita cum varietate, tum dissicutitate Mersatur, omnia pervidere; omnia nosse, omnia m minisse. Fuit ista quondam Sophistarum veterum adrogantia; quorum Princeps Leontius Gorgias poposcisse in Conventu Graeciae quaestionem fertur; Mque omni re, quaeri disceptationem vocaretur, professus fuisse , copiosissime se rae dicturum. Haud paulo adrogantior Eleus Hippias 'ex eadem distiplina fuit; quem ait Cicero, quum Olym ca o,. piam venisset, maxima illa quinquennali celebritate ludo-d. y. c. o . rusti, glariatum esse cuncta pene audiente Graecia, nihil esse ulla in aere' rerum omnium, quod ipse nescirete nec solum has artes, quibus liberales doctrinae atque ingenuae conti-laerentur, Geometriam, Musicam, litterarum cognitionem& Poetarum, atque illa, quae de maturis rerum , quae de hominum moribus, quae de rebus publicis dicerentur; sed annulum, Mem haberet, pallium, quo amictus, soccos quibus indutus esset, se sua manu consecisse. O homi .. nem singularem l o miram professionem, ac prope horribilem l de qua profecto idem sentiendum puto, quod de quo rumdam test onio, qui mira quaedam de Marco Antistio Pyrgensi dicerent , optimum eum colonum, parcissimum,. modestissimum, frugalissimum esse, Marcus IKmilius Lepi-i
rum credere. Certe: Socrates, qui cum Gorgia veluti C c. a. Dcompositus , congressusque de s ea arte, quam Sophista, ' ψ 7
ille profitebatur, multa subtilissime ac prope divinit .:i D a dispu.
27쪽
disputans inducitur a Platone eo hominem confidentissimum adibit, in easque angustias, & interrogando, & insta do compellit, ut tandem loquacissimus ille obmutescat; quique se omnia scire profitebatur, omnino quid respondeat reperire non possit. Quanto modestius idem Socrates,quantoque commodius id unum se scire professus est, quod nihiι Hrριἰ Atqui Philosophiam, morum illam vitiaque. magi stram, primus Philosophorum e Caelo, ut ait Tullius, evoea rat. Idemque eam, quae t 'hysicis continetur, universam lustrarat, & id, quod ex Timaeo Platonis intelligimus, multis partibus auctam illustrarat. Quid e aequalis Socratis Democritus P quocum Cleanthes, Chrysippus, reliquique inferioris aetatis philosophi comparati, esse quintae classis eidem M. Tullio .videntur i. Q Nonne sophistarum nusdemque generis hominum levitatem contraria prosessione Auctor gravissimus retinavitὰ Nego inquit, scire nos, si a me in ramis, an nihil seramus : ne id ipsum quidem nescire, aut scire, se ire nos. Nimis hic quidem, plus certe, quam ille Socrateis non modo de sua, sed de omnium mortalium scientia deutraxit. Potuit uterque aliquid , mea sententia 3 hominum studiis relinquere, neque animosa discendo tam severa tristique oratione deterrere. . Sed licet hominum ingenia ac Facultatem de iis angustiis, in quas illi Philosophi conjece
runt, in campum paulo patentiorem eduxerim , nec Omianem omnino scientiam ex humanis mentibus sustulerimus: sciendi tamen fines haud ita multum propagabimus , nec quantaecumque, quamque diuturnae nostrae contentiones ex. stiterint, illud efficere unquam poterim , ut non multo plura, quam quae scierimus, nesciamus. Moderemur igitur si diis nostris, discendique immensam cupiditatem illam coemeeamus: ne si omnia omnium artium scire voluerimus, plus, quam natura rerum patitur, hominisque conditio seri, ex
28쪽
i se Quid P si non modo omnes artes scientia & cognitione complecti, sed ne fingulas quidem perfecte ac cumulate caulere possumus Θ ardebimusne etiam, flagrabimus, aestuabimus omnia cognoscendi cupiditateὸ an non potius sapienter orimittentes, quae omnino nos consequi posse dissidimus, in unam artem aliquam studio α cogitatione conversi , illam tamquam spartam, vel quaei nobis sorte obtigerit, uri quam conesio deIegerimus, prin virili parte exornabimua E equidem ne Socratem adhuc atque Democritum dimittamus saepe mecum ipse quaesivi, quid illis hominibus certe doctissimis in mentem venerit tam valde testari, ωhil se stare: ac propemodum eo, aliquando adducebar, ut crederem, voluisiis eos, aut discendi .spem hominibus, i ut soli ipsi saperenis adimere,.aut potius modestiae opinionem quamdam apud
vulgus ea praedicatione captam Sed nequeambitionis su spicio in tantam virtutem cadere, neque ullius invidiae pomtest: neque prosecto, qui tam multis aliis sermonibus doctrinas hominibus comendarant, easque cum audit ibus suis ire Gymnasis magna cum voluntate communicaram, i qusque non minus instientiae quam adrogantiae reprchensionem v rendam cile intelligebant, aut aliarum doctrinarum studiae retardare, aut existimationi sitae detrahere quidquam volue
runt. Quid ergo est Θ Illud profecto. Intelligebant sapientissimi homines, scientiam motialibus ullius ahis,nisi omnia, quae ad illam artem pertinerent, perfecte xenerentur, nullam contingererinihil esse autem in ulla arte, quod non ad singulas alias pertinerent: itaque necesse et lesse, qui unasit scire vellet, scire omnes: scire autem omnes non licere: i igiatur ne unam quidem sciri posset ac propterea nihil se, nihil quemquam scire.i Farior esse hane exilem quamdam ut M. Antonii illius eloquentis verbis utar 'inois
sam Orationem , longeque a nostris sensibus afforemtom e
sed eamdem verissimam etae confirmo, &itii d ir D 3 morum
29쪽
morum adrogantiam, β quis tarto fibi, sesentiae opinione placuerit, minuendam, tum ad studiorum impetus, si quis omnia aut pleraque concupierit, retardandoς, valere pluri
Verum subtilia haec argumenta, quae solent a concione repudiari, omittamus: conemur, si modo id consequi poterimus, lingularum artium difficultarem hanc planius, ad Omnrumque captum demonstrare. Ac ne omnia, quod esset infinitum, consectemura de iis facultatibus, quae magis in Gymnasiis hoc tempore celebrantur, pauca cursimque dicamus: ex quibus haud erit difficile reliquarum facere eonjecturam. Principem inter Facultates locum, concessis omnium, obtinet ea quae de rerum omnium Auctore ac Principe DEO, de rebusque Divinis agit, quamque Theologiam propterea .nominamus. Hanc, quod universam mente animisque comprehendere homines non potuerunt, in plura tamquam membria secuerunt: i quibus ex singulis immensae ac perdifficiles Facultates exsistunt. Nam & sacrarum litterarum explicatio, sine veterum monimentorum, temporum, locorum, & sine linguarum, Ebraeae praesertim ac Graecae cognitione, manca est quodammodo atque im-i persectari& Dogmatum Theologicorum tradiatio, non ex ipsis sacris litteris cognitis. & Sanctorum Patrum atque Doctorum voluminibus, &tConciliorum omnium , t tu quae cecumenica, tum quae provincialia adpellantur, actis diu multumque perspectis, viro est periculasa: Theologo. Quam partem longe omnium praestantissimam ac difficillia mam, nemo ad hanc diem majori ingenii atque dbctrinae laude, nemo utarius, nemo elegantius Dionysi, Petavis persecutus est, neque tamen quum dies noctoque unum illud opus urgeret, potuit morte Occupatus, quae inchoarat, absolvere. Quid controversas Christianae Catholici
30쪽
ita enim adpellant: neque verebor Grammaticorum reis 'rehensionem, modo usitatis rerum vocabulis utao quid de moribus disputationes comemorem Θ Nonne in hisce Theologiae singulis partibus hominum doctissimorum aetates to tas videmus esse contritas P Sed quid partes dixi vel unum aepe earum partium caput, de DEI scientia, de auxiliis divinae gratiae, de probabili, probabiliorive opinione, de se centis aliis quaestionibus, si quis modo, quae de iis sunt ad stissimis hominibus in utramque partem disputata, velit cognoscere, omne propemodum humanae vitae sibi spatium, acerrimumque studium requirit, ac poscit. Jam Mathem ricorum Facultas Etenim huic primae post Theologiam jure optimo deferuntur tam late patet, .lantis, tam multisque ex artibus coalescit, Arithmetica, Geometria, Algebra, Astr nomias Statica, Optica, Musica, Architectonica, atque aliis, ut, si quis non plus una tractare voluerit, negent ei carum rerum periti tractationem umquam defuturam. Certe quam. quam innumerabiles quidam lummis ingeniis praediti ab a liquissimis temporibus in ejus sive singulis, sive universis tra.ictandis partibus elaborarint, nequaquam tamen omnia st dio atque exercitatione consequi potuerunt. Multa prio' res ipsi occuparunt, multa posteris intacta reliquerunt. Hinc & Joannis Neperi perutiles illos ad rem Trigonometricam: Logarit limos, & Bonaventurae Cavalerii indivisibilium raritionem, & Petri Fermatu praeclaram illam de maximis mi nimisque methodum a Cartesio Ugenioque tam felicitur il histratam: hinc sacram illam in Geometria, quam dicunt choram, iam Auinta Mathematicam, hinc Torricellianos tubos et hinc, ut Reliqua innumerabilia recentiorum omitiam, Galilaea vestri,&,puritati miranda inventa λψμcimus. Sed nondum .e Lausta est omnIs re r V m Mathemati earum difficultas. Supersunt adhuc plurim frustra vela vetustisivius, ves a recem iotabus, uti ab utrisque, tem