장음표시 사용
51쪽
3O3 DE ALIMEtum ipsum,ptimo mesicrato,deinde uino adstriniu
Oxygala autem, quod uocant,dentes quidem, qui saltem secundum natura habent,nihil omen dit : qui uero aut ob naturalem intemperiem, aut
adscititium quempiam affectum, iusto sunt frigidiores,lii it ut ab alioris frigidoru occursu,ita ab
hoc quom offendiatur:accidit , iis nonnunt symPtoma,quod stupore nominant, quale post esum
mororum immaturorum, & alioru omnium acer
horum 8c acidorum euenire consueuit. Illud item Perspicuum est,q, uentriculus,qui quavis de cau sa est frigidio oxygala non belle conficit: tempe. ratUS Uero,quamuiS aegre, conficit tamen aliqua
tum.Contra uentriculi iusto calidiores,sive ab ini itio tales fuerint,sive a quapiam causa postea in ea. temperiem sint adducti, praetexi q, nihil ab holuscemodi eduliis laedunt,comodo etiam aliquo fruuntur. Quin hi quoq7 OXmala ipsum circundata nive prius refrigeratum,indolenter feruntique
admodu & alia plerat id genus edulia, alcy adeo
aquam ipsam niue sic praeparatam. Quocirca ad mirari sibit plerosi medicos, qui de singulis edulijs pronunciarunt, hoc quidem nobis esse utile, aliud uero noxiu:praeterea ad coquendum facile, aut dissicite:mali sicci esse,aut boni multi aurpauci esse alimenti:stomacho conuenire, aut aduersari aluum ducere,aut sistere: aut alia quamuis ui tutem,uitiumue obtinere. De quibusdam certe licet pronunciare, hoc quodda edulium omnibus ihominibus praui esse siicci aut ad coquendu dissicile,aut stomacho noxium de plurimis tamen fieri non potest,ut unico edicto citra ulla distinctionem uere pronuncies. Caeterum cum necessario
Ionga futura esset oratio,si in singulis eduliis,tam naturalium temperamentora, . acquisititiorum assectuum distinctiones adscripssissemus:satius sexe existimavimus quemadmodum in primo horum commentariorum fecimus ) ab initio uniuersalem quidem totius doctrinae methodum osten dere: post autem in particularibus noniano eam ad memoriam reuocare.praesertim in iis, que non
simplicis sunt naturae, quale utim estlac, de quo nunc agimus: quod tametsi sensui quidem simila
re apparet, ex diuersis tamen substantiis ac facul- aratibus est compositum. Huic nant,etiam si optimum fuerit,pro diuersa tamen uentriculorUm natura accidit,ur interdit quidem acesseat: alias uero famosum ac nidoruletum ruehu in altero sursim emittatietenim contrarii sitiit affectus, secundum quos quod in uentriculo no fuit coctum, acidum aut fumosissim euadit. Siquidem caloris inopia, inacore: eiusdem aut excessus,in nidorem ac fumuirerti Quae duo lacti eueniunt, quia in se no mo do sexosam naturam,uerum etiam Pinguem & caseosam contineat Hac certe de causa oxygala quidem, si in uentriculo non coquatur, nunquam in nidorem uertituriotissimum,si in biliosissimum ac feruentissimum uentriculum inciderit.Nessi e
nim amplius calida acrem p qualitatem ac facul
tatem retinet,quam lac a sero habet: nem pingue& mediocriter calidam, quam lac a pinguedine, quae sibi inest,possidebat. In huiuscemodi em prς Paratione, ola relinquitur caseosa substantia,ea , ipsa non eiusdem naturae, cuius ab initio fuit, sed ad frigidius cqnuersadtal de OxygMacte dixisse suffecerit, quod frigidum est, ac crassi sicci. Haec
enim sequitur,ut ipsum non facile a corpore me diae temperaturae conficiatur. ad eam enim in omnibus meis operibus,cum aliquid simpliciter pronuncio,ispe iam monui id esse referedum. Quinetiam succum crudum,quem uocant cuius naturam,tum prius alibi exposti tum etiam in librosit Periore de eo disserui) cossentaneum est ab istius modi cibis abunde generari Non abs re aute eda lium hoc calidissimis uentriculis est utile: quem
admodum frigidioribus aduersissimum. Id tamein singulis cibariis non couenit adscribere, sed in quibusdameminisse sitffecerit, quod iccus eiuD lmodi, qualis ex o galacte, caseo, 8c omnibus lcrassi succi edulijs prouenit, calculos in renibus lselet gignere,cum hi calidiores iusto fuerint, siue ob naturalem intemperiem, siue ob alium que dk affectum ipsis postea innatum:non tamen pro
caloris modo,meatuum transitus latos habeant Corporum enim constructiones, qus morbis maxime sunt obnoxiae,ex partibus cotraxij temperamenti componuntur:ut uerbi gratia, si uentrici Ius admodum sit calidus: cerebrum autem stigia dum Pari modo & pulmo aliquado,ac totus thOM rax frigidus est:uentriculus aure calidus. Dequenter uero contra euenit,ut omnia alia scilicet aequo
sint calidiora: ius autem uetriculus frigidior sit Et quandocp totum caput frigidius est, hepar u ro calidius:at in aliis partibus similiter Quapropter imito etiam monuimus,utilissimam esse do ci rina,quae de facultatibus,quae alimentis insunt, tradit, cumeas differentias explicat,quae in hum1 ditate spe stantur,& s ccitatricaliditate, & frigiditate. Praeterea substantisipirulentor aut crassitie: ad haec, quod aut similare est, de quo agituri uel ex partibus temperamento contrarijs compositum, cuius generis est Iac. Ad horum porro di gnotionem dixi nos manu duci, cu per olfactum
ac gustum, tum per alia symptomata, de quibus, in operis huius initio disserui: uti nunc quoqν, in lacte eius naturam ostendi ex iis symptomatibus,
quae ei accidunt,cum aut calefit, aut coagulo co
gitur,aut alio quouis modo partes ipsius secernutur:etenim uel citra coagulum scisso, quam uo cant , id efficit, cum lacti abunde calido oxymel frigidum instillamus. Idem etiamulso efficimus. Interdum etiam citra ullam liquoris instillatione, uase frigidissimam aqua continente in lac demis se ipsum scindimus. Praeterea sine coagulo id lac, quod post editum foetum emulsum fuerit, proti
nus concrescit,si super cineres calidos parumpercalefianuidenturm ueteres comici Iac ita coactis, pyariten appellasse.In Asia autem apud nos Pyria .ephthum,ipsum nominat Id quidemiac omnino
ab alia substantia inpurum. Cum aute melle ipsi l
52쪽
admisto,per coagulum cogunt, hoc quidem opere,quod meo est tenue aquosiam,separat. Quidam autem ex 1pso duntaxat, quod coactum est, manduntiquod partim ex caseosa lae is substatia, partim ex calida at* ignea coaguli facultate,pa tim ex melle ipsis admisto est compositum alij uero una cum eo quod cocreuit,serum qUOΦ trans glutiunt,idi aut pariter totu cum toto, aut alterii
altero copiosius. accidet. , ut aliis quide largius: alns uero minus aluus subducatur, pro portione quantitatis serosi humoris. Perspicuum praeterea est,quod eorum corpus,qui Ium id, quod con laetum est,comederint,amplius nutrit: minus uero eoru,qui una cum ipse serosi humoris quidpiatra lutierint:&multo adhuc minus eoru , qui e ius quidem,quod coactu est parum: serosi aut liu imoris plurimum hauserint. Simili modo & in eo, iquod a partu,siue camelle,sive abs eo coiit, nolparuam differentia inuenies. Cum enim mel non
accepit,ad coquedum est dissicilius, ct succi cras
litoris praeterea per aluum tardius secedit,utrunt tamen corpus abunde nutricHaec de lactis laces ltate nouisse,in praesenti opere sitffecerit. Eius nantque utilitates,quas in morbis praestat,iis qui qua luis ex causa tabe laborant,aut ulcus habent in pullmon proprie ad medendi rationem pertinent. Decasto cap. TVL lDe casei quidem facultate iam diximus, cade llacte sermonem faceremus,satius tame fuerit nuc lrursum particulatim de eo tractare. Nam du para itur,assumit ab iniecto coagulo acrimonia, humia sditatem . omnem deponit,et potissimum,si inue iterarintum enim quam prius acrior euadit, &ma nifeste calidior reddicat ardentior: ob id ipsum id ad coquendu dissicilio S peioris succi essicit. lQtrade cause,nec id ipsum, qd crassis cibis acres lac tenuantes facultates admistas habetidis, inest
commodi,caseus citra noxam possidet. Maior nim noxa ex siicci ipsius prauitate,& ardenti calore accidit, *cresserum tenuatio conferre queat: nec ad calculoruin renibus procreatione hicsii cus minus estnoxius. Ostendimus enim calculos in illis corporibus nas hin quibus silccoru crassities cum ardenti calore est comuncta. Fugiendus
fgitur est eius nodi caseus,ut qui nihil conferat neque ad coctionem, ne ad distributionem, ne sad mouendam urinam, nem ad uetris deiectione ceu utit nec ad sicci probitatem. Deinceps autemalus quidem sed praedicto minus est putanduS, qui necp est uetus,nel acris. Omnium autem caseorum recentium is est praestatissimus: qualis a pud nos Pergam ct in Mysia, quae est sipra Per gamum,si qui ab incolis oxygalactinus appella . tu suauissimus quidem in cibo stomacho autem minimum noxius,alijs4 omnibus caseis cococtuiransitu facilior, succum habens non uitiosum,
us p adeo crassum:quod uitium omnium caseorum est comune.Praestantissimus etiam estis,
qui Romae apud diuites celebra Vatusim appellant: praeterea alij quidam in aliis regionibus. Cum autem singulatim permagnasit in ipsis diffeGaIeii.
i rentia,tum pro animalium natura, tum pro prepat randi modis,dc preterea ipsbrum caseorum state: conabimur hoc in loco ipsoru facultatem paucisi scopis circumscribere:quibus quis intellis, melio li rem a deteriore facillime discernet. Scopi quidet in genere sint duo, quorum alter in certa substant tiae casei cosistentia uersatur,secundu quam molinlior est aut durior, densior aut laxior, glutinosior aut friabilioriAlter in gustabili qualitate cosistit, secundum quam in quibusdam ipseru acor superat,in alijs acrimonia, aut pinguitudo, aut dulce do,aut aliud quidpiam id genus,aut omnia est uelut aequabilitas.Poreb secunda speciales differentias praedictoru generrimollior quide duriore est
Praestantiorirarus uero ac laxus, denssi admodum lac compacto.Iam uero cu glutinosus ualde, ecis l
i j qui ad asperitate usis est friabilis sint uitiosi, prae l
i stantior est,qui inter hos duos est medius. Quod i aut ad eam dignotione,quae fit gustu, pertinet, is omnivest prestantissimus, qui nullam ueheme stem habet qualitate,sed dulcem habet supra alias
Paru eminentem.Suavis item insitaui est praestantior:& mediocriter salitus,eo qui est permultu,& leo qui omnino salis est expers. Post ea tamen Φ calseum sic examinatu sumpseris,licebit etiam ex ru l ctu cognoscere,qualis inter caseos sit melior, aut l deterior.Cuius nassi qualitas paulatim marcescit, l praestantior:cuius contra perdurat,no bonus.Is et enim perspicue egre mutatur,at 3 alteratur,&obli id ipsium aegre conficitur.Omnae essi qualitatum,
quaTum ante meminimUS,alteratio necessarios lquitur alimentorum coctionem. lDepe stirium animesium unguine. cap. XVII. lSanguis ad concoquendum est dissicilis, prae cipue crassus,ct melancholicus, qualis est bisu Ius: Leporinus autem ut suavissimus celebratur,
multic, ipsum cum iecore solent elixare: quidami autem cum alijs etiam uisceribus. Sunt qui suum i quo p iuniorum sanguinem edant, ceu Mη etiam grandiorum,cum castrati fuerint: Aprorum uero l
nemo ne gustare quidem tentaverit,propterea. insuauis est, Scad coquendum difficilis. Homoli rus quoΦ caprarum sanguinem in cibo iucudum esse non ignorauit.
De alimento,poda uolucribus anima m fumitur. cap. XVIII.
Veteres omnes animalia uolucria ac bipeda ορνιθας nominabant:nuncautem apud Graecos co suetudoinualuit, ut quas illi αλεκ nitarias id est, gallinas uocabant, nunc sesas eas ορνιθας appes 1ent, quemadmodum di masculos ipsbs αλεκη vavaee.Auium porro omniu uolucrium genus, paucissimum pxsstat alimentu,si ad genus gressiliumcoferatur,potissimu,si ad suilla qua non aliud in uenias,quod copiosioris sit nutrimetuvolucrium tamen caro ad concoquendum est facilior, praecipue perdicis,attagenis, columbs,galli gallinacei; ct gallin turdorum uero,ct merularum, parua rumq; auiculam inter quas etiam sunt,quas turricQlas uocant caro δ praedictorum est durior: his autemipsis, turturis,palumbi anatisq; caro est du m. a. c 3 ri,
53쪽
1o γ DE ALIMErior: assanorni quod ad concoction Amentum attine gallinis est similis, uoluptate ta me in ededo superat:his durior est pauonis caro, di fibrosior, ad coquendum dissicilior. Porro in omnibus uolucribus animalibus, ut inqua ldrupedibus,scire in uniuersium oportet,quod am lgescentium caro multo est praestantior,quam aeta te declinatium:media autem est inter utran , ito irentium.Praua autem admodum est ualde nouel liorum, ed diuersa ratione ac senum.Siquidem ho trum caro dura est,et sicca,ac neruosa: ideo . pra- lua ad coquendum, Θc exigui nutrimenti. Contra
animalium nuperrime editorum corpora, muco
se sunt,ac humida,eoch excrementiS plena, facili us tamen per aluum secedunt.Haec in cunctis animalibus memoria teneto: id enim omnibus ipsis 2 ex aequo inest secundu differentias, quae in aetate sumuntur: c5munis etiam est,si sanitatem spectes Praeparationis modus, quem antea exposivimuS,l dc nunc rursum summatim repetemus, facultatest duntaxat inmemoria reuocantes, Ugassa sunt
j ec frixa in sartagine, ea fiunt sicciora: quae uero in t aqua dulci sint elixa, alimentum corpori praebeti humidius.Deqs porrδ quae ex albo iure, variis
Patinarum condimentis esitantur, antea abunde disseruimus,ceu de domesticis quoq; , 8c agresti hus.Non mediocris uero est differentia eorti, Sin stagnis,aut paludibus, aut lacustribus locis ui uunt, cum iis quae in motibus, aut locis siccis de Sunt Nam pro locoru natura ac proportione,animalium carnes fiunt sicce,& excrementiS uacuae, re ad coquendum faciliores: aut humidae, re ex crementitiae,& concoctu dissiciliores.
DeuWisibus,er struthocamelis. Crp. XIX. πνν nomen ueteribus etia est cosuetum, qas ροκαμπλωεν uero in lens. Nominant enim eas γαλαρ τρουθάρ: ego uero etiamnum adolescetulus,
audiui sophistam quendam ex eoru numero, qui de eiusmodi problematibus disserit in utram partem disceptantem,ac probatem,huiuscemodi animalia nunc aues esse,niic uero no esse. Longe a
tem praestiterit non id,sed qualemna alimentum, quod ab ipsis sumitu habeat facultatem,inquirere:id autem ubi ex me audieris, per ocium ab alio disces,utrum oporteat animalia hec aves nominare,necne.Ιpsiorum igitur caro est excrementitia,
multoq; ad coquendu est dissicilior, i praedicto
rum uolucrium animalium : ip rum tamen alae non siint caeteroru alis deteriores.Quandoquidein multis uolatilibus,potissimum qiis paruasi in re carne dura praedita,alarum substantia est fibrol sa,ac dura. Quarundam autem caro tota est eiusmodi,cuius odi gruum:quas tamen & ipsas ma-l dunt,plurimis ante diebus inueteratas. Inter gru-l es aute 8c anseres caro tardarum, quaS uocant quodammodo est media, quae uel appellatur:utrol enim modo prima syllaba profertur,&scribitusi per o scilicet,&per ol. De differentia,quae estis partibus animesium
Viscera quidem in uolucribus animalibus,ea -N T. FAC VLT. io sdem habet ad carnes propo tioneris, cpr in in peir
destrib. habere memorauimus:intestina uero ho- lrum omnium omnino non manduntur, in eorumtamen uentriculis non ita habet. Vesci enim si insinutriunt Quidam aute ipsorum ualde etia sunt iucundi, ceu anserum,post quos sunt altilium gallinarum.Quemadmodum autem in silibus, dum adhuc uiuunt, hepar ex caricarum pastu sicatum ad uoluptatem praeparaturiita in anseribus uideo ipsoru alimenta lacte imbuitui non modo eorum liecur sit iucundissimum,sed potenter etiam nutri lat,ac optimi sit si icci, deiectu minime dissicile, lprobein similiter in uentriculo cosiciatur.Ad hec latae anserum ad concoquendu ac nutriendu si int accommodae:& iis adhuc magis gallinarum. Cae- l iterum cum iuniorum animalium caro ab annos, trum multum dissideat,alarum quot natura mul- to euidentius dissidet. Pari modo gracilia ab obesis discrepant. Nam iuniorum ac probe nutrito lxum caro praestatissima:pessima autem gracilium l8c annosorum . Pedes autem paulo minus omni lum,cibo sunt inepti.Gallorum autem gallinaceorum cristas,ac palearia nemo nec probarit, nec e
tiam damnarit:horum uero testes sunt prςstantis simi, praecipue altilium, & multo magis si cibus eorum,quo sunt nutriti, sero lacte fuerit imbutus:na 8c boni sunt succi,& ualide nutriunt, δέ ad coquedum sunt facillimi: deiectionem tame nec
iuuant, nec morantur. Caeterum animalia uot lcria exiguum quidem habet cerebrum,sed ipsum ltamen tanto pedestrium cerebro est praestantius, iquanto est siccius:uolucrium aut ipsorum,monta lita cerebrum habent * palustria praestantius, pro laliarum omnium partium proportione. Quidam lautem falsis struthocameli uentriculum laudant, lceu medicamentum quoddam, quod coctionem iuuat: alii uero longe magis mergi uentriculu laudant. Verum haec nessi ipsa facile concoquuntur, ne v alijs in eo ceu medicamenta auxiliantur,ue lutitaingiber 8c piper:& praeterea alia ratione ui num 8c acetum. G5d si de uolucriu animalium
lingua, ac rostro dicere aggrediar, cum ea nemo ignoret,garrire merito existimabor.
Oua quo inter alimenta, quae ab animatibus sumuntur,sunt numeranda, quorum tres inter se sunt differentiae: Prima quidem penes propriam substatiam.Gallinarum em ac phasianorum sunt praestantiora:deteriora uero anserti ac struthoca melorum:Secunda aut penes tempus:aut em longo ante tempore,aut breui sunt edita: Tertia penes coctarae rationem: nam quaeda diutius coc' fuerunt: alia ad mediocrem usis consistentia: alia dantinateXcaliae afuerunt.Secudum quas di rentias,alia quidem cocta uocanturialia tremula'
alia sorbilia: Tremula ita uero ad nutrienduiri omnium sunt praestantissima:Sorbilia autem mi nus quidem nutriunt,sed facilius si ducuntur,od pharyngis asperitates laevigant: Cocta uero Sc aqcoquendum sunt difficilia, tardi transitus, cras
sius p alimentu corpori tribuut. His uero tardiu
54쪽
p meant,ac crassioris sunt sicci,quae in calidis
neribus assantur.Quae uero - Θνων,id est, i in sartagine sunt spissata,viu ob id ipsum mαγκνι l lx nuncupant, pessimum habet omnibus modis alimento.Nam interim dum concoquuntur,in nidorem uertuntur,& praeteri Q succu crassum gi mu ipsum etia prauum gignunt, ait excrementitium.Porro quae πνικτα,id est, suffocata appes Ianhelixis & assis sunt meliora: paratur autem ad hunc modum.ubi ipsa oleo,& garo, oc pauco ui
ni conspersa fuerint: uas,quo cotinentur, cacabo
aquam calidam habeti indunt : deinde ubi ipsum totum superne obturarint,ignem substruxit, quo ad ova mediocrem habeant consistentiam. Quarenim supra modum fiunt crassa, elixis 8c assis sui similia: auae uero ad mediocre crassitiem perue
nerunt, melius quam dura concoquuntur,& a limentum corpori dant praestantius.Eide etia co-lsistentiae mediocritati, intentos nos esse oportet,
in js ouis,quae superne caldarijs infunduntur, no permittetes nessi ipsa omnino incrassari: sed cum
adhuc succum suum retinent,uas ab igne submo uentes Oua autem recentia ueteribus plurimum praestant:quippe optima sunt recentissima:uetu istis Isma autem pessima. Quae uero in horum me ldio sunt,proportione recessus ab extremis, boni tale aut prauitate inter se differunt.
Devolucrium mirum snguine. cap. XXII.
Gallinarum ac columbarum sanguine nonullis uescuntur, maxime altilium, qui suum sanguinei haud quaquam est inferior, ne F uoluptate nemiconcoctionis facultate: plurimum tamen supera tura leporino. Sanguis autem omnis, quocunt
modo ipsum paraueris, ad coquendum est dissicilis,di excrementitius. lDenutrimento,q dubi utilibus inimi nisiusiuitatur. cap. XXIII.
Animalisi in aquis degentiss,permulta sunt m neraidifferentiae* in iis sunt,ac species Nunc ue ro similitudines inter ipsius, quae ad usum medici nae pertinenx ut in prioribus fecimus, referemus:
medicinam autem, aut arte sanitatis tuendae dicere,nihil ad praesens propositu interfuerit.De omnibus igitur dicemus, quemadmota in alqs ante fecimus,quibus uulgo assidue uescuntur.
Mugilis ex squammatorum piscium est gene
re,nascituri non in mari modo,uerumetia in sta lgnis acgutius.Proinde particulares mugiles ma gnuminter se habent discrimen,adeo ut pelagumugilis genus,diuersum esse uideat ab eo, quod influminibus,stagnis,lacubus,aut rivulis urbium
latrinas purgantibus,prouenit.Eorum sane caro, qui in aquislimosis ac irdidis degunt, excremenititia est admodum ac muccosa.Optima autem eRrum est qui in puro mari uiuunt,praecipue cu ueritorum procellis agitatur. Nam in quieto, nullis. agitato fluctibus, tanto piscium caro fit deterior,
quanto minus exercitatur in stagnis aute mariti imis quaeλιμνοΘαλαέαρ appellat adhuc est deteri
Ariec magnos fluuios recipiat, nec sontes haheae,
nec largu effluuium,multo profecto est deterior.
Pessima sunt stagna,ex quibus nihil aquae omni lno effluit,sed stabilis est,ac plane immota. De iis Porro, qui in paludibus, Iacubus .,at 3 id genus
locis degunt,initio diximus. Pessima enim habet carne, qui in elusinodi locis degunt Eoru au 'in in fluuiis gignuntur,praestantiores sunt, qui in Alsgignuntur,in quibus aqua rapide fluit,ac copiosa est qui uero in stagnantibus, non boni. Praeterea lpenes alimetapisces meliores peioresue euaduta Nam quibusdam herbaru ac honarum radicu Co
pia suppetit,il in eam ob causam sint prsstatiores Ain herbas pastuntur limosas,& radices mali silet
ci.Praeterea qui in fluminibus urbem magna praeterfluentibus,hominu stercoribus & prauis id genus escis uictitant,omni Ut diximus, int deter rimi : adeo, ut si paulo diutius mortui permanse rint,statim putrescant,et pessime oleant.isti aut in cibo sunt prorsus iniucundi,& ad coquendsi dissiciles, exiguumtaboni quide alimenti, excremeti aut plurimum reddunt.Quare mixti non est,si prauum succum in eoru corporibus, qui quotidie is lis uescuntur,congerant. Qui cum sint deterrimi, omniu cotra sunt prestantissimi,qui ut diximus in purissimo mari degut,maxime ubi littora, quael aquam in orbem ambiut , terra no abundantineG leuia, sed aut arenosa sunt,aut aspera.Quod si; prael terea ad borea spectet,longe erui meliores. Cunal enim exercitationes propriae non parum ad succrc probitatem omnes animanti conferant, puritas asshuc eius uent qui aquae miscetur,substantiae ipsorum bonitatem auget. Perspicuum igitur ex hsi quae diximus,est,mare alterum alteri in eo praestat re, quod aut purum plane est, aut fluuios multos 8c magnos excipit,ut Pontus. Pisces enim, qui ira huius nodi degunt, quanto stagnales antecellul, tanto ijs,qui in puro mari degunt,sunt inferiores
Sunt autem ξc stagna quaedam huiusimod quora
quaedam appellant, ubi uidelicet fluuius magnus stagnum evicit, quod mari con iungitur.Et ut fluuius non stagne ubi primu ma ri commiscetur,aqua ex salsa ac dulci est mista, pistium caro,qui in ea aqua degunt,media est in ter fluuialium re marinorum piscium carnem. D munis autem tibi sit haec oratio, alijs quo p pisic hus,qui in fluminibus, stagnis,&mari gignun
turmam hona eoru pars in utris p degit: cum ma rini fluuialem aquam fugiant: fluuiales autem a stagnales,marinam. Mugilla uero omnesum maxime aquis utristin utitur : ea. ipsi us natura est,ut amari longissime discedens, aduerso flumine naser te Hic quidem mugilis numerosas ac paruas spanas no habet,uti nec alius quispiam marinorum:
qui uero efluuiis,aut stagnis mare ingreditur, secus ac congeneres,plenus est huiusmodi sipina rum. Nam omnium fere piscium caro, qui in sta gnis,aut fluminibus gignunt,tenuibus t inis plena inuenit,quas nullus marinora habet. Na quo loco magni fluuii ostiumari comittitur, nonnulli
55쪽
nas,eo quod prςdi stas spinas,aut numerosas, aut prorsiis nullas habeant. Pauci sane fluuialtu mare lingrediunciat marini omnes fluuiis gaudent.CO ltinuo aut & gustus mandenti tibi, praestantiorem mugilem indicabit Iucundior nan ν ipsius est ca ro, acxio pinguedinisc, expers. Pingues con tra,& Aluti caporis,tum cibo,tum ad cocoquen dum sunt deteriores:praeterea stomacho sint no uitiosi succi quapropter cum origano ipses Parat.Quidam uero nostrates, pisces in fluuiis gel
nitos Ast κωκους nominant,rati diuerses esse a mugilum genere:caetera tamen omnino animal ani
mali est simile,mvii Q λ si κωκω paulo est candidiox,caput. habet minus,&sapore acidiore: alimeti autem quod ab eo sumitur,facultas est, qualem prius fluuiali mugili inesse diximus . Proinde denomine,non de re est controuersia Quod aut nouisse magis retulerit, id iam dica. Hic pistis unus eorum est,qui sale codili asseruatur. Nam stagna Iis sic conditus,multo Φ ante praestantior euadit. quicquic enim mucosium, aut uirosum gustu re fert,id totum deponit: Verum recens salitus,tamdiu salito est melior. Sed de salitis quide pistibus paulo post siermo comanis habebitur, sicut S de
η ,qui hyeme inueterantur. De luposeu labrace. cap. XXV. Hunc piscem in aquis dulcibus natum non ut
dimus, sed er mari in flumina aut stagna astendisse consipeximus Ideo. paruus,raro: queadmodum mugitis,ispe inuenitur Et quant pelagius sit,stagna tamen maritima non fugit, nec fluuiorum o
stia:Pelagri enim uocantur, qui in mare profunda secedunt. Alimentu sane, quod tum ex hoc, tum ex alijs piscibus proueni sanguinem gignit coi sistentia tenuiorem, i quod ex pedestribus ait Lmalibus sumitur,adeo,ut non adfluenter nutriat, celerius discutiat. Cum aut nome hoc tenuius nunc in duabus rebus inter se collatis, nunc citra collationem enuciemus,scienda nos, cum ipsum simplicitex pronunciamus, ad sanguine medium inter extrema comparare. Extremae autem prauitatissecunda cosistentiam,sanguis est tu crassus,
ut pix liquida:tum serosius adeo,ut postea quam euena effusis concreuerit,plurimum habeat aquo Q humiditatis supernatantis. Laudatissimus uero jest,qui inter hos exacte est medius,qui sit eApane
optime praeparato de quo primo libro egimus et animalibus uolucribus,de quibus diXimus,pex dice scilicet, alijsq; id genus:quibus ex marinis pi
stibus pelagii sunt propinqui.
Hic quoin pelagicis piscibus annumeratum C lebratur autem apud homines, tanquam uolupta
re cibos reliquos superet. Omnia ferme aliorum lcarnem habet durissimam ct ualde stiabilem: qu iidem significat,ac si dicas nihil in eo esse lentoris, lnem pinguedinis. Nutrit certe,cum probe cons Rus fuerit,omnibus aliis piscibus copiosius.Dixi lmus autem antea, quod cibus durior, ac crasso i
j xum partium,ec ut sic dicam terrestris magis, si
i mentum corpori praestat copiosius , quam humi
dior ac mollior,praesertim quando praeter id,sub istantiam habet corpori lendo accommodatam lac familiare: quae si ibstantia uoluptate iudicatur. Nam alimenta,qus tota substantia ab alendis animalibus fiunt aliena,ea aut non prorsus,aut insua uiter mandunturiex familiaribuS uero, quemad modum humidius,mmus nutrit,ita coquitur facilius ac distribuitur. Ergo mulli caro, iucunda quidem est,ut quae alimentu est hominum naturae accomodum:& quan* alijs piscibus sit durior,mandi tame quotidie potest, propterea Q friabilis est
pinguedinis expers cu quada acrimonia. Nam pinguia & lenta cibaria,statim ut si pia fuerint, celeriter implensio appetentia eueritatPraeterea 3 quod minus est,copluribus deinceps diebus ipserum esum no sustinemus. Veru multi hepar pro pter uoIuptate a gulosis summopere expetit. Quidam uero ne ipsum quidem per se mandere uo Iunt,sed oleum re garum, in uase cum pauxillo uini praeparantes,in eo uiscus ipsem tantis ex comminuunt, quoad totum simul ex ipsb & liquoriabus illis praeparatus succus unus fiat simplex adsensum ac similaris, in quo mulli carnes inlineias mandui.At mihi profecto nequa* tatae siuauita tis esse uidet, ae 3 tanta corpori utilitate adferre, ut intopere sit cocupiscendinuti nec ipsium caput:
quan* gulosi hoc quoin lauda ac secundas post
iecur ferre praedicat. Caeterv intelligere neque cur permulti gradissimos muIIos emptitet, ct nec - adeo straui sint carne,ut minores: nec ad coqueri
dum facili,ut quae dura admodu est. Ob ea igitur causam,cum quenda aliquado interrogassem,qui ingenti pecunia prςgrandes mullos emerat,quid esset, , illos tantopere expeteret, respondit se primu propter hepar illos tali emisse: tum aut Sc pro Pter caput. Verum hactenus de mullis haec dixiL 1 huic sermon in quo utilitatem inquirere instituimus,satis fuerit. Porro optimi mulli fiunt,ut a lη etiam omnes pisces,tii propter mare pum: tum maXime propter alimenta.Nam qui cancellos uorahoc grauiter olent,oc insitaues sunt ac ad coquedum dissiciles, Sc mali succi . Hos porro digno sces,si prius qujdem Φ uescare,uentre reseraris:inter uescendum uero ipse statim gustus ac olfactus, iudicium adferenti Depistibus fixatilibus, Cap. XXVII. Scarum,merulam,turdum,iusiam,fucam, per eam a locis, in quibus uersari comperiuntur, pia sces saxatiles appellant.Non enim in laeuibuS,auti arenosis,aut terreis littoribus,sed in petrosis pro montortis,et ubi saxa sunt,delitescunt, ac partui. t Inter hos autem scarus excellere suauitate credi tu secundum hunc,merulae ac turdi: tertio loco,t tuliae,fucae,ac percae.Porro alimetit quod ex eisl sumitu non modo ad coquendum est facile, sed hominum etiam corporibus est saluberrimum,ut j mod sanguinem mediu cosistentia generet M li ritum autem uoco,qui nessi admodum tenuis est, i ne aquosus, neq3 Vehementer crassus. At cum
magna huius medii sit latitudo,de ipsius differen
56쪽
- LIBER lijs procedente sermone differemus.
G6bio littoralis est piscis, ex eorum etiam nu mero, qui parui perpetuo manent. Praestantissi mus autem ad uoluptate,coetionem, simul ac dia stributionem, oc succi bonitatem est is, qui in are li nosis littoribus aut saxossis promotorijs uiuit.Noautem aeque est iucundus, neque boni succi, ne
que ad coquendum facilis, qui in fluminum ostns aut stagnis maritimis uersatur.Quod si aqua limosa quo* fuerit, aut fluuius urbem expurget, go hio, qui in eis gignetur,erit deterrimus:ceu atri o mnes pisces,qui in aquis huiusdemodi uersanturi Merito igitur in saxatilibus piscibus nullum est inter congeneres discrimen manifestum, ut qui perpetuo in puxissimo mari degat, aquam 4 dulcissi mam,di ea quS ex eiusmodi oc marina est mista,fugitet Secudis aut post hos pelagicis idem accidit: necν enim hi tantu inter se dissident, quantum qui in utrist aquis uersantur horum nano, qui in pu lxissimo mari degunt,suorum congenera simi praestantissimi:cotra omnium fiunt pessimi, qui in fluet minibus urbes expurgatibus uictitant. Medij uero inter hos sunt, qui in mediis locis uersant. Di lximus aut haec etiam supra, cu de mugile ageba lmus, Caeterum gobionu caro, ut carne saxatilium est durio ita mollior Φ mullorum. Ipsa igitur proportione uescentium corpus nutrit. Depi'bms molli carne praeiatis. cap. XXm
Philotimus in tertio De alimentis, de piscibus carne molli praeditis, ad uerbum sic scripsit, Gobiones autem, δέ fucae, tuliae, percae, mUrenae, tu i di, merulae, lacerti, ad haec asini, hamiae, passeres, iecorarii, cithari, umbrae, ali mollium carnium
genus uniuersiim, facilius quam alij pisces const-ciuntur Ipim saneriure quis demiretur, quonam pacto scarum praeterierit,cum is inter pisces saxa tiles primas tenear, quibus omnibus caro inest; lalus piscibus,mollior ac Diabilior. Quidam enim ipsorum molli quide simi carne, sed nullam habet friabilitatem, ut quibus siccus quidam lentus ac pinguis insit: alii nihil lentoris, nec pinguedinis habentes, in eo quidem saxatilibus sunt similes,l carnis tamen duritie ab eis discrepant, cuiusmodi sunt pelagici propemodum omnes, nisi siqui ipsorum prauo alimento propriam carnem com Drumpant, ut mulli, qui cancellos mandunt. Can lcelli autem parua sunt animalia flavo colore,minimis cancris similia. Saxatiles uero, nec alimenta, nec loca mutat,nec dulcibus alluis utunt, ob ea. lcausam es perpetuo sitne inculpati. Quos Phi liotimus quidem asinos nominauit, at laurasellos snominant, siquidem probo utantur alimento, re lmari puro, carnis bonitate cum saxatilibus con tendent: qui uero prauo alimento utuntur, aut in
aquis itis,&potissimis si eae uitios, fuerint, delgunt,carnis quidem mollitiem non ab iciunt, sed lpinguitudine ac lentore acquirunt, propter quanel suaves amplius, ut antrimanet, sed alimenta ex seipsis excrementiciu reddut In omnibus pomro piscibus id communiter,ut diximus, memoria
tenere oportet , pessimos gigni in eorum fluviorurum ostiis, qui latrinas expurgant, aut culinaS,aut halneas, aut uestium ac linteorum serdes, aut si qua simi alia in urbibus, per quas medias fluunt,
expurganda, Zc potissimum si populosa urbs fuerit. Quin & ipsius murenae, quae in eiusta odi aqua degit, caro deterrima inuenitur: quanquam cer re neque flumina ipsam sibire inuenias,aut in sta gnis gigni, pessima tamen in huiusinodi fluuioruostij., qualis est Tyberis Romam praeterfluenS, euadit: eo in ea urbe omnium sere marinorum Piscium minimo emitur: quemadmodum 8c qui pisces in eodem flumine nascuntur, quos nonnulli Tyberinos appellant, tan* speciem habeat pro
Priam,nulli marinoru similem. ψ autem mistione eorum,quae ex urbe in fluuium influunt, fiant de terrimi, ex eo intelligere poteris, quod meliores
sunt, qui in eodem fluuio nascuntur, prius Φ is ad urbem perueniat. Quin Sc alius quidam est fluuiatas in Tyberim trecentis 8c quinquaginta stadijs ab urbe prorupens, que Nar appellant, qui pisces habet longe Tyberinis praestantiores. Nam & abi ipsis statim fontibus magnus oritur,& purus per
petuo decliui rapido Q fluxu in ipsum usis Tyberui rim profluit:nusquam prorsiis ne tantillum quidei restagnans. Porro qui propter cosirerudine uernat culos pisces experientia habet exploratos,' Smemoratis paulo ante indicijs ad ipsbs dignoscedos nihil opus fuerit. Quibus uero eorum usiis est in selitus, siue ex alia ciuitate eo migrarint, siue sint incolar,haec omnia statim initio expendant,prius Φ a propria experientia ad cognitionem naturae singulorupiscium adducantur. NO igitur oporte bat Philotimia simpliciter de omnibus tenera car ne praeditis piscibus simul tractare, net saxatiles alijs indiscriminatim permiscere. Hi nancysem per sint optimi: quod asellis minime contingit, nec murems, ut ne gobionibus quidem. Etenim quidam ex his in fluuiis S stagnis, alii aute in mari nascuntur, alij in stagnis maritimis, quae uocat, aut omnino in aquis permistis, ubi magni fluuqostium mari committitur. Plurimum certe par tieulatim inter se dissident, ut mugiles 8c mur nae. Aselli uero his quidem minus:ueruntamen haquo in inter se non mediocriter discrepant. Caete rum gobiones non perinde mollem,ac isti 8c saxatiles pisces,carne habent, ueluti nec umbrae, quae σκινίRe aut σκιανα duplici nomine appellant. Quod uero ad citharos attinet, Philotimia uehe menter miror: quibus cum rhombus sit adsimilis, carnem tamen habet ipsis molliorem, cum inte
rim asellis longe sit inferior.Et hos igitur, & alios quos uocant iecorarios, atque alios, quos Philo timus saxatilibus 8c asellis permiscuit, scito in me dio esse piscium durae carnis ac mollis. Nam non
dum durae quidem carnis simi, 8c ab ijs, qui exa cite simi molles,sirperantur: quibus 8c seleam Phi liotimus non annumerauit: nec saxatilibus sca
rum:nisi sane passeris nomine soleam intelligat.SEmiles enim quodammodo inter se sunt passer& soleaeno tamen omnino eius dem sinit specieDSo
57쪽
praestantior quam passer . Quin Z lacerti medii numero, qui molli carne constant, esse habedum: quodammodo si int inter pisces carnis mollis ac reliqui uero musteli dura magis carne sint praedia durae: nullus tamen memoratorum piscium ac ti. Deinceps autem Philotimus scorpium, trachuto, aut sinapi,aut origano indiget,ueluti pingues, rum, mullum, cernuam, glaucum , inter durae carienti ac duri. Quidam etiam fiixis ijs in sartagine nis pisces recte connumerat: in eo autem peccat,
uescuntur :aut aflant, aut in patinis condiunt, ut quod scarum qui piscis est saxatilis ) illis accen- rhombos re citharos. Verum hi coquorum in pa siet: post haec autem canem adscribit, quem in ce
tinis apparatus, cruditatis in totum sunt cauta. t taceorum genere numerare oportebat,Utqincar
ad coquendum autem sunt praestantissimi, qui ex J nem duram habeat, ait excrementitia. apro- albo iurefiunt, quod ad hunc modum fit, Copto pter ipse in partes sedio, ac salito uulgares homi-1am aquam primum inlice, deinde olei quod satis j nes uescuntur. Ingrati enim est saporis, ac mucco sit adfundito, cum pauco anethi 8c poni: dein siis. Ideoque cum sinapi re Oxelaeo, ait id genus de cum pisces semicocti fuerint, salis tantum in t acribus intritis eum mandunt. Ex hoc item gene spergito, quoad totum ius salsiim nondum appa re sint balenae, ec delphini, A phocae. Ad quos reat. Hsc prs paratio uel aegrotis ipsis est accomo I proxime magni thunni accedunt: quanquam noda: quibus uero inculpata est itas, iis pisciues seque ac praedicti, in cibo sunt iucundi: instraues in s artagine frixorum: secundo loco super craticu enim sunt hi, Sc praesertim recentes: nam salsi e
la a Grum, praeparatio est accomoda, uerum lisc uadunt meliores:Thunnorum autem caro,qui oci sane oleum garumq; cum pauco uino exposcit aetate 8c corporis mole sunt minores, non Perimi frixis uero plus uini gario addere conuenit, mia de dura est, eoc, hi facilius quot concoquuntur, i nus olei. God sit quibus id stomachum subire &ns adhuc magis pelamides,qus sale codita laul tat, paratum habeant acetum, modicum insegari datissimis falsamentis no cedunt. Plurimae hae exl piperis . continens. Qui enim ad condimentum Ponto aduehuntur, ex Sarda, his solum quae eXl transeunt, melius concoquunt, re desectio nihil Iberia important,inferiores.Hocnam salsamenta eis deterius procedit: cuius potissimum gratia eta iure in summo pretio habet , tum propter uo l irino 3c garo quidam frixos pisces mandunt, ple- luptatem, tum propter carnis mollitiem. Vocat j xisp piper iminittentibus: paucis,oleum. Nonul- turautem passim usitato nomine falsamenta limi Ii autem ex memoratis piscibus, cum frixi fuerint iusimodi, Sardae. Post sardas autem ac pelamidest pauco sale inspersi, in cibo simul sunt suavissimi,l myli qui ex Ponto adseruntur, praecipue comen praeterea ad coquendum fiunt meliores ac stoma c dantur. Post ipses sunt graculi. Haec itam, ueluti cho utiliores, quam si a Ilo quouis modo essent api obiter de salitis piscibus sunt dicta. Libellaru po l Parati.Omnium autem memoratoru piscium ali ro haud perperam Philotimus inter pisces durae
mentu hominibus ociosis, senibus, imbecillibus, . carnis meminit,uerum una etiam earum insuauial aegrotis est accomodatissimur qui uero CorpuS tatis metionem facere oportebasiceu alioru quot exercent, cibos postulant firmiores: de quibuS si que quos omnino praetermisit.Congru uero,pal pra disseruimus. Diximus aut saepenumero mol grum,hamiam,& aquilam recte duram carne ha- Ies εἴ friabiles cibos ad sanitatem maxime conse .lbetibus annumerauit. Sunt , aIn quidam pisces,l re ψ η omnium optimi sint succi . Nihil enim est, ut ipseinquit, durae carnis, quorum nomina sup-l quod ad firmam ualetudine tutandam adeo coim pressit,u eis homines raro utantur. Quare satiust fera quam siccuS bonus. 1 est nos quom omissis nominibus, ipserum secuti De piscibus durae carnis Cap. NXX tales inquirere. Haud ergo male censuit Philoti l De his quo* in secundo De alimentis Philo- mus durae carnis pisces aegrius,Φ mollis cofici. Sit timus ad uerbum sic scripsit: Dracones, cuculi, quidem tu conco filo,quae inuetriculo fit, tum in
musteli, scorpii, pagri: ad haec trachuri, oc mulli: singulis corporis partibus alendis assimilatio , in
ac rursum cernu glauci,scari, can , Congri, ha- mollioribus quidem,sicilius: in durioribus uero,
j miae, libellae, omnes' durae carnis pisceS, aegre aegrius st.IIIanaiam fiunt, cum haec alterant. PON conficiuntur, succos , crastas,'salses in corpus o ro quae molliora sunt, ea facilius alterantur, ψ facit distribuunt. haec quidem Philotimi sunt uerba: Ilus etiam patiantur:eorum autem, quae alterant,l nos uero singula eius dicta, ab ipso initio expen j assiectio est alteratio. Proinde recte dixit pisicesi damus. Dracones quidem ac cuculi, omnibust durae carnis aegre conficerecte etiam crassiim suciis qui ipsis uescuntur, duram habere carnem,ma cum gignere.Durior nant cibus crassiore habeti nifeste apparent : Mustelorum uero non una j sebstantiam:ut mollior tenuiore. An uero sessum est species. Nam qui piscis apud Romanos in mal quo psuccum dura cibaria procreet, deinceps e t mimo est pretio, quem galexiam appellant,ex ge- rit considerandum. Philotimus nant, ut 8i eius li nere est mustelorum: qui ne in Gisco quidem praeceptor Praxagoras,salsum succum ex iis quae li mari usquam nasci uidetur: quae causa est cur Phul l supra modum calefiunt,generari tradit. Mihi u llotimus ipsiim ignorasse uidetur: id tame nomen ro non si inplicite sed cum limitatione id prono l in exemplaribus dupliciter scriptum inuenitu in clandu uidetur. Qironia uero sermo hic ad omia quibusdam enim γα οι, per tres syllabas : in alia dura cibaria communiter pertinet, proprio illum is γαλεωνυμγ, Per quinque. Et liquet sane celo capite seorsiim deinceps discutiemus.
58쪽
Non solum in piscibiis durae carnis, sed in alijs
etiam omnibus duris cibis, Praxagoras & Philotiinus fatui in humorem ex diuturniori decocstionet gigni arbitrant Q iem no sal sium modo, sed etiam nitrosium appellat. EqUide coperio plurimorum, aut si uis etia omnium decocti uni, quandiu coquitur, falsius semper euadere:post aut ut SC ipsi uo lunt amaru. At uero corpus ipsum solidum, quod in aqua elixatur,qualitates, quae initio sibi inerat, in ea deponit ira: ut tandem απι ν, quod uocanti ex aquosium euadat, ne pquici falsedinis aut a mari sudinis, aut acrimoniae, aut adstrictiois habetat.Clarius aut huiusce rei ueritate intelliges,si qualdo quod elixas,in alia aqua transfusum, rursus et xaris. Inuenies nanwid, quod decoquit, proprialamisiste qualitate , aquain aut eam in se recepisse Quamobrem lupini, qui ex cerealibus sunt cibis, aquam amara esseiunt: q, 8c ipsi qualitate amara habeant congenitam. Sic oc emum , 8c absinthi
um, abrotonum, polium, Sc alia omnia amara: at solidum corpus , quod decoquitur, minUS amaruapparet. Quod ii in aliam aqua transfundens,rur sus ut paulo ante dixi) decoxeris, magis etiam ante amarore abiecisse deprehendes. Quod si ter tio, aut quarto in aliam aqua transfuderis, magis adduc id accidet* prius, adeo ut tandem omni prorsus amaritudine sit cariturum. Ad eunde modum, qim acria suns, ut allium, caepa, porrum, a tquam, in qua elixa fuerint, manifeste acrem emtaciunt suum aut propriu corpus minus acre habet.
Quod sisubinde in aliam aquam ipsa transeruta iis, Omnem prorsus acrimoniam deponent Quinetiam mala acerba, mespila, pira sylvesstria, qualio magis coquas,tato dulciora ipsa evicias ipsum uero decoctum, acerbum essicitur Si uero succos ipses solos per se coxeris, primum quidem salsio tres postea autem amar1 etiam fiet. inamobrem, quod ad succos attinet, Praxagoram ac Philoti nium re ste sensisse ut diximus) est cocedendum:ldesiolidis uero corporibus res aliter habet, ac centsuerunt. Nam si, ut paulo ante diximus, ex prima aqua ad secundam ipsa trafferas, & post illam rurisius in ternam,aut etiam quarta: cdperieS Ca Pror lsus priorem siccum deposivisse, adeo ut degustant iribus aquea insipidaΦ appareant. Dod si aquam
non mutes, primo quidem decoctum necessario salsus apparebit, postea uero amaris. Verum ius ipsum in primis Praxagoram fefellisse uidetur, dper elixatione salsius redditurino intelligetem ,liale aut garo statim initio conditurae in aqua in lecto,necessario procedente coctione succus sal lsior, quam ante essicitur . Quemadmodum etialam si nulla alia re immissa purae ac dulcissimae a lquae salis minimum permisceas. Nam ea quoque feruefacta salsior redditur: nec nimirum, cum ip lsaaqua optima diutius decoct a, salsam qualitate ltandem assumat. lDeun lita quibri testa pro cute est. Cap. XXXII lcum id quod totum corpus ceu uestimentum'; quoddam cuil natiuum ambi cutis pelletu
eii, buccinarum,purpurarum,osi reorum,hiatusarum, re aliorum id genus, tegumentu proportio ne resipondeat: idcirco haec animalia ostracoder ma appellant.Tegumentum enim, quod extrinsecus iplis est circudatum, tests aut lapidi palam est simile. Omnibus porro eiusmodi est comune, ut salsum in carne succum contineant,qui aluum sit, ducit, quod seorsum unicuim magiS minuSHe in .est, pro qualitatis ac qualitatis ratione. Siquidemost ea inter alia testacea carnem habent mollissi mam: paruae aut hiatulae, uertebrae,ungueS, Purpurae,biiccinae, omnia. huiusmodi duram. Non abs re igitur ostrea quidem aluum ualetius subductit: corpus aut imbecillius nutriunt duriora uero dita; sicilius quidem concoquuntur, sed firmioris sint nutrimenti. Veru haec quidem omnia elixantur: ostrea uero citra elixatione mandat: quidam aut etiam in sartagine frigunt. Quemadmodum au tem ex testaceis animalibus, quae dura sunt carne ad cocoquenda, ita etia ad corrumpendia habent dissicilem:ob eam , causam ea tapius 's exhibe mus, quib. cibi in uetriculo ob prauos succos corrumpuntur,siue ex tecore in eum cofluant, siue iri lipsius tunicis cotineantur: habent aut omnia, ut ldiximus,succum salsum uentri deiiciendo idone. lum: sed minus quae dura carne sint, quam ostreaia lProinde cibum corrumpentibus ea exhibemuri his terue in optima aqua elixantes:& cum prior salsa iam apparuerit,in aliam puram trasserenteri Gignitur autem ex ipsis succus crudus, quem V ca plurimus: ut ex 's quae molli sunt carne, pituata. Bemadmodu igitur cum succis salsum exue rint) caro ipsoru corruptu est dissicil1s,8c aluum lsistit, ita si quis ipsos sale aut garo condierit quo
modo hiatulas ilent) succet , ex ipsis genitum l
ebiberit, uenter quidem ei abunde de icitur, cor lPus tamen nihil ex eo sumet alimenti. lDe crustatis. cap. XXXIII lAstac paguri, cancri,locustae, carides, gamma ll rhac id genus alia,tenui testa concluduntur, duri
l tie , testaceis sunt similia: sed minus Φ illa salsi ha
l moris continent: quan* eum habent satis multii. lj Dura uero in totum carne constat:ideoc, et ad coquendum fiunt dissicilia,8c firmi alimenti, cum stalicet in aqua potulenta praecocta fuerint. horumqVota caro,ut Ostreorum, cum praeco fha,ut dictitest, succum salsum in aqua deposuerit,aluusistiti.
Aegre etiam corrumpantur,no secus ac testacea, quae duram habent carnem. De mollibis. cap. XXXIIII
Mollia uocantur,quae neque squamas, neque asperam cutim,aut testaceam habet, sed mollem,l instar humanae: cuius generis sunt, Polypi, sepiae, lolligines, & alia quae his sunt similia. Haec certe quoniam neo squameum, neq3 asperum, neque testaceum tegmen gerunt, mollia tangenti appRrent: durae tamen si int carnis, Zc ad coquendum: difficilia, exiguum y in se succum salsum con-l tinentia. Si tamen concoquantur, alimentumi non paucum corpori hibebunt. Caeterum haec
59쪽
quo p siicci crudi plurimum gignunt. ex plantis, in quaru soliis colligitur, bonit maliue
- Decbartilagitaeis. cap. NXXV l quidpia ipsi accedere.Ideo laudatissmst in locis Hora animalin cutis est aspera, ac noctu splen- l mel gignitur, in quibus thymus, & aliae quaedami dicans , ideo* nonnulli ta etsi λλας εχ ν , hoc herbae ac frutices temperamento calidae resicca li est, quia splendorem habeant, αλαλια ipsa aiunt affatim proueniunt: tenuioru enim est partium id li fuisse nominata. Inter ipsa autem torpedo A pa- mel,quod in huiusmodi plantis generatur: ideoli stinaca,carnem habet mollem, ac iucunda, ceu S in calidis corporibus propte in bilem uertiturifri- li mediocrier per uentre subeunte,nec cococtu din gidis uero liue per aetat siue morbum,ssue natu sicilem. Nutriunt item mediocrite ceu alia quo ra talia fuerint,est accomodatissimu: ob id in i lque omnia,quae carne molli sunt praedita. Cuctis guine mutata, nutrire ipsa potest: in calidis uero
Porro id est comune,ut quae partes ad cauda sunt, prius in bilem l in sanguine mutatur. Cum auite mediis partibus sint corpulentiores : id quod in nutum sit paxtiinacrimoniae quidda habeat est ne torpedinibus praecipue inest. Nam horu animalia cesse,qua aluum ad excretione prorite quam ceri iam partes medis uidentur in seipsis habere uelut te adimentes, ipsem emcimus ad distributione rel charthitagirie quada flaccidam.Raia aut, sevirata coetione accomodatius: comodissime autipiami squalina,Omniacphuiusmodi,duriora sunt,&con B adimemus,si primum multu illi aquae admiscueri coctu dissiciliora, alimentici copiosioris, quam mus, ac deinde talisper coxerimUS, quoad spumali torpedo ec pastinaca. re desinat: oporte aut spuma statim ut emerserit,
Decet ceu malum. CV tam in continenter ab ipQ tollere. Cum enim hac paranDiximus quide iam ante de cetaceis animalib. di ratione acrimonia deposuerit, ness amplius ala quae marina sunt: in quo numero sunt phocae, bais Hum ad excretione irritet,haud cunctanter in cor llen delphini,& libellae,ac grandiores thunni:& pus distribuetur:Mel uero, quod paulisper, aut ni praeter illa canes, quaec, his sunt similia: nunc aut hil omnino coctum fuerit, prius dehcitur, quamlde ipsis quot in summa dicedum, Q omnia eius: concoqui ec in corpus distribui, &nutrire possit. modi duram, oc praui succi, ait excrementitiam Praeterea in eo differunt, 1 mel n5 plene coctum, lhabent carnem. Quapropter sale prius condiei in uentriculo atm intestinis flatus quosda gignat: ltes, ipsiS ut plurimum utuntur, alimentum,quod contra quod in decoctione spumam omnem abieex ipsis in corpus distribuitur, ea salitura tenuiust ceri flatus est expers, ct urinam mouer. Qu3dsilemcientes,eo. coctioni, 8c sanguini faciendo se quis citra aquae admistione, mel tu delingat, nil commodatius. Nam recens horum caro, ni ualde triet quidem infirmius, sed aluum promptius deqProbe cQcoquatur, crudorum si iccorum copiam c ciet. Largius uero sumptum, uentre superiore adlmagnam in uenis congeriti l uomitum tet concitare . Elixum aute sine aqua, De echinu marinis. Cap. MXVII nech uomitu similiter mouet, nem aluusubducit: l- Ex mulso eduntur hi re garo alui subducendae uerum distribuitur, δέ nutrit magis: urina aut mi gratia. Paranturo in patinis, Ouis, piper melle . nus eo,quod cum aqua est elixum,ciet: quanqua iniectis. Imbecillis sunt alimeti, ac medij inter ea, ne tum quidem cunutrit, alimenti multu corpori j quae humores extenuant ac densant. t exhibe adeo ut non defuerint, quibus nihil pror Demelle. cup. MXVIII l L sitis alere uideretur: qui abunde colatantur interseil omnis alimetorum materia hactenus duobust tio De uictus ratioe in morbis acutis,qui Hippo generibus est coprehesa, quoru alterum quidem l cratis est liber, a nonullis quidem contra Cnidias lipsorum a plantis: alterum uero ab animalibus su- sententias inscriptus, ab alijs de ptisana: utrist inmebatur: ab utro uero ipsbrum mel est secretu. hoc delinquentibus:uti in comentarijs in eumJDOritur enim in plantarum foliis: est autem neque hrum scriptis ostendimus:ὶ prssentia uero satius siccus earu, net fructus, necp pars, sed eiusde cul l erat ea de melle dixisse, quae diximus, quoru sum xOregeneris: n5 tame assidue, nec copiose, utille, ibi ma est. Senibus quidem ac in uniuersiam frigidii Prouenit. Memini aliquando, cum aestate super ar temperamenti corporibus,mel esseaccomodum: borum,ac fiatica,herbarum. folia, mel quapti l l aetate autem florentibus & calidis, in bilem uerti. trimu fuisset repertis, agricolas uelut ludentes ceci l Praeterea nobis exiguum alimentu ex ipsse accese
nita, Iuppiter melle pluit.Praecesserat aut nox, uti l dere, si non prius in bilem uertatur: quod si ei id per aestatem,bene frigida nam tum tempus anni t accidat,tunc nihil prorsiis nutrire posse Clarsi aut laestiuum erat) pridiec, calida & sicca fuerat aeris est, ψ pallidam , 8c flauam bilem ex eo gigni dicial
temperies. Peritis quide naturae interpretibus uia i Inus,non atram.Diximus enim iam sspenumero, ldebat, halitus e terra ct aquis a solis calore subla- l inedicos selere bilem eiusmodi simpliciter, citratos,ac deinde exacte tenuatos ac coelos,a frigorel l coloris adiectionem nominare: reliquas uero bi secutae noctis concretos coaluisse: apud nos uero j les omes, cum coloris sui nomine explicare: alias raro id accidit: in monte aut Libano quotanis per i autem omnes porracea excepta,cum corpus gra lGpe. Itam coria super terra extendentes, &arbo inter aegrotat,excerni videmus. Raua uero,& pes tres excutientes, quod ab eis defluit, eXcipiunt,os Iida,8 I porracea etiam sine morbis,euomutur sae j ollas ac fictilia melle implenti uoc nil id meimia i penumero, ac deiiciuntur. Sil scidum&aeriti. Proinde constat materia, eX qua j De uino cap. XXXIXj mel generatur,xori esse congenere; uidetur δutre t Vinum quidem ex eor
60쪽
nostrum corpus alunt, omnes fatentur. Nam si modo quicquid alit,alimentum est, uinu etiam in genere alimentorum est ponhndum. Quidam tamen medici negant id alimentum esse appellan dum, quod potus in sermone quotidiano, alimento sit oppositus,qui potio etiam appellatur, ueluti alimetum,Sc cibus, & esca,& edulium.Ob eam.
causam uinum nolunt uocare alimentum: quan
quam alere ipsium non dissileantur: quam rem ini praesentia requirimus. Q iod si etiam alias quant dam materias alere quidem concederent, alimen
ta tamen nominare uetarent, omnium earum do
j ctrinam in unum uolumen conferremus. Cum aut tem solum uinum nolunt appellare alimentum,l tametsi ipsum nutriat, permittat nobis tractui det alimentis breuem de uino sermonem adiungere. t Quas enim uires Hippocrates in libro De uictust ratione in morbis acutis enumerat, non ut alime ti sunt ,sed magis ut medicamenti. Illas quidem et i in tertio comentariorum in illum librum,et in mel thodo medendi,acsanitatis tuendaelibris expositit mus: in praesentia uero ipsius differentias in alemi do,sumus tradituri, silmpto hinc initio. Vinoruml omni um rubra simul & crassa, sanguini generas i do sunt accommodatissima, utiant mutatione, ut sanguis fiant. l cum adstringendi qualitate. His autem minus sual natura alunt, quae alba sunt simul ac crassa &acer haeomnium autem minimum nutriunt, quae Colore quidem sunt alba:consistentia autem,tenui et aquis hydromelici faciedo appositis quodam modo similia.Quod uero uina crassa magis quam te nuia ala declarat ipserum natura,Prsterea expe-l rientiaidipsum coprobat. Dulcia uero conficiun tur in uentriculo,ac disi ribuuntur facilius, quam
austera, ut quae facultate sunt calidiora. oeae au tem admodum sunt crassa,tardius quidem perfici untur, ac distribuuntur: si tamen in uentriculum adeo robustu incidant, ut confici recte ab eo pos j snt, alimentum copiosius corpori exhibebunt. Constatpraeterea,qubd quemadmodum haec cor pori alendo tenuioribus sint praestantiora, ita adi urinam ciendam sunt deteriora.
t De cibis de conditis. cap. Mi De cibis fale conditis,& med is,ad finem ope ris scribere distulimus:ne ligc igitur desiderentur,l tempestiuum iam fuerit utrorum* uires explica j re. Animalium corpora, quoru carnes durae simul stat ac excremetitiae,ad saliendu sunt accomoda: voco aut excremeticias ut superiori sermoGqus per totas sese diffusum habent humorem pituito i siorem: qui quato copiosior fuerit ac cramo tant to caro si satiatur, melior euadet.Quae uero aut ad modum mollem,aut ualde siccum, & minime ex
crementosum habent corporis habitum,ad salient dum sunt inepta. Salis nant facultas ut in opol re de simplicibus medicamentis, demonstrausi mus est composita: nam corporum, quibus ad
Πhumores superfluos tenuat ac digerit,et a corpora ipsa cogit in sese ac condensat
cum nitri spuma ac laxum aphrolitrum tenuare quidem dc discutere possint, cogere uero & con densare non possint. Corpora igitur, quae natura sunt sicca, fatis conspersu exaretae a, cibo sunt inepta: quidam enim leporem salire aggressus. mustellis exiccatis similem reddidit. Suum uero obesorum ac aetate florentium carnes, ad salam dum sunt appositae, ut qus utriusque excessus sint expertes,annoserum uidelicet siccitatis, ct nouetiorum porcelloru immodicae humiditatis. Quemadmodum enim corpora sicca, salita, cor' S eua dunt similia: sic contra quae immodica humiditate diffluunt, salis commercio contabescunt. Ob eam causam nec pisces mollis carnis, ex re mentis vacui, ut quos saxatiles uocant, & aselli, qui in puxo mari degunt, ad saliendum sunt a
commodi. Graculi uero, re pelamides, ec myli, faxdae, res ardenae, quaec, saxatina uocant,ec salsamenta, ad saliendum sunt appositi: praeterea eα marinis hellula, cetacea salita, evadunt meliora: habet enim re ipse carnem excrementosam. Multa Ii uero, quod dura eorum caro sit, A ab excre mentis pura, non sunt ad saliendum accommodi. Ex his autem perspicuum est, ea ad coquendum esse dissicillima, quae sale condita, dura evadunt ac neruosa, & ueluti cutacea ac coriacea. Quae uero contra habent, tenusa quidem ipsa redduntur: imansa autem, humores crastas ac glutino si
nuant. Praestantissima autem omnium, quae mihi experientia cognoscereticuit,sunt,quae a ueterib. lmedicis sardica salsamenta nuncupantur, hodie isti das uocant: ct myli, qui ex Ponto aduehunt. lSecundu aut post illa locum habent graculi,&pe lIamides, quae saxatina appellant. Demediys etali'. . cap. os lIn singulis differentqs, quas alimentis inesse diximus, quaeda sunt media. Etenim inter ea quς molli sunt carne & quae dura, medium quiddam treperias, quod nec molli, nec dura sitrariae: simi lliter inter tenuantia dc incrassantia: calfacientia ldi refrigerantia: siccantia ochumectantia. Atque lanimalibus naturalem temperiem inculpata qui dem seruantibus, similia sitis naturis cibaria con ueniunt. Iis Uero, quae prauam temperiem, aut ab initio sunt sertita, aut postacquisiverun non similium sib ipsis esus, sed contrariorum est uti iis . Seruatur enim similibus, quod probe secun dum naturam est temperatum: quemadmodum quod male est temperatum, a contra s ad pro Prium temperamentum adducitur. Itam singulae animalium naturae suum proprium medium habebunt, ut homo quidem tale, canis autem tale, at ita in alijs omnibus. Praeterea hine homini si gillatim tale secundum hanc ec illam aetatem,ad haec etiam secundum uitae conditionum, at institutorum, regionum, in quibus iamdiu habitant differentiaS. tomi a f