장음표시 사용
241쪽
Quinquefolium nulli ignotum est, cum etiam Daga gignendo com
mendetur.Graeci uocant Pentapetes,ChamaeTelmn,siue Pentaphylion. Cum ei ditur,rubram habet radicem: haec inarescens nigrescit,&angulosa sit. Nomen a numero seliorum habet 8 ipsa herba incipit&desinit cum Vite. Historia A P U L E I I de eadem. Graeci Pentaphyllon uocant, ath Pentapetes. Itali Quinque lium. Nascitur locis pratensibus cultis, & mundis, gustatu aspero lacte molli. Folia Mentham reserunt, singulis saepius quina. Flore pallido,radice linga, ato Lbrubra.
Vides sbi pugnare Theophrastum Plinia. 8c Apuleium, proinde Mossicinas hodie dissentire ab singulis ut necesse sit aliquos hic labi: illi ues
ro qui sint ex controuersia inter Leonicenu WP. Collinucili, facile lices bit diiudicare quas subiecimus.Tu cui palma debeatur ipse conqcim. NICO LAI LEONICENI iudicium, eo loco
Plinij quo desicribit Pentaphylion. D Simili errore Plinius Pentaphyllon at herbam fraga serente pro easdem ac pit, ac Pentaphylli notas,simul ac uires, cide herbae, praeter Pentaphylli nomen censuit adscribendas. Sicem lib. 27. de Pentaphyllo retu lit. Pentaphylla nulli ignota est: cum Daga quo gignendo comendet. Existimarem tamen in re tam nota, esse codicis potius, Φ Plinii errorem, ac pro Pentaphyllo Tri lium I oportere quoniam effam herba quae Paga gignendo comendatur,8 quae nulli ignota est. non quinis, sed tri Dis constat liis. Nisi Plinium postea alia nomina grem subiungeret, at alia inferret indicia, ius non sunt alterius herbae, Pentaphylli propria. PLINII desensio per P.
Egregie defensum a nobis in Heliotropio Plinium negabit nemo, quod unius omnia in terturbantis uerbi uitium, non minio,sed codici, ut par erat, tribuimus. Nam & eodem argu mento in Quinquefolio,ut ipse inquit,excusare Pliniu paratu fuerat Nicolaus, nisi delicatus nimiu eracto quod omnia adnumerii omitioni, I de Pentaphyllo exceperat, non responderent,fatisfactum sibi non putauit. Sed tam in Pinio excusando nunc primus ipse,* in accusando ut semper errare uisus est. Quod in hoc de quo agimus Quinquefolio perspicuit taciam. In hoc maxime errasse Plinii Leoniemus credidit quod Quinquefolium herbam etiam fraga ferre dixerit. nam quae fraga fert herba, inquit, non quinis, sed trinis confiat foliis. Vorum triplici in errore uersari Leonicentim, ante omnia scire oportet. Primum quidem, quod Quinque soliu illam esse arbitratur quaed in hortis Sagrorum limitibus, rum semius, i s FPes Coruta passim conspicitur,quae quidem uulgo,&Quinquefoliu, S Pes Coruinus dicitur.Hanc enimnus Leoni- Quinquefolia esse, de qua ueteres medici loquerentur, affirmasse illu Iaeris p constat:cum deceno est Pen- nos hae defensione de sua accusatione sermo forte incidisset Avulsum terra ramus taphyllon, tum nam ct in horto res agebatur Ostendisse,dixisse illam Quin solisi esse, in qua Plinius am euiderer errauerit Deinde quod per imperitia herbam fraga ferre posse nulla credidit, nisi eam, quae trina solia habet, melius Trifoliu dici adseuerat Squli docti, uulgus Hagariam herba noscunt,pariter re appellant Terfici,quod solui quid si quoue modo accipi opo at,insaluherrimae herbae descriptioepara intellerisse uisus est. desipiaret&quartu quan
242쪽
d R1pse minutissimaqus 3 in Plinio carpat quod seuehis hos, sitie uinque lii sicie Triso Alli,n5 fraga sui semperve litas,8 in suo Palemone noster Maro sen inscite fragra Leonicerius appellat. Nos cum Theophrasci, inoκ Dioscoridis, postremo Plinii, de Quinquefolio cli Ela incusserimus, S uertim esse autorem Pliniit, &calliniatorem esse Leonicenti ostendemus. Quinquefolij, uue Qii inque pennae radix lib. s. Theoph inquit cum effoditur, rubra est: in arescens uero nigrescit, atq'quadrat. Habet folia Viris sed pusillii Scolore simile uitiineo est, ct auget 8 ctelinit eum Vite folia ola quinet, unde&n me. At quarto Dioscor. cu multa Pentaphylli nota enumeret, inter quς Spenta ac lori, et Pseudoselinon, et Quin insoliti sun Ramos inquit fert tenues, unius palmi In quibus fructus: solia habet menthae similia quolibet in surculo quin , raro uero plura, in circulusinuatim ditiis a Florem habet cum pallore subal hilum cita enim Ochroleucon interpretari posse uideo ) radicem subrussam, Oblongam, Helleboro nigro crassiorem, quae plurimum in usu est Plinius uero quinto Sc vigesimo, Quinquefolium inquit, nulli ignotum. Cum etiam fraga gignendo, come iactetur. Graeci uocant Pentapeton, siue Chamopseli non, siue Pentaphylion. iam ei ditur, rubra habet radicem .Hs carescens nigrescit, et angulosa fit. Nomen a numeromtiorum habet. Et ipsa herba incipit S desinit eum vite. De Pentaphyllo igitur, hoc est, ii in Sesolio haec habentur. Nullus etiam, quod sciam, his autoribus uerusitior, illam pingit. Nam
alenus eius tantum uires, non figuram aperit. Primu illud in his satis constar uitlgarem illam Leoniceni Quin solium, non esse hanc de qua agimusa, am & illi nec flos albi tas, nec insumilis fructus, nec radiae rubra, nec crassia, nec inarescens, aut quaciratur, aut nigrescit, nec Ditis egressiim, dagressum. sequitii sed perperuo uiret. Hscii quis neget herbo ipsius conspectione conuincitur. Sed Si Iuct quo liquido constare arbitror, cum Plinii aut Oritate, tum Diostoridis pictura, Pentaphyllon hanc nostram, ctam quom ferre: cum etiam fraga gignendo, Smendari illam Ccribat Plinius: tam ramos unios palmi tenues, in quibus fructus sint, haberie illam Diotico rides referat. Folium uero non e se, quale Leonicentis arbitratus est,em omnium descriptionibus intueri licet Nam Theophra
stus folium habere illam vici simile prodidit, S solia omnia quini: Dioscorides uero solia illam sinuatim falcatim aediuisa, quolibet in surculo quin Q. Tum in nominibus Pentadactylon illam uocat, quo nomine &Gici quo , siue sylvestre Sciamum cognominatur, cuius solium palam est Viri simillimum esse: trum pseudoselinon, quod falsum Apium dici potest. BPlinius uero Chama selinon, quasi humile Apium, eadem uteri ratione cognominam quod &Apium Viti simile quiddam habere uideatur, S lia ad hunc quo ii modum sinuata, ae quom deinceps numero Quin solita, Si Quin penna dicta est: quod huiusmodi integra folia, quin ab radice emittici nec foliusculis quin ut qua Pedem corvina uocari supra diximus aut uulgaris Leonicerii Pentaphyllon distincta, sed porrectiorib his quin ut ita dixerim) angulis, ad Vitis, ii l simili tirgine in hunc ferine modii effigiata est. Haec SPentaphyllon illa est, quae Dioscoride autore fructus,edit, quae fraga ab
Plinio appellantur, cuius eximiae a Dioscoride uires Pliniomtradunt, quae in Theriacae compositionibus additur, quae Durgandis domibus adhibetur, cuius radice plurima in usu eis Dio orides dixit. Quae si Leonicenus noster, acrioribus Oculis inspeκisset, nec uilissima herbam, euius in medicina nullus Usus esset, pro utilissima &celeberrima demonstrasset, nec in tempestiue adeo in Plinia adlatrasset. Herba uero illa,qus dis tincta tria folia habet quam in Italiae montib. pIurimare coenobio in hortis satiua passam fraga ferre videmus , seu nomen habet. Fragaria ab herbariis, a Plinio Fraga dicitur. Nee uerisimile cui* fueri hoe Ioco Quin soliti, tot appellationibus, tot etia signis demonstrare uoluisse, si Fragrariam intellexisset herba quae uulgaris est, et qua ipse Daga in superioribus appeΙlairet. At ideo non simpliciter Quin soliti se a ferre dixit, sed eopulae et scilicet adiectione descripsit, cum e Smendari illam etiam Daga gignendo dixerit: ne lenim etia augentem copulae a didi me sitiisi &alia esse herba, quae fraga ferro, a no Himetriit qua ipse prioribus uoluminibus indicasset. His illud adiiciendit uidetur ut minus mirlisit, Quincsfolin quot Dana ferre poste Fragariam illam nostra huic Pentaphyllo, de qua agimus, proportione quadasiimile a eo esse, ut eiusdem generis cum ipsa esse uideatur Nam Sipsam haec comentantes obseruauimus, radice si ibratiam habere, et iusto sepe crassiore et senescente nigrescere: tum non
243쪽
nisi ramittat Ios quinci; ab radice emittere, raro plii res in Alith. prima illa solius Iadsuid an . Duas ergo Irei has esse dicimirs. Vnam quae fraga, aut certe fragis similes fructus edat, quae Pentaphyllon, Quinquefolium Dioscoridi, Plinio in Doceriir, quaeQ ad medicos ustis eximia sit. Alteram quae uulgaris est, ct fraga serat, nullo alio, si uetiis ipsius nomine desa metur: cuius decimo quinto primi & Digesimi uoluminis capite Plinius meminit. Quodsi me interroges, quid nam ct Iiodie inquefolium hanc es et litem,quamve eius appellati nem credam Dicam quid uestigans inuenerim, atm ut nihil tin Φ decernens, sic nihil reticcti quod studiosorii ingenia adueritatis inquisicione mouere, excitare inpossit. Est Venetiis in eoui , quem Specierium uocant, seplasaan; cuiusdam non ignobilis taberna,cui pro titulo intagnus sit Aetluo piscaput. In ea liber est Herbarius, ta tua arte ac diligentia pictus, ut natas paginis illis stiis herbas non effigiatas credas in eo pictam uidimus iisdem prorsus quo hic diniamus signis herbam, foliis qii in q, quo &ipsa quocir ut pinximiis, porrectiores angulos, simia atos haberent. Sed S Dudrus, quos Fraga dicas, tum ad ipsam herbam latinum nomen Satucti Ia, Germanicum Sanichel scriptum est: citantur m inibi, de Sanicula hac scribentes, in Diadi midiis Galenus Petrus Hispatius is, qui postea summum Pontificatum gessit, S Ioannes uigesimus primus nuncupatus: eum de medicina librum scripsit, qui Pauperum thesaurus inscrinitur: tum Cerariensis Episcopus quida, SLaudensis Maphaeus,& Gilbertus Anglicus Chiarurgi. Ea Sanicula, Pentaphyllon ne si curami mem non habeo, cur negem non uideo. Haec habui de Pentaplayllo, Fragis, Sanicula, quo dicerem per quae sateri oportere censeam, non errata Plinium, sed iucundissimae herbae nomen, potestatem docuisse.
Iudicium HERMO LAI BARBARI de Pentaphyllis.
Pentaphyllon, S Pentapteron in Theophrasto, Theodorus Quiquefoliam, S Quirim
penna conuertit. Aetius hanc Hermuhotanem, hoc est, Mercurri herbam uocari tradit Aegyptia etiam Dissyphi cognominant. Daci Drocala Itali Psyllitum, Solotam,& Theheorin: quanquam corrupta puto nomina. Nam S Therumhros, ct Theonestron quo dictam intimio Radice cum recens est, rubente: nigra, cuminarescit, quadrangula: folio uitis pusillo: a Gtur, desinitque cum uire: caulibus tenuibus, crebris geniculis . NCmen a numero soliorum, Quidam Graeci Chamiseleon, quasi seu ficem renae uocant. Commendari Quinquefolrum fraga terrestria gignendo, Plinius Mistimat. Ego id, qui uerum esse possit, non intelluo. Nam herba ea quae fraga g1gnit, Trifolia est, non Quinquefolia, flore candido, non luteo, in Rhe cis S vindelicis alpibus, etiamnum frequens secus vias . Hippocrates duo uidetur nouase Quinquefolia. Candidum quod & herbaceum, Sprocerius est a terra. Nigrum, quod horulius. Est&quae Tormentilla uulgo dicitur Quinquefolio simillima, nisi septem, non quin habet folia. Potest a nobis Heptaphyllon uocari, hoc est Septemfolia: ex cuius radice pastillos theriacos si Diis placet OEicinae pro uiperarum carne sub ciunt: quoniam uiperaena do, ut ipsi putant, nunquam uisantur.
Deroneno is P E N T A PHYLLI, Annotatio Μ. VERGILI LNoueriint rura omnia Quinque solium, solo. 3 hoc nomine maxime cognitum ubi* inhonore aliquo est. Theophrastus . . de Plantam historia non Pentaphyllon tantu vocari sua aetate dixit, veru Pentapetes eua, facto ab aes iquibus illi nomine a pennis auiu, ut credidit Gaza: ut
aut nos opinamur, quia in quin folia se panda & extendit. Fecit eadem etia selioru larma, Pentatomon id est in quin paries diuisum diceretur. Sic Pentadactylon, m ut in hominis manu quinin digiti sunt, sic in ea planta totidem selion diuisiones. Pseudoselinon dictum etiam, quod Apiii mentiam sit illi in selio 1 sectionibus illis quadatenus simile. Quo itidem illi agentihus aliae appellationes fuerunt, aliqua huiuscemodi caussiam habuerui. uales Callipeialon, et Xylopeialon sun a folioru specie S duridie factae. Quemadmodulieri sinule est, in his haris illis latere incognita modo nobis, ex figura aut uiribus eius ronem aliqua. De radice, latio in eius lib. . de plantam historia agens Theopli rastus, addidit, nigrescere in solii radi cem e Tam siccatam cp. Quod a Dioseo ride ideo dictu non est, quonia satis fore labi hic scit pior credidit, si qualis ea esset cum inderetur, dixisset. Pin id enim tempus medicis certo loco signata seruari relinquebar. Adiecit etia vitigineum Quinqueso In latium esse, non quantita te pusillum enim est sed colore S servia,&quasi natura Vitis sequeretur, augeri simul Ectabescere cum ea, cara Ies per terra spargi graciles, crebras, habentes, Ut ille ait non crura, sed a cruris humani forma inter duos genteialos interualla, quae κνωψ iIle, qua diximus rati
one uocat. videndum illud etia, quomodo hic mentinae, illevitis folio Q inquefoliti essedi car Nobis male inuice comparari posse Plantarii illarum λIta inter se uidentur: quemadmoda&noris color in pallido albus, simu IS auri Ratio colore dici. Hoc tamen non adeo difficile, ut illud. Videmus enim aliquando in pallore hominis utrun colorem illum.
244쪽
Pentaphylli radix, ut inquit Galenus. S. simplicium, arefacit in tertia distantia. At neutiqua acuta est, ideo ualde utilis perhibetur. Est nam
Parcium tenuium. VIRES EIUS ET IV v AMEN
ta ex Dioscoride. Ius radicis d etae ad tertias,si in ore contineat, dentiu dolores sedat. Putrida oris ulcera, nutione sistita Arteria scabricias, gargarizatu laeuagat. Contra alui profluuia,&dysenterias auxiliatur. Item articulorum coxendicum cruciatibus potum. Cotta in aegis Scillita, serpentia ulcera cohibet. Strumas,tumoreS,Gricias, insessus.& distentiones discutit. Ignes sacros. reduvias, condylomata, pseras sinat. Tenerae radicis succus conti a iocineris Pulmonum uitia prodest.
Cum hydromelite autem, uel diluto uino, et piperis exiguo, bibutur folia contra febrium circumitus. In quartana quidem quaternum ramustiorum in tertiana uero ternum, in quotidiana unius.
Tricena quo I solia,tricenis pota diebus,comitialibus prosunt. Foliorum si Iccus, tribus cyathis aliquot dies potus, celerrime , o
Illita eum melle, &ses tam uulneribus Φ fistulis remedio sunt. Enterocelicis auxilium praestant. Quinquefolium sanguinis profluuia &potu 8c illitu sistit.
Ad expiationes,castimonias, Si sanguinis eruptiones inciditur. EX IOANNE VIGONIO. Pentaphyllon uirtutem habet exiccatiuam uehementer: tamen Midiotatem manifestam, non uidetur participare. A V Υ O R E S. Theophrastus lib., cap. 1s. DioscorideS. Plinius lib. 2 F. CAP. s. ApuleiuS. Leonicenus, P. Collinutius. Herm. Barbarus.
Marcellus Vergilius. Galenus. S. Simplicium. Ioannes VigoniuS.
245쪽
Latins. Chelidoratu sue Chelidonia hoc est Hirundmaria malo
PLACITA AUTORUM de Chelidonia. Histori Chelidoniae ex o r O s C O R I D E ib.2. HELIDONIA duplex est. Maio et minor. Maior caule est cubitali aut altiori, surculosio. foliis Ranunculi multis, molliori bus inmeri,& colore ea sis. Flore Violae albae. secundu singula folia P deunte. In ea succus croci. mordax, acris.&aliquantulusubamariaS, g
246쪽
corum, T o Μ v s primus. 13 uiter olens. adix superne singularis, iii multa eroeea capillamenta fibra Atur. Siliqua ceu corniculati Papaueris,lenuis,longa. In quae semen Papa ouere maius recluditur.
De Μ I N O R E. Minor Esrbula est. lonibus constans sine caule sol is Hedere, multo rotadioribus & minoribs teneris & subpingibus. Radices habet co plureS pusillas,in granora tritici modu, aceruatim cogestas, quam tres, aut quatuor in longitudinem exeunt. Iuxta aquas nascitur. Theophrastus de Hirundinaria lib.7. CAP. s. Hirundinaria, quae aduentu hirundinis suum excitat florem, haec partim naturalem partim sortuitam habere caussam apparet
Historia Chelidoniae ex Plinio lib.27. cap. s. Animalia quom inuenore harrbas, inprimis Chelidoniam. Hac cm
hirundines oculis pullorum in nido restituunt uisium, ut quida uolunt,etia erutis oculis .cina eius duo maior fruticosb caule . solio Pastinace erraticae ampliore ipse altitudine duom cubitorum colos albicans, flos luφteus. Minori solia Hecto situndiora minus candida. Succus croci mordax,semen Papaueris. Floret aduetu hirundinum, dis su marcescunt De temperamento Chelidoniae.
Abstergendi uim habet,*satis calefaciendi,& siccus acidus est.
Vires&iuvamenta eius ex DIOS CORIDE. Succus in aereo uase cum elle prunis deco Rus Oculis claritate adfert. BFol is, caule, radice succus exprimitur, ineute aestate, et siccatus in um
Radix cum aniso. 8c uino albo pota medetur regio morbo, 8 ulceri s S que serpunt. Imposita cu uino aut maducata dentiu dolore sedat. EX IOANNE VIGONIO. Chelidonia est ealida & sicca iii tertio.& ualde oculorum iuuativa. I fideo uirtus eius in collyr0s acuetibus uisum periatiliter imponitur. Et cis succus intra dentes impositus eos intra sparia teporis facit cadere. Et ra odix eius est minoris exiccationis uirtute habens attrahencti, S re luedi. Ideo dolori dentiu ex se ida caussa caussato praedici a radix aliquantula contrita, & aceto irrorata, dentibus p tenta, presentissime medetur. Ex PLATEARLO.
Chelidonia est calida S sicca in quarto gradu
Cum iii receptione reperitur radi non hyba poni debet. Radix per tres annos potest seruari iri magna efficacia.EX quesitatibus,& substantia, ualatu tem habet dissoluendi consumendi,&attrahendi. Ad purgandum caput,&uuluam repletam ex frigido humore, radices bene tritae in uino coquantur,& patiens per Os fumum recipiat, inde resiquo utatur pro gargarismate Contra colicam passionem lisina trita Sinuino cocta superponatur, uel spongia infusa in uino decoctionis,uel puluis eius radicis saepius superponatur. eius. . Ad menstrua prouocada,5 matri mundificanda fiat fomentit smius ex aqua decoctionis Ad cancrum oris uel ossis, uel neruorum, puluis radicis eius cum puluere rosarum Conficiatur Um aceto et decoquaturus ad medioerem spissitudinem admodum sinapis, Sinungan
tur parte is catac rosa mulciam confert
Contra fistulam puluis eius cum capitello eonficiatur, stori fistulae immittatur-
247쪽
De AN A GALLIDE Rhapsodia XLIII. NOMEN CLATURAE
Latinae, Anastallis. Amtis. Saurius. Sanguis oculi.
QUEMADMODUM Consolidae nomen multis adeo h bis
familiare est inominatim em quincv eius species perstrinximus - ita & Anagallidis nomine, quibusdam Auricula muris, uel Pilosella uenit:quibusda ea quae motius gallinae, uel uulgo Ippia uocastur. Quidam alias etiam designant eius species, quae me pretereul. De genuina tamen Anagallide sic habet. Eixa, Ana allidis ex L ioscoride lib. 1. Anapallidis duo sunt ponera. quae tantum flore distant. Nam quae cesruleo flore est, emina dicitur: mas, quae phoeniceo Frutices sunt parui in terea iacentes: tris in quadrangulo, caule pusillis subrotrudis,ad Hella sine folia accedentibus:ieini ne rotundo.
248쪽
Nee alia ire Plinius,&Serapiori. Herm. Barbari Corollarium, quoni Mi.li.,a. .am ad excussionem prioris erroris facit subscripsimus. Corollarium Barbari de Anagallide. Frutice tenem Anagallides, non altiores Palmo nascuntur in hortis et aquosis. Prior floret cerulea. mirum, in f minam pecora uitat: aut si decepta similitudine flore enim tantu distant degustavere, statim eam quo asyla, siue utat' codices siripsere, casyla uocatur, a nostris ferus ocu Glus in remedio quaerunt. Praecipitur essessuris, ante solis ortum. prius quic* aliud loquantur ter Calutare eam tum sublatam exprimere ita precipuas esse uires. An allin Dioscorides Sauritin dici perhibet. Sunt exemplaria in quibus Gauruis Dori Sauritis legatur. Hippocrates Anasgalgal in dicendo utilem mordendis: assiccandis ulceribus Anapallide uidetur intellexisse . Aetius Nycterida herbam ad oculorum albugines comprobat pro An allide ut puto accipiendam reliquit: quandoquide&Nycteritis a Dios ride uocatur. Errant qui Passerinam uulgo dieia, florem candidum ferentem An allida existimant. Quemadmodum et
qui Myos tin,id est,muris Auriculam pro Anagallide compictam pro σ
249쪽
2,16 SIMPLI G tvri Pharma serunt. Anapallidem phoeniciam , a colore Paulus Aegineta Corallium quo dici meminit.De quo & compositioni datum nomen, quod Di corallin. Quan* 8 pastillus est hoc cognomine: sed in eum lapis Cora lius non haec herba sumitur. De Anagallidis temperamento. Vtra Sc mitigandi. SI abstergendi uim habet, quiddam etiam subca
ex DIOS CORIDE. Inflammationem arcet.
Adae os corpori aculeos extrahit. Nomas cohibet. Succus caput gargarizani Purgat. Et naribus infasus dolorem dentiu lenit, si in aduersam nare inhciat. Argema cum melle attico emendat. Retusae oculorum aciei auxiliatur. Contra viperam morsus,iocmeris 8c renii uitia, ex uino bibere Τdest. Tradunt eam quae caeruleum aedit florem, prociduam sedem reprimere. Quae uero Phoeniceum,illitu euocare. A V T O R E S.
Diostorides libro secundo . Plinius libro. 15. capite septimo.