장음표시 사용
131쪽
LOGICA. 07ralioni opponitur, pro ratione landum est ad diseundum ni Augustinus, duplieiter ducimur, alle-
lio prior est. Aliud est enim quoci in agendo anteponilur aliud quod in appetendo aestimatur. Ilaque JUanquam bonorum auctoritas imperilia multitudinis Videatur esse Salubrior rati Vero aptior ru- dilis . 2 In rebus dogmalleis testimonium unius et eliam mullorum per Se non est insallibile; quia, etsi eraces sint, nihilomimis fallibiles praesertim in dissiei lioribus . Allamen loslimonium plurium seientia et probitale conspieuorum maXime si independentes sint atque praejudieiis immunes, prudentem ossi eitaSSenSUm OSirum . in adagium : Peritis in arte
3 Credendum est testimonio oelorum, polius indiroelis quam in reflexis, et in empirieis quam in abstraelis verilalibus; quia priores sunt saeiliores Seilii Parile sirmius est illud estimonium quoad Veritatem sormae ratiocinii, quam quoad Veritatem HS materiae, quia, ob praejudicia facilius est salsum principium quam salsam illationem admittere.
31. Momentum quaestionis. uatili sit momenti haec quaesito facile putes, nam illibare omni ordo reli
De Ordine, ili. II, cap. m. Ilo tamen applicari non debet consensui Patrum et Doe 0rum Ecclesia in iis quae ad idem m0resque pertinent hic enimc0nSensus non est s0lum testim0nium d0gmaticum, sed est si
132쪽
giosus, ostialis ei politieus, si sudio in quibus nimili iam in undamento uilisur dubio vigilarentur. Ruligi0num hi istianam ess divinam e iustus potissimum miraculis et vaticiniorum exilii, quod iis eum symbolis sidui, conciliis, alliolista hierarchia, et , DI OPSu nutarent, Si festimonio hominum sidus non osse interdum praestanda. ordo politieus o fodialis absque jure proprios alis ot constituta potestate , noscit; porro hunc duplicem ordinem constituunt mutuae hominum relationes, quae plerumque a lactis defluunt; at si sontes exsiccas eo ipso etiam es rivulos qui ex illis dimanant. Notio testis et facti Laliori sensu testis dieitur qui aliquid a se ognitum alteri manifestat quo eumque signo ut ipsa cognitionis signisi ratio dieitur testisnonium sic eclosiae Patres diduntur testes verilalisoathiesies'. Assensus quem alterius leStimonio praes-lamus, des appellatur id autem quod lusii fidem
conciliat, auctoritas nominatur. In pressiori se Sulosiis diei fur qui laetum aliquod resert. Si per seipsum immediat id quod reseri inlutius fuerit, oculatus
dieitur : Si ero mediale, id est, per alios illud ne eeperit, auritus appellatur. In hoc caSu St OaeVUS Vel poSlerior acto, prout pertinet ad generationem in qua laetum peractum Ss, Vel See IS. Factum in genere dieitur quidquid a ausa essteioni procedit; si saeta Syehologiea dicuntur mentis operationes; at in praesenti quaestione saelumaeeipitur pro esseelu seu ventu Sub Sensu endente. Faesa sunto' naturalia Vel supernaturalia prout XenuSa naturali Vol e causa supernaturali manant; V. g. mor alicujus hominis est saelum naturale et ejusdem reSurroelio est laetum supernaturale 2 e Oae-Va Vel praelerita cognitu obvia vel dimidilia 4 gravis aut levis m0menlici 5 praejudiciis et upi-
133쪽
LOGICA. 109dualibus aventia vel adversa, aut saltem aliena 6 publiea aut privata, pr0ut eommunitali commodurespieiuni ei ab ipsa cognose possunt; et prout privatorum commoda respiciunt olla quibusdam lan
Fundamentum testimonii hominum Testimonium lio minum uiuatur vim suam ex ipsismet legibus quibu eorum mores natura duce temperantur. Dilaesules prἴ eipua illae leges 1 Homo naturaliter verum scrutatur atque amplectitur. Ita enim constitutus fuit a summo pisice et illius intolleelus naturaliter indiget veritale tanquam nutrimento, Sieu corpus indiget ibo et polia. Unde nonnisi arie mendacium profertur, et quam erilis simi mendaces, licet omnimodam adhibeant curam ut Verum olent, nihilominus aliquando natura X- Superat artem Sicul patet pro reis qui a judicibus aliquandiu allidissimo interrogantur. 2 Homo nonnisi alicujus boni amore ad Vendum impellitur. Hae lex nititur Voluntalis natura, quemadmodum prίθcedens nititur inlesseelus natura. Unde illud proverbium : Nemo ratis est malus Ambae Slae lege Sunt adeo universale et onStante atque na- iura humanae insitae, ut potius haec natura destrueretur, quam e ipS IVellerentur.
DE VERACITATE TEST1MONII HOMINUM QUOAD FACTA COAEVA. PROPOSITIO.
Testimonium hominum aliquando veram confert certitudinem quoad facta coae Uu. d. i. Prob. 1 a priori Testimonium hominum veram conseri ei litudinem, modo consio inesse esti-
134쪽
Minoris 1 pars Nisi mavis omnem assensum P0rceptioni Sen Suum denegare, necesse os ut prosiluaris constare ali triando estos non esse deceptos; nam agitur de saetis obvii sensibus, alque SupponimUS lestes Sensibus sanis gaudere. Praeterea uelori latem
lustimonii hominum sulcimus p0fissimum pro uelis
magni momenti, quae selli eo damnis ut omni is festium infimo connexa sunt, et quae idcirco lorurn atque iterum eorum diligonliam urgent, ali sentionemque rapiunt. Si in hoo easu deeiperentur homines. Omnino sensibus sidus osse deneganda. Sso autem
possibilia hujusmodi lacla pereVidens St. Ergo. Minoris 2 pars Tripliei polissimum Signo OSSU-
si raus ipsis foret noxia aut saltem inutilis, quaecumque Sit eorum fama, tenendum est eo non decipere, quia nemo stratis est malus diu lostes non decipere certu eris, Si estimonium quod perhibent, eo ad bonorum aeturam, infamiam, tormenta mortemque Sine ulla emolumenti spe adigat. Secundo, Si leSleSplures sint cupiditatibus ommodisque Oppo Sili, et nihilominus e neordent Tertio, Si et numero et praesertim probitale niteant. Testium numerus nXime pendet, ipsorum dolibus, saeli natura ei reumStan-liisque. uum numerus festium non ad intrinseeum lestimonii Valorem, sed solum ad ejus manifestalionem requiratur, accidere potes ut unus leSlis plenam mereatur idem, videli eo si praecellenti juslilia prudentiaque emineas aut si libere reserat quae in Suum
2 I posteriori. Experientia et agendi alio hominum simul testimonii vim pervincunt omne enim
135쪽
homines, et absquo dubio, Romae, ii IX, Lutetiae Parisi0rum, Sinensium, oloe, existentiam admittunt. Sud mediant lustimonio hominum tantum haec uela plerisque inuolescunt. Ergo. 3 Indirecte, dilides eae absurdis. Si festimonio humano non possemus interdum ful assensum praeberin vitae usura omnino impossibilis evaderet nisionim usiantibus stiloromus, no vias perlustrare, neque amicorum consortio delestiari, neque parentibus honorem impendero, et . possemus : atque ideo omnis civilis cultus, uino similia S, Omnis Visae OnSu ludo adimeretur uno verbo impossibilis esset societas OmniS, ad quam lamen homo, o institutione divina, natus est eum suis consimilibus ineundam
Sed di es Congeries probabilitatum non OleSt
Veram certitudinem generare. Atqui estimonium hominum os di laxat congeries probabilis alum : UJUS-
quo enim estis auel oritas allibilis est ut pari tantum probabilitatem. Ergo. Resp. esto in Ad probationem distis'. Unusquisquo estis allibilis est, id est, potest aliquando deeipi, concedo potest Semper decipi, etiam quando
ejus saeuuatus sunt complesse et habent suum Objectum e ingruenti modo praeSens, neqo. Recollige
Inst. Nemo dat quod non habet. Porro singulileslos non habent insallibilitatem quoad testimonii manifestationem, id est, unusquisque potest decipere. Ergo infallibilitatem Olloelioni non possunt
praebere. Resse Dist. Q. emo dat quod nullo modo habet, Videlicol noe sibi malilor, nec eminenler, neque VirtUaliter concedo quod liquo modo habet, V. g. emi nonior aut virtualiter, leo non habeat sormaliter, Heys. In composito Sunt proprietale quae X OmΡΟ-
136쪽
ll isset ii et i , s uti owPHLE ATH lcae. uenimus sui sim sumpsis absunt. 0nu datur sularii nos turmini, rurisio stude evanescii illico, si se sim spuet 'niur Elemensu quoelibus non possunt reliquibi tibium consuluere, quin tibium reliquus sibi adsciscas propriuiuius, quo in laminiis, non formalifer, sed viri ualitur funium muriantur. Unde lices singuli lusios oron sallibilus quoad testim inii manis 3sium lionem, nihilominus plures sumpti insultibiles esse possunt, quia impossibilitas fraudis pro redii ex umero ostium.
DE VEBACITATE TESTIMO MI HOMINUM AD FACΤΛ
Prs loris a dicuntur, non quaelibet laeta ante pro sentem diem aut annum peracla, Sed illa quorum leS-los oeulali voleoί'lanei jam vixerunt. Η ae perlingere tripliei medio possumus, videlicet raditione orati. monumentis o historia.
56. Tradidi oralis os testimn continuata successio memoriam facti, non scriptis, sed ore transmittentium. te modus transmillendi laesa est naturalior, Siculeontabulatio ore ad os naturalior est quam Seriplura; allamen, quum traditio Xquirat Oneursum plurium generalionum, nonnisi saetorum subStantiam Ommunitor luto transmillit minoris enim momenti it eumSlantiae non acuunt alientionem se oblivioni facile raduntur, praesertim Si numeroSiores Sini. Tra-
137쪽
LOGICA. 113dili more oratis viguit potissimum apud primaevos populos, qui scripturae usum non habebant. Apud X- eullas gentes sere omnia traditionis uela scriptis domandala Sunt, quae ut pol hominum mulationibus minus subjacentia, Sunt via aptior ad levis momenti circumstantias transmittendas.
Traditio oralis est medium tutum co=noscendi aliqua facta praeterita. Prob. 1 Si onsio cujusquo generalionis QSles
lores fuisse traditio si prorsus Via illa pertingendis acta praeterila. Porro illae ambae conditiones quandoque Occurrunt. ReVoca quae supra delibavimus ubi de saetis eoaevis 55 Ergo. Obicies on possumus luto idem praebere raditioni, quin eam non suisse interruplam Sciamus. Porro id aut praesupponitur, et si Versamur in principii petilione aut probatur per ipsaminet raditionem, etsi viliosum circulum perlUSlΓnmuS. R. ego in s Historia o monumentis OnSlare polos traditionem non suisse inter ruplam 2 DiScursu invidie eonealenalionem traditionis adstruere OSSU-mUS, Sicut e esseelu insertur causa. Tradilio nimnon Viguisset in sequenti generatione, Si non XSlitisse in praeeodensi ratio quae induxit Sequentem generationem ad saelum admittendum, S praecedentis querationis ineoneussum testimonium. Ua-Ρr09ler. Si traditio non os prolendorei relissimo ne i lunata usquo ad sudium, generalio quae illud linxisset, unanimile in raudem eon SpiraSSet, praedi- eundo Settieel tanquam peraelum in retro arculis sae-
138쪽
tum quod non avus cupiditatibus. Sed hoc repugnui
natur in humande. Ergo, si ultimum catenae annulum controcles, meris insurre vales coeluros usque ad primum eXi Sloro, quia ruitionem uiae risientio subsequens in prodeodonti necessario habui: Si merito Oncludis aquam ab ore analis prosilientem singulus ejus partes trajecisse. 2 Modus poeuliaris quo sibi generalione Succedunt, traditionis vim declarat aperte praeleriens enim generali non Subit OVanescit, o adVeniens non integra confestim in ejus locum Subit, sed Sensim adeo ut miseeantur junctae quo coexistant. Idcirco datur unum untaxat testimonium conlinuntum, quod sal-SUm SSe non OleSi niSi ambae generaliones simul in fraudem conspirent. Sed illud est impossibile. Ergo. 3 Traditio sit praecipue a parentibus ad filios ideoque si interrupta fuisset, aut Si siclilium esse faelum, Omnes unius generationi patres unanimiter OnSpirassent ut siliis suis venenum erroris propinarent. Sed hoc est impossibile. Ergo. ' uaelibo res habet rationem suae XiSlentiae. Atqui traditio non haberet alionem sufficientem Suae eXi Slentiae, si Verum non estificaretur Vel enim originum duellis verilal faeli, Vel a eupiditatibus, praejudiis aeterisque sontibus quo Vulgo SSignant SeeΡ-lici. Sed posterius diei non potest quod nimis his
139쪽
LOGICA. 113luncae Sunt monumenia perturbationum quas terra peria St arma, Vasa, Instrumenta aratoria Sunt monumenta artium Spectacula dies estivi sunt monumenta quί beneficia accepta Victoriam, et . in m 0riam revocant. Unde tripleX S genus monumentorum, Scilicei ' monumenta naturae, erecta absque hominis pura 2 monumenta hominis opera consecta, Sed non e sine ut alicujus eventus in posteros sint permanunita Signa a monumenta quae eriguntur eo sine ut aliquod Delum ex se transiens ad posteros transmittatur.
Olmmenta naturae sunt indicia perturbationum lemi , nisi lenea Deum condidisse orbem in lalu in quo eum Videmus hodie, ut nimirum i vetustalis Speciem imprimeret. uidam enim prosilentur Deum terram Sicut ju regem, nempe hominem, in adulla aetate creaSSO; et proinde quae Geologi tribuunt lapsui Saeculorum, a rerum Xordio alia a Creator misso consillula praedieant. uidquid id est, certum est hanc
opinionem experioni id in omnibu non consonare littoreos X rena lumulos, remulorum mole lapidum qui montium quorumdam pedibu Sternuntur, ei: Deus non ilia condidit a prima onstitutione mundi sed politi viribus naturalibus hos fleelus osse adseribundos Xperientia adhuc suadet usque comprobat. uemadmodum pedes per Vestigia, Sigillum Ur impreSSionem, cuia Sa per esseelus ita X Orbis monumentis praelerita ejus portubaliones inserimus. Unde eologi independenter a Revelatione divina diluvium universale conjiciunt; et, ordinato Silia Oriorum terrae, non eodem die cuncta suissuata, at probabiliter inserunt.
140쪽
n0mo exercendo suas suculiuius producti per quoqinterdum i supersiani atque suum causam suci -- tum genui alionibus ueniluni : Sic Lyricus romanus gloriam quam e Suis carminibus adepturus ora praevidens decantabat:
Exegi monumentum dere perennius Regalique situ pyramidum altius.
Me monumenta e se certo iustificantur ausae sibi proportionalae Xislanlium, sed nihil amplius. Unde ex supello 'libus quae t ra eis Etruriaeque ruderibus uXtrahuntur, Pelasgorum et Thyrrhenorum artes quam eXeullus es medii aevi ex lupondis basilicis ingenium sublime archileelorum illius aetatis inserimus: si olium e solidis Romanorum Xtructionibus qu33 adhuc SuperSunt eorum eriliam in arte aedi eandi
eoneludimus. Dixi nihil amplius, quia, si illa habealis
tanquam indieia causue malis, non Vor ossieientis lantum, prae e serre debent notas quas infra trademus alioqui perfacile in errorem proripietis; quod juvat sexumplo illustrare Plutaretius enarrat, AleXandrum Magnum superbia lumescentem, POSl IUIm Om- militones jussu Gangem trajiciendi non Obtempera-Vissent, Si ruXiSSe arma, Stapedas Denaque ingenti magnitudine, atque et VIa Sirari iSSe, ut Sallem indomitos horum regionum terrore populoS, qui credituri erant Alexandri milito necnon et equo e gigη te genero ortum ducere Pale igitur e natura hujus monumenti VOS in errorem prolabi, Si eati Sana malum inseritis; si vero ausam ossieientem inquiralis, jam liquo hominem etiam latura puSillum potuisse