장음표시 사용
161쪽
ius humani, ut e modo quo eo DOSeil. I. Debilitas inlud 'elus ausa si qui non omnia Ob-
sivi illi deuralissime proportionala Vulgatumosi nim ilhid risi0:0lis : Sicut oculus noctuae ad
lumen solis ita se habet mens nostra ad manifestissima natura . uiae splendeni peculiari fulgore, oculus intellectus humani non polos intueri ut in veritatus supi naturales, licet ex se splendidiores sint aliaralibus, non lumino naturali, sed lumine sidui vel gloriae sussulli allingui e valemus Eeonira quaedam VeritaleS, quia parum artistipant esse, pallentes SiguoSque 'miluunt radios, ut nonnisi in nitidissimo intolluetu Suam imaginem produeere possunt; porro intellectus uoster non si ila limpidus, ut quivis etiam maXimenus radius luminis sui heia ad 0bj0eli imaginem ipso depingendam : Sic peculum quod non Sti Hi politum, aut aliquatenus hebelatum Si non e produci imaginem b udiorum quae floridis coloribus non omidant. Unde uar0gius post D. Thomam dicit intelleelum tenuissimam lueem aui minimum aliquod
Communis et vera sententia est, naturales vires h 0miniS liberi arbitrii, quoad gradum seu persectionem quam inflatu purde naturo iuberent, u0n suisse diluinulas in naturavi solius peceali riginalis, sed s0lurn qu0ad 0bur et: ritatem quam a justitia riginali deipiebant. Ia' sine dubio es sententia l) Thiamo et communis antiqu0rum theo i , rum ut latim delarab0. Suarer sie Gratia prolego m. IV,
162쪽
0b velum videre non posse propter imperfectionem ipsi objecti, quia inubcucissimum es in potentium
mutandam. Sic minutissimos luminis cularis, ut iri
ossucius instrumenta persectissima duelarunt; dum rudi0ra nihil urguunt. Vide Suar. Metaph. di Sp. X,
ll. In praesenti hominis eo dilione, omnis intellectualis cognitio a sensibus et imagination exorditur in quantum ab eis materia suppeditatur intellaeius dubet roditor intelligibilia adluia quae sunt intelligibilia in polentia lanium, videlistet ni malorialibus conditionibus abstrahoro ut si eognilio intellectualis
pendet a senSibus. uapropter si non rite SonSUS elphantasia munuS Suum adimpleant, non congruontem
maloriam intollectui submitiastrant, ipsique Sunt Occasio irroris. Sed propter arctissimam Orpori et animae colligationem, perturbatio in corpore ingenerat porturbationem in facultatibus : ideo appetitus
Sunt respectu intellectus sicut caligo solem inter et Oeulum noStrum intercidens, aut Sicul uligo inhaerens speculo eo lum o astra non in mari constitato urbidoque bono autem in tranquillo ut Sereno alant. Aeeodit etiam quod in singulis robus o quaestionibus Veritas una est, salsitas autem multiplex; quia multis modis a verilato recedi polosi, multaque OS- Sunt habere apparentum similitudinem alieti u rei, quae reVera non sunt. Et inde etiam sit ut 0ritalis invenlio dissiditis sit, lapsus aulum in salsitatem laedi atque frequentior . Hine emergit 1 nee essitas pervidaeis laboriS; quia
163쪽
LOGICA. 139h o pane scientiae non v0scitur nisi sudore vulsus Sui polus enim in labor accipere ab aliis parium e p0ris; sed sei fiam adipisei non potest sine magno desiit et permagno aestivitate, quia scientia, ut ossi OreScat in monio, vigorem intellectus requirit, sicut ΡOmUS, ui producatur, Xposlulat arboris Virtutem. Ideo qui inuritu torpens, nihil si re quod XSuperes sensum Porcipiunt. 2' 000ssitas prudensitae, ut noli furatur iudieiunae assuesuum domina in Vol praejudiens. Voluntas enime paSsiones vehementer impellunt intolloelum ad judicandum ros non prout in Se sunt, sed prout illas desiderant. Praejudicia seu opiniones errones in inlcl- lectu dolixae sunt uberrimus sons errorum haberi enim debent lati quam mortifica imosphera, quae Omne ipsam respirantes plus minusve inscit et quemadmodum robustiora orpora aer corruplus a dii, ita pi dejudicia quandoque praeclara ingenia contaminant: Sic enelonius, etsi mulla aetatis suae praejudi- i OXQUSserit, nihilominus studio aevi quod dicitur renovatio Renaissaneo aliquatenus indulgenS, barbaram considentur praedica sublimem architecturam
basiliearum medii aevi. Vide Dialogues fur Eloqueuce. Solvuntur difficultates.
03. 0 1 Si nomino viduillis inlolligitur ipsa
veritas objecti quatenus menti assulget, propositi studeas firma eritorium veritatis esse evidentiam, ae luiValet huic propositionici Veritas est criterium eritatis. Sed haec propositio lautologia St. Ergo. R. Dist maj. Equivalet huic : Voritas obj0eliva Seu in 'iaphysico si erilerium verilalis logiuae coH- cedo; est eriterium verilali metaphySicae, ieys.
164쪽
0uando quiaerimus uritulis ei cui litudinis erilarium,
igitur H uritulo judiciorum nostrorum, non autem de veritate rui, cujus normam ultimum erilerium essidua suu sfunitu divinii, cui illa rus per se ei essentia litor eonformatur.
bui e uisi revera non habuit ut Ergo nunquam DSSimmus esse eerli quod habeamus veram evidentiam; Semper enim limendum est ne ob negligentiam, Haliam causam decipiamur. R. esto conseq. videntia Veritalis si iii fluxum Suum Xereeat, idoli stet si intelle tum irradi ut, o necessitalem imponit, eumque eonstituit in quodam peculiari flatu, cui nullus alius est similis proprium est horum principiorum quod non solum nee QSSe ite per Se Vera eSSO, Sed etiam ne esse Si videri quod Sint per se vera Nullus enim potes per Se opinari contrarium eorum . , idem eXperiare de conelusionibu S, quando demonstrantur. uippe Si mens non luto conseia esset Se evidentiam habere, quum Vere eam habet, intelloeliis et alio hominis non Ssent saeuitate ad verum capessendum natae et ideo Sson Simul polentiae et non polentiae atque indesinenler in dubio Volularemur. Error nunquam OSt physice ne eS- Sarius, Sed lanium moraliter est aliquando neceSSariUS; Semper enim aut proxime aut remole, aut directo aut indirecte a Voluntate pendet.
66. Methodus, quoad nomen, Significat viam ad,
165쪽
LOGICA. 14 Is itide viam aptam ad inum ius rufum attingendum. 0uoad rem, si tale sumatur, methodus desiniri polusi Ordo seruandus in operationum nostrarum serie disponendu ut sinem nobis praestitum assequamur. Siseopus inlunius sit, 'ritas seu seiunita aequirenda Velinanis effunda, melliodus inerudit dum0nsi rationem,
quiae vario modo steri potest. Sed interdum non salis est demonstrare veritalem, oportet in anteceSSUm rorem profligare, et causas quiae ignorantiae lenebras asservant, fugare. ui enim cupit uberiorem ex fundo messem repeiuro, priusquam eminet, illud apte disponi : si nimium humens sit, ne omen Uss dei, indilibus Xsiccat; Si alculosum, ne Semen Hi-eiat suffodit si vepribus aliisque vulnifieis horreat planiis, Sarrit. Si respuella intellectus humani agendum est inlolluetus nim os voluti scientiae sun
dum et Verita ejus semen est causae Ver quae ingenerant tenebras, o habent ad inlelloelum sicut nimii humores ut calculi ad agrum; et error, Sicut Spinae. Imo, etsi intellectus non error infectu sit, Oportet iumen aliquando post demonstrationem veritalis sal Silalem consulare, maXimo in quaestionibus dissicili-lius ut iisdem autem est unum contrariorum proSequies aliud rosulare sient modie in Sanitalem Operatur, aegritudinum vero Xeludit. Unde leui sapientis est
Veritatem pi decipia de primo principio meditari, et de ullis dissua re, ita jus est salsitatem contrariam impugnare. Convenienter ergo coro Sapientiae duplex sapientis siletum in verbis propositis demonstratur,
selli et meditari veritatem divinam, quae antonomasti eo os veritas, meditari et meditalam eloqui,
qu0d iungit quum didit: eritatem meditabitur ultor
meum; et errorem contra Veritalem impugnare, quod
166쪽
tuus ii quum dieii in lubi me detestabuntur pium, per qu0d salsiius contra disinum veritulum, insignatur, qude religioni conirario est, quae pius usu0minatur inde uitium fulsitas contraria i i impii ius
sibi nomen SSumit . Duelliodus nocessaria est quando plura conspirare debent ad umdum sinum, sed polissimum nuce aridos ad seiuni iam nequirondam, ibi enim numerosior Sunt intellectus operationes, quo , nisi i dine diS90-nantur, politi celant quam ostendunt veritatem. Aliunde setontia est systema ognitionum deducln-ΓUm; SySlema utilem non habetur nisi olligentur inter Se cognitiones, ac proinde nisi ii ordinentur; ille enim ordo praebet unitatem variis partibuS, atque aliquid loliam eonstituit Didonius 1 de his quae ad accurat Im methodum requiruntur, ' o speciebus multi odi, 3 do me illius.
I,D METHODI ELEMENTIS CONSTITUTIVIS.
Vt rite procedamus, portet delerminare Objeclum de quo agitur, atque illud ob oculos ponere et hoc sit desinitione Deinde, quum intellectus, pro debilitate Sua, non OSSi communiter utile intuitu illud olum Simul comprehendere investigareque oporte illud in partes Vel aspectus distribuere; et hoc sit divisione. Τandem unamquamque partem certam et evidentem reddere oportet et hoc sit demonstratione.
67. Desinire, uXla vim nominis, significat limitibus
167쪽
0ircumseribure ui si duo jugii eamporum indetermi- unis salitudine habeas, terminos interscribis illa, ut sic ab aliis agri partibus distincia sucis pariter du- sin illo rem circumseribit, ita ui divineia a deleris 0mnibus appareat. Itaque desinitio die polost Objecti de quo quo ritur dilucida explicatio esse debet enim responsum qu aestioni quid sit; omnis, iti a ratione suseipitur do aliqua re institutio, obuiis desinitione pr0sidiset ui intelligatur quid sit id de quo disputatur .
Sed inquit polos aut quid si vocabulum, aut quid Sit ros per voeabulum XI russa duo sesinitio ostnorininulis vel reulis.lI. Definiti nominalis.
68. Des ilio nominalis est oratio explieans nominis significalionum Tripliei modo iuri potest Q o elymologia, ut si dicas : Theologia est sermo te Deo, ut, Providens est quasi procul viciens. 2 EX interpretalione communi. ut si dicas : Nomine solis intelliqorestrum quod accessu lieni, et recessu noctem efficit. 3 Ex interprolatione privata, ut si dicas : Nomine naturi intelliyo principium internum operationum. Interpretalio privata nonnisi cogente necessitate adhibenda est videlices quando nomen est Vagum Vel ambigimm ad pugnas Verborum vitandas alioquin dolendum i infusi irres rel. III. Besiniti realis.
69. Dosmilio realis est oratio rem ipsam Xplican S. Est vel descriptiva, vel Venetica, Vel essentialis.
168쪽
1 Descriptisa 40quilio explieus rem per uli sua quo non in rudiuntur illius swnsium, vidulidus uiis purcausam, uni pur proprium, aut per aestidens. Causa
polos ossi vel ossiciens, vel nulis, ut exempluris, Vel olium maturialis, aut quasi materialis, si videlicet per oeum originis rem desinius v. g. Spiritus est substantio quae nonnisi a Deo immediate produci potest Spiritus est substantia ad imuinem Dei condita Spiritus est substantia condita ad felicitatem
aeternam Hic homo est oriundus a Gallia io vas est X auro, ole. Haec desinitio, ut facile conStat, non est perseela, quia non alis delerminat rem, neqUe eam clare Ostendit allamen interdum perutilis est, Viamque praeparat ad perseelam desinitionem intelligendam. Desinitio quί sit per proprium rei magis
delerminat rem, alque o p leri Secernit, UUm proprium necessario dimanet ab ossentia altamen imper- lacla esl, quia non Stendit OSSentiam pSam rei V. g.
Iomo est anima civile, politicum, reliyi'sum loquela praeditum Imperseelior est desinitio quae sit per ecbd0ntia, quum ipsa sint eluti legumenta rei atque
nisi permulta in accidentia deseripla non sali diS- criminat desinitum a caeteris robus. At Ver quia necidentia sub sensus cadunt atque imaginationem facilius pereollunt, ideo oratores et oelo hanc desinitionem lati et Oxilii adhibent; si Virgilius desinit
Polyphemum Monstrum horrendum, informe, myens, cui lumen ademptum, ΤΠHHea manum pinus re=it, et vestiyiu sermat. si seiunitis naturalibus ut physiciS, quum saepe Sἴ'pius latea ossentia rei et causa, desinitio per acciduntia os maximo Silvia. 2 Dosmilio genetiea explicat rem per HUS geneSim,
Seu modum illius productionis, ut si dicas : Circulus
169쪽
est Dura Dura eis,=mens ei motu lineae rectae Sese circa situm unum suum ea tremitatem vertentis. Juando per modum operatiotiis deseripi in alius non p0lesi igni essedius diseri minus quidem usinitum a en' loris rebus; sed adhuc impuri uelu si, quia non Stendit quid res in seipsu Sil. 3 00anilio sue nimiis explieni rem per eonfli uti Va
rius essenii in udoc consiliuiivii sim physica, Si Separabilia sunt ex natura sua, ita ut permanere OSSint separata indupunduntur a consideratione nostra Sixero suparabilia sint per consideretitionem menti BOS- sinu ianium, distuntur metaphysica V. g. Homo est substantia e corpore oryanico et anima rationali composita corpus ut anima possunt physice Separari, et permanere Separata, licet de hae separation non cogitemus tomo est animal rationale animalitus et rationabilitas non possunt physico Separari, Sed tantum logico, quia principium animalitatis est idein no principium rationabilitatis, videlidet anima inlelloe liva ideo si physico subtrahas animalilalean, et pariter rationabilitatem et Vie vorsa Desinitio essentialis QS Omnium perseelissima, siquidem ostendit quid res dotimila habeat commune cum edeseris, o quid habeat Sibi proprium; ideoque lare rem totam ostendit: sit enim per genu proXimum et disserentiam proXimam, i l Sic I d bo quasi Ompendium seiunitae rei desinitae. Et sano in diei desinition hominis, reperi in Voce animal omnia miti homo habet communia eum brutis selli 'et vitar sensilivam et Vogelalivam prior enim posteriorem praesupponit in proesonii latu animalium. In Oee rationale reperis intelloelum, quia alio nihil aliud os quam intolloeliis inquantum HS discur-Sivus elis ista notione saeil est insurro spiritualitatem, liberinium, immortalitatem animae humanae. At quum non Sit saeti apprehendere essentiam comple-
170쪽
bilis ut insurdum non facile intelligitur, pro seriim ubindullis hominibus.
' Desinitio sit clarior desinito. Hae locos omnino
UVidenS, quum scopus desinitionis sit rem reddere clariorem. Hinc Ollueet non omnia posse definiri, ed teroquin serios indesinita desinitionum esset indesinenter conleXenda. Ideo con 'epius rerum Omnimode Simplicium non possunt definiri trieto, ne IVE Uni-Versalia ranseondentalia, uti ens, unum Sed OSSunt aliquatenus tantum describi. uia enim uni analogn, nullam habent disserentiam indo non possunt resolVi in onus et disserentiam. At vero eon plus nolioreS
dicuntur qui jam suorunt uelarati licet abstrusi sint atque a vulgi captu valde distent. 2' Res desinienda, quoad respectum sub quo desinitur, desinitionem minime myrediatur. Secu enim eirculus vitiosus inducitur, et ignotum per ignotum
3' Sit Unitio convertibilis seu reciproca. Id St,
dusinitum et Osinitio dobunt posso in evidentem adaequalionem diluet, ita ut indiseriminatim aequalionis primam Sedem alterutrum teneat, . . Inimal rationale adaequat hominem, et vie versa. Si enim plus Vel minus desinitio exprimeret quam serunt desimili constitutiva, non ostenderet claro totum et solum objectum de quo quaeritur. Hinc nihil in ipsa desideretur, nihilque redundet termini inutiles eliam rose- centur, quia his fumoscens desinitio mentem iniridato altontionem ad vana esloelit. Desinitionem ei OPSSe reciprocam alet, si genere proximo et disserentia propria conStat.