장음표시 사용
181쪽
articulis fidei suleii . Sed ad illam solvondam dissili sunt philosophici alii autumant non dari principium hujusmodi alii illud existero praedieant, sed multiplex
esSe prolitentur Sic alme asserit riplo esse, nempe eon Seientiam, instinetum inlelleelualem, atque evidentiam Loibnilius contendit duplex SSe, nempe principium contradietionis et principium ra-lionis sussieiuniis prius pro Veritalibus esteSSaritS, et posterius pro Veritatibus contingentibus. Alii unum duillaxat osse illud prineipium docent sed juxta Globortum, hoc principium est Ens creat iistentias. uXta Germanos, est prineipium idonii talis juxta multo plures et Saniores, Si prineipium contradie-lionis. PROPOSITIO.
Principium omnium primum est principium
contradictionis. 80. Prob. 1 u In his autem quae in apprehenSione hominum cadunt, quidam invenitur ordo nam illud quod primo cadit in appretionSione, St HS CUJUS intelloeliis includitur in omnibus mi eumque UiSapprehendit, et ideo primum prineipium indemonstrabile os quod non est simul a 'mare et Hestare, quod undatur Supra rationem entis et non entis. Et Superio principio Omnin alia sundantur, ut dieitur
2 Revera, tum analylida, tum synthus ista Judietaresolvuntur omnia in prindipium contradictionis, quia ipsum es maXim evidetis, univer levi necessarium claret enim, lenditurque sicut idea erilis conli uet-
182쪽
que sugum sui rugitur primitus iniussu ius in iudi caudi, si vellus illud ab infullaelii, impossibili sit
omni judietum. uod facile ouunditur 3. mplis. Ipsum autem nullo modo siendi potest liura , duellono nil impossibila, quia nulliam aliud impossit illius inferri polosi, quam si illud quod in eo ronuntiatur, quod St signum illud esse maxime nolumei primum . n3 Constat propositio sex eriterio cui litudinis Vi- donlia enim non est nisi ipsum esse ii in inlot lectu 110Siro Splendens unde, quemadmodum omnia eortitudinis moliva ultimum rudieantur in vidi lia, ita Omnia priueipia resolvi possunt in principium confra dictionis. Ν0 illi ossistit quod sub nugaliva atque moduli
appareat forma nam est primario OSili 'um o Se cundari Seu per Ons quen est negativum. 0gulio UOI Um quae repugnant enli, perlinet ad positivam ejus persectionem e consequitur eam, Stetit in dosmilion unius, membrum disisum a quolibet alio, eon Sequitur membrum indisserem in se Modali propositione exprimitur, sed modus illo ingreditur essentiam rei exelusio enim nihil ab onle eonfunditur eum ipsa sentis quiddilal ideoque nihilominus es primum
omDium. II Confutantur aliae sententiae.
81. ' pinio daeobi almes, pace illius, Si Seu dophilosophica etenim ne eonSeientiu neque ii finelus infelleelualis, ne quo videntia os Veritas primaria. Conscientia os saeullas et si aeeipiatur proaelion qua Sub oelum cognoSeon percipi ea stude
183쪽
LOGICA. 159 in se ipso peraguntur, non OleS QSSe rimarium prin-eipium veritatum necessariarum, Sed ad Summum
factorum contingentium. Instinetus intellectualis, si existeres esses facultas Evidentia et quidem maxima minuatur principium contradictionis; at non ex ea tanquam e priaevio judicio eoui radictionis principium sulcimus, sed potius rationem evidentiἴ aliquomodo persolvimus ope coniradicii tuis principii unde si didas idquid est evidens, verum est, praeSUPPOnere
imprimis sedulo oportet di Stinguere ordinem cognitionis, de quo nunc agitur, ab Ordine rerum in ordino rerum prineipium alionis Sufficientis est quidem primum omnium sed in Ordine cognitioni non recurrimus ad hoe principium, nisi ut inductione causam saetorum inseramus. Et sane, Si quaererem a te cur delua XiSlentia certus sis, haud reponeros tuta nihil est sine ratione sufflciente. uum Ver exiStentiam causae lalentis vi induelionis inserimus, reapse innitimur principio alionis suffieientis; sed tunc hoc principium ipsum, Si reSolValur, principium Oniradicti J-nis in socialens exhibebit. 3 Prindipium donlitalis sic communiter enun
assenii priueipio Onlradictionis, nisi inquantum Hus praedicatum os identicum eum subjecto; sed hoc inuolescit pur identitatis prineipium. Ergo .llii i identilas i si revera conditio quae assicit omno iudicium, marini necessarium ut ver non est judicium X quo alia judicia derivantur jam et Spicere qu0d attribulum e0uveni Subjecto, idem S ac assir-I, 10'
184쪽
mar hoc ultribulum de sub Hem, ut uendemus in Psychologia. Ideo iniussi eius a uuiiuudo priueipio contradidit inis non innititur deuiitula sub ueli spraedicati tanquam judicio pi devi0, sed si iura tanquam e0uditione judidium comitanti ingredientique. Principium identilatis ui primum omnium jam pr0-
lassus fuerat Antonius Andreas. Sed illud habui nil reSiu tanquam nugatorium Illa propositio est nugatoria, Dido in nulla ei utilia sumitur ut princi pium demonstrationis, Sed St Xtra Omnem 1 lern. Alioqui in vini seiunii primum principi urn esset illud in quo sub oelum scientiae de SeipSo praedicare lur. Et iam 90r se notum esset primum prineipium unius Seientiae, si 'ut alterius; nam omni propoSilio identica aeque nota es ut Ens mobile est ens nobile Sicut en est ens . . . Substantia est substantia accidens
'Iudicium Ens creat elistentias non est principium primarium : haec propositio non est nota homini, nisi per aliOstinium, et quidem magno ae Stu nam genuinam creationis notionem Vi habuero praeelarissimi philosophi inter ellinicos Deinde hoe principium St Oncretum, contingens o particulare sed principium omnium primum debet esse abstractum, ne QSSII ium, universale, alioqui in ipsum reSolvi non OSSent Omnia judicia, ut patet. Sed de systemat Gioberti sustus in Psychologia.
82. Ut dem0nstratio vere demonstret ejus ultima
185쪽
conclusio, quod ubi ipsumet quaestionis solutio, debet OSSe necessario conii a cum principiis cinio enim lota est is demonstrationis quod veritas quae lalo in aliquo principio, xlurius quasi prosluat, Sicut aqua rivuli a lacu diuiuuat si una aulum instituitur aliocinatio, sussieiuni Iugus supra deseriplae si ero demonstratio pluribus eo Husea ratio 'mationibus, oportet
poeuliares adhibere cauliones ut aequi ala eviden Sque sit conneXM. Accurata erit onustrio, si inter ratio 'inaliones tam urela intereidat con ea lenalio quam inter concluSiOnem et I Pllo Syllogismi Reapse domonstratio multis ei sinus ratiostinationibus est voluti catena qua jectum pr0cul ut in prosundo latens inuncamuS;
porro, Ut hoc pra Stet calona, X tremi ejus annuli quo manu conirectamus, debent prorsus colligari eum primis o soliditale aeque pollere. Quare, ut Omnis interruptio praecaveatur et uneturae in OmneSaeque lenaees Sola quodSli probetur, et Omnia quae ad eam niliit conserunt, Sedulo reSeeentur. Evidens ori eonnexio, Si in tota concalonalionoratiostiniorum evidentia splendeant omnes propOSiliones a prima usque ad ultimam. Quoad evidentiam
enim primi alioeini prinei pium est tanquam aliquis Sol cael de Vero demonstrationis propositione Sunt Veluti tot pocula, quae apte disposita imaginem alicujus lueeli ab oeulis nostris absconditi integram ct distine iam successivo transmittunt, donec ultimum eam ad oculos remillat si ratiocinia concalenala quae Stionem e primo prine ipio argumentationis depromptam transmillore debent inlogorrimam diuesedulo allendendum est debilitati auditorum, ut nulla Omillatur intermedia aliocinali necessaria ad intelligentiam ut evidentiam aliarum ratiocinali inum. Evidentiae demonstrationis valde ossiciunt Verborum
186쪽
ornatus es eos iu mulis enim spl0ndido laetitionis apparatu perstricta sp pe magis verbis in harmoni 'quam robus uisundit.
II. Falsae illati0nes seu Sophismata.
83. 0phismatu dari possunt non solum quoad principia, Se d etiam quoad illuliones rἴ'eipuae illa sulla id sunt 1 Transitus a sensu composito ad divisum es iste Versa. Fit transilus a sensu composito ad divisum quando insertur duo praedicata non posse alicui Subjecto Suecessi V et Seoi Sim eonvenire, e eo quod Donpossunt simul et Onvenire o. g. impossibile est quod
viqilans dormiat sed Petrus filat eryo impossibile
est quod Petrus dormiat. Si contra assii mentur aut negentur seorsim de ali Ino Sullae et duo praedicata quae ei conveniunt aut repugnant solummodo inquantum uncia, quia Videlicet unum est conditio allorius, si transitus a sensu divis ad OmpOSilum, V. g. Iustus salvabitur atqui infans baptizatus est justus eryo. Neque fures, neque avari, neque ebriosireqnum Dei possidebunt sed Intonius est avarus
2 Transiliis x idonlitale rei ad identilalem qualitatis g. Habes pedes quos habebas die ortus tui sed illa die habebas pedes parvulos et tenerrimos
3 Transitus a genero ad genus, vel a Specie ad Speciem quo ab uno genero ad aliud plano divorsum coneluditur. Hoe Sophismalo illaqueantur analomisi aequi coneludunt animam humanam non eXiSlere, quia nunquam Scalpro eam alligerunt; et mathematici, qui lacla historie a non osse eerta Ontendunt, eo quod includi non p0ssunt aliqua formula. Multifarie appa-
187쪽
res illud inphisma in ullis seiunitis sit exemplum
Homo et bruta sunt unimalia atqui animalia non habent uni iam rationalem eryo homo non habet unimam rationalem. 4 Fallacia addidentis, qui si transitus ab accidentali ad ossunt talo vel habilitate v. g. Id quod occasiouem Praebe multis malis, est malum sed libertas hominis praebet occasionem multis malis eryo mala est Vel etiam istud J.-J. Rousseau Scientiae et litter e multo mala prodi erunt eryo malae urit.
00m0nsualio Varia est pro Variis aspeetibus sub quibus e insiderari pol est ratione sinis, est apo diei ista, vel lanelifica, Vel apologeliea 2 ratione priueipiorum e quibu procoSSum ordimur, est de luetivo aut inductio 3' ratione modi quo ullingitur finis, si diruela Vol indirecta; 4 ration modii est nimiori se a posteriori 5 ratione eorum in quorum gratiam sit demonstratio est absoluta et relati' a.
I. Bem0nstrati apodictica, elenchtica et apol0getica.
84 Apodielica seu probans dieitur domonstralioeujus satis os aliquam veritalem confirmare atque suadere Elenchium seu consulans est demonstralio sub adversam propositionem impugnat, Si, e Stendendo diruele jus salsitalem, Sive probando Veritatem contradietoriae Apologelica seu defendens est demonstratio quae propOSitionem impugnatam tuetur, disso
188쪽
85. uum doductio e0nssilua essentiam argumentalionis, do a jam mullum diximus. Illius formula generalissima hae est Id quod est, vel non est praedicatum nisersalis est, vel non est praedicatum particularium. Deductio est pura quando ante edenSconstat udieiis necessariis Seu unalyticis V. g. Pars est minor toto sed species est pars Veneris Geryo EStempirica quando ante 'udens constat duabus udieiis contingentibus sive SyntholiciS V. g. Omne corpus est strave sed aer est corpus eryo Est mixta quando anteeedens alio puro et altero empirico coalescit judiciis V. g. Omne animal est sensitivum sed insectum est animal erys.
86. Inductio, qua formantur principia Synthetica, Si Sumatur prout in mente persistitur, desiniri potest Demonstratio qua mens infert aliquod judicium universale ab alio unisersaliori, mediante consideratione particularium. Judicium universaltu communiter Subauditur hoe judietum si formula generali inductionis atque undamentum; si enuntiatur Id quod est, et λον est praedicatum omnium particularium, est, vel Ho=ὶ est praedicatum universalis V. g. insantili, adolescenti juvenili, virili, senili et decrepita
inlato homo eXatur malis : ergo Omni aetate homo VeXatur malis. uam Onelusionem parit iste proceS-sus Id quod de omnibus particularibus praedieatur. praedieari dolio de universali sed de uiuibus parii eularibus aetalibus praedieatur, ele. Haec Ormula prae- requirit observationem et enumerationem Omnium partieularium; at rarissime possibilis est completa illa Observatio et Onia moratio hine Onsurgit ne eS- Silas alterius formula quae latius Xtendatur praesa -
189쪽
iamque omnino suppleat. 000urru ista Id quod est, vel non estpraedicatum consimus et mniforme plurium licet omnia non si rini bservara particularium,
est, vel non est pro dicatum uisersalis. Sub hae posteriori forma communitor adhibetur induello sodHumi S acer instaurator scepticismi, Vim inductionis ita Sumptae sero innem adimi fas olui quidem nos perSuaSum habere Simile causas similes esseelus esse proditeturas; sed contendit judicia quae si serimus, 0bjectiva certitudine destitui. Ait enim quod futurum non erit necessario Simile tranSaelo, quia non epugna ut res aliter Se habeat.
seductionis judicia objectivam habent certitudinem.
Prob. 1 I priori. Praedicatum constans et uniforme partieularium nihil aliud est quam res habens Sub- elum constans et uniforme in partistularibus : sed id quod habui sub Heliam eonstans finisorino in pnΓ-ustularibus, ipsi est commune, ae proinde UniV01 Sale; universale enim diei lur id quod est commune pluribus : ergo. 2 I postreiori. In S0X00nlis usibus, ieel non Omnia partieularia suerint observata, eri inserimus legem universalem nec mundi qua OmUOS, ueque omnes ignes, neque omnia corpora Xperii Sumus et lamen absque illa prorsus errandi sormidinuassii in imus omnem quam naturaliter mades acere, omnem ignem calusa 'lare, omne corpus SUO Ondere dentrum fori δ' appulere. Ergo.
Indis te Pro didulum nequis modo eonflaui ut butioim pluribus partieularibus congi nuru, nisi aut vi illorum naturo' pH istes'. aut uult usum indivi-
190쪽
situs, i pibris, aguntium circumstantium. Sed duo posteriora dici u sui uici una primi, qualis Mus individuales, i psteis quia uti individuules, varios sunt sicut individua, ideoque varium ei inconstans est
eorum praedicatum : Sucundo iussu Xus aguntium circumstantium, quum Sit Variu pro inco, Silia, tempore, temperatura, prd dicatum varium et inmusian habet.
Ergo Stat primum. At vero id quod puriteularibus
compulit vi eorum naturae Specificae aut genericae, habet sub oelum universalo. Ergo id quod est, i luon est praediculum eonStan et uniformo particularium, St, Vel non est pro diuitium universalis. 86. Jam palo quantae sit utilitatis, imo et necessi- lalis inductio in seiunitis Xperientia comparandis, potissimum in physicis et in consueta agendi ratione hominum : Si quidem principia Suppeditat, Sine quibus possunt quidem haberi nolione detrunculae, non nulum seiunita proprie dicta ut ideo, si inductionum remoVoIS, Orator, politicus et miles erunt quasi lilii-banlus in sua agendi ratione, quia ipsi sundamentum fusum d0'eius. Sed induelio, ut sit medium tulum, requirit impensam allentionem, alque iterula Xperimenta. Ad hoe multum uVant peculiares leges quas hie exponere non licet Sali Siluae generalis regula Ea habenda est causa phaenomen cujuslibet quae, ubi adest, phaenomenon adest, /bi best, he nomenon cessat ubi crescit, henomenon crescit ubi decrescit, phaenomenon decrescit.
87. Inductio imperfecta Si conjecturas fantum plus minuSvo probabile pariat in duclio, appellatur impi sucia, qua dupliciter contingere polost. Primo nim, si id quod profluit a genuri a Vol Apoetsi a natura apud talia libertate praediis, non ita neeossario profluat, ut jam Sit pene arbitrium hunc oss0el uni