Prima principia scientiarum seu philosophia catholica ...

291쪽

ONTOLOGIA. 267

ponunt tanquam duas saeuis alas ab invicem se ab intolloelii distineias sed si ei inpleXus quatuor polentiarum e nosci livarum, Videli et SenSuum, Sensorii, phantasiae et intelloelias Reapse lacullas quae natura

sua fundi ad aliqu0d ob oelum, non indiget aliena ut in eo quieseat, quando illud allingit; sic intellectus

Atthimedis vel Ν0wlonii qui uno intuitu systema in00rematum complectebatur, ut in eis eleelaretur, non indigebat aliena ut purasitu saeullato, quae illum admoneret de hujuseo ordinis ut ehritudino. At illaesa innatus Xeoli debent et proportionem habere eum ordino universali ita ui ena Seatur Syn athia, quemadmodum os floroseit symetria in inlibus vita destitutis. Unde si ut unus minime commoveatur per harmoniamia Sic ae, quae UaViter alterius aures demulcet et cor pervadit umbo eantum audiunt, Sed ille organum auditus non habet ut harmoniae proportionaliam. Idem appare in aliis saeuitatibus unde sit ut aliquis interdum adsilietico sensu aesturalissim praeditus in una arte uini sapia in alia visus enim eXacutissimus potes eum auditu hebetato cohaerore clusius, Saltem quoad inferiorem gradum in omnibus hominibus ratione sita sentibus Xistit; sed perlaetior non invenitur nisi tu his qui porseolis et perpolitis XOrnantur potentiis eo nosci livis D unde quando proportio St

292쪽

abstrusior, ut apparehendatur ei congruum preseruit judicium, necessaria est disciplina, ei aliquando ars cullissima sic nonnisi telo vel rufo pertius potest omnem aliqujus pieturae vel rationis pulchritudinem metere.

68. Pulchrum est deale vel reale Pulchrum deale typicam exhibet perseetionem qualenus concipitur ut perfectum Xemplar, cui quo magis aliquid Onformatur, eo pulelirius evadit. Et quoniam exemplar ejusmodi considerari polos vel in Deo, vel in homine, hinc pulchrum idonio dividitur in divinum et humanum Facultas Ver excogitandi lypo HuSmodi, OS-que Xtra Se in certam materiam tranSserendi, non mediocre ingenium postulat ipsa pari praeel3ro ar-lisees Pulelirum vero reale illud est quod ad ipsam objecti entilatum in s insp0elum perlinet et dividi potest in sensibile et spirituale, prout fundatur in dotibus quae Sensuit phantasia allinguntur, aut prout in rebus mere intellectualibus et moralibus On Spicitur 69. Distinguitur olium pulelirum nuturo et orti*ciale prius eum insit ei operibus, non peculi3reS requirit conditiones unde pauea solum de pulchro artificiali dicemus. In primis sedulo distinguere oportet liberales seu pulchras a servilibus seu mechaniciSartibus : priorum sinis os reproducere in maleria Vel quasi materia concuplus intelloelia ales dum OSteriorum sinis est Olissimum praestare commodum by -

293쪽

si eum e materiale Mechanidae artus dicuntur servileso quod praecipue a Solertia et Viribus physidis pendens P maininis oluntur : pulchro artos appullantur tib rules, quia potissimum scaturiunt ab anima inquantum intellectuali, quiae si libero si alquo orpori domi natur. Attamen limitatio quae inter utrasque interceditu ira absoluta, ut opim non possi ad vi res artificis ascendero, et Vie versa artisse ad Vices opis i eis deSeendere. Sed, ut palet, agitur hic de pulchris artibus atque t 'ors, ut pulelirum opus ossiciat, debet naturam imitari, eamque reproducere teus est ac de pulchrum conceptum debet Xprimore in congruenti materia quemadmodum supremus i liso Suam in ereaturis impressit deam. Saneli delusipe odiores praedicaui universum orbem esse immensum librum, cujus singulae creaturae sunt Veluti tot voeabula quae eXprimunt conceptum Creatoris. Revera pii artis non es nisi libellus aut pagina invitia artise humanus suppi divinam Seri pluram Xarat alium conceptum, quum materiae creatae eone redit Artis ex humanus igitur dieitur realor solum per similitudinem non substar lam, sed mora accidentia produeit . uaro lapides sub ruinis talentes jam aliquando Seripturam hominis non relinent, et eum ipsa coneoplus hominis vanescit, dum expressiones constupius divini perma-

2 00bes insuper ars infundor in opere qualitatem sude ut 0 appellatur expressio, quando sigura naturalis non per se ussicit ad conceptum ad aequale iurius Vr idendum. ressio est qualitus quiae vitum ritu ciuio quasi praebul omne signum in sensu sati0ri sie ressio, non autem in sensu sirici tori, quia non omne Signum manifesta visam et commovet Si vis me

ere, olendum thrimum ipsi tibi. Unde eadem oratio

294쪽

270 Νoni Tio s IIII OSOIHI TU ME. iis paret plus minusve pro 'clara, proui ruior plus minusve ccurate loquitur : duo picturis p ,ssunt aeque ejusdem typi delineam tu exprimere, i l nihilominus una allori praestare sicut corpus Viseus studu- Veri, si per Silus et positiones exprima assectiones uicogitationes, qua S Sla praelerit. Sic etiam cantu mvi et sublimi salmi Miserere fastidit ille qui peccaloris pinnitentis assectus et gemitus nescit . uapropter ars declamandi perdis stellis est; oportet enim sein lillam Vitae, quam XpreSSionem OeamVS depromere et tamen nonnisi magno aestu alienos asseclus reddere

70. uando ob oelum contemplatum non modo res, ei saeuitalem cognoscitivam, Sed la pleniludinemontis participat, ut excedat saeuitati capacitatem cum delectation simul nascitur Sensus OSiri minoris valoris hujus nosti de debilitatis sensu et praecelluntia objoeli cogniti constituunt sublime, quod non ineongrue dieitur ici omne quod inluentis saeullulum longe Xeodoro OnSpicitur. Ideo non in obseuritate,s d potius in Xeessu luminis, qui improprio et ob saeuitatis onuisalom dieitur obseuritas, Sublime est reponendum sublimis os mi inaccessibilis quam internus habit ut ei quia homini videtur inaccessibilis,

eam appellamus sacrum calfinem. Solus Deus est sublimis modo absoluto, quia Olus Omnem creatum eXSupora intellectum in aliis ensibus nonnisi relativum proprie invenitur Sublime, quatenus consuulum apprehensioni modum eXcedit, aut abstraelion limi-lum I uobis Xeo itatur inde in illini. Eundamentum

295쪽

0nim sublimis os infinitum quod respectu nostri depingi non polus nisi per iamdum indesiniti; duo

deseelus palilalis essentialiter opponitur sublimi. Stetit deforme opponitur ut ehro, ita horridum opponitur sublimi illud aversionum. Oe abominationem et horrorem exedaici ab eo enim maXimopere intelligentia refugii quae contra ad sublime cogitandi in idcirco rapitur, quia natura sua tendit ad Deum, qui insinitus St. I. ut iam oro in robus considerari potest autonidas, aut vis, aut X lenSi quoad palium et duralionum hine sublimo non immerito divideretur in o lotoqicum, d omicum et mathematicum. Primum in excellentia naturae secundum in Xeollentia virtutis Sive physicae sive moralis; tertium citi ixeollentia magnitudinis sive continuδ' sive diserotae sun datur . Si insinitum phantasia nobis xhibet veluti aliquid ma imo extensum et molis crassitudine Xpertem; Ν0wtonius ipso phantasia illusus non aliter Dei immensitatis naturam coneipiebat Aeli vitalem, quia ost aliquid indivisibile phantasia solum per ejus esseclusi praesentare poteSt eos et in Spatio vel in temporuprotrahendo maXime, . . Antiquus dierum et Elernus modo sublimi singitur Altamen sublime virtutis debet aliquatenus proportionem cum causa habere; sic pyramides Egyptiorum sunt Sublimes, quia opus sunt debilium mortalium rupe autem abrupta, cum si opus Dei ut Sublimis sit, debet multo magis facul

2. in colligo 1' sublime in coloribus expungi

296쪽

citatem, atque immensum chorum qui unisono decantat, Sublime exprimere; dum ni illicia, soni molles incisum melos, oloe, ipsi adversantur. 3 In si ei

Orationibus, quo numerosiores fiunt imaginis sigi Ornatus ad coneoplum Xprimendum e magis Sublime evaneseere Undo nulli bi sublime frequentius oecurrilquam in Sacris Scripturis poetae, apud ethnic OS, plerumque, nedum extollant divinam Virtutem, e Onfra eam minuunt, atque humanae virtuti similem faciunt; sic apud Virgilium, optunus ira lumese Snequit simul corripere Ventos, qui mare conellaVerunt, et molos componere fluetus; dum in Seriplura currus Pharaonis et omnis exercitus ejus submerSi sunt quasi plumbum in aquis vehementibus et Sal Vator imperavit ventis et mari, et saeta est tranquillitas magna. Ibi Vere apparet divina poteStaS, quae StUPendos flectus sine aestu et labore producit.

73. Gratia hic sumitur pro qualitate quae rem cui inest, amoenam reddit Tribus coalescit elementis, Scilico similitudine modestia et reVerentia quae correSpondet naturae, amori et Superbiae hominis.1 Soeietas quae inter animantia, et poliSSimum inter homines debet vigere, spontaneam entium HUS-dem naturae requirit attractionem unde Scriptura

ait Omne animal disistit simile sibi. Hanc legem instituit Deus uti principium unitalis et ordinis in suo Opere eximio Sympathia enim suaviter favet operationibus voluntatis liberae, quemadmodum Semper aliqua Voluptas invenitur in executione cujuslibet functionis vitae naturalis. Quare dissicile majestas et

297쪽

000L00 . 273lenerita conSociari possunt; et in Sublimi sere niui quam gratia apparet. 2 In homine sensitivo, proprie Xcellentia amor requirit apud consimiles reverentiam et obsequium; atque amor boni alieni correspondentem asseelionem advocat unde eulus Serenus et saetos dulce ridens nos exhilarant. Sed reverentiae et obsequii gratia valde augetur, SiVe Uando Xornatur OdeSlia, quae propria celat merita, Sive quando oeeurrit dolor, qui miSericordiam appetit, aut debilitas, quae videtur polentiae opem Xpostulare unde tenerrima delaS, Vi parVI, flos eXiguus, eXpreSSa SubtilioribUSI UneliSimago, ele. praebe Iit gratiam, quae Ob Helis majoris dimensionis

Gratia igitur reponenda est in quadam praecellentia sensibilis, ut sensibilis, Sicut sublime in quadam praestollentia intelligibilis. Inde pulchritudo est distincla agi alia D prior, poliSSimum judicii posterior autem sensus sympathiel potissimum est objectum; unaquaeque Sine alia existere potest. Allamen si penitus desideret pulchritudo, impossibilis esset gratia, ut fitii monstris. Quum gratia potissimum in sensorio hominis undamentum habeat, varia fit pro moribuS; ei respectu illius maximo viget illux Desustibus nones disputandum. Hinc jam collueet cur Sonus et color

modo pulcher, modo Venia Stu dicaturi gralia generat Sympathiam, quae Oliu Suave quam VehementeSadvocat impreSSioneS. Caeruleum, Viride ViolaceUm venustius est quam luteum et rubrum pariter tuba

cecinen potest quidem venuste emittere sonum ul- Phrum, non Ver Sonum Venusium tibia autem potest tenero atque Venus O sundere sonos . Noster Salesius faustissime doctrinam D. Thomae de pulchro e0utraxit in primo capite peris cui titulus mour de Dieu.

298쪽

ONTOLOGIAE

Dolibalis quae spuetant ad ens generatim Sumptum, priUSquam ad ejus partiliones deseundamus, aliquid dicendum est de ejus principiis et causis. Nullum enim est ens quod aliquam ausae rationem non participet; inSuper ad seientiam perlinet considerare causa Suiobjecti, et quia On Omnia entia praeter Deum cauSIS habeant ideo utologiae est disputare de cauSiS, ut facilem aliis disciplinis iam Sternat. Atque ut rem ordine pertractemuS, primo, genuinam principii et causa notionem porrigemus : Secundo de praecipuiS rerum principii : tertio, de praecipuis earum caUSiSeloquemur.

74. Apud Graecos priueipium et causa idem signifieabant; unde in conellio Florentino Patres Graeci indiseriminatim Patrem appellabant principium et causam Filii apud Latinos vero principium est aliusquam au Sa. Principium, in sua ampliori Xle Sione Sumplum, Videlicet pro primo Xtrem quod alii prae- stupponitur, Aristoteles desinit Illud quod non necessario post aliud est, et post ipsum aliquid est, vel sterinatum est. Unde in omni actione et quantitate, illud unde sit inchoatio, Vocatur principium imo interdum

dicitur principium illud a quo exordiendum est in

299쪽

cipia, quia o illi scientia processum suum diluae; in ordine emporis, nur a dicitur principiuiu diei in ordine quantitalis punctum dicitur principium liue id, est in amplissimo Sensu ipsamet privatio interdum nuncupatur rincipium.

At in pressiori sensu, principium desinitur a I .

Thoma Id o quo reliquid procedit qu0cumque modo

I . q. XXX ΓΠ, art. 1 . Duple requiritur conditio ad principium : primo debet SSe primum Si nim esset duntaxat prius alio, non autem Simpliciter primum, non osse pr0prie principium V. g. punctum tunc Stiroprie lineae principium quando aut illud nullum invo- nilur aliud pune lum Vero continuans partes linea lani uni relativo dici potest principium Subsuquenm lium partium, cum Sit Orminus 1 3 cedentium . Priori las autem OleSt SS Vel temporis Sie damus prioris Abel : Vel naturae Sic igni prior est ea Oro

vel riginis, ut sit in personis divitiis lanium Sedulo nim oportet animadvertere prinei pium analogie dubeo et reaturi praedicari undo in divinis id quod procedit, non pendet a principio, neque minia eSt 0r- seciunt, neque proprie principiatum appelluliar, quia

principiarum Significat aliquid factum videra p. q.

XLII, Pl. 3 . SecUndo, ad alionem principii requiritur Conne Xi Seu OnSeculio uni Siculio; nam lomoliori natus non est principium illius qui hodie nascitur. 75. Priueipium S Vel inli in Secum e miri Secum. intrinsecum S cum XiSlit intra rem de qua praedicatur, Seu ingreditur aliquo lenia rem qu P ab ipso It , sensu Pater dieitur principium, s0ns, rix divinituis,

id est,i,uinis e munica i0nis dia initalis, non autem natura ili- vilia . nilius ver , quia prinois iura habet, n0u pulus absolutuvoeari principium divini tu i l. 17

300쪽

pr udii, ut uitam quando communicus uuiurum principialo, sed non cum producti; v. g. Iupidus domus dicuntur ejus prindipia iiii insueti. Si auium simul ponitur extra rem de qua proediculuri illius uulurum efficii, si extrinsecum; v. g. architecton, si es aliquomodo sit principium domus, non est lamen intra 9Sam. Principium extrinsecum non dissuri u euum proprie dicta, quae communitur desinitur Id a quo reliqui per se pendet, Vel etiam irincipiumper se influens in aliud esse diversum in essentia. Prindipium quod non usi

causa, insui quidem esse in aliud : at illud esse non os necessurio diversum quoad essentiam, Qque Pro prio illud esse pendet a principio. Id quod producitur nominatur effectus; et ualis influxus quem cauSa duxistentiam esseelui impertiendum exerit, Vocat Ur ω salitaS. Quapropter principium alius sumitur quam ausa prineipium dicitur id a quo proe0dil aliquid quoeumque modo causa Vero est id a quo aliquid habe esse, non quomodocumque, Sed per realem influxum et dependentiam Tandem elemens urnis aliquid distinetum ola principi et a causa elementum dieitur id e quore coaleScit, non quomodocumque, Sed per modum partis intrinseste componenti V. g. litterae Sunt ele- munia syllabarum. Allumen in consueto Si e Sermone, lementa rerum Vocantur quoque principia.

D pri ne ipiis cognitionis alia Sermonem hubia in S; igitur solum de principiis infrinsucis rerum hie agendum St. Congruentius aulem quasi principia rerum eruularum iuuiusue i habunda sunt, Sallem analogice,