Prima principia scientiarum seu philosophia catholica ...

81쪽

LOGICA. 37Secundae regulae Sed ut clarescat adhuc sit illa bru-Vis explanatio 1 Si ambae praemissae Sunt mirmantes, imus e Sttantum terminus univerSaliS, nempe Subjectum propositionis universalis. At juXla quartam regulam erit neceSSario modius, ac proinde in conclusione oriant lautum termini particulares. 2 Si una praemissarum est assiirmans et altera negaris, duo reapse Sunt termini universales, nempe subjectum propositioni universalis et a tribulum propositioni negantiS; Sed unus erit medius, juxta quartam regulam alter erit attributum conclusionis; conelusi enim erit negans, et attribulum proposilionis neganti Sumitur ni Vei Saliter. Ergo Subjectum conelusioni erit neeeSSario terminus particularis.

MNulla conclusio deduci potest e duabus praemissis

3 articularibus. Nam si ambae si ut affirmantes, nullus est terminus universalis; de peccat Syllogismu contra quartam regulam. Si una Sit assii man et allera neganS UDIIS quidem est terminus universalis sed erit altribulum conclusionis, utpote negantiS ergo medius non altum semel uni Versaliter Sumetur. III. Regulae syllogismi 0mplexi.

33. Simplex syllogismus ille est cujus modius in

unaquaque praemiSSa jungitur cum unoquo JU DX-trem Sol et integro; unde compleXU Syllogismia Squi peculiares regulas requirit, non est omnis illo qui compleona torminum habet, sed illo cujus conclusio aliis ilein comploXum in eludit terminum qui noninteger invenitur in una praeniissarum, aut linin ille cujus Onelusio eontinet propositionem incidentena, quae 399 iret unquam principali S V. g. Christus est Deus;

82쪽

eipit, diliqumus inimicos.

Duplex est regula : in priori ensu, syllogismus mducundus est in simplicum quod si ponendo unumquemque Xlremum integrum in unaquaque ros missa et syllogismus ita iustituitur : Mater Christi est mater eici sed Maria est mater Christi er Maria est mater Dei. In posteriori casu, incidens sejungenda est, ita ut sta mora probali unius pi demi Sarum, et Sic, Syllogismus inistitui potest Proximi

sunt diliyendi id enim praecipit leae evan lica atqui inimici sunt prorimi eryo inimici sunt dii Hendi.

IV. Regulae syllogismi comp0siti. 34. Syllogismus compositus dicitur illo cujus unusallem praem SSa est propoSilio composila integram eonelUSionem Onlinens. Magis Silati sunt conditionalis seu hypotheticus, i unetivus et copulativus. I Conditionalis syllogismus is est qui alterutram praemissam habet onditionalem Sub aeo duabus regulis Posito antecedente, suitur COHS queu V. . Si loquitur, vivit atqui loquitur visit. 2 5 blato consequente, tollitur antecedens v g. Si dies est, lucet atqui non lucet eryo su est dies. Harum legum alio putetis ipsamel alui I conditionalis propositionis Si enim adest 110Xus inlor conditionalis membra, prosecto conditionis Veritale poSila, conditionali veritas necessario inserenda est, quum Ondilionaliam Sol eonSoquens Sit Veliali esseelus atque rue lus onditionis Seu ante edontis ac idcirco, Si verum non Si conditionaliam, ne illo Vera S conditi e quadimanat Seu non XiSlit haec conditio.

83쪽

LOGICA. 39Contra non potest e salsi late antecedentis salsilas consequentis, et e Veritate OnSequenti Veritas antecedentis erui dari enim possunt aliae conditiones, quibus positis, idem conditionatum Verisieetur; et si non darentur aliae, id esset i materiae, ac proinde conelia Si non esset Vera Vi formae ratiocinii uino non

coneludunt isti istunt principes, fures poenis af scientur atqui non inistunt principes Geryo tires poenis non aspicientur. Si Xistunt principes, fures poenis afflictentur atqui iistunt Principes eryo fures

poenis aspicientur. Fure quidem poeni assicientur, aut in praesenti, aut in sutura ita ut lugenda Xperien

tun principes, Sud quia Xistit Deus justissimus atque

2 Disjunctivus syllogismus si illo qui habet praemissum disjunctivam. Regula illius est quod, si una

pars ussirmetur aut negetur in minore, altera negetur aut affirmetur in conclusione V. g. Terra aut quiescit, aut movetur porro quiescit erym usu mot et r. Terra aut qui Scit, aut movetur Porro non quiescit eryo movetur. Licet Saeptu plures quam duae in propositiones in disjunctiva, nihilominus duae tantum Sunt parieS; Siquidem propositi quae conlinet altribulum de sub oelo Vel affirmandum vel negandum

tradi eloriam e in Stiluunt. Quapropter hujus syllogismi illatio est neeessaria, Si ambae partes propositioniS disjunctivo, Vero sunt id invicem contradicloriae; quod loeum habu si nulla alia hypothesis fieri potest. insuper ore di unetivam vertis in conditionalem, Si uni membrorum particulus si i Dion praefigas. Sed nemini adverte quod ad iropositionem megali, amne udum requiritur ultu negati ipsi prre siXa, Seu

84쪽

Jus eversio in assii malivam; v. g. si dicas : Aut pluit, aut non pluit porro Pluit, conclusio non erit eryo non pluit, eryo qui non pluit, seu br0Vius pluit. 3 Copulativum, si rem tui Sumas, nuneupabis Syllogismum cujus una praemi SS 1 Si copulativa at stricto syllogismus copulatiVus est ille cujus major est copulatiVa negans, quia tunc Solummodo habet peculiarem regulam. Porro copulatiVa negans pronuntiat duo aut plura altributa non posse Simul de eodem sub ducto praedicari, quin lamen SSerat Unum e ei necessario praedicari ideo, Si unum affirmetur, caelera Oportet negare. Sed non Vice ei Sa et per hoc discriminatur a SyllogiSm di uncti, O V. g. Nemo O-test servire Deo et mammonae sed multi serviunt mammonae ery multi non serviunt Deo Syllogismus aulum vim non haberet, Si diceretur Nemo potest servire Deo et mammonae Sed militi non serviunt mammonae ery multi Serviunt Deo possunt enin

alio vilio Redari. Nota. Regu la generali ad Sciendum an syllogismi compositi veram habeant illationem, est illos redueero in simplices. Haec reducti facili est; nam duo X- tremi inveniuntur in concluSione, et medius Secernitur in praemissis cognitis autem tribus syllogismi terminis, perfacillime ipSe conficitur sit in exemplum isto conditionalis : Si Deus est justus, virtutem remunerabit; sed est justus erys irtutem remunerabit. Vortitur in Ens justum remunerabit virtutem atqui Deus est ens justum ζ erys, te.

35. Integra ac Simplicissima ratiocinii Xpressio,

85쪽

ut diximus, est syllogismus quippe tria refert judicia

ratio 'ini: aliae argumentaliones deficiunt aut a simplicitate, aut integritate syllogismi, quia aliquod judicium non explicite exprimunt, et interdum multa ratiocinia eorVant paucioribus XpreSSa propositionibus Potissimum recensentur enthymema, epicherema,

polysylloysemus, sorites et dilemma. 1 Enthymema est syllogismus cujuSUna praemiSSa, ob orationis brevitalem, Subauditur; unde etiam appellatur syllogismu detruncaluS V. g. Deus est justus eryo punietpeccatores. Et Si tria per Voces non prodeant judicia, nihilominus in mente eliciuntur; idcirco enthymema iisdem atque syllogiSinu Subjaeo legibus. 2 Epichorema est syllogismus cujus alterutri vel

utrique praemiSSae adjungitur probatio, Intequam conclusio proseratur; V. g. Omne ens Spirituale est incorruptibile nam partibus caret et a materia non pendet atqui anima humana est spiritualis siquidem habet operationes et facultates ab oryanis intrinsece independentes erys est incorruptibilis. Adhibetur opi-eherema praeSertim in quaestionibus obseuris et in adjunctis dissicilibus, quando se ilico auditores Vel lectores conclusioni deducenda sunt opposili Si Tullius magna Olertia, priusquam Milonem judicibus declaret insontem, principia et lege quέ eum abSol Vunt, primum sulcit. 3 Polysyllogismus est argumentali in qua uni completo syllogismo alter ita Subnectitur, ut conclusio praecedenti fiat major Sequentis V. g. Petrus est homo sed ni is homo est animal eryo Petrus est an mal. Sed omne animal est vivens eryo Petrus est vivens. Sed omne vivens est substantia eryo Petrus est substantia Polysyllogismus adhibetur aut in rebus sa-elle evidsentibus, aut quando oportet Ontrahere pro-liXam argumentalionum Seriem.

86쪽

4 Si lius suu dei vallis, ut a Tullio nominatur , usi urgum intuito pluribus priis idionibus iiii consilius, ut semper i pediculum proe miluuiis fiat subjectum sinquentis, d0nuc 0rmetur conclusi γ, in qua subjectum

primae cum praediculo ulliindu pr iii is copul tur V. g. Petrus est homo om=lis homo est animal; om te a)ὶimal est vivens om=ὶ vivens est substantis eryo Petrus est substantia. Iduo in sorii tot syllogismi seu ratiocinia inveniuntur quot propositiones, prima et ultima demptis. Hae argiumentatio est compendium p0lysyllogismi, quia retico conclusiones, quas hic Xprimit. Concludit so-riles, quando attribula sunt inter se et eum subjecto primae propositionis identien, ita ut concalonalim omnia in ipso ineludantur; quod sedulo animadvertere Oportet; nam OrileS, propter Suam celeritatem, Si, inquit Tullius, captiosissimum. 5 Dilumina est argumentali cujus major plureShabo partes disjunctivas, e quibu Singulis eruitur Voritas demonstranda cujusmodi est illud Tertulliani in holo=etico Vel nocentes su=ὶ christit mi, vel innm ceλὶtes. Si is e nies, cur inquiri prohibes Si innocentes, cur delatis poe=iam i=γoyas Ut uecurale concludat dilemma, duo poliSSimum cavenda Sunici primum, ne inter distributionis partes detur alia hypotheSis, ut V. g. in dilemmate Socratis morituri sic aisentis rati is morte sensus ninis ad =nitur, ut iri so=nλis aut a=ὶDyius ad feliciora loca Lyrat. Si rimum, suavit suiescam si alterunt, felicius visam cuλn Orphes, Ulysse caeterisque praeclaris viris eryo mori inpedit. Mi oncludit hoc dilemma, quia est tertia hypotheSis, nempe ad diernam miS0

87쪽

riam demigrati0. Secundum, ideatur ne retorqueri possit contra eum qui illo litur, ut accidit in dilom malo illius qui donabatur alleri persuadere ne reipublicae gubernandost ineumberet ita ratio 'inatus est Uel bene, vel male administrabis si bene homin bus; si male, iis displicebis eryo non expedit hoc munus suscipere. Cui respondit alter retorquendo ne bene, vel male, ut dicis, administrabo si bene, Diis si male hominibus placebo I eryo ea pedit hoc

mutius HScipere . Dilomma Oeatur oliam argumentali cornuta, Vel

utrinque feriens, propter vim illi insitam : est enim compage SyllogiSmorum; et tot alioeinia ineludit quo major habet membra atque ideo unquam clava ratiocinativa labori debet. uando eorruenda Sunt moenia Vel r ulla praepotensque, dux horrida intinum punelum Simul tormenta dirigit vel quando ingens et validus hostis instat, milites cuneum dant; ila in Seientiarum disquisitionibu S, quum adVersarium

V hemeIllius Urgere Volumus, in unam argumentalionem plura ratiocinia eoarctamus, et sic dilemma conficimus. uapropter Vim aut desectum dilemmatis detegos, Si illud in Syllogismos resolvas, ut dilemma Tertullianici Iudei qui reos sine iamine damnat, H-justus est porro, tu, minister Caesaris, sine inamine christianos damna eryo injustus es. Qui innocentes damnat injustus est atqui, tu ele.

DE SYLLOGISMI UTILITATE EI NECESSITATE.

36. Budo a Verulamo, qui molitus est intelloelum hominis aliter constituere, ipSique OVUm organi mi in Liberatore, πλα.

88쪽

seu instrumentum praebui es , in Aristotelem et syllogismum debacchulus usi Syll0gismum inutilem, imo ut noeivum in delegenda veritula, effutivii ideirco ejus in loco inducitonem adduxit, quum, inqui de

Muisire, ui magis quam syllogismum intellexti l iplauserunt Lockius, condissaeuius, Ruidius, o ipsemet

Si artius, ut omnes qui X e lempore nimium em

pirismo indulgent. At 1 Syllogismus non distinguitur a ratiocinio, niSi

inquantum os Hus perseel expressio; undem Latini communiter Syllogismum appellant alioeinium. Et Sane syllogismi leges et noeessilas emergunt ab ipsa-mo intelleolus humani natura, qui inlulliva et discursiva simul est polentia si ProcesSu rationi pro-Venientis ad cognitionum ignoti in inveniendo, est ut principia communia per se nota applice ad delerminata naturas, et inde procedat in aliquas particulares conclusiones, et ex his in alias'. 2 Induelio, quam Baeo et ejus assectae loe Syllogismi statuunt ineludit syllogismum imo, uti infra Ostendemus, nihil aliud est quam syllogismus contraelus si Torieolli induellono ratiostinabatur Oer est corpus sicut et caetera nam eum tan=imus, respiramus, potest corrumpi, purificari, eici eryo ravis est. In ejus mente perseelum erat ratiocinium seu syllogiS-mUS, Sed non integrum exprimebat subaudiebat enim hoc principium : Omnia corpora sunt ravia Adde huic jam Xpressa, et Sequentem habebis syllogis

3 Deduclio ae proinde syllogismus est medium O-

os qui nec ignari sumus, nee obliti quantum Opu aggrediamur, videlicet ut faciamus intellectum humanum rebus et

naturae parem. cum Orstanum.

89쪽

LOGICA.

gnoscendi multa Veritales, quae nullo modo e evperientiam OgnOSei possunt V. g. propositio : Omnia trianquia quae habent unum latus aequale et duos Vulos aequales sunt inter se aequalia, est identica, et inde necessaria universalisque at simul est mediatarius Videntia. Porro non Xperientia, Sed sola deductio hane propositionem ossicit videntem. Idem Verisieatur pro Omnibus mathematicarum theorematibuS, Omnibusque Metaphysicae Veritatibu e Se non evidentibus; quia experientiam omnino praetereunt. Insuper doduello docet modum distribuendi in lasses cognitiones particulares, nempe redueit partieularia in universale, et sic illi unitalem atque ordinem imperiit. In consueto Sermonis usu, non integre apparet Syllogismus Aristoteles ipse, qui lanii eum faciebat, eximia atque prope innumera Opera edidit, quin Subsensibili figura in eis appareat syllogismus Sed intrin-Secuilalet, eiSquo robur praestat, Sicut in Orpore humano OSSI, quae prae carne non apparent, firmitatem praebent loli corpori.

LOGI E

Non quaelibet, sed solum certae cognitione pOSSunt Scientiam constituere igitur delibatis quae ad instrumentum Scientiae pertinent, jam de illius certitudine Sumus dicturi Atqui rem ut quodam ordine pertraelemUS, quinque haec capita instituimus De natura certitudinis do ejus speciebus et gradibus ra de ejus existentia I de mediis quibus eam adipiscimur :

90쪽

ζ' do jus riserio seu uota seiuniis a. ni ste quinque exhauriun urgumenium, ei responsiun suppediiunt huic quintuplici quo retio id quoiuplex ansii 2 qui modo obtineatur quom0do sciens inde dignoscatur cortitudo Τ

DE CERTITUDINIS NATURA.

37. Certitudo venit a cernere, quia certitudo I O-prio in cognitione ost os enim propriolas Specialis judieii intolle 'tus sirmiter assentientis. uamVis enim fundamentum seu alio certitudinis, vel in re ipSa, Vel in medio assentiendi esse debeat, tamen ei litudo ipsa proprie Suinpta in mente et in udiei existit. Vide II, II, , VIII, a. 4 el: Suar de Gratia, III part lib. IX, Cap. X. 0uoad rem communiter desinitur : Firma mentis adhaesio veritati, sine tilia errandi formidine, propter motivum infallibile. Unde, ut clarius aleat JUS natura, deseribendi sunt Varii status mentis nostrae cire a veril3lem. 1 Fiori potest ut mons nihil agat respectu Veritatis, alque e mere passiVe habeat: tunc Versatur in ignorantia absoluta, quae ideirco valde dissert ab errore; hic enim est vel salsae propositioni assensus, Vel Verde propositioni dissensus ac proinde in errore men activo se habet, videlicet elicit judicium dissorme rei de qua fertur. 2 Fiori potest ut mens apprehendat subjectum et attribulum alicujus propositionis, quin apprehendat rolationem utriusque tune in neutram partem On- tradictionis determinatur, sed anceps et quaSi SuSpenSamanet, Versaturque in dubio, quod directe opponitur