장음표시 사용
91쪽
certitudini hiae enim est latus sirinitalis et qui0lis, dubium Voro est latus iustortitudinis atque fluctuationis. Si apprehenSa utraque parte OppOSila,
men non udieel, Sed Suspensa manet neutri SSentiens, dubium appellatur Heyativum. Si ero apprehenSa utraque parto Opposita neutri assentiens judicat tamen aetii posilivo, rem Sse dubiam et incertam,
dubium appellatur positivum. Prius Seholastici appellant dubium in elu 0retio posterius Vero, dubium in actu Signal O. Dubium Gativum non videtur disserre ab ignorantia, in toluti, Sallum partiali quia ignorat rem qui non cognoscit illam; et quum, Xuna parte, cognitio proprie dicta sit judicium Verum, non autem Simple apprehensio ut ostendemus in Psychologia et quum, o altera parte, dubium neg livum non sit judietum, sed suspensio judicii, ideo est aliqua ignorantiae species. oo confirmat Sus loquendi, neenon ille celebrior locus Ecclesiasti Sunt justi atque svientes, et opera eorum in manu Dei; et tamen nescit homo an odio et amore Unus sit, et omnia in futurum reservantur incerta. Dubium autemp0SiliVum, quum Sit judicium, poleSi esse error. Et haec distinctio est magni momenti, num, ut docent theologi, qui negativo tantum de verilale sidui dubitat, non oste ipso haereticus, dum illo qui positivo de ea dubital,
est haeretici . 3 Si mons adhaereat quidem veritati, Sed eum aliqua sormidine errandi, Versatur in opinione, quae generatur per aliquod molivum inelinans et dolorminans mentem; sed quum illud molivum non appareat in- fallibile, ido mons non penitus adlis'ret Veritati, ne in ea perseelo quies 'it. OliVum generat oro Opinionem, quando est probabile Seu dignum quod probetur est autem dignum quod probetur, si verisimile appareat. Die verisimile, et non verum, quia in
92쪽
opiniono, l0lacium taminis es auctoritatis, mens non persu 'tu, sed quus subobscure ceruii. uapr0pi opinio est judicium non firmum, ei valde disseri
SUSI'icione, quod, Si sirici sumatur, os mera inclin tio ad iudicandum, seu inchoatio judicii. ' Si tandem mons adhaereat rei seu Veritali abSque ulla errandi formidino, versatur in cortitudine. Ormidinoni errandi expellit aut evidentia rei, aut medium ipSum quo mens rem assequitur, Videlicet auctoritas insallibilis. Certitudo enim subjective Sumpta est qualitas cognitionis et Osreelus veritalis et quum omni effectus, nisi ponatur obo ad ejus productionem habeat aliquam proportionem et similitudinem eum Sua ala Sa, ideo, si firmitas, seu in lallibilitas, Vel etiam immobilitas sit in ausa producente adhae Sionem, et haec qualitas ori in adhaesione. Illa adhaesio Seu immobilitas muniis in objueto seu verilale est sui Veneris, atque in se omnino difflari ab adhaesione quae 3pparet in errore, lico illo qui errat bona side uiramque confundalci intelleelus enim natus S ad Verum, non autem ad salsum apessendum, et ideo impOSSibile est ut salsum producat in eo eumdem esseetum quem producit Verum stetit impossibile est ut Venenum producat in stomaeho eumdem effectum quem producit conveniens eibus. Propter Voluntali perlinaciam, aut debilitatem intellectus, aut aliud ilium, sumit aliquis salsum pro Vero, Sicut gia Stus prRVu ma Ium pro bono cibo sumit at lieel non secernat diSerimem utriusque causae et utriusque esseelus, nihilo minus in re ipsa existi diserimen aliquod.
93쪽
DE SPECIEBUS ET GRADIBUS CERTII UDINIS.
38. 1 Ratio sui principii, cortitudo est vel naturalis Vol supernaturalis Homini Deus non tantum saeuitate Verum apprehendendi, sedit lumen naturale dedit; insuper in Ordine supernaturali nobis largitus est lumen gratiae, side et revolationis, quod dicitur supernaturale. Prout Verum nobi manifeSlatur SSenSumque nostrum allicit aut lumino naturali, aut lumine supernaturali, ei litudo St naturali aut supernaturalis. Videri p. q. I, I, 5.2 Ralione objeeli formalis seu motivi, ortitudo eStvel metaphysica, Vel physica, Vel moralis Melaphysica os eortitudo, si sirmitas adhaesionis et stabilitas molivi quod eam produeit, fundentur in necessari neXupraedicati et subjecti, Sive absoluta, sive hypotheticalantum Sit neceSSilas V. g. Totum moti eSt Sua parte. Deus mundum creare non potuit, nisi propter Vloriam suam. Dicitur physica, si sirmitas adhaesionis et stabilitas motivi laudentur experientia laeti et constantibu naturae legibus V. g. Corpora sunt stravia Tandem dieitur moralis, Si sirmitas adhaesionis et stabilitas molivi undentur hominum testimonio et legibus quibus humani more temperantur; V. g. aestitit
3 Ralion sirmitatis, certitudo est subjectis Vel objectiva; eortitudo enim est stabilitas quae primario dicitur de mentis adhaesione, altamen tranSsertUr
etiam ad 0bjectum ipsum Dari hujusm0di distincli0-
94쪽
num cestuces, siquidum lubilitas mentis Mes esse
firmissima, licet non sit magna labilitas in biecto, et Vice orsa V. g. divina Cognitio ipsorummo contingentium est mnino labilis, quia essentialiter ab aeterno illa in omnibus talibus altingit simul oliam cognitio etiam verilalum firmissimarum, uti principiorum sit incerta pro homino qui ab usu rationis abscedit . uiam Vero firmitatem seu stabilitatem suam obtineat veritas objectiva per moliva quae intellectus RSSenSum generant, de certitudo objecliva nihil aliud est quam stabilitas objecti orta e motivo intrinseco
Quidam moderni subjectivam appellant certitudinem cujus Objectum est aliquid subjecto cognoscenti penitus intrinsecum, sicut facta conscientiae Objecti-Vam Vero certitudinem appellant cujus objectum est aliquid subjecto penitus extrinseeum, sicut eXiSlentia mundi. Huicco distinctioni praelusit Κanlius. 4 Ratione subjecti, certitudo est philosophica aut
Culyaris, prout cognOScen Veritatem, aut explieitam aut implicitam tantum habet cognitionem motivorum adhaesionis; unde prior Oeatur etiam scientipica Noluntaria et resteaea, posterior autem Vocatur pontaneae directa et est vera certitudo, scilicet sirma mentis adhaesio, etsi non percipiantur explicite motiva adlia, Sionis Sane molivum adhaesionis percipitur explicite Ope refleXionis; aelus ero esseXus praesupponit aliquem actum directum omnino certum per se, alioquin calena insinita eluum esseXorum esSet conficienda. Cognitio et certitudo philosophie utique Vulgari prae- Stat, quum Sit Xtensior clariorque, sed nihilominus hae QS Vera certitudo quia persectius non destruit minu perseelum quemadmodum logica aequisita eSt logica naturalis regulis et Xercitio Voluta Xcultaque, ita certitudo philosophica est certitudo Vulgaris
95쪽
LOGICA. 71 labore et magisterio ampliata In his quae uini a natura et arte eodem modo operatur ars et per eadem media, quibus e natura .n Vulgus enim non minUS quam philo Sophus Verum apprehendendi saeuitalibus, scillest sensibus ut intellectu pollet . Perabsurdum est igitur admittore eum Mennaisianis aliud pro Vulgo, et aliud pro philosopho certitudinis eritorium Vulgus et philosophus eodem eritorio utuntur; sed philosophus illii stratur reflexionis luce'. Porro qui inde concluderet diversa SSe criteria pro utroque, non minu desiperet quam si contenderet medicum, qui corporis humani parte earumque compaginem cogno Scit, et agreStem, qui haec nescit, Utrumque Stomacho peeisio diverso cibo coquere.
Jam nune quaerendum est an detur certitudo certitudine major, an Vero Omnes Veritales et cognitiones
eodem firmitatis gradu potiantur Qua in re dissiti sunt philosophici alii tenent cortitudinem non admittere gradus, adeo ut non majore sirmitate supernatim rati quam naturali veritati, primi principii quam conclusionibus, Veritatibus metaphycis quam historiae
96쪽
laclis adhaeroamus; li 0ppositum prosilentur docia b
cui atque non sit equivocali0, duos spectus Oportete in Siderare in certitudine, videlicet dubii OXelusionemo intonsitalem adliciesionis. uoad dubii sexclusionem, quae dicitur pars negativa eortitudinis, liquet non dari graduS, nempe plus et minus negatio enim in indivisibili reponitur. Hinc inepto in Varia parte Perlitudinem aliqui secant ad probabilitatis gradus compulandos; ideoque numerus probabilitatum quantumvis ingens non potest certitudinem gignere, Sicut impOS- sibilo est infinitum similis acervatis eoalescere. At Vero certitudo polissimum considerari debet quoad positi-Vam actu persectionem, et quoad vim motivi impellenti ad assentiendum ualeo sterillud per priValionem Xplicetur, quam significat insultibilitas, nihil ,-minu non consistit formaliter in privatione, sed inpositiva perseelione, quae potest eSSe major et minor, justa excellentiam elus et eau Sarum ejus Sicut Substantia immaterialis magis vel minus persecta quoad spiritualitatem esse potest, licet privatio materiae quae nomine immaterialis substantiae significatur, in Omnibus aequalis esse Videatur .
Certitudo supernaturalis eaesuperat naturalem. Prob. 1 u Ratio autem proprie sumitur e altioribu causiS, quibus nititur certitudo sidei sundatur enim in prima verilate quam saltero vel falli impossibilius est quam naturalem scientiam hominis er
2' u Item pendet certitudo side ex lumine insus et
Suar de Ficte, disp. VI, Seel. 3, par g. 8.
97쪽
LOGICA. 73 divino, quod longe excellentius est quam lumen naturale intelloeliis. Hujusmodi ergo lumen etiam consertexcellentiorem certitudinem. 3 u Denique qualenus sidos pendet ex Voluntate, ut jam dicam, nititur in speciali molione Spiritus sancti, quae essica est ad praestandam excellentiorem certitudinem. Unde etiam sit ut 0rlitudo fidei non admittat deliberatam dubitalionem in intellectu, etiamsi mille
argumenta Occurrant, quibus homo salissaeere negetat
nisi ad idem confugiendo, quod est etiam apertum Signum majoris ei litudinis . Si lumini rationis lanio praestet lumen sidet, a scir-lior ipsi praestat lumen gloriae, quo beati indesinenter Deum facie ad faciem intuentur. Allamen ei litudo supernaturali non in Se, Sed in Subjecto considerata, potest per accidens SSe minor certitudine naturali Certitudo potest considerari dupliciter uno modo e causa certitudinis, et si dicitur esso certius illud quod habet certiorem cauSam; et ho modo sides est certior tribus praedictis sapientia, Scientia, inlolloelii , quia sidos innititur oritate divina tria autem praedicta innituntur ratione humana. Ali modo considerari potest certitudo e parte subjecti et sic dicitur esse certius quod pleniu consequitur intelleelus hominis, non autem ea quae Sub- sunt tribus praedielis ideo ex hae parte fides est minus certa Sed quia numquodque judicatur simpliciter
quidem Secundum causam suam; Seeundum autem
dispositionem quae e parto subjecti est, judicatur Secundum quid inde est quod sides est simpliciter certior, sed alia Sunt certiora seeundum quid, Scilicet
Suar de Fide, disp. I, ecl. 3, parag. 44. Vide etiam S. Franciscum a Salesio, Amsur de Dieu liv. II, hap. XIV. II, II q. IV, art. 8.
98쪽
Objic. si Visio si curii auditu sud Fides auditu, ut dicitur ad soni. . in seiunii; autem inclividitur quoedum uiuili inulis visio : ergo certior essseiunii quam illi A. ni esse. Nisio caeloris paribus usi certior auditu sed si illo a quo auditur mullum excedit visum Videntis, Sic certior os auditus quam Visus sicut liqui par-Vae cientiae magis cortineatur de eo quod audit ab aliquo Scienti fleo, quam de eo quod sibi secundum suam rationem videtur et mullo magis homo certior est de eo quod audit a Deo, qui ulli non poleSt, quam de eo quod videt propria ratione, qud' alii O
Dantur radus in certitudine naturali. Prob. 1 In ordine naturali, Videntia est ait Sa er-litudinis. Atqui videntia varios gradus habet omneSVeritates non Sunt aeque evidentes. Ergo et cortitudo per eam producta, Si quidem effectus est proportionatus
2 Adhaesio veritati eo irmior est quo Veritas intellectu inlimior est. Porro Veritales neeeSSariae Sunt caeteris inlimiores plerumque enim Veritale DeeeS- Sariae nuneupantur oliam deales, quia formaliter in iduis lanium inveniuntur aliae Vero Xtra ideas Subsistunt; sed idem sunt inlolluetui inlimiores quam Objecta, quum ipsae sint montis formae accidentales; adhaesio quae existit inter formam et jus subjectum est maxima, et nullam nisi identilalem habet superiorem; et propior hoc certitudo Dei est major erlitudine cujuslibet alterius intelligentiae, nam apud Deum
99쪽
LOGICA. 75ωgnitio et intelleelus sunt unum et idem, videlieotessentia divina sed post hanc prorsus reponenda est adhaesio subjoeli Suae Ormae, nam subjectum aeteris adhaeret per suam formam, formae autem immediate adhaeret. 3 Intellectus noster ost Sub aliquo reSpst tu, SUI eognitionis causa essiciens. Porro essectus pluSminusve suae cauSae adhaeret, prout plus minusve ab illa procedit undo sit ut magis Deo quam nobis ipsis praesentes simus Deus enim OS nostra causa essteiens absoluta. Ergo cognitiones ad qua producenda magis oncurrit
intelloeliis, ipsi sunt intimiores. Sed in eognitione metaphysica, intelleelus magis est causa ossieiens quam in aliis; nam in cognitione metaphysica aliquatenus producit veritatem; quod nec in phySica, neque in morali cognitione loeum habet. Ergo 3. 4' Tandem experientia rem eXtra Omne dubium ponit sunt enim convictione conVictionibus validiores; convicti autem validior nihil aliud est quam major adhaesio Ergo, etc.
40. I. Scepticismus a graeco Venit, et sonat inquisitionem dieitur etiam Pyrrhonismus, quia Pyrrho hoc
desivit Jousrro : Dispositionem mentis productam per
100쪽
eXamen facultatis o oscilinae, conducentem ad statueridum nihil omnino posse specusium sciri cum certitudine' duplicismus igitur os essectus examinis,
leur reparant 'air qui ius vivisio ut tu ait qui tesnourrit La cortitudo est te luit, a vi des intelligen- eos elle est aussi uti don dii Crealeur . nII. Seoplieismus lotuplo distinguitur quo negantur species certitudinis. Porro alii omnia historiae sueta in dubium revocant et Sceptici historici appellantur.
Alii omnia experieuliae saeta in dubium Veriunt, eo quod, HXla OS, nonnisi per rationem puram certo Vulemus deprehendero Veritatem; et dealistae Oeantur. Alii contra nimium eXporientis indulgent et rationi purae dotrahunt, atque lanium ea quae manibus contrectant, certa prosilentur et Empiristae appellantur. Alii rationem nimis laetentes, certa habent Solum' modo quae ipsa attingit auctoritatis omnem Vim GLmunt, diVinam praesertim labefactare nituntur; et Rationalistarum nomine superbiunt. Alii contra rationem pro nullo reputante atque eam peSSUmd3ΠleS, contendunt eas tantum esse eertas Veritate quae Ueloritate divina innituntur et appellantur, alii Fideistae, o alii raditionalistae.
Alii in dubium revoeant omnia quae sunt OXlra SVbjectum cogitans, et anquam certa habent solum saetaeonSeientiae Seu interiora phaenomena Certitudinem Objectivam e medio pollunt, quia tuto sieri non OleSt transitus a subjecto cogitante ad objectum, id est, quia nullo modo possumus de conformitate pereeptio-