장음표시 사용
101쪽
Elius utitur orator: propterea quod non iam delectare, quam docere & mouere auditores suos cupit. Ita ergo ex poetis, philosophis . hi storicis res erunt & sententiae petendae: ut O rationis interim genere alio easdem quasi vestia inus atque exornemus : neque inconcit . nam Sc impuram orationem reddamus. , O senta Praeter vero orationis genus etia illud conMntiae prae- siderandum, quo pacto res illae atq; senten-
. , , ' xj x aquα in authoribus praeclaris reperiun Vbham xur, si Di R usum transferendae. Videmus saria ad ,ia ira penumero literatis atq; doctis indoctos praea ferendae. ferri, & magis populo placere. Et notu illud
Q are indο ρ ρ λ γη . Causae rei huius, cum aliae tum istB magis adferri possunt: quod docti τααυ- , longa j remota: γπικα κι Γαδω, generalia & uniuersa- ζ εμ sa: νατα, mente percepta adhibent: cum inepti contra atque indocti ea sumant,quq vicina: quae singularia quae sensibus subiecta. Quoniam ergo oratoris hoc est munus & officium,videre ut orationem no solum gravem.' verum etiam ornatam, & auditorum accom- 'modatam mentibus adferat: ita authoruni bonorum ille in dicendo scripta usurpabit: ut quae ab imperitorum procul captu remo-- ta, relinquat: sumat propinqua & singularia:& a re ac quaestione proposita non aliena. Quae enim talia non sunt, quia minimὸ intelliguntur, aut rideri ab imperitis, aut magnu
102쪽
- ' Μ E T. H o D v Deinde cum in philosophorum aliorum que scriptis mult/ occurrant, quae non aeqv omnibus probantur: etiam atque etiam considerandum est, quaenam auditoribus probentur in praesenti causa, aut iudicibus, aut iis quorum sentetia in & authoritatem sequi Iudices atque Magistratus videntur Vnde facile,opinor, intelligitur, qu nam sint illa,quq apud imperitos atque indoctos auditores ab oratore no profesenda. Cuiusmodi prundinhtoicorum aliorumque sum προαμα, hominum opinionibus contraria & repugnantia. Deinde disciplinarum theoremata ac problemata, quae etsi demonstrari possint: tamen locum apud imperitos & indoctos non inueniunt. Tum quae Reipublicae sunt genere prohibita, ideoque in medium allata damni plus & incommodi, quam utilitatis atque emo umenti dferre solent. Dil putantur a philosophis multa de Rerum publicarum generibus: de statu populari: de imperio paucorum, de optimatum principatu: de uni ui dominatione: quae tamen non temere sunt promiscue in orationibus usurpanda. Ne que enim secunda ille concione v te ur, qui democratiam apud populum reprehenderit: nec Regibus atq; Principib*s is placebit, qui eandem monarchiae praetulerit Et sunt quς-dam vitia ita inueterata ongoque temporqconfirmata: ut magno sine periculo vitupe
rari ab oratore no possi int. Hinc praeclar lib,
103쪽
Rhetoricorum primo Aristoteles monet ane.. te omnia considerandum esse oratori, quanaim in Republica uiuat': quae eius sit forma: quis finis propositus: quae ad finem illum is xes,instituta, mores spectent. Crassus etiam bro de Oratore primo, cognoscendam ab . oratore esse scribit imperij causam: senatois fiam consuetudinem : Reipublicae discipli-
ηHAsnam: iura sociorum . foedera, pactiones. Ita
me historicis exempla sunt sumenda, quae Se
iavi. 'τ docent propter authoritatem, & delectant cum propter similitudinem, tam quia rem propὲ facileque commonstrant. Sed cum vetusta sint alia, nostraque a memoria remo ta, alia recentia: peregrina alia, alia diactae, d mestica, authoritatem quidem illa minim δὲ exiguam habent verum magis ea quae recentia sunt & nqstrae patriae atque nationis,mouenti Deinde, cum exempla non vera modo. ' snt,verum etiam ficta atque fabulosa:vera in deliberationibus potissimum grauioribus,a- . pud prudentes de doctos plurimum valent. qui ex pr teritis de futuris iudicium faciunt: feta vero&fabulosa locum maximε in κημι- , γvime habent,&conuentibus iis, quibus illiterati homines intersunt. Non enim doceri solum tales, verum etiam delectari cupiunt:& libenter proferri ea aud iunt, quibus delectantu, , & quotidie dant operam . Hinc K. bulas dei canibus Se bestiis magna cum voluptate venatores audiunt:& de bobus, equis, agris,
104쪽
MgΥ Η o D V s. agris hisque similibus rebus allatis apologis rustici delectantur: & in literis sacris parabolae sunt crebrae atque frequentes: quia ad imperitum erudiendum popellum cumprimis
Ad poetas vero quod attinet, Γοetara in non δ ινμασι illorum est carminibus, hoc est, diceus quis Parcῆ, tectῆ, moderat utendum. Deinde in 'is .
iisdem auditorum ratio habenda. Neq; enim quaeuis ἡ poetis sumptet sententiae quibusvis placent: sed deligendae sunt illae, quae eorum qui audiunt, moribus, ingeniis,opinionibus
Atque haec de rebus ipsis & sententiis, quq m ἔ D Ariex philosophorum, poetarum,historicorum tracta ne sumendae scriptis. sint dicta. Restat de tracta. ' fer tione earundem ut agatur: in qua discrimen magnum deprehenditur: iudicium requiritur minimε vulgare. Vt enim de philosophis Primum agamus, sententiae apud eos crebro sunt aperteque nimis, sine vel ornatu, vel splendore magno positae. Actores enim non Discrimet funi, sed praeceptores uiuendi: docere, non ter philose- movere,aut delectare cupiunt. Oratores ve- ριρ-m Oro sententiis quidem utuntur philosopho. murum: sed per interualla hoc. non nimis ere. γ 'bro faciunt. Deinde in iisdem Γρυμ, occultationem quandam adhibent: cum quae breuiter, rect . exquisitὸ, subtiliter proponuntur, ita tractant, ornant, expoliunt: ut nec in breuitate obscuritas noceat; nec auditorum
105쪽
sa EI. o Q E N TIAT intelligentiae atque memoriae obsit ornatui ει copia: omnia denique no ex Philosopho rum Lycaeis, sed Rhetorum myrotheciis derisumpta esse videantur.Postremo naris ratione atque expositione simplici contentii, . ' rationes non subiiciunt: neque in utramque partem quae a philosophis adferuntur,exa. minant. Eodem modo in πυαδειγμα- exemplorum tractatione alia ab oratore via atquet
ratio instituitur, quam quae apud historico hreperituri Mycnme in- . Historici enim rerum, loci, temporis,pe μη hist ici sonarum diligenter circumstantias obseruat.' ' eisdem in omnes exprimere necesse habent: nactauishE' de Ornatu non usque adeo anxij sunt& soluciti. Oratores vero non omnia, sed praesenti solum negotio accommodata tractant: arx etiam, narratione atque expositione nuda minimὸ contenti, ἐργα gar interpretationes, iudicia, consor ationes, expolitiones, ' μοναρ commorastiones adhibent: quibus omnibus,3c in medium allata exempla illustrantur magis: Rauditores docentur atque eScitantur. τoetarsi fen Postrem 6 etiam Poetarum sententiae mais senu i ra do certo adhiberi in dicendo & tractari ab ori 'ς 7 ' lent. Sunt enim quaedam
' μ' probationem nullam requirunt,uςl qui prire notae . vel quia cum primum proponuntur, ab auditoribus illico intelliguntur: ideq- que nuda tractari expositione solent.
106쪽
Sunt deinde aliae, quaerationein aliquam& confirmationem requirunt: vel quia obscurae sunt vel quia hominum opinionibus repugnant: in quibus non nuda sufficit expositio: sed rationes, aut in principio, aut meis dio, aut fine requiruntur. Ad versus denique in genere quod atti HUων,. anet: duobus illi modis soluta in oratione ad- νtiis influa
hiberi usurparique solent :-8c α γνδία ta oration. ἰήλλώσει, cotinuatione 3c agglutinatione, cum duobuAE m
integri in oratione versus ponuntur:&ita po j nuntur, Ut conto ni esse videantur. Vbi breuitate est opus: ne illa ἀνάγνωσις recitatio versuum nimis sita rolixa: dein do ἀπι- accommodatione apta: ut cum reliquo orationis cursu bene ii dein cohaereant. Alis dicitur, cum versus aliquam partem recitat orator: reliqua vero oratione soluta 8c
oratoriis verbis persequitur: aliquid vel addit , vel demit: ita tamen ut apta totius inter se sit connexio. Duplicem hanc tractanis dorum versuum rationem Hermogenes in doctrina de grauitate apta tradit: notat etiam Cicero libro de Oratore secundo. Vbi, inter a lia saepe, inquit versus interponitura vel
107쪽
CAP. XII. Aucis quinam, quo, 3c modo, Mordine, & iudicio legendi, & ad
usum sint transferendi aut hores, superioribus proximis in capitibus ostensum est. Reliquum nunc esse videatur: de locis communibus hoc in capite ut a- -ueom- gatur. Est enim primum hoc vel maximὸ n ne cessarium, propterea quod nec libri ad masnus haberi semper: nec in eorum quae vel audiuntur, vel leguntur, vel meditatione acquiruntur, vel studioru paratur communicati ne cum muli titudine, tum varietate memoria retineri atque custodiri omnia possunt. Deinde magnam haea eadem communium locorum congestio, comportatio, consignatio utilitatem ad fert: ut in scribendo & dicendo a rebus atque sententiis praeclaris praeclare instructi paratique simus: in eorum quae
sese offerunt ubertate ac copia prudenter deIeetum instituamus: maiori denique cum attentione, studio, iudicio, authores bonos legamus. Tum etiam cum voluptate non pamua haec esse coniuncta res solet. Quem ad modum enim patresfamilias bonos atque frugi summoperὸ laetari videmus,cum Domini benedictionem, reique familiaris incrementa
108쪽
METmo Dus. deprehendunt,ita quoque erectis praediti ingeniis adolescentes, cum non inanes &va euos titulos aspiciunt, ad studium atque diis ligentiam inflammantur.De locis ergo communibus instituendis,& cogitarunt semper. qui ad solidam eruditionem contenderunt: ' . A cogitare adhuc hodie ij debent, quibuscurae cordique sua sunt studia. Hanc vero ad rem opus est σολυμ labore. Ge- diligentia, industria: opus est iudicio, eoque mlimato & exquisito: opus est praemonstrat re & adiutore : opus operarum est distribu ιώ-- .6 tione: opus est modo & ratione bona.Neque A Menim satis est, quod multi existimant, consectos ab aliis & congestos,& completos locos habere : sed cum ad memoriam , thin usum 'Plurimum conducit, iis quae ab aliis sunt inuenta & notata, quotidie aliquid addere. Id commodὸ recteque ut fiat: diligenter eonsiderandum est primum, quid locorum indices atque tituli significent. Neque enim fieri potest: ut ad suos quaeq; locos referat is, qui eorundem capita 8c indices non probὸ intelligit. Deinde cogitandum Se illud est: aliud
esse historiam scribere: carmen contexere: Ο-
Ius aliquod conficere philosophicum: & a- ' .iud ex historicorum,poetarum, philosoph rum scriptis, locos communes colligere. Illi enim persequi & tractare omnia necesse habenti At orator futurus non minutim omnia . .
in locos , ordines atque titulos, sed ea solisna
109쪽
res quae in dicendo crebro usurpanti qui1d consilliis & seriatu : in foro atque iudiciis in laudationibus vel reprehensionibus : in
eoeteris rebus humanis adhibentur: quae denique praecipua &singularia. Quemadmodum enim in Regum atq; Principum viva riis non quae uis, sed generosa solum animalia reperiuntur: Sc in eorundem hortis arbores ac plantae non vulgares, sed rarae atque nobi Ies conspiciuntur: ita in locis etiam communibus instituendis,ea est moderatio adhibenda: vi selecta tantum,& praecipua,& ad usu in
accommodata notentur: vulgaria aut minus
oratori necellaria omittantur'. Tum & illudn, taediosum plano,& impedire magis, quani promouere negotium institutum solet: si integr8 ex authoribus descriptae sententiae in
locos referantur.Itaque αυ μωm consignatio te breui tu aut horis,tum ipsius loci, contenti esse poterimus. Iam vero ad ordineni quod attinet, qui in instituendis locis com-eiunibus obseruandus: ita commodissima titulos disponi posse opinor: si primu quemnam potissimum in fine authores legat probatos,eloquetiae studiosus consideret. De in . de seorsim atque separatim locos ethicos, politicos, oeconomicos, historicos, poeticos consignet. Tum in his ipsis ordinem eum sequatur, quem ab ipsis scriptoribus obseruatuinae esse videt. Postremo in singulis & quae affinitate quadam ac necessitudine coniunctaι
110쪽
METROD Vs.1 quae pugnantia atque contraria notet. Eis vero in magna iudiciorum varietate, periculosum sit locorum communium in diis
Ces atque titulos certos praescribere: tamen iEloquentiae Studiosi his , si placuerit , uti
De Hominis fine,beatitudine,eiusdsim Loei Eιbsci. que causa efficiente: utrum D Eo illa, an fortunae, aut aliis assignanda: quanam in re posita. I I. De Externorum bonorum generibus, eorundemque contrariis. rii. De Virtutis &viiij natura atque con- ditione in genere. IIII. De Virtutis ortu&causis efficietibus: quid in ea paranda, naturae, doctria
' nae, exercitationi tribuendum.
V. De Honestarum actionu initiis 3c fontibus. VI. De Prudentia, Calliditate, & Stultitia. VII. De Fortitudine, & extremis eiusdem: a temeritate seu audacia: & timidita te, vel ignauia. VIII. De Temperantia , eiusdemque extre mis : intemperantia & abstinentia nimia. 10. De Liberalitate Prodigalitate,seu Proinrisione & Auaritia.