장음표시 사용
91쪽
3 EL o non E NYIAE quam verbis soli citi: tamen etiam in stylo alia
quid ex varia authorum variorum attrahere lectione consueuerunt. Oνδε in ista Tertio, ordine quoque in confirmata est moneautho opus aetate. ut distincte A sua quaeque loco. rum obser- non confuse legamus: ne varia atque tum uu ε' tuaria lectione occupatis nobis idem acci dat, quod iis qui peregrinantur, Usu venire videmus: ut multis hospitiis, nullis amicita 'tiis utantur. Ordinem autem in eo positum arbitror: ut propter rerum obscuritatem, Minultitudinem praeceptorum,dc ingeniorum hebetudinem, a compendio aliquo initium
fiat,& quidem eo, quod ut supra monui)quam proximh ad fontes ipsos accedat: Seperspicuum atque ad usum maximε accommodatum sit. Quale in historiis Chronicon
Philippi est: cui deinde subiungendi alij li
bri historici eo ordine, quem superiori in capite indicare conatus sum. In philosophicis vero cognoscendi primum ij, qui magis po-- pulariter, Sc ad hominum captum accommodatε scripserunt: addendi post illi, qui diu i-Diora magisque recondita philosophiae mysteria tractarunt. Vnde facilὸ.opinor,intelligitur in philosophia legenda priori loco Aristotelis, deinde Platonis scripta esse, Plato enim quasi Sol philosophiae PHα,res diuinas Mecelostes, Sc obscuras magis p sequitur, ideo que maturum atRue exercitatum ingenium requirit. Aristoteles vero tanquam Luna na-
92쪽
captum, verum etiam usum accommodata tradit. Iam vero ut varia variarum rerum scientia commώηitae ex authoribus probatis comparetur, praeter riones συζ1-
auscultation Em & lectionem etiam ri storio, si M.- communicatio studiorum requiritur. Habue z Uμης Tunt, ut ex Cicerone apparet & aliis, Roma. ni discendi commoditates cum alias , tum quod seruos secum aluerunt,& librarios dotactos,lingviarum atq; artium perit .Hac nos In ridestituti hodie occasione, studiorum com qμα oectara municatione,& operaru distributione utemur. Oolati enim ut pepererunt: ita confersuant artes: modo ratio in iis primo aetatis:
deinde generis studii: tum eruditionis & doctrinae quarid concordiae: postremo diligentiae atque industriae habeatur. Horum enim quinque unum aliquod desideratum si fuerit: utilis, iucunda, constans, firma, diuturna communicatio esse non poterit. Sed est& commuhitia alia communicandi ratio, quaecum doctio. iones cumribus instituenda &obseruanda a minus - .lertibus ingeniosis, doctis otiosis: vicum sei N ' licet flagitat necessitas, & verba sunt nobis facienda de iis, quae non plenὸ cognita pei spectaque habemus,aut obscura sunt & controuersia: alios, qui ea & intelligunt, & docent, atque profitentur, consulamus. Et haec ipsa communicandi ratio a Cicerone libro
de Oratore primo laudatur. Neque turpe ia
93쪽
to ELO ENTI A adem sibi duxit, si quis in iure locus aut obsedrus, aut controuersus incidisset, Scaeuolatri
consulere. Neq; Plato de sacrae arae apud Deialios duplicandae modo atque forma consulu tus, eos ad Euclidem geometram ablegare . dubitauit. Et hoc sanἡ nomine felices sunt beati cen sendi ij, qui vel in Academiis, vel in urbibus celebribus vivunt e ubi semper audiendi &consulendi viros doctos atque priadentes facultas conceditur.
Ribus potissimum rationibus auscultatione, lectione communicatione variarum & praeclararum rerum cognitionem ato; scientiani . comparari ostensum est . Restat de iudicio ut agatur . quod in bonorum authorum lectio dieiu qua ne adhibendum . Non sanὸ temeritas est at-
ue leuitias probanda eorum qui uuq ab aliis
m Δεῖ . unt tradita, etiam non lecta,aut saltem nonne necessi intelleeta, contemnunt, carpunt, damnanserimn. reiiciunt. Sed neque illi laudandi sunt, quis ne iudicio superstitiose admittunt, probati commendant, mirantur omnia. placet illud Horati j: dunt delicta tamen, quibad uirouisse νelimus. na
94쪽
Fo centis grauem tersaepe remittit acutum. Nec seni perferiet, quodcuns minabitur arcu .. Verkm Vbi plura nitct iu carmine: no ego paucis Offendar maculis, quas aut incuria fudit, qui humana parum cauit natura.
Nihil enim proprium magis homini, si labiti. Urrare. Etia docti viri ingeniis saepe suis indulgent: scripta sua,ut ex sese natas filiolas, e Xosculantur: non eande semper diligentia ad si . bent: aliqua doetia longo magnoq; in opere fatigatur: &, quod de Homero Horatius scribit, dormitare incipiunt itaq; iudicio hic est,
ac diligentia opus ne aut tenter ἡ omnia ap-bemus, aut propter parte aliquam, labecula quada infecta in , author e totum reliciamus.
Sunt igitur historici legendi: cognosceri- IudieIuis indi poetae: philosophi no negligendi: sed sunt hiHorieorueum iudicio legendi: inque his consideran- ἰμrda tria: res quae tractantur: orationis genus: ' ανία denique tractandi via ti ratio. I t quidem ad historicos quod attinet: primum le- ges eorundem dilige ter sunt considerandae , &in legendo adhibendς. Harum vero prima A msecoraveritatis est, ne quid Llsi scribatur: alia legem terarus,i o, ne quid veri siletio tegatur: teratia απαδtiar. nequa in scribendo vel gratiae, vel simultatis sit suspicio. Itaque si quid legi-ibus hisce repugnas & contrarium deprehensum : noo admittendum, aut probandum.
95쪽
. ta ELoc ANTIAE ised reiiciendum erit. Hinc Diodorum si uis
luin, Herodotum quidam historicos reprahendunt: quod narrationes multas habeant, quae fabulis, quam historiis similes esse magis videntur: licet gratia quaedam praemittantur. Et in eorum,qui Imperatorum, Regum, Principum res gestas vitas quo descripserunt, esse quosdam numero arbitrantur : qui vitia atque flagitia tegant, elatis nimis Sc amplificatori ἡ virtutes celebrent. Π Arieora Genus vero orationis in historiis maximis genμε or purum, perspicuum, latinum: non, ver pro-Mρ'-- lixitate & copia nimia ingratum, vel aspeorum compositione: vel breuitate obscurum
commendatur. Hinc Liuij sunt, qui copiam reprehendunt:& Sallustij improbant obscuritatem: & de Thucydidis nonnulli sententiis breuibus ac concisis: verbis duris aspero que translatis: structura denique 3c collocatione queruntur.
Inpoetamum Eodem modo etiam de poetis iudicium Iemone eu- est faciendum: qui & ipsi vitia sua habent.
Ἀμμφα i quae non probare, sed notare atque fugere, .ridum. saque in re apiculas Imitari oportet. Vt unim
ex singulis illae floribus, quod ad mel est stipandum utilissimum depascuntur: quod aut inutile, aut perniciosum non gustant, vel attingunt: ita & in poetis seligenda quae utilia, ab honestate & pietate no aliena: praetereunda, reiicienda, damnanda, quaecum iisdem litem atqi pugnam aliquam eXercere videntur.
96쪽
tur. Plauti laudatores quodam in loco Hor tius perstringit:
vestri,inquit, proavi Plautinos re numeros Laudauere ales nimium patieter utrum cini Ne dicam Liuite mirati.
Et sunt profecto fabulae quaedam ij jjus pa
rum pudicae ioci verecundi minus. Etiam apud Tibullum, Catullum, Ouidium, Martia- Iem quaedam reperiuntur: quae legenda, ut fugiamus, non faciamus. Fabulae porro tum apud hosnum alios leguntur, quae pias offen dere aures possunt: traditae autem, vel propter decorum: vel aud itorum Niobis, territationes: vel virtutis illustrationem vudentur . In quibus non qu, actio ipsa laudanda: sed ars atque imitatio commendanda
est; sua de re eruditus Plutarchi est de audiendis poetis libellus legendus. Nec etiarii desunt: iri certis quibusdam alia qui desiderant. Notant in Seneca Tragico poeta nonis nulla Quintilianus & Aulus Gellius. Lucanus nescio quid sonare peregrinum, & equo quibusdam similis indomito videtur: qui in campo aperto, animose quidem: sed incon- ein nὸ saltat. In Ouidio nonnulli non ingenium ; verum studium desiderant: amassi non igriorasse eundem vitia sua affirmant.Et notum illud est, quod de se ipso Tristium lubro q. scribit: Eponte siua carimen numeros veniebat adapto Et quod tentabam dicere: nsus erat.
97쪽
cta a doctis. 3c scombris atque siluris inuoluacra sunt relicta. De philose- Philosophorum quoque sobriὸ sunt Mphi , Τμ' cum iudicio scripta legenda: non ut vera, dcημ tanquam Apollinis ex oraculo edita sumen- ω - 'μ''-: eripienda, approbanda omnia: sed ad Christianam religionem, tanquam normam& regulam certissimam examina' a. Deinde aliis quoque in rebus cautio diligeris adhibenda . Est difficilis Plato: sub aliorum pera sona sententiam suam exponit: Ei υ ει, Occulistatione ser ῆ semper utitur. Snnt in Aristoteis: i le quoque non pauca breuiter, obscureq; tras dita: & a religione nostra aliena. Itaque sunt' legenda quidem summorum virorum scripta: Se legenda diligenter: sed cum iudicio leagenda : ut quae ac quomodo tradantur, sequatenus admittenda intelligatur.
De usu aut horum variorum in δε-cendo orscribendo.
CAP. XI. Vo x ordine Se iudicio authoreo boni legendi ab oratore: superioribus proximis capitibus dictunx est. Reliquum est ut suo modo ad usum iidem transferendi, ostendatur. N que vero cognitu hoc difficile est: si oratoris officium: si causas quas idem tractat: si audiis torum
98쪽
tarii ita considerare conditionem: si quo pa- eto a philosophis, historicis, poetis idem seis P aretur, animaduertere: si denique ad triplicem illum lectionis snem : di sententiarum, verborum, methodi ac tractationis no rationem respicere voluerimus. Ad genus G Di reu/n-n in orationis quod attinet: grauiter hoc pee dum Arbacant tempore illi: qui inter res ipsas 8c ora xionis genus minimὐ distinguut. Neqiquie '' 'ni ge- quam est, quod stylum magis corrumpat '' 'quam haec ipsa rerum,& sententiarum,&elo tutionis confusio. Ridentur illi, & ridentur merito, qui rusticum toga consulari, aut ali- , quo graui personae conuenienti vestitu oranant stulto etiam saperbi sunt ij, qui vel
bardocucullo Hispanico, vel veste alia pere- 'grina sua in patria utuntur. Sed non minus nil peccant: qui diun authores legunt prae Haros: nulla habita,vel rerum quas tractant, x et auditorum, apud quos verba faciunt, ra- 'tione, etiam orationis genus temerὸ atque promiscu/ usurpandum esse existimant. Hi nonas scribunt historici: ut post eritati pro
sint: ut rem gestam exponant: non ut in certa tamen cum aduersario descendant, aut eun adem suam in sententiarn pertrahant : docere ' tantum: no mouere lectorem cupiunt. Hinc Agenus adhibent orationis, fusum, tra istum . na Taequabiliter profluens: sine neruis & aculeis, oratoriis: simile aquae per laeuia, non praeru Pta aut saxosa loca currenti. Ac tametsi apud G a i
99쪽
oratἰοηει hi Herodotum, Thucydidem, Liuium, Sallusorieorum stium. & alios historicos orationes quaedam F- - reperiantur: tamen breues illae & densae atq; stipatae : non oratorio more dilatatae sunt: summa tantum rerum capita Meuiter & remiss8. sine animorum motu indicata: & in ocio doctis sunt 3c bibliothecis scripta. Oratores vero non res solum nudὸ exponunt: verum etiam amplificant: 3c neruos atque a culeos, hoc est, animorum motus adiungui.
Phil phi- Quod de historicis dicitur: etiam in philoso--m ocendi phis obseruandum est. Platonis fuit auditor ἔφη ' Demosthenes: orationes suas meliores esse factas philosophorum sententiis Cicero scribit. Sed tamen minus illae crebrae eiusdem in orationibus apparent. Philosophi enim in Plarim sententiis 3c quaestionibus infinitis tractandis sunt occupati: oratores parcὸ easde. adhibent: personarum aliarumque circumsstantiarum προσκιλλώσει, conglutinatione -σχηματι=ω,conformatione occultant. Deinde philosophi genus adhibent orationis temperatum, molle, umbratile: non vehemens, neruosum,robustum,aculeatum: non ad mo uendos atque inflammandos , sed docendos . auditores accommodatum. Auditores enimi ' doctos, qui erudiri: non, aut moueri, aut deis' lectari cupiunt, habent: in rebus minus tura
bulentis districti tenentur: veritatem solani spectant, eandemque tueri ac defendere cupiunt. Oratores vero apud homines plerun- i . .
100쪽
que imperitos verba faciunt: res tractant Minaterias litigiosas: auditorum opiniones ac eaptum popularem magis, quam veritatem& subtilitatem respiciunt. Itaque ut non do
cere modo: verum etiam inflammare ac delinire eosdem possint: & genus orationis diuersum adhibet:& dei verborum struactura atq; numeris aliisque soliciti sunt. Ma-κimὸ vero dant operam : ne expressδ nimis. ,
breuiter, subtiliter philosophorum propositis sententiis , exercitatio atque doctrina deis prehensa scholastica suspectam orationem
reddat. Idem etiam de poetis esse iudicium seren- Poetita ον dum intelligemus: si & originem eorum con uonMonuo. siderare,& spectare finem voluerimus. Et nim cum res diuina sit p0esis nec sine inflammatione animi, & quodam quasi furoris af- flatu poetet esse possint: maior his,quam oratoribus licentia coceditur: ut etiam aliis qui amore, ira, metu, aut alio aliquo motu animi turbido sunt affecti. Deinde poetae,iiceI pro-' desse etiam cupiant: tamen delectationi atque voluptati magis, qutin Oratores: non e- . tiam raro necessitati inseruiunt. 1 Iinc maior
apud eosdem libertas in faciendis & iungendis verbis: in adhibendis peregrinis 3c vetustis: in usurpandis audacter longe ch translatis . Hinc orationis lumina atque ornamen Sta. Qui- rarius, i
ta & crebriora, & magis aperte potihus quidem omnibus moderatius,