장음표시 사용
141쪽
dusiariam: in concinnam denique & dissimi lem fieri orationem necesse est. Neque vero illud quod de decoro obiicitur unius , impe-χire imitationem potest: cum quae sese osse re videntur, in comoda facilδ declinare queatis, qui prudenter imitationem instituerit,e que obseruarit, quae paulo post indicabuntur. Vnus porro ille, qui ad imitandum proponendus,omnium doctorum iudicio, inter
cicer. ad /- latinos Cicero est: qui ut Quintilianus scri- si prρ bi0 dono quodam prouidentiae genitus fuit.
pq' ' μ' ut in eo totas vires suas eloquentia eXperiretur. Vnicum ergo illum sectari atque adumbrare conabimur,utpote in quo ea omniar seriuntur, quae in persecto requiri oratore possunt. Omnium enim idem inuenit acutissimὸ : inuenta disposuit prudentissimes
disposita elocutus est ornatissim8, copiosissi. in grauissi in ἡ. Summa apud eum in docendo atque confirmando subtilitas: veheme tia in mouendo: in delectando suauitas. φnus variis de rebus digit,scripsit egit: ut siue praecepta sint philosophica tradeda: siue cum absentibus per literas agendum: siue in Sesi natu sententia dicenda: siue ornandus alis quis apud populum: siue accusationes, aut defensiones instituendae : horum omnium e empla,&quidem praeclara, suis quo num ris absoluta, ex eodem sumi possint. Vnuat . etiam omnibus in dicendi generibus excel-
142쪽
METHOD vs. si' aluit: Se, quod oratoris est persecti, de rebus magnis grauiter: summisse de paruis: de in diocribus temperatὸ verba facere potuit: cusingulis in dicendi generibus valuisse singulos: & alios subtiles, grandes alios extitisse
Sed inutilis minimeq; laudanda imitatio μὴδε-- erit, nisi quo & ordine, & modo,'&iudicio in ratione inita eadem utendum, cognitum perspectumque habeamus. Sunt enim qui peruersam atque praeposteram inimitatione viam sequuntur: sunt qui ineptὸ omnia: sunt qui ridicul/. a. si pertὸ nimis, terviliter imitantus. itaque quicnam in imitando ordo tenendus: quis seruandus modus: quod iudicium adhibe dum. ostendana . Et quidem ad ordinem quod atotinet, a facilioribus imitatio erit inchoanda, Mab his progrediendum ad difficilla. itaque Ciceronis imitator, non integram eiusdem illico exprimere oratiqnem conabitur: sed breuem aliquam in manus primo epistolam sumet: deinde ad narrationes: tum confimmationes: post reliquas orationis partes progredietur. Quemadmodum vero ordinis in imitatio ' sub ἔ sane est ratio habenda: ita quoque opera dan- imitatione da,ut non temerὸ & negligenter: sed prudense Giter eadem instituatur. Id visat,primum non saltuatim atque obiter, verum di genter istendus iste est locus,quem imitari Volumus:
A legendus tam diu, donec probὸ a nobis I
143쪽
iis ' ELo v IN TIA I . intellectici fuerit. Ridicula enim 3e inepta semitatio eius esse solet: quod aut no intelligitamus prorsus: aut no recti intelliginius. Deinde rei ipsius qua de agi mr natura disigenter
attente4; consideranda,eademq; cum exemisplo ad imitandum proposito conferenda esKItaque parum commodὸ in philosophicis Ciceronein imitantur, qui epistolas contexere volunt: & qui orationes scribere conantur, etiam in ipsis orationibus Ciceronis dicendi genus diuersum considerare debent. Aliquando enim, sententiarum habita ratione. altius Orator assurgit: repere nonnunquam humi videtur interdum medium tenet. Sub tilem orationis formam plerunque in na Tando, probando, refutando, docendo: grandem in amplificando & affectibus mouen dis: intermediam in exordiis atque sentenistiis iis adhibet, quae ad conciliandum sunt de delectandum magis. quam vel docendum. vel mouendum accommodatae. Tum &at ditorum in imitando & temporis, & loci ratio habenda, obseruandumq; quaenam hisce in circunstantiis similitudo, aut dissimilitu do deprehendatur. Aliter enim apud Senatum loquitur Cicero: aliter cum populo agit: aliter brationes suas ad Caesarem insti- ruit. Itaque orationem ad Senatum habitam mala eloquentiae studiosus imitabitur: inmad populum est concio habenda: nec apto primere orationem ad Caesarem institutam
144쪽
tam poterit, cum in Senatu sunt verba facietida, aut ciues compellandi ''Sed nec quarto loco suam personam imitator bonus 3e pru- dens negliget : diligenterque cauebit: ne intempestiua atque indecora imitatione cauisse plus obsit, quam prosit: aut deridenduin sese auditoribus propinet. Postremo idem - proque operam dabit, ne puerilis, seruilis, a. perta: sed prudens, erudita, libera, tecta sit imitatio:& simile, non idem pland efficiatur, Id enim, ut decorum seruetus, necessa, xium est: & prudentibus atque doctis viris placet . qui liberam di cum iudicio factam iamitationem amant, probant, laudant. Ita
que verus Ciceronis imitator, non strictὸ M seruiliter eiusdem vestigia insistet: sed pro rerum , temporum, locorum, personarum conditione, aliquid Inimitando mutabit; Moccultationem adii bebit: ut voluptas excitetur atque oblectatio : vitetur seruitus ει mendicitast furti omnis remoueatur sua
spicio: non denique nisi a doctis imitatio deo Irehendatur. Id rectὸ ut instituatur,modi a- Ωὸῶ A ;-
squot se, occultadae imitationis, i h praeo Lationis ceptis partim, partim exemplis notati,obseris ψει occulta-uandi erunt. Hermogenςs in doctrina destra i' ' ρ uitate apta, tres solum modos tradit, quibus ' 'Aii tegi atq; abscondi imitatio potest et ivi με si ordinis immutationem: - , magnitudinem: αλλῆα, briditatem. Sed plures alij, ii-dsmi notatu digni, in Ciceronis orationibs '
145쪽
reperiuntur, quos breuiter hoc indieare in ςo conabor. Primus ergo ordinis est immutatio : ut scilicet imitator prudens, diligens, induarius diuersum ab eo o dinem instituat, qui in exemplo ad imitandum proposito deprehenditur: quae primo collocata loco, medio, aut postremo ponat. Secundus, τήμη , dilatatio est: vi quae breuiter sunt& concise in exemplo tractata, pluribus imitator persequatur, omniaque ea adhibeat, quae ad dilatandam atque amplificandam orationem accommodata esse videntur.
Huic contrarius tertius est mo/us - μοι breuitas: ubi ad pauca reducenda & contrais henda ea, quae prolixὸ ab aliis explicata: obseruanda etiam in dice digenere breui a Rhetoribus praecepta tradita. Quartus υἰμφαιρειηιο , omissio & ablatio est eorum, quae in exemplo sunt proposita. Neque enim imitator bonus, quae apud alios inueniuntur omnia retinebit: sed omittet nonnulla,quae apta minus & idonea erunt. Cui oppositus quin tus est modus , sae ore appositio atque additio illorum, quae desiderata ab ii , quos imi
tari atque exprimere conamur,fuerunt. N
que vero factu hoc difficile erit, sexto obse
uato, qui περισα,, , circumstantiarum mutationem 3c varietatem complectitur. Mutantur enim tempora: non eaedem perpetuo res manent: auditorum diuersitas atq; dissimilitudo est magna. Itaque necessitas hoc &
146쪽
METHOD's. 31' ἔπιν, decoru oratorium requirit: Vt ab exem plo paululum recedatur: & vel addaturaliquid,vel auferatur. Septimus in verbis,figu- bris, numeris, membris, periodis, exornatione
tota est positus: ut quae nado sunt simplici- bterque ab aliis tractata dicendo illustrentur, '
atque ita conformentur, ut domi nata, non . aliunde accersita esse videantur. Atque hos
inodos qui diligenter obseruarint: R imitationem tegent: & in materiis etiam similibus dissimilitudinem atq; disserentiam aliquam adferqnt: & varietate auditorum fastidium tollent: &doctis maxim scripta sua probabunt, qui ut artem, ita quoq; imitatio- nem, no0 ab omnibus, sed certis deprehendi atque intelligi Vol nt. Verum ut res haec tota, &melius intela- mirationis ratur,& rectius atque facilius in dicendo scri ciceronianaebendoque ad usum ab Eloquentiae studiosis ' 'μ transferatur,vno atque altero ἡ Cicerone allato exemplo, quonam pacto tectΘ, liber8, eruditἡ:no aperth, seruiliter, ineptὸ instituenda imitatio, indicare conabor. Et quidem primo loco ad dicendi arxem se praecepta quod attinet: Cicero ipse quodam in loco fatetur, Indictata se tres de pratore sermones Aristotelico mo- o praecere confecisse. Videndum ergo est, quo pacto tectἡ,liberὸ prudenter imitatio sit facta. Ha- ,hibi.ihm zbet Aristoteles libro Rhetoricorum secun- mitetur. do pulcherrimam &utilissimam doctrinam de animorum motibus : eam in tria capita
147쪽
E L o in ENTI LAdiuidit: in παθ,m perturbationibus singulis
qui,erga quos, quamobrem moueantur,co siderandum esse monet: eandem etiam methodum in ira, clementia, amore, odio, memtu, fidentia, verecundia gratia, misericordia, indignatione, inuidia, aemulatione, obseruat, de retinet. Cicero vero ut orator non tam horum omnium vim & naturam acutἡ subtiliterque explicat, quam usum commonstrat. Itaque quosdam motus prorsus omittit rutindignationem, aemulationem, gratiam in recundiam : reliquorum breuiter locos tr dit: plus etiam obseruationi atque experien aiae, quam 4rti tribuere videtur. Ita libro Rhetoricorum Ι.cap. 6. Rhetorices utilitates qua-ruor recenset: primo quod veritatem & iustitiam defendat,ibi: γ - A ωνθ ροop εὐμια
λc. Deinde quod propter deprauata & pe uersa hominum ingenia eadem necessaria:
&c. Postremo, quod hominis F-Prium, oratione sese defendere: π h Hettirata
ἡκ &c. Hunc locum Crassus libro de Oratore primo, imitatur: sed erudi- tect4, liberὸταἱ - μετα Γλῆ, ordinis imis
nutatione: cum quod siccundo est loco posi-
148쪽
METHODvs. 321 tum ab Aristotele, ille primo collocat. Neque vero mihi quidquam, inquit, praestabilius vi detur. quam posse dicendo tenere hominum
saetus, mentes allicere, voluntates impellere quo velit,undς autem velit deducere.Post
subiungit quod postremo Aristoteles de hominis proprio adfert Quid est qui tam admirabile, quam ex infinita multitudine ho-
.minum existere unum, qui id, quod omnibus natura sit datum, vel solus, vel cum pauscis facere possit Secundo omissione: omittit utilitatem tertiam Cicero de ratione in contrarias partes dicendi: quia ad exercitationes illa scholasticas pertinere, Meloquentiae usum praecedere videtur. Tertio et o εσει additione: commendat aliis rationibus dice di facultatem. Quid tam iucundum cognitu atque auditu,quam sapientibus sententiis grauibusque verbia ornata oratio &perpolita Et, ut vero iam ad illa summa veniamus, quae vis alia potuit aut dispersos homines in unum locum congregare, aut a s*ra, agrestique vita ad hunc humanum cultum ciuilemque deducere. Quarto , κ' prQ-lixitate. Breuiter Aristoteles de honestate veritatis atq; iustitiae defensione agit: Cicero idem copiosius distributione quada tractat. Quid tam potens, tamqi magnificum, qu/ra populi motus, iudicum religiones, Senatus grguitate unius oratione conuerti quid tam
porro mi in liberum, tam munificum,
149쪽
ELo et v EN TI Ag quam opem ferre supplicibus, excitara affli , ctos, dare salutem,liberare periculis,retinere homines in ciuitate: Quinyo,
sonsormatione. Aristoteles ψιλή , era, i positione nuda utilixates proponit: Cicero easdem repetitionibus, interrogationibus a liisque adhibitis ornametis in medium profert. Postremo, cones usionem Aristoteles omittit: nulla argumentorum repetitione utitur: Cicero & antedicta repetit; Sic statuo persecti oratoris moderatione & sapientia non solum ipsius dignitatem, sed 3e priuatorum pl*rimorum,& uniuersae Reipublicae sa. lutem maxime contineri :& auditorum atq-
decori dialogici habita ratione adis hortatione concludit: Quamobrem pergute, ut facitis, adolescentes: atq; in id studium. in quo estis incumbite: ut & vobiς honori, R amicis utilitati,&Reipublicae emolumest. to esse possitis. Ex his, opinor, apparet: quomodo in artis dicendi tradendis praeceptis aliorum sit vestigiis insistendum. Sed & idem in philosophicis scriptis,maximὸ Platonis, quem Ci-δ fcrimς inj cero est admiratus, si potero, ostendam. Mas gnum discrimen est inter ioci alicuius ver- explicationem,imitationem. Qui lo-' cum aliquem vertit & interpretatur, autho ris obseruare vestigia cogitur: temerὸ ab iiDO dem recedere,aut immutare aliquid non audet. Paulo maior explicatoris libertas est: cui
150쪽
no est religio loco mouere & alio transferre: tollere prorsus: addere aliquid,aut adimere. Qui vero imitando exprimere alterum cona- tutiis libertate maxima fruitur: atq; ita rationes suas instituit: ut quae ab aliis habet, tecta di occulta esse, nec nisi a doctis intelligi velit.
Sufficiat ergo ex multis aliis Platonis lo- fionis e-cis ad interpretandi de conuertendi osten- xρmplum,dendam rationem locus ille qui de animi immortal itate est in Phidro 6 -κί - αγανα in
modo conuertit: Quod semper mouetur, id aeternum est: quod autem motum affert albeui, quodque ipsum agitatur aliunde, quando finem habet motus, vivendi quoq; finem habeat necesse est. &quae sequuntur. Vnde intelligitur, Platonis insistere vestigiis, elusedemque argumentationem totam interpretari voluisse Ciceronem: sed non ἰαταποκα, ut loquuntur, & verbum pro verbo redden do: verum mentem atque sententiam authoris considerando. Et quidem libro de Finibus tertio,quid eiusmodi sit in interpretatiosnibus & versionibus obseruandum ostendit. Nec tamen, inqui t, exprimi verbum 8 verbo necesse erit,ut interpretes indiserti solet: cum sit verbum, quod idem declaret, magis minusue usitatu. Equidem soleo etia, quod uno Graeci u aliter no possum, idem pluribus verbis exponere.