Opera

171쪽

dicant et quid gentiant ii qui sunt ab ea disciplimi,

nemo mediocriter qui deni doctus ignorat. Quana obrem, quoniam quemadmodum dicant, ipsi non laborant; ti legendi sint, nisi ipsis inter se qui idem sentiunt, non intelligo. Nam, ut Platonem reliquos que Socraticos, et deinceps eos qui ab his profecti sunt, legunt omnes, etiam qui illa aut non approbant aut non studiosissime consectantur Epicurum autem et Metrodorum, non fere praeter Uos quisquam in manus sumit; sic hos Latic ii soli legant, qui illa recte dici putant. Nobis autem videtur, quidquid literis mandetur, id commendari omnium eruditorum lectioni decere nec, si ipsi minus conSequi possumus, idcirco minus id ita faciendum esse

Itaque mihi semper Peripateticorum Academiaeque consuetudo, de omnibus rebus in contrarias partes disserendi, non ob eam causam solum placuit, quod aliter non OSSet quid in unaquaque re verisimile esSet, inveniri Sed etiam quod esSet ea maXima dicendi exercitatio et qua princeps usus est AriStoteles deinde eum qui secuti sunt. Ostra autem me moria Philo, quem nos frequenter audivimus, instituit alio tempore rhetorum praecepta tradere, alio philosophorum. Ad quam nos consuetudinem a familiaribus nostris adducti in Tusculano, quod datum est temporis nobis, in eo consumsimus. Itaque,

cum ante meridiem dictioni operam dedissemus sicut pridie feceramus , post meridiem in Academiam descendimus in qua disputationem habitam, non

quasi narrantes, Xponimus, sed eisdem fere verbis, ut actum disputatumque eSt.

IV. Est igitur ambulantibus ad hunc modum sermo ille nobis institutus et a tali quodam inductus

exordio. λιditor. Dici non potest quam sim heSterna disputatione tua delectatus, vel potius adjutuS. Etsi enim mihi sum conscius nunquam me inliS Phil03. VOL. m. I

172쪽

153 TUSC. II EST. LIB. II CAP. .

cupidum fuisse vitae tamen objiciebatur interdum

animo metus quidam et dolor, cogitanti, fore aliquando finem hujus lucis, et amissionem Omnium vitae commodorum. Hoc genere molestia sic mihi crede sum liberatus, ut nIhil minus curandum pu

tem.

Mureus. Minime mirum id quidem. Nam efficit

hoc philosophia medetur animis, inanos sollicitudines detrahit, cupiditatibus liberat, pellit timores. Sed haec ejus vis non idem potest apud Omnes e tamen valet multum, cum S idoneam complexa naturam. Fortes enim non modo fortuna adjuvat, ut est in vetere proverbio, sed multo magis ratio, quae

quibusdam quasi praeceptis confirmat vim fortitudinis Te natura Xcelsum quemdam videlicet, et altum, et humana despicientem genuit itaque facile in animo forti contra mortem habita insedit oratio. Sed haec eadem num censes apud eos ipsos alere, nisi admodum paucos, a quibus inventa, disputata, On- scripta sunt 3 Quotus enim quisque philosophorum invenitur, qui sit ita moratus, ita animo ac Vita constitutus, ut ratio postulat 3 qui disciplinam suam, non ostentationem cientiae, sed legem vitae, putet pqui obtemperet ipse sibi, et decretis suis pareat 3 Videre licet alios tanta levitate et jactatione, iis ut fuerit non didicisse melius ; alios pecuniae cupidos gloriae nonnullos, multos libidinum servos ut cum eorum ita mirabiliter pugnet orati : quod quidem mihi videtur esse turpissimum. Ut enim, Si, grammaticum Se professus, quispiam barbare loquatur, aut si absurde canat is, qui se haberi velit musicum, hoc turpior Sit, quod in eo ipso peccet, cujus profiteatur scientiam ; sic philosophus, in ratione vitae peccanS, O turpior est, quod in officio, cujus magisteresse vult, labitur, artemque vita professus, delinquit in vita. Auditor. Onne verendum igitur, si est ita,

ut dicis, ne philosopluam falsa gloria exornes p

173쪽

Quod est enim majus argumentum, nihil eam pro- deSSe, quam quosdam perfectos philosophos turpiter Vivere 3 Murcus. Nullum vero id quidem argumentum t. Nani, ut agri non Omnes frugiferi sunt, qui coluntur, falsumque illud fac improbe, l Etsi in segetem sunt deteriorem datae

Fruges, tamen ipsae suapte natura enitent sic animi non omnes culti fructum ferunt. Atque, ut in eodem simili verser ut ager, quamvis fertilis, Sine cultura fructuosus esse non potest Sic Sine doctrina animus ita est utraque res sine altera debili S. Cultura autem animi philosophia est. Haec extrahit vitia radicitus, et praeparat animos ad Sutu accipien-dOSN eaque mandat his, et, ut ita dicam, erit, quae adulta fructus uberrimos ferant Agamus igitur, ut ca pimus dic, si vis, de quo disputari velis. V. Auditor Dolorem exiStimo maximum malorum omnium Marcus. Etiamne majus, quam dedecus Auditor Non audeo id dicere quidem et me pudet tam cito de sententi: esse dejectum. Marcus Magis CSSet pudendum, si in Sententia permaneres. Quid enim minus est dignum, quam tibi prius quidquam videri dedecore flagitio, turpitudines quae ut effugias, quis St, non modo non recusandus, sed non ultro appetendus, subeundus, Xcipiendus dolor ΘAuditor. Ita prorsus existimo quare, ne Sit Sane Summum malum dolor malam certe St. Marcuri

Videsne igitur, quantum breviter admonitus, de doloris terrore dejeceris 3 Auditor. Video plane sed Plus desidero. Marcus. Xperiar equidem Sed magna res est animoque mihi Opus est non repUgnante. Auditor Habebis id quidem. Ut enim heri feci, sic nunc rationem, quo ea me cumque ducet,

Sequar.

VI. Marcus. Primum igitur de imbecillitate multorum, et de variis disciplinis philosophorum,

174쪽

- TUSC. QUAEST. LIB. II CAP. 7.

IOquam quorum princeps et auctoritate et antiquitate Socraticus Aristippus, non dubitavit summun malum dolorem dicere. Deinde, ad hanc enervatam Diuliebremque sententiam, satis docilem se Epicurus priubuit. Iunc post Rhodius Hieronymus, dolore Vacare, Summum bonum dixit tantum in dolore duxit mali. Caeteri, praeter Zenonem, AriStonem,

Pyrrhonem, idem fere, quod modo tu malum illud quidem, sed alia priora. Ergo, id quod natura ipsa et quaedam generOSaVirtu statim respuit, ne dolorem summum malum diceres, oppoSitoque dedecore sententia depellerere, in eo magistra vitae philosophia tot saecula permanet.

Qu0d huic Mesum, quae laus, quod decus erit tanti, quod adipisci cum dolore corporis velit, qui dolorem

Eummum malum sibi esse persuaserit 3 Quam porro quis ignominiam, quam turpitudinem non pertulerit, ut estugiat dolorem, si id summum malum SSe decreverit 3 Qui autem non miser, non modo tunc, Cum premetur summis doloribus, si in his est Summum malum, sed etiam cum sciet id sibi posse eveniret tritiis est, cui non possit pota fit, ut onmino nemo esse possit beatus Metrodorus quidem eum perfecte putat beatum, cui corpus bene constitutum Sit, et exploratum, ita semper fore. Quis autem Stiste, cui id exploratum possit esse ΘVII. Epicurus vero ea dicit, ut mihi quidem risus captare videatur affirmat enim quodam loco, iuratur SapienS, Si crucietur V exspectas fortaSse, dum dicat Patietur, perferet, non Succumbet. Magna mehercule, laus, et eo ipso, per quem juravi, Hercule digna; sed Epicuro, homini asper et duro, non est hoc satis. In Phalaridis tauro si erit, dicet, Quam suave est hoc quam hoc non curo VSuave etiam 3 an parum est, si non amarum 3 At id quidem illi ipsi, qui dolorem malum eSse negant, non

solent dicere cuiquam suave eSse cruciari. ASperum, difficile. Odiosum, contra naturam, dicunt, nec ta-

175쪽

men malum. Ite, qui non solum hoc malum dicit,

sed DialoriHN Omnium Xtremum, Sapientem cenSet

id suave dicturuiti l Ego a te non OStulo, ut Olorem eisdem verbis afficias, quibus Epicurus Voluptatem, homo ut scis voluptarius. Ille dixerit sane idem in Phalaridis tauro quod, si esset in lectulo

ego tantam vim non tribu Sapienti contra dolorem. Fit tbrtis in perferendo officio satis est ut laetetur etiam non postulo. Tristis enim res est sine dubio, pera, amara inimica naturae, ad patiendum tolerandumque dissicilis. Adspice Philoctetam, cui concedendum est gementi ipsum enim Herculem viderat in inta magnitudine dolorum Hulantem. I ilai igitur hunc virum sagittae, qua ab Hercule acceperat, tum consolantur cum in viperino morsu, venae ViSCerVm, Veneno imbutae, tetros cruciatus cient. Itaque exclamat, auXilium expetens, mori cupiens :

meu i quis salsis fluctibu mandet II ex sublimi vertice saxi 3Jamjam absumor conficit animam Visi vulneris, ulceri BPStUS. Di melle dictu videtur, eum non in malo Sse, et magno quidem, qui ita clamare cogatur. VIII. Sed videamus Herculem ipsum, qui tum dolore frangebatur, cum immortalitatem ipsa morte quaerebat. Quas hic voces apud Sophoclem in Trachiniis, edito cui cum Deianira sanguine centauri tinctam tunicam induisset, inhaesissetque ea viSceribus ait ille: multa dictu gravia, perpeSSU Spera, Quae corpore Xanuari, atque animo pertulit Iec mihi Junonis terror implacabilis, Nec tantum invexit tristis Eurystheus mali, Quantum una ecors, oenei partu edita. Haec me irretivit veste furiali inscium, Quae lateri iuhaerens, morsu lacerat viScera,

176쪽

162 TUSC. QUAEST. LIB. II CAP. 9.

Urgensque graviter pulmonum haurit spiritus.. Iam decolorem Sanguinem omnem exsorbuit:

Sic corpus clade horribili absumtum extabuit. Ipse illigatus peste interimor exili.

Hos non hostilis dextra, non terra edita Mole gigantum, non bifumaat impetu Centaurus ictus corpori intixit meo, Non Graia vis, non barbara ulla immanitas, Non arva terris gens relegata ultimis, Quas peragranS, undique omnem hinc feritatem eXpuli: Sed feminere vi feminea interiinor manu. O nates vere hoc nomen Surpa Patri,

Nec me Occidentem matri Superet caritas. Huc arripe ad me manibus abstractam piis. Jam cernam, mene an illam potiorem putes. Perge, aude, nate, illacryma patris pestibus: Miserere Gentes nostra flebunt mi Serias. II eii virginalem me ore ploratum edere,

Quem vidit nemo ulli ingemiscentem malo Sic feminata virtus asilicia occidit.

IX Accede, nate, assistae miserandum adspice Evisceratum corpus lacerati patris. Videte cuncti tuque, coeleStum Sator, Jace, ObSecro, in me Vim coruscam fulminis. Nunc, nunc dolorum anXiseri torquent vertices :Nunc serpit ardor o ante victrices manus lo pectora terga lacertorum Orit VeStrone presSi quondam Nemeeus leo Frendens assavit graviter extremum halitum pHaec dextra Lernam tetram, mactat eXCetra,

Placavit haec bicorporem assii it manum :Erymanthiam haec vastilicam abjecit belluam :Haec a Tartarea tenebricii abStractum plaga Tricipitem eduxit IIydra generatum canem ;Haec interemit tortu multiplicabili

Draconem, auri seruin Obtutu ObServantem arbo

rem.

177쪽

Multa alia victrix nostra lustravit manus Nec quisquam e nostri spolia cepit laudibus. POSSuniusne nos contemnere dolorem, cum ipsum II erculem tam intoleranter dolere videamus 3 N. Veniat Eschylus, non poeta solum, sed etiam Pythagoreus: Sic enim accepimus. Quo modo sertapud eum Prometheus dolorem, quem excipit Obfurtum Leninium Unde ignem cluet mortalibuS, Clam divis, doctu PrometheuSCle9Sisse dolo, poenasque Iovi

haec dicit,

Titanum soboles, socia nostri Sanguinis, Generata MO, adspicite religatum asperis Vinctumque saxis, navem ut horrisono freto, Noctem paventes, timidi annectuntiavit . Saturnius me sic infixit Iupiter, Jovisque numen MulcibIi adscivit manus. Hos ille cuneos fabrica crudeli inserens, Perrupit artusu qua miser sollertia TranSverberatus, Mirum hoc Furiarum incolo. Jam terti me quoque funesto die, Tristi advolatu, aduncis laceran unguibus, Jovis satelles pastu dilaniat fero. Tum jecore opimo farta et satiata affatim, Clangorem fundit vastum, et Sublime avolans, Pinnata caudii nostrum adulat sanguinem. Cum vero adesum inflatu renovatum Si jecur, Tum rursus tetros avida Se ad pastus refert. Sic hanc custodem moesti cruciat is es : duae me perenni Vivum foedat miseria. Namque, ut videis, vinclis constrictus Jovis, Arcere neque diram volucrem a pectore. Sic me ipse viduus, pestes Xcipio anXiuS,

178쪽

Amore mortis terminum anquirens mali.

Sed longe a leto numine aspello Jovis. Atque hae vetusta saeclis glomerata horridis, Luctifica clades nostro infixa est corpori: E quo liquaue solis ardore excidunt Guttae, qua Saxa assidue instillant Caucasi . XI. Vix igitur posse videmur ita affectum non

miserum dicere; et, si hunc mi Serum, certe dolorem, malum. Auditor Thi quidem adhuc meam causam agis sed hoc mu videro. Interea unde isti versus pnon enim agnosco. Marcu3. Dicam, hercule etenim recte requiris. Videsne abundare me tio 3 Auditor. Quid tum 3 Murcus Fuisti saepe, credo, cum Athenis esses, in scholis philosophorum. Auditor. Vero, ae libenter quidem Marcus Animadvertebas igitur, etsi tum nemo erat admodum copiOSUS, Verumtamen versus ab his admisceri orationi. Auditor. Ac multos quidem a Dionysio Stoico Marcus Probe dicis sed is quasi dictata, nullo delectu, nulla. elegantia Philo noster et proprium numeruml, et lecta poemata, et loco adjungebat. Itaque, postquam adamavi lianc quasi senilem declamationem, studiose equidem utor nostris poetis: sed, sicubi illi defecerunt, verti ipse multa de Turbis, nequo ornameninto, in hoc genere disputationis, careret Latina oratio. Sed videsne, potitae quid mali asteranti Iuamentantes inducunt fortissit nos viros molliunt animos nostros ita sunt deinde dulces, ut non legantur modo, sed etiam ediscantur. Sic ad malam domesticam disciplinam vitamque umbratilem et delicatam,

cum accesserunt etiam poetae, nervos Omnis virtutis

elidunt. Recte igitur a Platone educuntur ex ea civitate, quam finxit ille, cum more optimos, et Optimum reipublicae statum, Xquireret. At Ver DOS,

docti scilicet a Graecia, haec et a pueritia legimus et discimus hanc cruditionem liberalem et doctrinam

179쪽

XII. Sed quid posetis irascimur 3 Virtutis magistri, philosophi inventi sunt, qui summum mali mdolorem dicerent. At tu adolescens, cum id tibi paulo ante dixisses videri, rogatus a me, etiamnem hi quam dedecus, verbo de sententia destitisti. Roga hoc idem Epicurum majus dicet esse malum mediocrem dolorem, quam maximum dedecus in ipso enim dedecore mali nihil esse, nisi sequantur dolores. Quis igitur Epicurum sequitur dolor, cum hoc ipsum dicit sumnaum malum esse dolorem, quo dedecus majus a philosopho nullum exspecto 3 Quare Satis mihi dedisti, cum respondisti, majus tibi videri malum dedecus, quam dolorem. Hoc ipsum enim Sitenebis, intelliges, quam sit obsistendum dolori. cetum quaerendum est, dolor malumne sit, quam irmandus animus ad dolorem ferendum. Concludunt ratiunculas toici, cur non Sit malum et

quasi de verbo, non de re laboretur. Quid me decipis, Zeno 3 nam cum id, quod mihi horribile videtur, tu omnino malum esse negas, capior et Seire cupio, quo modo id, quod ego miserrimum existimem, ne malum quidem sit. Nihil est, inquit, malum, nisi quod turpe atque vitiosum est. Ad ineptias redis. Illud enim, quod me angebat, non eximis. Scio dolorem non esse nequitiam : desine id me docere : hoc doce, doleam, necne, nihil interesse. Nunquam quidquam, inquit, ad beate quidem vivendum, quod est in una Virtute positum : sed est tamen rejiciendum. Cur 3 Asperum est, contra naturam, dissicile perpeS-su, triste, durum. XIII. Haec est copia verborum, quod Omne uno Verbo malum appellamus, id tot modis posse dicere. Definis tu mihi, non tollis dolorem, cum dici RSpe-

Tum, contra naturam, vi quod ferri tolerari quo possit nec mentirisa sed re succumbere non oportebat,

verbis gloriantem, dum nihil bonum, nisi quod honestum nihil malum nisi quod turpe Optare hoc quidem est, non docere. Illud et melius et veriuS:

180쪽

166 TUSU QUAEST. LIB. II CAP. 14.

Omnia, quae natura adspernetur, in mali esse; upa adsciscat, in bonis. Ioc posito, et verborum concerintatione sublatre, tantum tamen excellet illud, quod recte amplexantur isti, quod honestum, quod rectum, quod decorum appellanius, quod idem interdum virtutis nomine amplectimur, ut omnia praeterea, quae bona corporis et fortuna putantur, pereXigua et minuta videantur ne malum quidem ullum, nec Si in unum locum collata omnia sint, cum turpitudinis malo comparanda.

Quare, si, ut initio concessisti, turpitudo prius Stquam dolor, nihil est plane dolor nam, dum tibi turpe nec dignum viro videbitur, gemere, Hulare, lamentari, frangi, debilitari dolore tum honestas, tum dignitas, tum decus aderit tuque, in ea intuenS, te continebis. Cedet profecto virtuti dolor, et animi inductione languescet aut enim nulla virtus CSt, ut contemnendus omnis dolor. Prudentiamne Vis esse, sine qua ne intelligi quidem ulla virtus potest 3 Quid ergo ex Patieturne te quidquam facere, nihil proficientem, et laborantem p An temperantia sine te immoderate facere quidquam 3 An coli ustitia poterit ab homine propter vim doloris enuntiante commiSSa, prodente conscios, multa ossicia relinquentes Quid Θ fortitudini, comitibusque ejuS magnitudini animi, gravitati, patientiae rerum humanarum deSpicientiae quo modo respondebis 8 Amictusne et jacens, et lamentabili voce deplorans, audies, virum fortem γ' Te vero ita affectum ne virum quidem dixerit quisquam Amittenda igitur fortitudo ESt, aut sepeliendus dolor.

XIV. Ecquid scis igitur, si quid de Corinthiis

tuis amiseris, posse habere te reliquam Supellectilem Salvam ; virtutem autem si unam amiseris, etsi amitti non stes virtus sed si unam confessus fueriste non habere, nullam te esse habiturum 3 Num igitur sortem virum, num magno animo, num Patientem, num gravem, num humana contemnentem,