장음표시 사용
251쪽
TUSC. QUAEST. LIB. IV. CAP. 24. 237IIomerico diui quid Agamemnone, in jurgio 'nam Ajacein quiden ira adiurorem mortemque perduxit. Non igitur desiderat fortitudo advocatam iracundiam. Satis est instructa, armata, paratu, per sese. Nam isto modo quidem licet dicere, uti leni vinolentiam ad fortitudinem, uti leni etiam dementiam, quod et insani et ebrii multa faciunt saepe Vehemeniatius. Semper ja fortis fortissimus tamen in furore:
am facinus fecit maximum, cum Danais inclinantibuS, Summam rem perfecit manus, proelium restituit insanienS. XXIV. Dicamus igitur utilem insaniam 3 Tracta definitionem fortitudinis intelliges, eam Stomacho non egere. Fortitudo est igitur assectio animi, legi Summae in perpetiendis rebus Obtemperans Vel conservatio stabilis judicii in eis rebus, quae formidolosae videntur, subeundis, et repellendis vel scientia re.
rum formidolosarum, contrariarumque, perferendarum aut Omnino negligendarum, conServan earum
rerum stabile judicium Duel brevius, ut 'hrysippus : nam superiores definitiones erant Sphaeri, hominis in primis bene definientis, ut putant Stoici sunt enim omnino omnes fere similex; sed declarant commune notiones, alia magis alia. Quo modo i itur Chrysippus Fortitudo est,' inquit, is scientia perferendarum rerum, vel affectio animi, in patiendo ne perferendo, Summae legi parens Sine timore. Quamvis licet insectemur istos, ut Carneades solebat, metuo, ne soli philosophi sint. Quae enim istarum definitionum non aperit notionem nOStram, quam habemus omnes de fortitudine, tectam atque involutam 3 qua aperta, quis est, qui aut bellatori, aut Inperatori, aut Oratori, qua etat aliquid, neque os existimet sine rabie quidquam fortiter facere posse Quid Z Stoici, qui omnes insipientes insano eSSe
252쪽
233 USU QUAEST. LIB. IV. CAP. 25.
dicunt, nonne ista colligunt Remove Perturbationes, maXimeque iracundiam jam videbuntur monstra dicere. Nunc autem ita disserunt, sic se dicere, Omne Stultos insanire, ut male olere omne cenum. At non semper. Commove senties. Sic iracundus non Semper iratus est Lacesse : jam videbis furentem. Quid Θ ista bellatrix iracundia, cum domum rediit, qualis est cum uxores cum liberis cum familia 3 an tum quoque est utilis 3 Est igitur aliquid, quod perturbata mens melius possit facere, quam conStunc an quisquam potest sine perturbatione mentis irascit Bene igitur nostri, cum Omnia essent in moribus J vitia, quod nullum erat iracundia. foedius, iracundos solos morosos nominaverunt. XXV. Oratorem vero irasci minime decet simulare non dedecet. An tibi irasci tum videmur, cum quid in causis acrius et vehementius dicimus 3 Quid pcum jam rebus transactis et praeteritis, rationes Scribimus, num irati scribimus p Ecquis hoc animadvertiti Vincite num aut egisse unquam iratum T sopum, Ut Scripsisse existimamus iratum Accium 3 Aguntur ista Praeclare, et ab oratore quidem melius, Si modo est orator, quam ab ullo histrione : sed aguntur leniter, et mente tranquilla Libidinem vero laudare, cujus
est libidinis 3 Themistoclem mihi et Demosthenem profertis additis Pythagoram Democritum, Platonem. Quid Z vos studia libidinem vocatis prius vel
Optimarum rerum, ut ea sunt quae profertis, Sedata tumen et tranquilla esse debent. Jam Pgritudinem laudare, unam rem maXime detestabilem, quorum
est tandem philosophorum 8 At omni ode dixit Afranius, munimodo doleat aliquid, doleat quod lubet. Dixit enim de adolescente perdito ac dissoluto nos autem de constanti viro ac sapienti quaerimus. it
253쪽
TUSC. QUAEST. Lis. IV. CAP. 26. 239
quidem ipsam illam iram centurio habeat, aut signi-ser, vel caeteri, de quibus dici non necesse est, ne rhetorum aperiamus mysteria. Itile est enim uti motu animi, qui uti ratione non potest nos autem ut testificor saepe de Sapiente quaerimUS. XXVI. At etiani PDaulari utile est, obtrectare, misereri. Cur misereare potius, quam fera Opem, Si
id facere possis 3 An sine misericordia, liberalis esse non possumus 3 Non enim suscipere ipsi aegritudines propter alios debemus sed alios, Si OSSumus, levare aegritudine. Obtrectare vero alteri, aut illa vitiosa aemulatione quae rivalitati similis est, aemulari,
quid habet utilitatis 3 cum sit aemulantis, angi Hieno bono, quod ipse non habeat Obtrectantis autem, angi alieno bono quod id etiam alius habeat. Qui id approbari possit te agritudinem Suscipere pro eX- perientia, si quid habere velis 3 nam solum habere
velle, summa dementia St. Mediocritates autem malorum quis laudare recte
possit 3 quis enim potest, in quo libido cupiditasve sit, non libidinosus et cupidus esses in quo ira, non iracundum in quo angor, non anXius 3 in quo timor, non timidus 3 Libidinosum igitur, et cupidum,
et iracundum, et anXium, et timidum, cenSemUSAESSesapientem p de cujus excellentia multa quidem dici quamui fuse lateque possit; sed brevissime illo
modo, Sapientiam esse rerum divinarum et humanarum cientiam, cognitionemque, quae cujusque rei causa sit ex quo emcitur, ut divina imitetur, humana omnia inferiora virtute ducat. In hanc tu igitur, tamquam in mare, quod est ventis Subjectum,
perturbationem cadere tibi dixisti videris Quid est, quod tantam gravitatem constantiamque perturbet pan improvisum aliquid aut repentinum 3 quid potest accidere tale ei, cui nihil subitum est, quod homini evenire possit 8 Nam, quod aiunt, nimia resecari oportere, naturalia relinqui quid tandem potest eSsenaturale, quod idem nimium esse possit 3 Sunt enim
254쪽
240 TUSC. QUAEST. LIB. IV. CAP. N.
Omnia ista ex errorum Orta radicibus quae evellenda et extrahenda penitus, non circumcideinda nec amputanda, Sunt.
XXVII. Sed quoniam suspicor, te non tam de Sapiente quam de te ipso qmerere illum enim putas omni perturbatione esse liberum, te vis); videamus, quanta Sint, quae a philosophia remedia morbis animorum adhibeantur. Si enim quaedam medicina certe nec tam fuit hominum generi infensa atque
inimica natura, ut corporibus tot res Salutares, animis nullam, invenerit. De quibus hoc etiam est merita melius, quod corporum adjumenta adhibentur CXtrinsecus, animorum salus inclusa in his ipsis est. Sed quo major est in eis praestaritia et divinior, eo
majore indigent diligentia. Itaque bene adhibita ratio cernit, quid optimum sit neglecta, multis implicatur erroribUS.
Ad te igitur mihi am convertenda omnis ratio est Simulas enim quaerere te de sapiente quaeris autem fortasse de te. Earum igitur perturbationum,
quas Xposui, Variae sunt curationeS: nam neque
Omnis aegritudo una ratione sedatur. Alia est enim Iugenti, alia miseranti, alia invidenti, adhibenda medicina. Est etiam in omnibus quatuor perturbationibus illa distinctio Utrum ad universam perturbationem quae est adspernati rationis, aut appetitus vehementior , an ad singulas, ut ad metum, libidinem, reliquasque melius adhibentur ratio et, utrum illud non videatur aegre ferendum, e quo SUSCepta sit aegritudo an omnium rerum tollenda omnino aegritudo ut, si qui aegre ferat, Se pauperem SSe, idne disputes, paupertatem malum non esseri an hominem aegre ferre nihil oportere. Nimirum hoc melius ne, si forte de paupertate non persuaseris, Sit aegritudini concedendum : aegritudine autem Sublata, propriis rationibus, quibus heri usi sumus, quodammodo etiam auraertatis malum tollitur.
XXVIII. Sed omnis ejusmodi perturbatio, animi
255쪽
placatione, abluatur illa quidem, cum doceas, nec bo-ntini illud esse, ex quo laetitia aut libido oriatura nec
Imalum, e quo aut Dietus aut aegritudo. Verumtamen':Ρc est certa et propria anatio, si doceas, ipsas Perturbationes per Se esse itiOSas, nec habere quidquam aut naturale aut necessarium ς Ut ipsam aegritudinen leniri videmus, cum Objicimus incerentibus imbecillitatem animi esseminati cumque eorum gravitatem constantiamque laudamus, qui non turbulente humana patiantur : quod quidem solet eis etiam accidere, qui illa mala esse cenSent, ferenda tamen aequo animo arbitrantur. Putat aliquis, SSe Voluptatem bonum inlius autem, pecuniam : tamen et ille ab intemperantia, et hic ab avaritia, avocari potest. Illa autem altera ratio et oratio, quae simul et Opinionem falsam tollit et aegritudinem detrahit, est ea
quidem subtilior, sed raro proficit; neque est ad
vulgus adhibenda. Quaedam autem sunt aegritudines, quas levare illa medicina nullo modo possit ut si quis aegre ferat,
nihil in se esse virtutis, nihil animi, nihil ossidii, nihil
honestatis; propter mala is quidem angatur; sed alia quaedam sit ad eum admovenda curatio et inius quidem, quae possit esse omnium, etiam de caeteris rebus discrepantium, philosophorum. Inter Omnes
enim convenire oportet, commotione animoriam, recta ratione aversas, SSe vitiosas, ut etiam Si mala
sint illa, quae metum aegritudinemve bona, quae cupiditatem laetitiamve moveant tamen sit vitiosa
ipsa commotio Constantem enim quemdam Volu-mUS, Sedatum, gravem humana Omnia prementem, illum Sse, quem magnanimum et fortem virum dicimus. Talis autem nec maerens, nec timenS, nec cupienS, nec gestiens, esse quisquam poteSt: eorum enim haec sunt, qui eventus humanos Superiores quam uos animo esse ducunt.
XXIX. Quare omnium philosophorum ut ante dixi una ratio est medendi, ut nihil, quale sit illud
256쪽
quod perturbet animum, sed de ipsa sit perturbatione dicendum. Itaque primum, in ipsa cupiditate, cum id solum agitur, ut ea tollatur, non est quaerendum, bonum illud necne sit, quod libidinem moveat sed libido ipsa tollenda est ut, sive, quod honestum St,
id sit summum bonum, Sive voluptaS, Sive horum utrumque conjunctum, sive illa tria genera bonorum tumen, etiam si virtutis ipsius vehementior appetitus sit, eadem sit omnibus ad deterrendum adhibenda oratio. Continet autem Omnem sedationem animi humana in conspectu posita natura quae quo facilius expressa cernatur, explicanda Si ratione communis conditio lexque vitae. Itaque, non sine cauSa, cum Orestem fabulam doceret Euripides, primo tre verSu revocasse dicitur Socrates :
meque tam terribilis ulla sando oratio est,
Nec Sors nec ira celitum invectum malum, Quod non natura humana patiendo efferat. Est autem utilis, ad persuadendum ea, quae acciderint, ferri et posse et Oportere, enumeratio eorum qui
tulerunt etsi aegritudinis sedatio et hesterna disputatione explicata est, et in Consolationis' libro quem in medio non enim sapientes eramus moerore et dolore conscripsimus : quodque vetat Chrysippus, ad recentes quasi tumores animi remedium adhibere, id nos fecimus naturaeque vim attidimus ut magnitudini medicinae doloris magnitudo concederet. XXX. Sed aegritudini, de qua satis est disputatum, finitimus est metus. De quo pauca dicenda Sunt. Si enim metus, ut aegritudo praesentis, Sic ille futuri, mali. Itaque nonnulli aegritudinis partem quamdam metum esse dicebant adii autem metum PraemoleStiam appellabant, quod esset quasi dux con- Sequenti molestiae. Quibus igitur rationibus instantia
feruntur, eisdem contemnuntur sequentia: nam Uidendum est in utrisque, ne quid humile, submiSSum molle effeminatiuit, nactum, abjectumque saeia-
257쪽
mus. Sed, quamquam de ipsius et is inconstanti i ina hecillitate, levitate, dicendum est tamen multum ProdeSt, ea, qtia metuuntur, PS contemnere. Itaque, sive casu accidit, sive consilio percommodet ictum est, quod eis de rebus, quae maXini metuuntur, de morte et de dolore, primo et proximo die disputatum est. Quae si probata sunt, metu mugna. X parte liberati sumus. Ac de malorum opinione hac
XXXI. Videamus nunc de bonorum, id est, de laetitia et de cupiditate. Illi quidem, in tota ratione ea quae pertinet ad animi perturbationes, una
res videtur causam continere, Omnes ea eSSe in OS-tra potestate, omnes judicio Susceptas, Omne Voluntarias. Iic igitur error est eripiendus, haec detrahenda opinio atque, ut in malis opinatis stolerabiliora; sic in bonis, sedatiora sunt es cienda ea, quae magna et laetabilia dicuntur. Atque hoc quidem commune malorum et bonorum ut, si jam dissicile sit perfundere, nihil earum rerum, quae perturbent animum, aut in bonis aut in malis esse habendum, tamen alia ad alium motum curatio sit adhibenda; aliaque ratione malevolus, alia amator, alia rurSUS anxius, alia timidus, corrigendu S. Atque erat facile, sequentem eam rationem quae maxime probatur de bonis et malis, negare unquam laetitia amet posse insipientem, quod nihil unquam haberet boni. Sed loquimur nunc more communi. Sint sane ista bona, quae putantur, honores, divitiae, Voluptates, caetera tamen in eis ipsis potiundi ex Sullans gestiensque laetitia turpis est ut, si ridere Concessum sit, vituperetur tamen cachinnatio. Odem enim ratio est effusio animi in laetitia, quo in dolore, contractiori eademque levitate cupissitas est in appetendo, qua laetitia in fruendo et ut nimis Rilicti molestia, sic nimis elati laetitia, jure judicantur leves. Et cum invidere aegritudinis sit, malis autem alienis voluptatem capere, laetitiae; utrumque --
258쪽
244 TUSC. QU EST. LIB. IV. CAP. 32.
manitate et feritate quadam proponenda, caStigari solet. Atque, ut diistulere decet, iniere non decet sic gaudere decet, laetari non decet quoniam, docendi causa a gaudio LPtitiam distinguimus. Illud jam supra diximus, contractionem animi recterieri nunquam posse, elationem OSS aliter enim NEPvianus ille gaudet Ilector, iaetu sum Laudari me abs te, pater, laudat vir : aliter ille apud Trabeam, iena, delenita argento nutum Observabit meum, Quid velim, quid studeam. Adveniens digito impellam anuam Fores patebunt. Me improviso Chrysis ubi me adspeXerit, Alacris obviam mihi veniet, complexum XOptanS
Mihi se dedet. Quam haec pulchra putet, ipse jam dicet:
Fortunam ipsam anteibo fortunis meis. XXXII. II: De laetitia quam turpis Sit, Sati est diligenter attendentem penitus videre. Et, ut turpes sunt, qui emerunt se laetitia tum cum fruuntur venereis voluptatibus; sic flagitiosi, qui eas inflammat annim concupiscunt. Otu vero Ste, qui vulgo appellatur amor, nec hercule, invenio, quo nomine alio possit appellari tanta levitatis est, ut nihil videam, quod putem conferendum. Quem Caecilius,
Deum qui non Summum putet, Aut Stultum, aut rerum esse imperitum existimet: Cui in manu Sit, quem esse dementem Velit,
Quem Sapere, quem sanari, quem in morbum injici,
Quem contra amari, quem arceSsier, quem eXpeti.'
259쪽
o praeclaram emendatricem vita poseticam quihamorem, flagitii et levitatis auctorem, in concilio Deorum collocandum putet. De comoedia loquor, illa re'. si iure lagitia non probaremus, nulla esset omnino. Quid ait ex tragoedia princeps ille Argo- nuutarum ρ- Tu me amoris mas', quam honoris, Servavisti gratia. Quid ergo hic amor AIedeae quanta miseriarum excitavit incendia Atque ea tamen, apud alium pol tum patri dicere audet, se conjugem habuisse Illum amor quem dederat, qui plus posset, PO-tiorque est patre. XXXIII. Sed poetas ludere sinamus, quorum fi bulis in hoc flagitio versari ipsum videmus JOvem. Ad magistros virtutis philosophos veniamus qui amorem negant stupri esse, et in eo litigant cum Epicuro, non multum ut opinio mea fert mentiente. Quis est enim iste amor amicitiae 3 Cur neque deformem adolescentem quisquam amat, neque formosum senem 3 Mihi quidem haec in Graecorum gymnaSila nata consuetudo videtur, in quibus isti liberi et concessi sunt amores. Bene ergo EnniuS, Flagitii principium est nudare inter cive corin
Qui ut sint quod fieri posse video pudici solliciti
tamen et anxii sunt eoque magis, quod seipsi continent et coercent. Atque, ut muliebres amores omittam, quibus majorem licentiam natura conceS-
sit; quis aut de Ganymedis raptu dubitat, quid poetae velint 3 aut non intelligit quid apud Euripidem et loquatur et cupiat Laius 3 quid denique homines doctissimi et summi nota de se ipsi et carminibus edant et cantibus 3 Fortis vir in sua republica e0gnitus, quae de juvenum amore scripsit Alcaeus 3
260쪽
246 TUSC. QUAEST. LIB. IV. CAP. 34.
nam Anacreontis quidem tota posesis est amatoria. Maxime vero omnium flagrasSe amore Rheginum Ibycum apparet ex ScriptiS. XXXIV. Atque horum omnium libidinosos esse amores videmus Philosophi sumus exorti et auctore quidem nostro Platone, quem non injuria Dicaearchus accusat), qui amori auctoritatem tribueremuS. Stoici vero et sapientem amaturum esse dicunt et amorem ipsum, conatum amicitiae facienda ex pulchritudinis specie, definiunt. Qui si quis est in rerum natura sine sollicitudine, sine desiderio, Sine cura, Sine Suspirio sit sane vacat enim omni libidine: haec autem de libidine oratio est. Sin autem est aliquis amor, ut est certe, qui nihil absit, aut non multum ab insania, qualis in Leucadia est:
Si quidem sit quisquam Deus, cui ego Sim
at id erat Dei omnibus curandum, quemadmodum hic frueretur voluptate amatoria i Heu me infelicem UNihil verius. Probe et ille, 'Sanusne es, qui temere lamentaret Sic insanus videtur etiam suis. At quas tragoedias
ue Apollo sancte, fer opem, teque, Omnipotens Neptune, invoco; Vosque adeo, venti. Mundum totum se ad amorem suum sublevandum, conVersurum putat Venerem unam Xcludit, ut iniquam :
mam quid ego te appellem, Venus 3VMm, pro libidine, negat curare quidquam qu i