장음표시 사용
261쪽
vero ipse non propter libidinem tanta flagitia et faciat et dicat. XXXV. Sic igitur affecto haec adhibenda curatio
est, ut et illud quod cupiat, ostendat, quam leve, quam contemnendum, quam nihil sit omnino, quam facile vel aliunde vel alio modo perfici, vel omnino negligi possit. Abducendus est etiam nonnunquam ad alia studia, sollicitudines, curas, negotia loci denique mutatione tamquam aegroti non convalescentes Saepe curandus est. Etiam novo quodam umore Veterem amorem, tamquam clavo clavum,
ejiciendum putant. Maxime autem admonendus, quantus sit furor amoris omnibus enim ex animi perturbationibus est profecto nulla Vehementior : ut, si jam ipsa illa accusare nolis, stupra dico et corruptelas et adulteria, incesta denique, quorum omnium accusabilis est turpitudo; sed uti; c mittas, Perturbatio ipsa mentis in amore foeda per Se eSt. Nam, ut illa praeteream, quae sunt furorra; pec ipsa per sese quam habent levitatem, quae videntur SSe mediocrial
injuriae, Suspiciones, inimicitiae, induciae, Bellum, paX rursum. Incerta haec si tu postules Ratione certa facere, nihilo plus agas, Quam si des operam, ut cum ratione insanias. IIaec inconstantia mutabilitasque mentis, quem non ipsa pravitate deterreat 3 Est enim illud, quod in omni perturbatione dicitur demonstrandum, nullam esse nisi opinabilem, nisi judicio susceptam, nisi voluntariam. Etenim, si naturalis amor eSSet et amarent omnes, et semper amarent, et idem amarent; neque alium pudor, alium cogitatio, alium Sutietas,
XXXVI. Ira vero, cum diu perturbat animum, dubitationem insania non habet cujus impuli exsistit etiam inter fratres tale urgium:
262쪽
243 TUSC. QUAEST. LIB. IV. CAP. 37.
Quis homo te exsuperavit unquam gentiunt impudentia pQuis autem malitia te VΝOSti, quae sequuntur alternis enim versibus intoria quentur inter fratres gravissilvi contumelia ἔ ut facile appareat Atrei filis esse, ejus, qui meditatur 9 enum in fratrem novam : major mihi moles, majus miscendum mulum, Qui illius acerbum cor contundam et compri
Quae igitur hae erunt moles 3 audi Thyestem ipsum: Impius hortatur me frater, ut meos mali miSer
Eorum viscera apponit quid est enim, quo non progrediatur ira eodem, quo furor. Itaque iratos proprie dicimus exisse de potestate, id est de consilio, de ratione, de mente. Horum enim potestas in totum animum esse debet. His aut subtrahendi suntii, in quos impetum conantur facere, dum Se ipsi colligant; quid est autem se ipsum colligere, nisi dissipatas animi partes rursum in suum locum cogere 3 aut rogandi orandique Sunt, ut Si quam habent ulciscendi vim disserant in tempus aliud, dum deservescat ira Deservescere autem certe significat ardorem animi invita ratione Xcitatum. Ex quo illud laudatur Archytpe, qui, cum illico factus Sset iratior duo te modo,' inquit, accepissem, niSi iratus essem l
XXXVII. Ubi sunt ergo isti, qui iracundiam
utilem dicunt potest utilis esse inSania 3 aut naturalem 3 An quidquam esse potest Secundum natu ram, quod Sit repugnante ratione 3 Quo modo autem si naturalis esset ira, aut alius alio magi iracundus esset aut finem haberet, prius quam Sset ulta, ulciscendi libido aut quemquam paeniteret.
263쪽
quod fecisset per iram 3 ut Alexandrum regem videmus, qui, cum interemisset Clitum, familiarem suum, vi a Se manus abstinuit tanta vis fuit poenitendi. Quibus cognitis, quis est, qui dubitet quin hic quoque motus animi sit totus opinabilis ac voluntarius 3 Quis enim dubitarit, quin aegrotationes ani- Ini qualis est avaritia, gloriae cupiditas ex eo, quod
magni aestimetur ea reS, e qua nimia aegrotat,
oriantur Θ Unde intelligi debet, perturbationem quoque omnem esse in Opinione. Et, si fidentia, id est, firma animi confisio, scientia quaedam est, et Opinio graviS, non temere SSentiens dissidentia quoque est metus exspectati et impendentis mali. Et, si spes est exspectatio bonii, mali EXSpectationem esse necesse est metum. Ut igitur metus, Sic reliquae perturbationes sunt in malo. Ergo, ut constantia scientiae, sic perturbatio errori est. Qui autem natura dicuntur iracundi, aut misericordes, aut invidi, aut tale quid, si sunt constituti quasi mal valetudine animi sanabiles tamen ut de Socrate dicitur. Cum multa in conventu vitia collegisset in eum Zopyrus, qui e naturam CujUS-que e forma perspicere profitebatur, derisus est a caeteris, qui illa iri Socrate vitia non agnoScerent; ab ipso autem Socrate sublevatus, cum illa sibi insita, Sed ratione a se dejecta, diceret. Ergo, ut optima quis valetudine assectus potest viis deri utut natura ad aliquem morbum procsviori Sicanimus alius ad alia vitia propensior. Qui autem non natura, sed culpa, vitiosi esse dicuntur, eorum vitia constantis falsis opinionibus rerum bonarum ac malarum ut sit alius ad alios motus perturbationesque proclivior. Inveteratio autem ut in corporibus aegrius depellitur, quam perturbati : citiuSque repentinus Oculorum tumor anatur, quam diuturna
lippitudo d2pellitur. XXXVIII. Sed cognita jam causa perturba tionum, quae Omne oriuntur ex judiciis opinionum
264쪽
250 TUSC. QUAEST. LIB. IV. CAP. M.
et voluntatibus, si jam hujus disputationis modus.
Scire autem Os oportet, cognitis, quoad OSSunt ab homine cognosci, bonorum et malorum finibus, nihil a philos0phia posse aut majus aut utilius Optari, quam haec, quae a nobis hoc quatriduo disputata Sunt Morte enim contemta, et dolore ad patiendum Ievato, adjunXimus sedationem egritudinis, qua nullum homini malum majus est. Etsi enim omnis animi perturbatio gravis est, nec multum dister ab
Ranentia tamen ita caeteros, cum Sint in aliqua perturbatione aut mei is aut laetitiae aut cupiditatis, commotos modo et perturbatos dicere Solemus; at OS,
qui se aegritudini dediderunt, miseros, filictOS,
aerumnOSOs calamitosos. Itaque non fortuito factum Videtur, sed a te ratione propositum, ut Separatim
de aegritudine, et de caeteris perturbationibus, disputaremuS. In ea. Si enim fons miseriarum et caput.
Sed et aegrithidinis, et reliquorum aninii morborum, una Sanatio eSt: Omnes opinabiles esse et voluntarios, ea reque Suscipi, quod ita rectum esse videatur. Hunc errorem, quasi radicem malorum omnium, stirpitus philosophia se extracturam pollicetur De- Inus ergo nos huic excolendos patiamurque nos
sanari. His enim malis insidentibus, non modo beati, Sed ne sani qui ciem esse possumus. Aut igitur nege-mu quidquam ratione confici, cum contra nihil sine ratione recte fieri possit aut cum philosophia ex rationum collatione constet, ab ea, si et boni et beati volumus esse, Omnia alumenta et auxilia petamus bene beateque vivendi.
265쪽
Virtutem, ad beate vitendum, se ipsa esse contentam. I. QUINΤUs hic dies, Brute, finem saciet Tusculanarum disputationaim quo die est a nobis, ea de re quam tu ex omnibus maXime probas, disputatum. Placere enim tibi admodum sensi, et ex eo libro, quem ad me accuratissime scripsisti, et ex multis sermonibus tuis, virtutem, ad beate vivendum, se ipsa esse contentam. Quod etsi difficile est probatu propter tam varia et tam multa tormenta fortunae; adetamen est, ut elaborandum sit, quo facilius probetur. Nihil est enim omnium quae in philosophia tractantur, quod gravius magnificentiusque dicatur. am, cum ea causa impulerit eos qui primi se ad philosophiae studium contulerunt, ut Omnibus rebus OSt- habitis, totos se in optimo vitae statu exquirendo collocarent profecto spe beate vivendi tantam in eo studio curam operamque posuerunt. Quod si ab iis inventa et persecta virtus est, et si praesidii ad beate
266쪽
252 TUSC. L ST. LIB. V. CAP. 2.
vivendum in virtute satis est; quis est, qui non praeclare et ab illis positam, et a nobis suSceptam, operam philosophandi arbitretur Sin autem virtus, subjecta sub varios incertosque casus, famula fortunae est, nec tantarum virium est, ut se ipsa tueatur; Vereor, ne non tam virtutis fiducia nitendum nobis ad spem beate vivendi, quam vota facienda vide
Equidem eos casus, in quibus me fortuna vehementer Xercuit mecum ipse considerans, huic incipio sententis distidere interdum, et humani generis imbecillitatem fragilitatemque extimeScere. Verectrenim, ne natura, cum corpora nobis lassi a dedisset, iisque et morbos insanabiles et dolores intolerabiles adjunxisset, animo quoque dederit et corporum doloribus congruentes, et Separatim sui angoribus et
molestiis implicatos. Sed in hoc me ipse castigo,
quod ex aliorum et ex noStra fortasse mollitia, non ex ipsa virtute, de virtutis robore existimo. Illa enim, si iodo est ulla virius quam dubitationem avunculus tuus, Brute, sustulit); omnia, quet cadere in hominem possunt, Subter se habet eaque despiciens, casus contemnit humanos culpaque omni carens, praeter Se ipsam, nihil censet ad se pertinere. os
autem, Omnia adversa tum Venientia metu augentes, tum maerore pro Sentia rerum naturam, quam errorem nostrum, damnare malumuS.
II. Sed et hujus culpast, et caeterorum vitiorum peccutorumque nOStrorum, Omnis a Philosophia petenda correctio est. Cujus in sinum cum a primis temporibus aetati nostra voluntas studiumque nos compulisset, his gravissimis casibus in eumdem portuna, XAEUO eramu egressi, magna jactati tempestate, confugimus o vitae philosophia dux o virtutis indagatrix, Xphiltrixque vitiorum i quid non modo n0s, sed omnino vita hominum Sine te esse potuisset pTu urbes peperisti: tu dissipatos homines in societatem vitae convocaSti: tu eos inter se primo donii -
267쪽
ciliis deinde conjugiis, tum literarum et Vocum communione junxisti: tu inventri legum, tu magistra morum et disciplinae fuisti. Ad te confugimus a te opem petimus tibi nos, ut antea magna ecparte, Sic nunc penitus, totosque trauimus. Est autem unus dies, bene et e pri ceptis tuis actus,
peccanti immortalitati anteponendus. Cujus igitur potius Opibus utamur, quam tuis 3 quae et vitae tranquillitatem largita nobis es, et terrorem mortis sustulisti. Ac philosophia quidem tantum abeSt, Ut proinde, ac de hominum est vitii merita, laudetur ut a plerisque neglecta, a multi etiam vituperetur. Vituperare qui Squam vitae parentem, et hoc parricidio se inquinare, audet 3 et tam impie ingratus esse, ut eam accuset, quam Vereri deberet, etiam si minus percipere potuisset Sed, ut Opinor, hic error, et haec indoctorum animis offusa caligo est, quod tam longe retro respicere non pOSSunt nec OS, a quibus vita hominum instructa primis sit, fuisse philosophos arbitrantur. Quam rem antiquiSSimam cum videamuS, nomen tamen confitemur Sse recenS.
III. Nam sapientiam quidem ipsam quis negare
potest non modo re esse antiquam, verum etiam nomines quae divinarum humanarumque rerum, tum initiorum cauSarumque cujusque rei, cognitione, hoc pulcherrimum nomen apud antiquo assequebatur.
Itaque et illos septem, qui a Graeci Σοφοι, Supientes a
nostris, et habebantur et nominabantur, et multis ante saeculis Lycurgum, cujus temporibus Homerus etiam fuisse ante hanc urbem conditam traditur etiam heroicis aetatibus lyssem et Nestorem, accepimus et fuisse et hi Abitos esSe sapientes. Nec Vero citias susti .ere coelum, nec Prometheu affiXu Caucaso, nec stellatus Cepheus cum uxore, genero, ilia, traderetur, nisi cloelestium dicina cognitio nomen eorum ad
errorem fabulae traduxisset. A quibus ducti deinceps omnes qui in rerum contemplatione studia ponebant,
268쪽
254 TUM QUAEST. LIB. V. CAP. .
sapientes et habebantur et nominabantur idque eorum nomen Sque ad Pythagorae manavit retatem;
quem, ut scribit auditor Platonis Ponticus Heraclides, vir doctus in primis Phliuntem ferunt venisse, eumque cum Leonte, principe Phliasiorum, docte et copiose disseruisse quaedam. Cujus ingenium et eloquentiam cum admiratus esset Leon, quodSiviSSe ex eo, qua maxime arte confideret: at illum artem quidem se scire nullam, sed SS philosoph/ιγλι. Admiratum Leontem novitatem nominis, quaeSiSSe, Quinam essent philosoplii, et quid inter eos et reliquos interesset 3 Pythagoram autem respondisse: - similem sibi videri vitam hominum,
et mercatum eum qui haberetur maximo ludorum apparatu totius Graeciae celebritate. Nam ut illic alii corporibus exercitatis gloriam et nobilitatem coronae peterent; alii emendi aut vendendi quaestu et lucro
ducerentur; Sset autem quoddam genus eorum, idque vel maxime ingenuum, qui nec plauSum nec lucrum quaererent, Sed vi Sendi causa venirent, tudioseque perSpicerent, quid ageretur, et quo modo: ita nos, quaSi in mercatu quamdam celebritatem ex urbe aliqua, sic in hanc vitam ex alia Vita et natura profectos, alio gloriae Servire, alios pecuniae raros eSSe quoSdam, qui, caeteri Omnibus pro nihilo habitis, rerum naturam Studiose intuerentur: OS Se appellare sapientiae studiosi V id est enim philiosophos): et, ut silic liberalissimum esset spectare, nihil sibi
acquirentem, Sic in vita, longe omnibus studiis contemplationem rerum cognitionemque praeStare.
IV. Nec vero Pythagoras nominis solum inveniator, Sed rerum etiam ipsarum amplificator fuit. Qui, cum post hunc Phliasium sermonem in Italiam venisset, XOrnavit eam Graeciam, quae Magna dicta est, et privatim et publice, praestantissimis et institutis et
artibus. Cujus do disciplina aliud tempus fuerit fortasse dicendi. Sed ab antiqua philosophia usque ad Socratem, qui Archelitum, Anaxagorae discipulum,
269쪽
audierat, unieri motusque traetabantur, et unde Onmia orirentur, quove recederent studioseque ab his siderum magnitudines, intervalla, curSUS, unquirebantur, et cuncta Mestia Socrates autem prinui Sphilosoplatam devocavit e caelo, et in urbibus collocavit, et in domos etiam intro iuxit, et coegit de vita et moribus rebusque bonis et malis, quaerere. Cujus Iaiultiplex ratio disputandi, rerumque varieta et ingenii magnitudo Platonis memoria et literi consecrata, plura genera neci dissentientium philosophorum. E quibus nos id potissimum consecuti sumus,
quo Socratem usum arbitrabamur ut nostram ipsi Sententiam tegeremus, errore alios levarem S, et in omni disputatione, quid esset simillimum veri, qhUB-reremus. Quem morem cum Carneades acutissime copiosissimeque tenuisset, fecimus et alia Saepe, et nuper in Tusculano, ut ad eam consuetudinem diSPutaremus. Et quatridui quidem sermonem Superioribus ad te perscriptum libris misimus quinto autem die, cum eodem loco conSedissemus, Sic Si prop0Situm, de quo diSputaremuS. V. Auditor Non mihi videtur, ad beate vivendum, Satis posse virtutem Marcus. At, hercule, Bruto meo
videtur cujus ego judicium pace tua dixerim longe antepono tuo. Auditor Non dubito. Nec id nunc agitur tu illum quantum ames Sed hoc, quod mihi dixi videri, quale sit, de eo a te disputari volo. Marcus. Nempe negas, ad beate vivendum, SatiSIOSSe virtutem Θ Auditor Prorsus nego. Marcus Quid ad recte honeste laudabiliter, Ostremo ad bene Vivendum, satisne est praesidii in virtute Auditor Certe Satis Marcus Potes igitur, aut qui male vivat, non eum miSerum dicere, aut, quem bene fateare, eum
negare beate vivere Auditor Quidni possim jam etiam in tormentis recte honeste, laudabiliter, et ob eam rem bene, vivi potest, dummodo intelligas, quid nunc dicam aene: dic enim, constanter, graVi-
270쪽
ter, sapienter, sortiter. Haec etiam in equuleum conjiciuntur, qu vita non adspiraticata.
Murcus Quid igituri solane beata vita, quaew,
relinquitur eXtra Ostiunt limenque carceris, cum On-Stulabia gravitas, fortitudo, sapientia, reliqiuEque Virtutes, rapiantur ad tortorem, nullumque recusent nec
supplicium nec dolorem Θ Atiditor Tu, si quid es
facturus nova aliqua conquiras, Oportet. Ista me mi-Gent, non Solum quia pervulgata sunt; Sed
multo magis, quia, tamquam levia quaedam vina nihil valent in aqua, Sic Stoicorum ista magis gustat quam potata, delectanti Velut iste chorus virtutum, in equuleum impositus, imagines constituit ante oculos cum amplissima dignitate, ut ad eas cursim perrectura beata vita, nec ea a Se desertas paSSura, Videntur. Cum autem animum ab ista pictura imaginibusque virtutum, ad rem veritatemque traduXeriS, hoc nudum relinquitur, POSSitne qui beatu eSSe, quamdiu torqueatur Quamobrem hoc nunc quaeramus. Virtutes autem, noli vereri, ne Xpostulent, et querantur Se a beata vita esse relictas. Ni enim uiuia virtus prudentia vacat prudentia ipsa hoc videt, non omnes bonos
esse etiam beatos multaque dem Atilio Q. Caepione M. Aquillio, recordatur beatamque Vitam, si imaginibus potius uti, quam rebus ipsi placet, conantem ire in equuleum retinet ipsa prudentia ;negatque ei cum dolore et cruciatu quidquam Sse
VI. Marcus. Facile patior te isto modo agere etsi iniquum est praescribere mihi te, quemadmodum a me disputari velis. Sed quaero, utrum aliquid actum superioribus diebus, an nihil arbitremur ditor. Actum vero, et aliquantum quidem Marcus Atqui, si ita est, profligata jam lude, et paene ad Xitum adducta, tuestio est. Auditor Quo tandena modo Marcus. Quia motus turbulenti jactationesque ani-