Opera

331쪽

repugno quam tu ne in De quidem esse cennis plane otio langueat. Sed ubi est veritas 3 In mundis, credo, innumerabilibus, omnibus mininiis temptinim punctis, aliis nascentibus, aliis cadentibus an in individuis corpusculis, tam ructura

opera, nulla moderante natura, nulla ratione fingentibus 8 Sed oblitus liberalitati meete, qua tecum Paulo ante uti coeperam, plura complector Concedam igitur, ex individuis constare omnia. Quid ad

rem Deorum enim naturari meritur. Sint sane ex atomis non igitur aeterni. Quod enim ex atomi sit, id natum aliquando Sit. Si natum, nulli Dii ante quam nati et, si Ortus est Deorum, interitus Sit, necesse est, ut tu paulo ante de

Platonis mundo disputabas Ubi igitur illud vestrum beatum et aeternum 3 quibus duobus verbis significatis Deum quod cum efiicere vultis in dumeta correpitis. Ita enim dicebas, non corpus esse in Deo, Sed quasi corpus nec sanguinem, Sed quaSi Sangui

nem.

XXV. Hoc persaepe facitis, ut, cum aliquid non Verisimile dicatis, et estugere reprehensionem veliti S a feratis aliquid, quod omnino ne fieri quidem possit: ut satius fuerit illud ipsum, de quo ambigebatur,

concedere, quam tam impudenter regi Stere velut Epicurus, cum videret, si atomi ferrentur in locum inferiorem suopte pondere, nihil fore in OStra potes tate, quod SSet earum motus certus et neceSSariu ς invenit, quo modo necessitatem estugeret, quod videlicet Democritum fugerat. Ait atomum, cum Ondere et gravitate directo deorsum feratur, declinare paululum. Hoc dicere turpius est, quam illud, quod vult, non posse defendere. Idem facit contra dialectico a quibus cum traditum sit, in omnibus disjunctionibus, in quibus, aut otiuit, aut is t poneretur, alterutrum verum esse pertimuit, ne, Si Concessum esset hujusmodi aliquid, out vivet cras, aut non vivet Epicurus,' alterutrum fieret neceSSa-

332쪽

rium et totum hoc aus etiam, aut n0n negavit esse necessarium. Quo quid dici potest obtusius 3 Urgebat Arcesilas Zenonem, cum ipse falsa omnia diceret, quae ensibus Viderentur Zeno autem, nonnulla visa esse falsa, non omnia. Timuit Epicurus, ne, si unum visum esset falsum, nullum esset verum; omnes sensus veri nuntios dixit esse. Nihil horum, nisi callide graviorem enim plagam accipiebat, ut leviorem repelleret. Idem facit in natura Deorum. Dum individuorum corporum concretionem fugit, ne interitus et dissipatio consequatur, negat SSe corpus Deorum, Sed tamquam corpuM; nec Sanguinem, Sed

tamquam sanguinem.

XXVI. Mirabile videtur, quod non rideat haru-Spex, cum haruspicem viderit. Hoc mirabilius, quod vos inter vos risum tenere possitis. Non est corpus, sed quasi corpus. V Hoc intelligerem, quale esset, si id in ceris fingeretur, aut fictilibus figuris :in Deo quid sit quasi corpus, aut quasi SanguiS, intelligere non possum ne tu quidem Vellei sed non vis fateri. Ista enim a vobis quasi dictata redduntur qua Epicurus Oscitans hallucinatu est, cum quidem gloriaretur ut videmus in Scripti S), se magistrum habuisse nullum quod et non Nedicanti, tamen facile quidem crederem sicut mali aedificii domino glorianti se architectum non habuisse. Nihil enim olet ex Academia nihil ex Lyceo, nihil nee puerilibus quidem disciplinis Xenocratim audire potuit quem virum i ii immortales t et sunt, qui putent audivisse : ipse non vult. Credo plus nemini. Pamphilum quemdam, Platonis auditorem, ait a se Sami auditum : ibi enim adolescens habitabat cum patre et fratribus, quod in eam pater ejus eocles agripeta venerat. Sed, cum agellus eum non satis aleret, ut Opinor, ludi magister fuit. Sed hunc Platonicum mirifice contemnit Epicurus : ita metuit, ne quid unquam didicisse videatur. In ausiphane

Democrite tenetur; quem cum a Se non eget uis

333쪽

intum, exat tante Onanibus contumeliis. Atqui, si

haec Democritea non audisset quid audierat Θ quid est in physicis Epicuri non a Democrito 3 Nam etsi

quaedam commutavit, ut quod paulo ante de inclinatione atomorum dixi tamen pleraque dicit eadem atomos, inane imagines, infinitatem locorum, innumerabilitatemque mundorum, eorum OrtUS, interitus, omnia fere quibus naturi ratio continetur.

Nunc istud inuasi corpus, quasi sanguia nem,' quid intelligi. Ego enim scire te ista me liu quam me, non fateor solum, sed etiam facile patior. Cum quidem semel dicta sunt, quid est, quod Velleius intelligere possit, Cotta non possit Itaque, corpus quid sit, sanguis quid sit, intelligo quasi corpus et quasi sanguis, quid sit, nudo Prorsus modo intelligo. Neque tu me celas, ut Pythagorps solebat alienos nec consulto dicis occulte, tamquam Heraclitus sed quod inter nos liceat ne tu quidem intelligis. XXVII. Illud video pugnare te, specie Ut quaedam sit eorum, qtur nihil concreti habeat nihil solidi, nihil expressi nihil eminentis, Sitque Ura, levis, pellucilla. Dicemus ergo idem, quod in Venere Coa corpus illud non est, sed simile corpori r

nec ille fusus, et candore mixtus rubor, Sangui S St,

sed quaedam sanguinis similitudo sic in Epicureo

Deo, non res, sed similitudines rerum, Sse.

Fac, id, quod ne intelligi quidem potest, mihi esse

persuasum cedo mihi istorum adumbratorum Deorum lineamenta, atque formas. Non deest hoc loco copia rationum, quibus docere velitis, humanas esse forma Deorum: primum, quod ita sit informatum anticipatumque mentibus nostris, ut homini, cum de Deo cogitet, forma occurrat humana deinde, ut, quoniam rebus omnibus excellat natura clivina, Orma quoque esse pulcherrima debeat nec esse hu-naana ullam pulchriorem Tertiam rationem affertiS,

334쪽

320 DE NAT DEOR. LIB. I. CAP. 23.

quod nulla in alia figura domicilium mentis esse P0Ssit. Primum igitur, quidque, consideremus, quale Sit. Arripere enim mihi videmini, quasi vestro jure rem nullo modo probabilem omnium. Quis tam caecus in contemplandis rebus unquam fuit ut non Videret, species istas hominum coliatas in Deos nut consilio quodam sapientum, quo sagilius an mo imperitorum

ad eorum cultum a vitae pravitate converterent; aut superstitione, ut eSSent Simulacra, quae Venerantes Deos ipsos se adire crederenti Auxerunt autem haec eadem uino, pictores, opifices. Erat enim non facile, agentes aliquid et molientes Deos es aliarum formarum imitatione servare. Accessit etiam ista

opini fortasse, quod homini homine nihil pulchrius

videatur. Sed tu huc physice non vides, quam blanda conciliatriX, et quasi sui sit lena, natura Anputa ullam esse terra marique belluam, quae non

Sui generis bellua maxime delectetur Quod ni itaeSSet, cur non gestiret taurus equae contrectatione,

equus Vaccae 3 An tu aquilam aut leonem, aut dei-Pirinum, ullam anteferre censes figuram sua Θ Quid igitur mirum, si hoc eodem modo homini natura Praescripsit, ut nihil pulchrius quam h0minem putaret, eam SSe causam, cur Deos hominum similes putaremus 3 Quid censes, si ratio esset in belluis non Suo quasque generi plurimum tributuras fuisse XXVIII. At mehercule, ego dicam enim, ut Sentio quamvis amem ipse me tamen non nude dicere, Pulchriorem esse me, quam ille fuerit taurus,

qui vexit Europam. Non enim hoc loco de ingeniis aut de orationibus nostris, sed de specie figurisque quaeritur. Quod si fingere nobis, et ungere formaS velimus muniis ille maritimus Triton pingitUr, tantibus invehens belluis adjunctis humano corpori, nolis esses Difficili in loco versor. Est enim vi tanc naturae, ut homo nemo velit nisi hominis similis

335쪽

esse. Et quidem si mica sormicae. Sed tamen cujus hominis 3 quotus en in quisque formosus est 3 Ath

ni cum SSeni, e gregibus epheborum vi singuli reperiebantur. Video, quid arriserim sed tamen ita res Se habet. Deinde nobis, qui concedentibus philosophis antiquis, adolescentulis delectamur, etiam vitia saepe jucunda sunt. Naeviis in articulo pueri delectabat Alcorum. At est corporis macula naeVuS

illi tamen hoc lumen videbatur. Q. Catulus, hujus collegae et familiaris nostri, pater, dilexit municipem tuum ROSciunt; in quem etiam illud est ejus:

Constiteram, Xorientem Auroram sorte Saluin

Cum subito a laeva Roscius exoritur. Pace mihi liceat, Coelestes, dicere VeStra ἰMortalis visus pulchrior esse Deo. Huic Deo pulchrior at erat sicut hodie est, perversissimis oculis. Quid reserto si hoc ipsum salsum illi et venustum videbatur. XXIX. Redeo ad Deos. Ecquos, si non tam Strabones, at postulas, esse arbitramur 3 ecquo naevum haberes ecquos silos flaccos, frontoneS, Capitones, quae Sunt ii nobis 3 an omnia emendata in illis Detur id vobis. Num etiam est una omnium facieS pnam, Si plures, aliam esse alia pulchriorem, neceSSeeSt. Igitur aliquis non pulcherrimus Deus. Si una Omnium facies est, florere in coelo Academiam, ne ceSse est. si enim nihil inter Deum et Deum differt; nulla est apud Deos cognitio, nulla perceptio.

Quid, si etiam Vellei, falsum illud omnino est,

nullam aliavi nobis, de Deo cogitantibuS, Speciem, nisi hominis occurreres Tamenne ista tam absurda defende. Nobis fortasse sic occurrit, ut dicis : Ovem, Junonem, Minervam Neptunum, Vulcanum, Apolli nem, reliquos Deos, ea facie novimuS, URPictores fictoresque voluerunt: neque solum facie, 1ed etiam Ornatu, aetate, atque vestitu At non

336쪽

322 DE NAT DEOR. LIB. I. CAP. 30.

AEgyptii, nec Syri, nec sere cuncta barbaria. Firmiores enim videas apud eos opiniones esse de bestiis quibusdam, quam apud nos de sanctissimis templis

et simulacris Deorum. Etenim fana multa XSPO-liata, et simulacra Deorum de locis sanctissimis ablata, Videanus a nostris a vero ne fando quidem auditum est, crocodilum, aut ibim aut elem, Violatum ab AEgyptio. Quid igitur censes 3 Apim illum, Sanctum AEgyptiorum bovem, nonne Deum

videri Egyptii. Tam hercle, quam tibi illam

nostram Sospitam, quam tu nunquam ne in omnis quidem vides, nisi cum pelle caprina, cum RSta, cum Scutulo cum calceolis reparastis. At non est talis Argiva nec Romana Iuno. Ergo alia species Iunonis

Argivis, alia Lanuvinis. Et quidem alia nobis Capitolini, alia Afris Ammonis Jovis. XXX. Non pudet igitur physicum, id est, speculatorem venatoremque naturae ab animis consuetudine imbutis petere testimonium veritati. Isto enim modo dicere licebit, Jovem semper barbatum, Apollinem semper imberbem, caesios oculo MinerUae, caeruleos esse Neptuni. Et quidem Athenis laudamus Vulcanum eum, quem fecit Alcamenes; in quo Stante, atque vestito, leviter apparet claudicatio non deformis. Claudum igitur habebimus Deum, quoniam de Vulcano sic accepimus. Age, et his vocabulis Deos esse faciamus, quibus nobis nominantur. At, primum, quot hominum linguae, tot nomina Deorum. Non enim, ut tu VelleiuS, quocumque veneris, sic idem in Italia Vulcanus, idem in Africa, idem in Hispania. Deinde, nominum non magnus numerus, ne in Pontiliciis quidem nostris Deorum autem innumerabilis. An sine nominibus sunt Istud quidem ita vobis dicere necesse est quid enim attinet, cum una facies sit Plura Sse nomina uuani bellum erat, Vellei, consteri potius, ne- Scire, quod nescires, quum ista effutientem nauSeare,

337쪽

ntque ipsum tibi displicere 3 At tu mei sinii lem putetis esse, aut tui, Detinii Prorecto non putas. Quid ergo Solem dicam, aut lunam, aut coelum, Deum perges etiam bentum Θ quibus fruentem voluptatibus pol ipientem Qui potest esse in ejusmodi trunco sapienti, Hinc veStra sunt. Si igitur nec humano visuri quod docui), nec est aliquo quod tibi persun- sum est , quid dubitas negare Deos esses Non audes. Sapienter id quidem etsi hoc loco non populum metuis sed ipsos Deos. Novi ego Epicureos

omnia sigilla numerunte quamquam Vide nonnullis videri Epicurum, ne in mensionem Allieniensium caderet, Verbis reliquisse Deos, re Sustulisse. Itaque in illis selectis ejus brevibusque sententiis, quas appellatis Κυριας ορας haec, ut Opinor, prima sententia est Quod beatum et immoria Jeest, id nec habet, nec exhibet cuiquam, negotium. XXXI. In hac ita exposita sententia, Sunt qui X-

istiment, quod ille inscitia plane loquendi secerit fecisse consulto De homine minime vafro male existi. maiit. Dubium est enim utrum dicat aliquid iste beatum et immortale, an, si quod sit beatum, id esse immortale. Non animadvertunt, hic eum ambigue locutum esse : sed multis aliis locis, et illum et Uctrodorum, tam aperte, quam paulo ante te. Ille vero Deos SSe putat nec quemquam Vidi qui magis ea, quae timenda esse negaret, timeret mortem dico, et Deos. Quibus mediocres homines non ita valde moventur his ille clamat omnium mortalium mentes esse perterritas Tot millia latrocinantur, morte Pro. posita. Alii omnia, quae possunt, fana compilant. Credo, aut illos mortis timor terret, aut hos religioniS. Sed, quoniam non audes jam enim cum ipso Epicuro loquar negare, esse Deos quid est, quod

te impediat, aut Solem, aut lunam, aut mundum, aut mentem aliquam sempiternam, in Deorum natura poneres Nunquam vidi, inquit animam ra-

338쪽

324 DE AT DEOR. LIB. I. CAP. 32.

tionis consiliique participem in uda alia, nisi humana figura. Quid Θ solis numquidnam, ut lunae, aut quinque errantium siderum, simile vidistit Sol, dua

bus unius Orbis ultimis partibus definiens motum, cursus annuos conficit Uujus hanc lustrationem, ejusdem incensa radiis, menstruo spatio luna complet. Quinque autem Stellae eumdem Orbem tenentes, aliae propius a terri S aliae remotius ab iisdem principiis, disparibus temporibus, eadem spatia conficiunt. Numquid tale Epicure, vidisti Ne sit igitur Sol, ne luna, ne Stellae, quoniam nihil esse potest, nisi quod attigimus aut vidimus. Quid Z Deum ipsum numne vidisti cur igitur credis esses Tollamu ergo Omnia, quae aut hiStoria nobis, aut ratio, nova asteri. Ita sit, ut mediterranei mare esse non credant. Quae Sunt tantae animi angustiae, ut, si Seriphi natus esses, nec unquam egreSSUS ex insula, in qua lepusculos vulpeculasque saepe vidi SseS, non crederes leones et pantheras esse, cum tibi, qUale essent, dicereturi si vero de elephanto qui diceret, etiam rideri te putares ΘXXXII. triti quidem Vellei non vestro more, sed dialecticorum quem funditus gens Vestra non

novit argumenti Sententiam conclusi Sti. Beatos esse Deos, sumsisti. ConcedimuS. Beatum autem sine virtute neminem esse OSSe. Id quoque damus, et libenter quidem. Virtutem autem Sine ratione constare non posse. Conveniat id quoque, neceSSe St.

Adjungis, Nec rationem esse, nisi in hominis figura. Quem tibi hoc daturum putas 3 Si enim ita esset, quid opus erat te gradatim istuc pervenires Sumsisse tuo jure. Quid autem est istuc gradathn JNam a beatis ad virtutem, a virtute ad rationem, vide te venisse gradibus A ratione ad humanam figuram quo modo accessis 3 praecipitare istuc quidem

est, non descendere.

Nec ver intelligo, cur maluerit Epicurus Deos hominum similes dicere, quam homines eorum

339쪽

D NAT DEOR. D. I. ΛΡ. 33. 32.5 Quaeres, quid intersit. Si enim hoc illi simile sit, esse illud huic video. Sed hoc dico, ni ob homini-hus Ormae figuram venisse ad Det S. Dii enim semper suerunt; et nati nunquam sunt, siquidem aeterni sunt futuit: at homines nati. Ante igitur humana fornia, quam homines, ea, qua erant forma Dii inaniortules. Non ergo illorum humana forma, sed nostra divina, dicenda est. Uerum hoc quidem, ut voletis illud tuero, qu fuerit tanta fortuna nihil

enim in rerum natura ratione factum esse vultis sed tamen quis iste tantus casum unde tam seli concurrus atomorum, ut repente homine Deorum forma nascerentur 3 Semina Deorum decidisse de coelo in terras putemus, et Sic homines patrum similes exstitisses Vellem diceretis : Deorum cognationem agnoscerem non invitus. Nihil tale diciti su sed casu

esse factum, ut eorum Similes SSem S. Et nunc argumenta mPrenda sunt, quibus hoc refellatur Utinam tam facile vera invenire OSSem, quam falsa convinceret XXXIII. Etenim enumerasti memoriter, et copiose ut mihi quidem admirari liberet in homineeSse Romano tantam scientiam usque a Thale Milesio, de natura Deorum philosophorum Sententias.

omnesne tibi illi delirare visi sunt, qui sine manibus

et pedibus constare Deum posse decreverunt 3 ehoc quidem vos movet, considerantes, quae Sit utilitas, quaeque Opportunita in homine membrorum,

ut judicetis, membris humanis Iruos non egere pQuid enim pedibus Opus est sine ingressit quid manibus, si nihil comprehendendum Θ quid reliqua

descriptione Omnium corporis partium, in qua nihil inane, nihil sine causa, nihil supervacaneum est pItaque nulla ars imitari sollertiam naturi potest. Habebit igitur linguam Deus, et non loquetur dentes, palatum, fauces, nullum ad VSum qudeque procreationi cauSa natura corpori affixit ea frustra ha- Philos. VOL. m. 2

340쪽

. 32; DE NAT DEOR. LIB. I. CAP. 34.

hebit Deus e nec Xterna magiS, quam interiora cor, Pulmones, jecur, caetera; quae, detracta utilitate, quid habent venustatis 3 quandoquidem haec esse in Deo propter pulchritudinem vultis. Istisne fidentes somniis, non modo EpicuruS et Metrodorus et Hermachus contra Pythagoram, Platonem, Empedoclemque di Xerunt, sed meretricula etiam Leontium contra Theophrastum scribere ausa sit 3 scito illa quidem sermone et Attico, Sed tamen.

Tantum Epicuri hortus habuit licentiae et soletis queri. Zeno quidem etiam litigabat. Quid dicam Albucium 3 nam Phaedro nihil elegantius, nihil humanius sed stomachabatur SeneX, Si quid asperius dixeram cum Epicurus contumeliosissime Aristotelem vexaverit Phaedon Socratico turpissime maledixerit Metrodori, sodalis sui, fratrem, Timocratem, quia nescio quid in philosophia dissentiret, totis voluminibus conciderit in Democritum ipsum, quem secutus est, fuerit ingratus; nuSiphanem, magistrum suum, a quo nihil didicerat, tam male acceperit. XXXIV. Zeno quidem non eos solum qui tum erant, Apollodorum Syllum, caeteros figebat maledictis; sed Socratem ipsum, parentem hilosophiae, Latin verbo utens, scurram Atticum fuisse dicebat Chrysippum nunquam nisi CheSippum vocabat.

Tu ipse, paulo ante, cum tamquam Senatum philO- Sophorum recitares, summo viro desipere, delirare, dementes esse, incebas. Quorum Si nemo Verum vidit de natura Deorum, verendum est, ne nulla sit omnino. Nam ista, quae vos diciti S, Sunt tota commenticia, vi digna lucubratione anicularum. Non enim Sentitis, quam multa vobis Suscipienda sint, si impetraritis, ut concedamus, eamdem SSe hominum et Deorum figuram. Omnis cultus, et curatio Orporis erit eadem adhibenda Deo, up adhibetur homini ingressus, cursus, accubitio, inclinatio, Sessio,