Opera

341쪽

compreherisio ad extremum etiam sermo, et oratio. Nam, quod et mares eos et feni inas esse dicitis,

quid Sequatur, videtis

Equidem mirari satis non possum, unde ad istas opiniones vester ille princeps venerit. Sed clamare non desinitis, retinendum hoc esse, Deus ut beatus immortalisque sit. Quid autem obstat, quominus Sit beatus, Si non sit bipes 3 aut ista, Sive beatitas, Sive beatitudo dicenda est, utrumque omnino durunt, Sed

usu mollienda nobis verba sunt Verum ea, qtUPcumque est, cur aut in solem illum, aut in hunc mundum, aut in aliquam nientem aeternam, figura membrisque corporis vacuam, cadere non potest 3 ihil aliud dicis nisi nunquam vidi solem aut mundum beatum. Quid Θ mundum, praeter hunc unquamne vidisti Negabis. Cur igitur non excenta milliaeSSe mundorum, Sed innumerabilia, ausus es dicere ΘRatio docuit. Ergo hoc te ratio non docebit, cum PraeStantiSSima natura qua)ratur, eaque beata et aeterna quae sola divina natura sunt); ut immortalitate vincimur ab ea natura, sic animi praestantii,

Vinci atque ut animi item corporis 3 Cur igitur,

cum caeteris rebus inferiores simus, servia pure Sumus 3 Ad similitudinem enim Deo propiu accedebat humana virtus, quam figura. XXXV. An quidquam tam puerile dici potest, ut eumdem lacum diutius urgeam quam Si ea genera belluarum, quae in Rubro mari Indiave gignantur, nulla esse dicamus 3 At in ne curiosissimi

quidem homines exquirendo audire tam multa OS- Sunt, quam Sunt multa, qtu terra mari, paludibuS, 1 luminibus exsistunt quae negemu esse, Ut nunquam vidimus 3 Ipsa vero quam nihil ad rem pertinet, quae vos delectat maxime, similitudo i Quid Θcanis nonne similis lupo 3 atque, ut Ennius, Simia quam similis, turpissima bestia, nobis V At mores in utroque dispares Elephanto belluarum

342쪽

323 DE NAT DEOR. LIB. I. CAP. 3G.

nulla prudentior at figura quae vastior 3 De bestiis loquor. Quid Θ inter ipsos homines nonne et Simillimis formis dispares mores, Pt moribus simillimis figura dissimili. Etenim si semel Vellai, suScipimia genus hoc argumenti, attende quo serpat. Tu enim sumebas, nisi in hominis figura rationem inesse non posse fumet alius, nisi in terrestri nisi in eo, qui natus sit nisi in eo, qui adoleverit nisi in eo, qui didicerit nisi in eo, quere animo Constet, et corpore caduco et infirmo; OStremo, nisi in homine, atque mortali. Quod si in omnibus his rebus obsistis, quid est, quod te rena forma conturbet ymis enim omnibus, quiae proposui, adjunctis, in homine Tationem esse et mentem videbas. Quibus detractis, Deum tamen nosse te dicis, modo lineamenta maneant. Hoc Si non considerare, sed quasi Sortiri,

quid loquare. Nisi forte ne hoc quidem attendis, non modo in homine, sed etiam in arbore, quidquid

Supervacaneum Sit, aut usum non habeat obstare.

Quam moleStum est, uno digito plus haberes Quid ita Θ quia nec speciem, nec Sum alium, quinque desiderant. Tuus autem Deus non digito uno redundat, Sed capite, collo, cervicibus, lateribuS, alvo,

tergo poplitibus, manibus, pedibus, seminibus, cruribus. Si, ut immortalis sit quid se ad vitam membra pertinent Θ quid ipsa facie. Magis illa,

Cerebrum, cor pulmoneS, jecur haec enim sunt domicilia vitae oris quidem habitus ad vitae firmitatem nihil pertinet. XXXVI. At eos vituperabas, qui e operibUS

magnificis atque praeclaris, cum pSum mundum, cum riu membra, coelum, terraS, muria, unaque horum insignia, Solem, lunam, Stellasque Vidissent, cumque temporum maturitateS, mutationeS, Vici SSitudinesquo cognovi SSent, suspicati SSent, aliquam eXcellentem SSe praeStantemque naturam, quae haec fecisset, moveret, regeret gubernaret. Qui etiam si aberrant conjectura, video tamen quid Sequuntur.

343쪽

Tu qqod opus tandem magnum et egre sim habes, quod effectum divina mente videatur, e quo, Sse Deos suspiceret Iabisbam, in tuis, in animo insitam informationem quamdam Dei; et barbati quidem Jovis, galeata Minervae. Num igitur esse tales Putas Quanto melius haec vulgus imperitorum i qui non

membra solum hominis Deo tribuunt, sed usum etiam membrorum : aut enim arcum, SagittaS, haS- tam clypeum, fuscinam, fulmen et Si actiones quae in Deorum, non vident, nihil agentem tamen

Deum non queunt cogitare. Ipsi, qui irridentur, AEgyptii, nullam belluam nisi Ob aliquam utilitatem

quam X ea caperent, consecraverunt. Velut ibes maXimam vim serpentium conficiunt, cum Sint aves eXcelSae, cruribus rigidis, corneo proceroque rostro: avertunt pestem ab AEgypto, cum volucre angueS, ex vastitate Libyae vento Africo invectas interficiunt, utque OnSumunt e quo fit, ut illae nec morsu viva noceant, nec odore mortuae. Possum de ichneumonum utilitate, de crocodilorum, de selium, dicere sed nolo esse longus. Ita concludam tamen, helluas a barbaris propter beneficium OnSecratas; vestrorum Deorum non modo beneficium nullum eXStare, sed ne factum quidem omnino.

XXXVII. Nihil habet,' inquit, negotii.

Profecto Epicurus, quasi pueri delicati, nihil cessatione melius existimat fit ipsi tamen pueri, etiam

cum cessant, Xercitatione aliqua ludicra delectantur Deum sic seriatum volumit cessatione torpere, ut Si se commoverit, vereamur ne beatu eSSe non

possit. nec oratio non modo Deo spoliat motu et actione divina, sed etiam homines inertes efficit; si quidem, agens aliqMid, ne Deus quidem esse beatus poteSt. Verum sit sane, ut vultis, Deus, effigies hominis

344쪽

quod vultis beatus est 3 Utatur enim suis boni

oportet, et fruatur, qui beatus futurus est. Nam locus quidem iis etiam naturis, quae sine animi sunt, Suus est cuique proprius, ut terra infimum teneat, hanc inundet aqua superior aetheri, ignibus altis- Sima, Ora reddatur. Bestiarum autem terrenae sunt aliae, partim aquatiles, aliae quaSi ancipites, in utraque sede viventes: Sunt quBydam etiam, tu ignennSci putentur, appareantque in ardentibus fornacibus saepe volitantes. Quaero igitur, vester Deus primum ubi habitet; deinde, quae causa eum loco moveat, si modo movetur aliquando postremo, cum huc proprium sit animantium, ut aliquid appetant, quod sit naturae accommodatum meus quid appetat ad quam denique

rem motu mentis ac rationi utatur: OStremo, quomodo beatu sit, quo modo aetemus. Quidquid enim horum attigeris, ulcus est. Ita male instituta ratio exitum reperire non potest. Sic enim dicebaS, speciem Dei percipi cogitatione, non sensura nec esse in ea ullum solistitatem, neque eamdem ad numerum Permanere eamque esse Hu visionem, ut similitudine et transitione cernatur neque deficiat unquam ex infinitis corporibus similium accessio e eoque fieri, ut in haec intenta, mens nostra beatam illam

naturam et sempiternam putet.

XXXVIII. Hoc per ipsos Deos, de quibuS O-quimur l quale tandem est 3 am, si tantummodo ad cogitationem valent, nec ullam habent soliditatem nec eminentiam quid interest, utrum de Hippocentauro an de De cogitemus 3 omnem enim talem conformationem animi caeteri philosophi motum inanem vocant vos autem adventum in animos, et introitum imaginum dicitis. Ut igitur Ti. Gracchum

cum videor concionantem in Capitoli videre, de M. Octavio deserentem sitellam, tum eum motum animi dico SSe inanem tu autem et Gracchi et Octavii imagine remanere, quae in Capitolium cum perve

345쪽

nerim, tum ad animum meum referantur hoc idem fieri in Deo, cujus crebra facie pellantur animi; X quo esse beati atque aeterni intelligantur. Fac imagines esse, quibus pulsentur animi species duntaxat objicitur quoddam : num etiam cur ea beata sit cur aeterna Quae autem ista imagines vestrae, aut undes a Democrito omnino hiaec licentia. Sed et ille reprehensus a multis est; nec VOS Xitum reperitis: Maque res vacillat, et claudicat. Nam

quid est quod minus probari possit, quam Omnium in me incidere imagines, Homeri, Archilochi, Rο- muli Numae, Pythagorae, Platonis, nec e forma, qua illi fuerunt Quomodo ergo illi et quorum imagine. Orpheum po tam docet Aristoteles nunquam fuisse et hoc Orphicum carmen Pythagorei ferunt cujusdam fuisse Cercopis. At orpheus, id est, imago ejus, ut vos vultis, in animum meum saepe incurrit. Quid, quod ejusdem hominis in meum aliae, aliae in tuum 3 Quid, quod earum rerum, qUM

nunquam Omnino fuerunt, neque SSe potuerunt, Ut

Scyllast, ut Chimaerae Quid, quod hominum, O- Corum, urbium earum, quas nunquam vidimus ΘQuid, quod, simul ac mihi collibitum est, praesto est imago Quid, quod etiam ad Ormientem veniunt invocatae 3 XXXIX. Tota res, Vellei, nugatoria est. VOS autem non modo oculis imagines, sed etiam animis inculcatis tanta est impunitas garriendi. At quam licenter Fluentium frequenter transitio fit visionum, ut e multis una videatur.' Puderet me dicere non intelligere, si vos ipsi intelligeretis, qui ista defenditis. Quo modo enim probas, continenter gines ferri aut, Si continenter, quo modo aeternae pis Innumerabilitas,' inquis, suppeditat tornorum.' Num eadem ergo ista facient, ut sint omnia sempiterna Confugis ad aequilibritatem sic enim Izαν μιαν, Si placet, appellemusi; et ais, quoniam

346쪽

232 DE AT DEOR. LIB. I. CAP. 40.

sit natura mortalis immortalem etiam esse oportere. Isto modo, quoniam homine mortales sunt, sint aliqui immortales : et, quoniam nascuntur in terra, nascuntur et in quΛ et quia sunt, quae interimant, Sint, quae OnServent.' Sint sane : Sed ea

tio. Omnis tamen ista rerum effigies ex individuis quo modo corporibus Oritur 3 quae etiam si essent quae nulla Sunt), pellere se ipsa et agitari inter se

concursu ortaSSe OSSent formare figurare, OlOrare, animare, non possent. Nullo igitur modo immortalem Deum efficitis. XL. Videamus nunc de beato Sine virtute certe nullo modo virtus autem actuosa et Deus Vester

nihil agens expers virtutis igitur ita, ne beatus quidem. Quae ergo vita Suppeditatio, inquis bonorum, nullo malorum interventu. Quorum tandem

honorum 8 Voluptatum, credo nempe ad corpus pertinentium. Nullam enim novistis, nisi profectam corpore, et redeuntem ad Orpus, animi voluptatem. Non arbitror te, Vellei similem esse Epicureorum reliquorum quos pudeat earum Epicuri

Vocum, quibus ille testatur, se ne intelligere quidem ullum honum quod si s unctum a delicatis et ob-Sccenis Oluptatibus ς quas quidem, non erubeSCenS, perSequitur omnes nominatim. Quem cibum igitur, aut qua potiones, aut qua Vocum aut colorum arietates, aut quos tactus, quos odores adhibebis ad Deos, ut eos perfundas voluptatibus P Ac postue quidem nectar, umbrOSiam, epulas comparant, et aut Iuventutem aut Ganymedem pocula ministrantem:

tu autem Epicure, quid facies 3 neque enim unde habeat ista Deus tuus, video nec, quomodo Utatur. Locupletior igitur hominum natura ad beate Vivendum St, quam Deorum, quod pluribus generibus fruitur voluptatum.

At has leviores ducis v0luptates, quibus quasi i-

347쪽

tillatio Epicuri enim hoc verbum est sensibus adhibetur. Quousque thuli. nam Phila etiani nosteri re Inon poterat, adspernari Epicureos molles et delicata inruptates summa enim memoria pronuntiabat plurimas Epicuri sententias, his ipsi vobis, quibu erant Script22. Metrodori vero, qui est Epicuri collega sapienticio, multa impudenti a recitabat.

Accusat enim Timocratem, fratrem Suum Metro dorus quod dubitet omnia, una ad beatam vitam Pertineant, ventre metiri neque id semel dicit, sed Saepius. Annuere te video nota enim tibi sunt. Proferrem libros, si negareS. NeqUe nunc reprehendo, qu ad voluptatem Omnia referantur; aliaeSt ea quo i,tio sed doceo, Deo VeStro esse voluptati expertes cita vestro judicio, ne beatos quidem.

XLI. At dolore vacant Sutilis est id ad illam abundantem bonis vitam beatissimam Z Cogitat, inquiunt, assidue beatum esse Se habet enim illi aliud, quod agitet in mente. Comprehende igitur animo, et propone ante oculus Deum nihil aliud in omni internitate, nisi, Mihi pulchre est,' et Ego beatus sum, V cogitantem. Nec tamen video, quo muta non vereatur iste Deus beatus, ne intereat, cum iEie ulla intermissione pulsetur agiteturque incurSioneutomorum empiterna, cumque ex ipSO imagines Semper assiuant. Ita nec beatus St,eSter DeuS, nec

Aa etiam de sanctitate, de pietate adversus Deos, libros Scripsit Epicurus. At quo modo in his loquitur 3 ut Coruncanium, aut Scaevolam, pontifices

maXimos, te audire dicas non eum, qui sustuletit omnem funditus religionemra nec manibus, ut Xerxes, sed rationibus, Deorum immortalium tem pia et aras everterit. Quid est enim, cur Deos ab

hominibus colendos dicas, cum ii non modo homine non colant, Sed omnino nihil curent, nihila anti

348쪽

At est eorum eximia quaedam praestRnSque natura, ut ea debeat ipsa per se ad se colendam elicere Sapientem An quidquam eximium potest esse in ea natura, quae, Sua voluptate laetans, nihil nec tura Sit unquam, neque agat, neque egerit Quae Porro pietas ei debetur, a quo nihil acceperi. aut quid Omnino, cujus nullum meritum sit, ei deberi potest Est enim pietas justitia adversum Deos ς cum quibus quid potest nobis esse juris, cum homini nulla cum Deo sit communitas Functitas autem Stscientia colendorum Deorum qui quamobrem Olendi sint, non intelligo, nullo nec accepto ab iis nec Sperat bono. XLII. Quid est autem, quod Deos Veneremur propter admirationem ejus natur , in qua egregium nihil videmus 3 am superstitione quod gloriari soletis facile est liberari, cum sustuleris Omnem vim Deorum. Nisi forte Diagoram, aut Theodorum, qui

omnino Deo esse negabant, censes Superstiti OSOS SSepotui SSe. Ego ne rotagoram quidem, cui neutrum liquerit, nec esse Deos, nec non SSe Horum enim Sententiae omnium, non modo superstitionem tollunt, in qua inest timor inanis Deorum, sed etiam religionem, quae Deorum cultu pio continetur.

Qui licii, qui dixerunt, totam de Diis immortalibus opinionem fictam esse ab hominibus sapientibus reipublicae causa, ut, quo ratio non OSSet eo ad officium religio duceret, nonne omnem religionem funditus sustulerunt 3 Quid Θ Prodicus Ceus, qui ea, prodeSSent hominum vitae Deorum in v. mero habita esse dixit, quam tandem religionem reliquit Quid qui aut fortes, ut claros, ut P0-

tentes viro tradunt post mortem a Deo perveniSSE, OSque esSe pSOS, quo no colere, recari, Venerarique oleamus, nonne Xpertes sunt religi O- num omnium 3 quae ratio maXime tractata ab Euhemero Si quem noster et interpretatus et SecutuS

349쪽

est, praeter Greems, Ennius. Ah Euhumero autem et mortes et sepulturo demonstrantur Deorum. Utrum igitur hic e infirmus se religi mem videtur, an penitus totaii sustulisse Omitto Eleusina, Sanctam illam et auguStam, Ubi initiantur gentes orarum ultimaea praetereo Samothraciam, eaque,

Mum Lemni

Focturno aditu occulta coluntur Filvestribus saepibus densa. Quibus explicatis, ad rationemque reVocatis, rerum

magis natura cogi OScitur, quam Deorum.

XLIII. Mihi quidem etiam Democritus, vir magnus in primis, cujus fontibus Epicurus hortulos

suos irrigavit, nutare videtur in natura Deorum. Tum enim cera set imagines divinitate praeditas inesse universitati rerum tum principia mentiS, quae sunt in eodem universo, Deo esSe dicit tum animantes imagines, qupe vel prodesse nobis Solent, vel nocere; tum ingentes quasdam imagines, tantaSque, ut uni-Versum mundum Omplectantur extrinsecus. Quae

quidem omnia sunt patria Democriti, quam Democrito, digniora. Quis enim istas imagines comprehendere animo potost quis admirari quis aut cultu aut religione dignas judicare ΘEpicurus vero X animis hominum extraxit radicitus religionem cum iis immortalibus et opem et gratiam sustulit. Cum enini optimam et praestanti S-simam naturam Dei dicat esse, negat idem esse in Deo gratiam : tollit id, quod maxime proprium Stoptimae prae stantissimaeque natur ' Quid enim est melius, aut quid praestantius, unitate et beneficentia Z qua cum carere Deum vultis neminem De nec Deum nec hominem carum, neminem ab co mari,

350쪽

33M DE NAT. DEOR. LIB. I. CAP. 44.

neminem diligi vultis. Ita fit, ut non modo homines Diis sed ipsi Dii inter se ab aliis alii negligantur. XLIV. Quanto Stoici melius, qui a vobis reprehenduntur Censent autem sapientes sapientibuSetiam ignotis esse amicos. Nihil est enim virtute amabilius : quam qui adeptus erit, Ubicumque erit gentium, a nobis diligetur. Vos autem quid tali datis, cum in imbecillitate gratificationem et benevolentiam ponitis Ut enim omittam vim et naturam Deorum ne homines quidem censetis nisi imbecilii CSSent, futuros benericos et benignos fuisses Nulla

est caritas naturalis inter bonos Carum ipsum verbum eSt amoris ex quo amicitia nomen est ductum; quam si ad fructum nostrum reseremus non ad illius c0mmoda, quem diligimus; non erit ista amicitia, sed mercatura qua clam utilitatum uarium. Prata, et arva, et pecudum greges, diliguntur isto modo, quod fructus ex eis capiuntur. Hominum caritas et

amicitia gratuita est. Quanto igitur magis Deorum lqui, nulla re egentes, et inter se diligunt, et hominibus consulunt. Quod ni ita sit, quid veneramur, quid precamur Deos cur sacris pontifices, cur Ru-SPicii augures, praesunt quid optamus a Dii im-ni ortalibus quid vovemus 3 At etiam liber est Epicuri, de sanctitate Ludimur ab homine non tam faceto, quam ad scribendi licentiam libero. Quae enim potest esse sanctitas, si Dii

humana non curant situ autem animan naturn,

nihil curari. Verius est igitur nimirum illud, quod familiaris omnium i strum Posidonius disseruit in libro quinto de Natura Deorum, nullos esse DeOS, Epicur videri quaeque is de iis immortalibus dixerit, invidiae detestandae gratia dixisse. Neque enim tam desipiens fuisset, ut homunculi similem

Deum fingeret, lineamentis duntaXat Xtremis, Non liabitu solido membris hominis praeditum omnibus, usu membrorum ne minimo quidem; Xilem quem-