장음표시 사용
371쪽
ε aperiendo, nihil immutat sempiternis sarculorum
aetatibus, quin eadem iisdem temporibus effetat Infra
autem hanc, propius a terra Jovis Stella fertur, quae Φαεθtim dicitur eaque eumdem XII signorum Orbem
annis XII conficit easdemque qua Naturni stella, essicit in cursu varietates. Iuic autem proximel seriorem orbem tenet Πυροεις, quae Stella Martis appellatur eaque IV et XX mensibus VI, ut opinor, diebus nainus, eumdem luStrat orbem, quem duae Superiores. Infra hanc autem stella Mercurii est. Ea Στιλεων appellatur a Graeci S; quae anno fere vertente signiferum lustrat Orbem neque a Sole longius unquam unius signi intervallo discedit, tumianteVertenS, tum subsequens. Insima est quinque errantium terraeque proXima, Stella Veneris, quae Φωσφορος ἰraece, Lucifer Latine dicitur cum antegreditur solem cum subsequitur autem, HeSperOS. Ea curSum anno conficit, et latitudinem lustrans
signiferi orbis, et longitudinem quod idem faciunt
Stellae Superiores neque unquam ab sole duorum signorum intervallo longius discedit, tum antecedenS,
XXI. uane igitur in stellis constantiam, hanc
tantam tam variis cursibus in omni aeternitate On-Venientiam temporum, non possum intelligere sine mente, ratione, consilio. Quae cum in sideribus in-eSS Videamus, non possumus ea ipsa non in Deorum numero reponere. Nec vero Stellae eae, quae inerrantes vocantur, non Significant eamdem mentem atque prudentiam ς quarum est quotidiana, Conveniens, constansque conver nec habent aethereos CurSUS, neque coelo inhaerentes, ut plerique dicunt physica rationis ignari. Non est enim aetheri ea natura ut vi Sua Stellas complexa contorqueat. Nam, tenuis ac pellucens, et aequabili calore suffusus, aether non satis aptus ad stellas continendas Videtur. Habent igitur suam sphaeram stellae inerrantes, ab
aetherea conjunctione Secretam et liberam . Earum
372쪽
353 DE NAT. DEOR. LIB. II CAP. 22.
autem Perenne curSu atque perpetui, cum admirabili incredibilique constantia, declarant in his vim
et mentem esse divinam ut, haec ipsa qui non entia Deorum vim habere, is nihil Omnino senSurUS
Nulla igitur in coelo nec fortuna, nec temeritaS, nec erratio, nec varietas inest contraque Omnis ordo, Veritas, ratio, constantia. Quaeque hi vacant, ementita et falsa, plenaque erroris, eunt circum terras, infra lunam, quae omnium ultima est in terrisque VerSantur. Coelestium ergo admirabilem ordinem, incredibilemque constantiam, ex qua ConSCrVati et Salu Omnium Omnis Oritur, qui vacare mente putat,
is ipse mentis expers habendus est. Haud ergo ut opinor erravero, si a principe investiganda Veritatis, hujus disputationis principium duXero. XXII. Zeno igitur ita naturam definit, ut eam dicat ignem esse artificiosum ad gignendum, progredientem via. Censet enim artis maXime proprium eSSe creare et gignere quodque in operibu nostrarum artium manus efficiat, id multo artificiosius naturam efficere, id est, ut dixi, ignem artificiosum, magi Strum artium reliquarum. Atque hac quidem ratione Omnis natura artificiosa est, quod habet quasi
Vium quamdam et sectam, quam Sequatur. Ipsius vero mundi, qui omnia compleX SUO CO-ercet et continet, natura non arti 1iciosa solum, sed plane artifex, ab eodem Zenone dicitur, consultrix et provida utilitatum opportunitatumque omnium. Atque, ut caeterm naturae suis seminibus quaeque gignuntur, augescunt, continentur; sic natura mundi Omnes motu habet voluntarios, conatusque, et appetitiones, quas in re Graeci vocant; et hi con-Sentaneas actiones sic adhibet, ut nosmet ipsi, qui animis movemur, et sensibus. Talis igitur mens mundi cum sit, ob eamque causam vel prudentia vel providentia appellari recte possit, Graece enim
Προγω dicitur laec putissimum providet, et in his
373쪽
maXime est occupata, primum ut mundus qUum aptissimus sit ad permanendum, deinde ut nulla re egeat, maXime autem ut in eo eximia pulchritudo
XIII. Dictum est de universo mundo dictum est etiam de sideribus ut jam propemodum appareat
multitudo nec cessantium Deorum, nec ea, quae agant, molientium cum labore operoSO ac molesto. Non enim venis et nervis et ossibus continentur nec iis escis aut potionibus vescuntur, ut aut nimis acres aut nimis concretos humores colligant; nec iis corporibus Sunit, ut aut casus aut ictus extim Scant, aut morbos metuant ex defatigatione membrorum. Quae Verens Epicurus monogrammos Deos et nihil agentes conantentus est. Hi autem pulcherrima sorma prae
diti, purissimaque in regione coeli collocati, ita feruntur, moderanturque cursus, ut ad omnia conservanda et tuenda consenSisS Videantur. Multo autem alia naturae Deorum, ex magnis heracliciis eorum, non Sine causa, et a Graeciae Sapientissimis et a majoribus nostris, conStitutae nominataeque sunt. Quidquid enim magnam utilitatem generi afferret humano id non sine divina bonitate erga homines fieri arbitrabantur. Itaque tum illud, quod erat a Deo natum, nomine ipsius Dei nuncupabant, ut cum fruges Cererem appellamus, Vinum autem Liberum ex quo illud Terentii,
Sine Cerere et Libero friget Venus V
tum autem res ipsa, in qua vis inest major aliqua sic appellatur, ut ea ipsa vis nominetur Deus, ut Fides, ut Mens quas in Capitolio dedicatas videmus prOXime a II. Emilio Scauro ante autem ab Atilio Calatino erat Fides consecrata. Vides Virtutis templum, vides Honoris a II. Marcello renovatum, quod multi ante annis erat bello Ligustico a Q.
Maximo dedicatum. Quid Opis quid Salutis Z
374쪽
260 ME AT DEOR. LIB. II CAP. 24. quid Concordis 3 Libertatis 3 Victoris 3 quarum
Omnivn rerum quia vis erat tanta, ut sine Deo regi non poSSet ipsa re Deorum nomen obtinuit. Quo ex genere Cupidinis et Voluptatis et Lubent ad Veneris, Vocabula conSecrata sunt vitiosarum rerum, neque naturalium ς quamquam Velleius aliter existimat sed tamen ea ipsa vitia naturam vehementius
saepe pulsant. Utilitatum igitur magnitudine constituti sunt ii ii, qui utilitates quasque gignebant. Atque his quidem nominibus, quae paulo ante dicta sunt a me, quae vi Sit in quoque declaratur Deo. XXIV. Suscepit autem vita hominum, OnSuetudoque communis ut beneficiis Xcellentes viros in coelum fama ac voluntate tollerent. Hinc Hercules, hinc Castor et Pollux, hinc Esculapius, hinc Liber etiam hunc dic Liberum emere natum, non
eum, quem noStri majore auguste sancteque Liberum cum Cerere et Libera consecraverunt: quod
quale sit, ex mysteriis intelligi potest. Sed quod ex nobis natos liberos appellamus, idcirco Cerere nati nominati sunt Liber et Libera quod in Libera servant, in Libero non item : hinc etiam Romulus,
quem quidem eumdem SSe Quirinum putant quorum cum remanerent animi, atque aeternitate fruerentur, Dii rite sunt habiti cum et optimi essent, et
Alia quoque e rati0ne, et quidem phySica, magna fluxit multitudo Deorum qui induti specie humanli, fabula posetis suppeditaverunt, hominum autem vitam superstitione omni referserunt. Atque hic locus, a Zenone tractatus, post a Cleanthe et Chrysippo pluribus verbis Xplicatus est. Nam vetus haec opinio kraeciam opplevit, XSectum Coelum a filio Saturno, Vinctum autem Saturnum ipsum a filio Iove. Physica ratio non inelegans inclusa est in impias fabulas Coelestem enim alti Ssimam 'thereamque nuturam id est igneam, quae per SeS Oninia gigneret,
375쪽
DE NAT. DEOR. LIB. II CAP. 26. 361
Vacare Voluerunt ea parte corporis, quae conjunctione alterius egeret ad procreandum. XXV. Saturnum autem eum Sse Voluerunt, qui cursum et conVerSionem Spatiorum ac temporum contineret, qui Deus Graece id ipsum nomen habet. Κρονος enim dicitur; qui Stridem Xρονος, id est,
spatium teniporis Saturnu autem S appellatus, quod saturetur annis ex Se enim natos comesse finiagitur solitus, quin conSumit aeta temporum Spatia,
annisque praeteritis insaturabiliter expletur. Vinctus est autem a Jove ne immoderato cursu haberet, atque ut eum siderum vinclis alligaret. Sed ipse Ju piter id est, juvios putre, quem, OnVerSi caSibus, appellamus, a juvando Iovem, a poetis Pater Di vultique hominumque dicitur a majoribus autem nostris Optimus Maximus; et quidem ante optimus, id est, beneficentissimus, quam MaXimus, quia majuS St, certeque gratiuS, prodeSSe omnibus, quam opes magnas habere. Hunc igitur Ennius, ut supra dixi, nuncupat ita dicens, Adspice hoc sublime candens, quem invocant omnes Jovem:
planiusque alio loco idem, aeui, quod in me est, exsecrabor hoc, quod lucet, quidquid est.
Hunc etiam augures nostri, cum dicunt Jove fulgente tonante: ' dicunt enim, coelo fulgente, tonante. V Euripides autem, ut multa praeclare, sic hoc breviter: Vides sublime fusum, immoderatum aethera, Qui tener terram circumjectu amplectitur :Hunc summum habeto Divum hunc perhibeto
XXVI. Aor autem, ut Stoici disputant, inter Philos. voL. III. MI
376쪽
jectus inter maro et coelum, Iunonis nomine consecratur; quae est soror et conjux Jovis, quod ei si-nsilitudo est aetheris, et cum e summa conjunctio. Effeminarunt autem eum, unonique tribuerunt.
quod nihil est eo mollius. Sed Junonem a D undo
credo nominatam Aqua restabat, et terra, ut esSente fabulis tria regna divisa. Datum est igitur Neptuno, altero Jovis ut volunt fratri, maritimum
Omne regnum : Omenque productum, ut Portunus portu sic Neptunus a nando paulum primis lit ris immutatis. Terrena autem vis omnis tque natura Diti patri dedicata est: qui Diet os ut apud
Graecos L των , quia et recidant omnia in terras et oriantur e terris Is rapuit Proserpinam, quod
Graecorum nomen est ea enim est, quae ΠερσεφονηGraece nominatur quam frugum Semen esse volunt
absconditamque quaeri a matre fingunt Mater autem est a gerendis frugibus Ceres, tamquam G rcs, cumque prima litera itidem immutata, ut a Graecis num ab illis quoque Δημητηρ, quasi ηαητηρ, Onsinata est. Jam, qui magna et teret, Mavors Minerva autem quod Vel minueret, vel muretur. XXVII. Cumque in omnibus rebus vim haberent maXimam prima et Xtrenia principem in Sacrificando anum esse voluerunt; quod ab eundo nomen eSt ductum ecquo translatones perviae, Jani; foresque, in liminibus profanarum aedium, anua nominantur. Nam Vestae nomen a Graecis est ea est enim, quae ab illis Εστια dicitur. Vis autem ejus ad aras et socos pertinet. Itaque in ea mea, quae est rerum custos intimarum omnis et precatio et sacrificati extrema est. Nec longe absunt ab hac vi Dii Penates sive a penu ducto non ne, est enim Omne, quo vescunturion nes, penus Sive ab eo, quod λenitus insident; ex quo etiam enetrales a poetis vocantur. Jam Apollinis nomen est Graecum quem solem esse volunt Dianam autem, et Lunam, eam dem esse putant eum sol dictus sit, vel quia solus X
377쪽
omnibus sideribus est tantus, vel quia, cum S DX- oriuS, Obscuratis omnibus, Solus apparet Luna luce iat nominata sit eadem est enim Lucina. Itaque, ut apud Graecos Dianam, eamque Luciferam, Sic apud nostro Junonem Lucinam in pariendo in-Vocant quae eadem Diana Omnivaga dicitur, non a Ten In lo, Sed quod in Septem numeratur tamquam
H Vtibus Diana dicta cluia noctu quasi diem efficeret. Adhibetur autem ad partus, quod si matur cunt aut septem nonnunquam, aut, ut plerumque, novem lunae cursibus; qui, quia menin pati conficiunt, moues nominantur. Oncinneque, ut multa,
Timaeus, qui, cum in historia dixisset, qua nocte natus Alexander esset, eadem Diana Ephesia templum deflagravisse, adjunxit, minime id me mirandunt opiod Diana cum in partu Olympiadis ad
Se voluisset, abfuisset domo. ' Quae autem ea adre Omne et rhirci, Venerem nostri nominaverunt; atque ex ea potius VenuSt , quam Venu e Ve
XXV ΙΙΙ. Videtisne igitur, ut a physicis rebuShene atque utiliter inventis, tracta ratio sit ad commenticios et fictos Deos 3 iue res genuit falsa opinioneS, erroresque turbulentos, et superStitione paene aniles. Et forma enim nobis Deorum, et aetateS, et vestitu or turive noti sunt genera praeterea,
conjugia, cognationes omniaque traducta ad similitudinem imbecillitatis humanae. Nam et perturbatis animis inducuntur: accipimus enim Deorum cupiditates, aegritudines, iracundias nec vero, ut fabulaeserunt, Di bellis proeliisque caruerunt; nec Solum ut apud Homerum cum duo exercitu contrariOSalii Dii ex alia parte defenderent, sed etiam tutium Titanis, ut cum Gigantibus sua propria bella gesserunt. Haru et dicuntur et creduntur stultiSSime, et plena sunt futilitatis, summaeque levitatis. Sed tamen, his fabulis spretis ac repudiatis, Deus pertinens per naturam cujusque rei, per terra CereS,
378쪽
364 DE AT DEOR. LIB. II CAP. 29.
per maria eptunus, alii per alia, poterunt intelligi,
qui, qualesque Sint quoque eos nomine consuetudo nuncupaverit, hos Deos et venerari et colere debemus Cultus autem eorum est optimus, idemque castissimus atque sanctissimus lenissimusque pietati S ut O semper pura, integra, incorrupta et mente et Oce veneremur. Non enim philosophi Solum, verum etiam majores nostri, superstitionem
religione Separaverunt. Nam qui totos dies preeabantur et immolabant, ut sui sibi liberi superstites PSSent, Superstitio; sunt appellati quod nomen postea latius patuit. Qui autem omnia, quae ad cultum Deoraim pertinerent, diligenter retractarent, et tamquam relegerent, sunt dicti religiosi , ex relegendo, ut elegantes ex eligendo, tamquam a diligendo diligentes, ex intelligendo intemgentes his
enim in verbis omnibus inest vis legendi eadem, quae in religioso. Ita factum est in superstitios et religioso, alterum vitii nomen, alterum laudis. Aemilii videor satis, et esse Deos, et quale ESSent,
Ostendisse. XXIX. Proximum est, ut doceam Deorum providentia mundum administrari. Magnu sane locuS, et a vestris, Cotta, vexatus ac nimirum Obiscum Omne certamen est. Nam vobis, Vellei, minus ο- tum est, quemadmodum quidque dicatur Vestra enim solum legitis vestra amatis caeterOS, RUSI.
incognita, condemnatis. Velut a te ipso hesterno die, dictum est, anum fatidicam Προνοιαν a Stoicis
induci, id est providentiam D quod eo errore diX-iSti, quia existimas ab his provi lentiam fingi quasi
quamdam Deam singularem, qua mundum Omnem
gubernet, et regat sed id praecise dicitur; ut Siquis dicat, Atheniensium rempublicam conSilio regi, desit illud, Areopagi.' Sic cum dicimuS, IOVidentili mundum administrari, deesse arbitror, Meorum. lene autem et persecte sic dici existimato, providentia Deorum mundum administrari. Ita sa-
379쪽
lena Stuni, quo caret vestra natio in irridendis nobis nolitote OnSunierin et mehercle, Si ni audiatis, ne experiamini quidem. Non decet non datum est non potestis. Nec vero hoc in te unum conVenit, moribus domesticis ac nostrorum hominum urbanitate limatum; Sed, cum in reliquos vestros, tum in eum maxime, qui ista peperit, laominem Sine arte, sine literis, insultantem in Omnes, Sine acumine ullo, sine auctoritate, Sine lepore.
XXX. Dico igitur providentia Deorum mundum, et omnes mundi partes et initio constitutas SSe, et omni tempore administrari eamque disputationem tres in partes nostri fere dividunt; quarum pars
prima est, quae ducitur ab ea ratione quae docet ESSE Deos quo concesso, confitendum est, eorum consilio mundum administrari. Secunda est autem, quae docet, Omne re subjectas esse natura Sentienti, ab
eaque Omnia pulcherrime geri quo constituto,
Sequitur, ab animantibus principiis M Sse generatas. Tertius locus est, qui ducitur ex admiratione
rerum coelestium atque terrestrium.
Primum igitur aut negandum est Deos esse quine Democritus simulacra, et Epicurus imagines, his ducenS, quodam paci negat aut, qui Deos esse concedant, iis fatendum est, eos aliquid agere, idque praeclarum diihil est autem praeclarius mundi administratione Deorum igitur consilio administratur. Quod si aliter est, aliquid profecto Sit, neceSSe est, melius, et majore vi pNDditum, quam DeuS, quale id cumque est, Sive inanima natura, Sive necesSitas vi magna incitata, haec pulcherrima Opera efficiens,
liue videmus. Non est igitur natura Deorum prae PotenS, neque Xcellens, siquidem ea subjecta est ei vel necessitati, Vel naturae, qua coelum, maria, terrae
que regantur. Nihil autem est praestantius Deo. Ab eo igitur necesse est mundum regi. Nulli igitur est naturae obediens aut subjectus Deus. Uninem ergo
380쪽
regit ipse naturam etenim, Si concedimus, intelligente esse Deos, concedimu etiam providentes, et rerum quidem maXimarum. Ergo, utrum ignorant, quae res maximae Sint quoque hae modo tractandi Dc tuendae an vim non habent, qua tantus res SUStineant et gerant 3 At et ignoratio rerum aliena natu-UB Deorum est; et sustinendi muneris propter imbecillitatem disticultas minime cadit in majestatem Deorum. Ex quo efficitur id, quod volumus, eorum
providentia mundum administrari.
XXXI. Atqui necesse est, cum sint Dii si modo
Sint ut profecto Sunt), animantes SSe, nec Olum animantes, sed etiam rationis compotes, inter seque quasi civili conciliatione et societate conjunctOS, unum mundum, ut communem rempublicam atque urbem aliquam regentes Sequitur, ut eadem sit in his, qxue in genere humano, Rito, eadem verita utrobique Sit,
eademque lex quae est recti praeceptio, pravique depulsio. Ex quo intelligitur, prudentiam quoque et mentem aliis ad homines pervenisse: Ob eamque
causam, majorum institutis, mens, fides, virtuS, Oncordia, consecratae, et publice dedicatae sunt. ii qui convenit penes eos esse negare, cum eorum Rugusta et sancta simulacra veneremur 3 Quod si inest in hominum genere mens, fides VirtuS, Concordia unde haec in terras, nisi a superis, dent uere potuerunt 3 Cumque sint in nobis consilium, ratio, prudentiara necesse est, Deo haec ii Sa habere majora, nec habere solum, sed etiam his uti in maximis et optimis rebus. Nihil autem est nec majus nec
melius mundo. ecesse est ergo eum Deorum consilio et providentia administrari. Postremo, cum satis docuerimus, hos esse Deos, quorum insignem vim et illustrem faciem videremus, solem dico, et lunam, et vaga StellaS, et inerrantes,etis Dium, et mundum pSum, et earum rerum Vim, quae inesSent in omni mundo, cum magno usu et