Opera quae supersunt omnia

112쪽

CAPUT RIMUM

Ut incipiamus dicere de modis ' e quibus consistit homo dicemus 1 quid sint 2 quinam eorum esse eius. . quaenam

Quod ad primum, incipiamus jam ab iis, qui nobis cogniti sunt, a quibusdam nempe id eis vel conscientia cognitionis nostrum et rerum Xtra OS. Hasce deas igitur anuiseamur, Sive I sola fide quae fides oritur l. X auditu, vel II experientia ): sive 2 fide vera sive 3 clara distinctaque conceptione. Ium generaliter errori Subjectum est.2um et 3um, quamquam inter se disserentia, errare nequeunt.1 Modi ρ quibus homo consisti sunt notiones divisae in opinionem,sdom et claram distinctamque cognitionem, ex singulis rebus Secundum cujusque naturam ortaS. 2 Hae notiones fidei cap. seq. primo ponuntur, ibique et alibi opinio dicuntur, ut et Sunt.

114쪽

Ad haec omnia vero melius intelligenda, exemplum proponemus ex regula de tribus sumtum nempe I. Audivit quis tantummodo, quod, ubi in regula de tribus numerus Secundus cum tertio multiplicatur, et hic purprimum dividitur, quartus numerus inveniatur, qui juS-dem proportionalitatis ad tertium ac Secundus ad primum. Et quamquam is qui hoc ipsi ita propo Suit, mentire po8Set, laborem suum tamen ea ratione instituit, idque majorem cognitionem regulae istius de tribus non habens quani caecus habeat colorum. Et Si omnia quae de eo dixerit.

garriuit, ut psittacus ea quae addidicit. 2. Alius, celerioris captus, se Solo dicendi auditu non ita contentari sinit, sed rei periculum facit in computatione

particulari quadam, vidensque illam convenire, fidem dat. Recte autem diximus et hunc errori subjectum S Se quomodo enim certior es Se potest, experimentum particularis cujusdam rei omnium ei regulam futuram. 3. ertius nec auditu, quippe fallaci, nec experimento particulari, quippe quod omnium regula es Senequeat, Outentus, Veram rationem experitur, quae bene adhibita nunquam sesellit. Haec igitur ei dicit rem, numerorum proportionalitatis causa, ita se habere, ne aliter 8Se potui SSe nec

futurum.

1. Quartus autem, cognitionem clarissimam habens, neque auditu, neque experimento, neque logica opus habet, quia intuitione sua statim proportionalitatem in omnibus computa-

116쪽

intuitus est, nec ulla re quam rebus pSIS.

CAPUT SECUNDUM.

Inm tractabimus de variae cognitionis essectibus, de qua dupi praecede ti loquebamur, et tanquam Intransitu dice- quid git 6pinio. fides, et cognitio clara. Primam vocamus opinionem quippe quae errori subjectane utiquam laeum habeat in re cujus certiore S mu S d illa 4antummodo. quam conaicimus, 'e quis leὶ '' hem dari fidem vocamus quia res, Sola ratione captae

ceterisque multo praecellit.

studerum amorem cum omnibu ram IS CUS. Ita in mente habeamuS

118쪽

cognitionem, cum omnino impossibile ducamus, quem quam, nisi praedictis modis et rationibus conciperet Sive cognosceret, ad aliquem amorem, cupiditatem, vel alium volitionis modum moveri OSSe.

CAPUT TERTIUM.

DE PASSIONIS ORIGINE EX OPINIONE .

Ut videamus, quomodo uti diximus passiones ex opinione oriantur, ad recte et intelligenter hoc faciendum quasdam eorum adhibebimus , et in iis tamquam in exemplis demonstrabimus quod dicimus, et quidem primo: Admirationem , quae videtur in eo qui res prima ratione cognoscit cum enim ex particularibus quibusdam conclusionem lacit generalem, tamquam obstupefactus St, ubi

aliquid videt huic ejus conclusioni contrarium . Veluti qui S-I Quod non ita intelligendum ac si admirationi semper conclusi lar-

malis praecedere deberet, cum et tacite adesse possit, ubi res ita nec aliter SSe consideratur quam eam videre, audire vel intelligere solemus. Ut v. c. Aristoteles canem animal latrans dicens inde concludebat omne latran canem esse ubi vero rusticus canem nominat, tacite omne id intelligit quod Aristoteles definitione sua; ita ut, ubi canem latrantem audiat, dicat canis est. Rusticus igitur, quanquam eo elusionem non fecisset, ubi aliud animal latrans audiret, non minus miraretur ObStupesceretque quam Aristoteles, conclusione facta. Porro aliquid auimadvertentes, de quo antea non cogitassemus, hoc non tale esse OSSet

120쪽

quam, qui nunquam oves vidisset nisi curtis caudis ornatas, ve MarOccana miraretur caudam longam habentes. Et sic narratur rusticus quidam, qui si hi sinxerat extra campo ipsius nullo alios esse, vacuam de Siderant, eo uetuS-que illam procul quaerere, in admirationem cecidisse quod praeter parcum campum suum talis multitudo camporum

adesset. IIo autem certo locum habere debet in omnibus istis philos0phis, qui sibi fingunt praeter eam pulum hun cesive terrae globulum, quem inhabitant, nudo alios mundos existere, idque solum quia non alio contemplati sunt. Nunquam tamen admiratio in eo erit qui veras conelu Siones facit. Et hoc quod ad primum. Secundus est Amor qui ritur Sive XI. auditu, Sive X2. Opinione . Sive X3. veris deis. Quod ad primum, hoc animadvertimus communiter in pueri respectu patris, quippe qui, propterea quod pater aliquid bonum dixerit, sine ulla ulteriore cognitione, ad illud inclinent porro in iis qui patriae amore vitam relinquant denique in iis, qui auditu alicujus rei in eam inclinens. Quod ad Secundum, certum est, hominem, ubi aliquid boni videt, vel videre putat, semper inclinare ad unionem cum eo, idque, propter bonum, quod in eo animadvertit, tanquam Optimum praefert, praeter quod nihil tunc melius

cujus non antea vel omnino vel pro parte consimile cognovisSemus, et Sinon ab omni parte ita instructum ut eodem modo eo assecti fuerimus.