Quae exstant opera

61쪽

mum Catilinae frequentabat parum honeste pudicitiam habuisse : sed ex aliis rebus magis, quam quod cuiquam id compertum foret, haec fama Valebat. XV. Jam primum adolescens Catilina multa nefanda stupra fecerat; cum Virgine nobili, cum sacerdote Vestae , calia hujuscemodi contra jus fasque Postremo captus amore Aureliae Orestiulae, cujus, praeter formam, nihil unquam bonus Iaudavit : quod ea nubere illi dubitabat , timens priVignum adultum aetate ; pro certo creditur, necato filio ,

cuam domum scelestis nuptiis fecisse. Quae

quidem res mihi in primis videtur caussa fuisse facinoris maturandi. Namque animus impurus , diis hominibusque infestus , neque Vigiliis neque quietibus sedari poteratri ita conscientia mentem se citam vexabat trigitur color ei Xsanguis foedi oculi , citus modo modo tardus incessus , prorsus in facie Vultuque e- cordia inerat.

XVI. Sed Juventutem, quam, Ut U-pra diximus, illexerat, multis modis mala facinora edocebat. Ex illis testes s gnatoresque falsos commodare fidem .

fortunas , pericula vilia habere. Post , ubi

62쪽

eorum famam atque pudorem attriverat, majora alia imperabat. Si causa peccandi in praesens inlis suppetebat nihilominiis insontes , sicuti sontes , i cumvenire , jugulare scilicet , ne per otium torpescerent manus aut animu , gratuito potitis malus atque crudelis erat. His amicis sociisque confisus Catilina simul quod aes alienum per omni terraSingens erat quod plerique sullani

milites largius suo usi rapinarum MVictoriae Veteris memores , civile bellum exoptabant ; opprimundae reipublicae consilium cepit. In Italia nullus exercitu Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat ipsi consulatum petundi magna spes Senatus nihil sane intentus tutae tranquillaeque res omnes sed ea Prorsus opportuna Catilinae.

XVII. Igitur circiter Kal. Iun. L. Caerarem C. Figulo coss. primo singulos

appellare hortari alios , alios tentare opes suas, imparatam rempublicam, magna praemia conjurationis docere. Ubi satis explorata sunt quae Voluit, in unum omnis convocat quibus maxuma necessitudo plurimum audaciae inerat. Eo Convenere senatorii ordinis P. Lentulus

Sura , . Autronius, L. Cassius Longi-

63쪽

nus, C. Cethegus, P. Ser. Sullae Servii filii, L. Vargunteius , Q. Annius, M. Porcius ecca , L. Bestia, Q. Curius ;praeterea ex equestri ordine, M. Fulvius Nobilior, L. Statilius, P. Gabinius C pit , C. Cornelius ad hoc multi ex coloniis municipiis, domi nobiles. Erant

praeterea complure paulo occultilis O

filii hujusce participes , quos magis dominationis spes hortabatur , quam inopia aut alia necessitudo. Ceterum u- Ventu pleraque , sed maxume nobilium, Catilinet inceptis favebat quibus in fio vel magnifice vel molliter Vivere copia

erat , incerta pro certi , bellum quam pacem malebant. Fuere item ea tempestate qui crederent M. Licinium Craia sum non ignarum ejus consilii fuisse : quia Cn. Pompeius , invisus ipsi , magnum exercitum ductabat , cujusvis pes Voluisse contra illius potentiam crescereri simul confisum, si conjuratio Valuisset ,

facile apud illos principem se fore. Sed

antea item conjuravere pauci, in quibus Catilina de quo , quam Verissume potero , dicam.

XVIII. L. Tullo, M. Lepido coss. P. Autronius P. Sulla , designati consules, legibus, ambitus interrogati, inno

64쪽

dederant. Post paulo Catilina, pecun;

Tum repetundarum reus , prohibitus erat

Petere consulatum quod intra legitimos dies profiteri nequiverit. Erat eodem te pore Cn. is , adolescens nobilis , summa audaciae, egen S, factiosus , quem ad perturbandam rempublicam inopia a que mali mores stimulabant. Cum hoc Catilina . Autronius , circiter Nonas Decem consilio communicat , parabant in Capitolio Kalendis Ianuar. L. Cottam L. Torquatum ossi interficereri ipsi, fascibus correptis , Pisonem cum Xerciatu ad obtinendas duas Hispanias mittere. Ea re cognita, rursus in Nonas Feb. consilium caedis transtulerant jam tum non consulibus modo , sed plerisque senato-Tibus , perniciem machinabantur : quod ni Catilina maturasset pro curia signum sociis dare, eo die post conditam urbem Romam pessumum facinus patratum foret; quia nondum frequentes armati con- Venerant, ea res consilium diremit.

XIX. Postea Piso in citeriorem His

paniam quaestor pro praetore missu est, adnitente Crasso , quod eum infessum Cn. Pompeio cognoverat. Neque tamen Senatus provinciam invitus dedera : quippe foedum hominem a republica procul

65쪽

abesse volebat simul quia boni complures praesidium in eo putabant, Wiam tum potentia Cn. Pompeii formidolosa erat. Sed is Piso , in Provinciam, ab equi tibias hispanis quos in exercitu du Et bat , iter faciens, occisus est. Sunt qui ita dicant, imperia ejus injusta, superba crudelia harbaros nequivisse pati: alii autem , qta ite illos , Cn. Pompeii veteres fidosque clientes , Voluntate ejus Pisonem aggressos nunquam hispanos praeterea tale facinus fecisse , sed imperia saeva multa antea perpessos No eam rem in m

dio relinquimus de superiori conjuratione satis dictum. XX. Catilina , ubi eos quos paulo

ante memoravi convenisse videt Oametsi cum 1ngulis multa saepe egerat , tamen in rem fore creden universos appellare .cohortari, in abditam partem aedium secessit atque ibi, omnibus a bitris procul amotis, orationem hujuscemodi habuit: Ni virtus fidesque ob satis spectata

mihi forent , nequicquam VPOrtiaria e ce

cidisset spes magna dominationis in manibus frustra fuisset neque , per i aviam auavana ingenia , incerta pro certis utarem

66쪽

Sed, quia multis O magnis tempestatibus vos cognovi fortes dosque mihi , eo animus ausus est maxumum atque pulcherrumtina facinus cincipere simul quia vobis eadem, sua mihi , bona malaque esse intellex, nam idem velle atque idem nolle , ea demum firma amicitia est. Sed ego qua mente agitavi omnes jam antea dives audistic ceterum mihi in dies magis

animus accenditur, quum considero qua conditio vitae futura sit , nisi nosmet sos vindicamus in libertatem Nam, postquam res publica in paucorum potentium Π atque ditionem concessat semper illis reges, tetrarcha vectigales esse ; populi , natione , sipendia pendere : ceteri omnes , renui boni , nobiles atque ignobiles , vulgus fuimus , sine grati s , ne auctoritate , his ob noxii quibus , si respublica valeret , formidini essemus : itaque omni gratia , pOlentia , honos . divitiae apud illos sunt aut tibi illi volunt a nobis reliquerunt pericula repulsas , judicia , egestatem , ut quoujseque tandem patiemini sortissumi Viri ' Nonne emori per virtutem mstat , quam vitam miseram atque inhonestam , ubi alienae superbiae ludibrio fueritis , per dedecus mittere merum enimvero , pro de m atque hominum fidem l victoria in manu nobis sci 'fetuetas , animus valet contra illis, an-

67쪽

nis atque divitiis omnii consenuerunt Tantummodo incepto opus est , cetera res expediet. Etenim quis mortalium , cui virile ingenium est, tolerare potes , illis divitias superare, quas profundant in exstruendo mari montibus iosequandis nobis rem familiarem etiam ad necessaria deesse illos binas aut amplius domos continuare nobis larem familiarem nusquam ullum esse suum tabulas, signa, toreumata emunt, nova diruunt alia aedificant postremo omnibus modis pecuniam trahunt, vexant ;tamen sumni lubidine divitias suas vincere nequeunt vi nobis est domi inopia , foris aes alienum mala res , spes multo asperior. Denique quid reliqui habemus , pratermiseram animam Z Quin igitur expergiscimini ' En illa , illa quam saepe optastis G,

bertas praeterea divitia , decus , gloria in oculis sita sunt Fortuna ea omnia victoribus praemia posuit. Res, tempus , pericula , egestas, belli spolia magnifica, magis quam oratio mea vos donentur. Vel imperatore vel milite me uteminici neque animus neque corpus a vobis aberit. Hac ipsa , ut spero vobiscum una consul agam k nisi

forte me animus fallit , O vos fervire magis quam imperare parati sis. XXI. Postquam accepere ea homines,

68쪽

22 SALLUSTII

quibus mala abunde omnia erant , sed neque res neque spe bona ulla : tametsi illis quieta moVere magna merces Videbatur tamen postulare plerique uti proponeret , quae conditio belli Tet , quae armi praemia peterent , quid ubique opis aut spei haberent. Tum Catilina polliceri tabulas novas , proscriptionem locupletium , magistratu , face doli , rapinas , alia omnia quae bellum atque lubido victorum fert praeterea

esse in ispania citeriore Pisonem , in Mauritania cum exercitu P. Sitium Nucerinum, consilii sui participes petere Consulatum C. Antonium, quem sibi collegam fore speraret, hominem Mamiliarem omnibus necessitudinibus cise CumVentum; cum eo consulem se initium agendi facturum. Ad hoc, maledictis increpabat omnis bonos suorum

Unumquemque nominans , laudare admonere alium egestatis , alium cupidit iis suae , complures periculi aut ignominiae , multos Victoriae sullanae , quibus ea praedae fuerat Postquam omnium animos alacris video; cohortatus ut petitionem suam curae haberent, conventum dimisit.

XXII. Fuere ea tempestate qui dicerent, Catilinam, oratione habita, quum

69쪽

ad iusiurandum populares sceleris sui adigeret, humani corporis sanguinem vino permixtum in pateris circumtulisseri inde, quum post exsecrationem degustavissent sicuti in solemnibus sacris fieri consuevit, aperuisse conssilium suum atque eo diciniam rem fecisse , quo inter se magis fidi forent, alius alii tanti facinoris conscii Nonnulli fictain haec. multa praeterea, XL stumabant ab iis qui Ciceronis invidiam ,

quae postea orta est, leniri credebant atrocitate sceleris eorum qui poena dederant. Nobis ea res pro magnitudine parum comperta est.

XXIII. Sed in ea conjuratione suit

Q. Curius, natus haud obscuro loco , si gitiis atque facinoribu coopertu S, quem censores senatu probri gratia amoVerant. Huic homini non minor Vanitas inerat quam audacia neque reticere quae audierat , neque suamet ipse scelera occultare , prorsit neque dicere neque facere quidquam pensi habebat. Erat ei cum Fulvia, muliere nobili, stupri Vetus consuetudo : cui quum minus gratus esset, quod inopia minus largiri poteratri repente glorians maria montisque polliceri coepit

minari interdum ferro ni sibi obnoxiasore , postremo ferocius agitare quam

70쪽

solitus erat. At Fulvia , insolentis Curii

Caussia cognita , tale periculum reipublicae haud occultum habuit sed sublato auctore , de Catilinae conjuratione , quae, quo modo audierat , compluribu narravit. Ea res in primi studia hominum accendit ad consulatum mandandum M. Tullio Ciceronici namque antea pleraque Nobilitas invidia aestuabat,in quasi potalui consulatum credebat, si eum, quam-Vis egregius , homo noVus adeptu

retra sed, ubi periculum advenit, invidia atque superbia post fuere. XXIV. Igitur , comitiis abhis , consules declarantur M. Tullius , C. Antonius. Quod factum primo populares conjurationis concusserat. Neque tamen Catilinae furor minuebatur sed in dies plura agitare arma per Italiam locis opportuni parare pecuniam , sua aut amicorum fide sumtam mutuam , Faesulas ad Manlium quemdam portare , qui

postea princeps fuit belli faciundi Ea

tempestate plurimos cujusque generis homines adscivisse sibi dicitur : mulieres etiam aliquot, quae primo ingentis sumtus stupro corporis toleraverant post

ubi aetas tantummodo quaestui neque luxuriae modum fecerat, aes alienum grande connaverant.