Quae exstant opera

81쪽

quae prῖma mortale putant , affluerent fuere tamen cive , qui seque remque publicam obstinatis animis perditum irent. Namque , duobus Senati decreti , ex tanta multitudine, neque praemio inductus

conjurationem patefecerat, neque e castris Catilinae quisquam omnium discesserat 'anta Vi morbi atque uti tabes plerosque civium animos invaserat lXXXVII. Neque solum illis aliena

mens erat qui conscii conjurationis fuerant : sed omnino cuncta plebes, OVarum rerum studio, Catilinae incepta prohabat id adeb more suo videbatur facere. Νam semper in civitate , quibuS Ope S nullae sunt bonis invident, malos Xtollunt, Vetera dere , OVa Xoptant odio su rum rerum , mutari omnia studentri turba atque seditionibus, sine cura, aluntur; quoniam egestas facile habetur me damno. Sed urbana plebes a Vero praecep ierat multis de caussis. Primum omnium, qui ubique probro atque petulantia maXume praestabant , item alii per dedecora trimoniis amissis , postremo omne quOS flagitium aut facinus domo expulerat hi Romam, sicuti in sentinam , confluXerant. Dein multi memores ullanae Victoriae , quod ex gregariis militibus alios

82쪽

senatores Videbant , alios ita divites ut regio Vissi atque cultu petatem agerent sibi quisque , si in armis foret, ex vidioria talia sperabat. Praeterea OuVentu , quae in agri manuum mercede inopiam tole-TaVerat, privatis atque publicis largitionibus excita, urbanum otium ingrato la-hori praetulerat. Eos atque alios omnis malum publicum alehat. Quo minus mirandum est , homine egente , mali mo-Tibus , maxuma spe , reipublicae juxta ac sibi consuluisse. Praeterea , quorum , Victoria Sullae, parentes proscripti, Ona erepta jus libertatis imminutum erat, haud sane alio animo belli Ventum exspecta hant. Ad hoc , quicumque aliarum atque Senatus partium erant , conturbari rempublicam quam minus valere ipsi malebant id adeo malum , multo post annos , in civitatem reverterat

XXXVIII. Nam postquam in Pompeio, M. Crasso coss. tribunitia potesitas restituta est homines adolescentes summam potestatem nacti , quibus aetas animusque ferox erat, coepere, Senatum criminando , plebem exagitareri dein largiendo atque pollicitando , magi ince dere cita ipsi clari potentesque neri Contra eos summa ope nitebatur pleraque

83쪽

Nobilitas , Senatus sub specie , pro sua

magnitudine. Namque uti paucis Verum absolvam , per illa tempora quicumque rempublicam agitaVere , honestis nominibus , alii , sicuti jura populi defenderent, pars , qu Senatu auctorita maxuma foret, bonum publicum simulantes pro sua quisque potentia certabant neque illis modestia, neque modus contentionis erat utrique victoriam crudeliter Xercebant.

XXXIX. Sed , postquam Cn. Pompe1us ad bellum maritimum atque mithridaticum missus est plebis opes imminutae , paucorum potentia crevit. Hi magistratus , proVincias , aliaque omnia tenereri ipsi innoxii, Jorentes, me metu aetatem agereri ceterosque judiciis terrere, quo plebem in magiitratu placidius tractarent. Sed ubi primum dubiis rebus novandi spes oblata est , Vetus certamen animos eorum arrexit : quod si primo praelio Catilina superior aut aequa manu discessisset , profecto magna clade a

que calamitas rempublicam oppressisset; neque illis qui vidioriam adepti forent diutius ea uti licuisset , quin defessis exsanguibus qui plus posset imperium atque libertatem extorqueret. Fuere t

84쪽

men Xtra conjurationem complures qui

ad Catilinam initio profecti sunt. In his

erat Fulvius, senatori filiu ; quem , re tractum ex itinere, parens necari jussit. Iisdem temporibus Romae Lentulus , si1-cuti Catilina praeceperat , quoscumque moribus aut fortuna novis rebus idoneos credebat, aut per se aut per alios sollicitabat neque solum cives , sed cujuscumque modi genus hominum, quod modo usui bello foret. XL. Igitur P. Umbreno cuidam negotium dat, uti legatos allobrogum requi-ratra eosque , si possit , impellat ad societatem belli existumans publice privatimque aere alieno oppresso S praeterea quod natura gens gallica bellicosa esset facile ad tale conssilium adduci posse. Umbrenus , quod in Gallia negotiatu erat, plerisque principibus civitatum notu erat, atque eo noverat itaque sine mora, ubi primum legatos in foro conspexit , per- Cunctatu pauca de statu civitatis inuasi dolens ejus casum, requirere coepit quem exitum tantis malis spectarent Θ Postquam illos videt queri de avaritia magistratuum accusare Senatum quod in eo auxilii nihil esset, miseriis suis remedium mortem X-

spectare : At ego , inquit, vobis, si modo

85쪽

viri esse vultis, rationem ostendam quά tanta mala ista figiatis. Haec ubi dixit allobroges , in spem maxumam addudii Umbrenum orare uti sui misereretur nihil tam asperum neque tam dissicile esse, quod non cupidissume facturi essent, dum

ea res civitatem aere alieno liberaret. Ille eos in domum Decimi Bruti perducit quod foro propinqua erat, neque aliena consilii propter Semproniam ; nam tum Brutus ab Roma aberat. Praeterea Gabinium arcesiit , quo major auctoritas sermoni inesset. Eo praesente conjurationem aperit nominat socios, praeterea multoScujusque generis, innoXios , quo legatis animus amplior esset dein eos, pollicitos operam suam , domum dimittit.

XLI. Sed allobroges diu in incertum

habuere quidnam consilii caperent. In altera parte erat aes alienum, studium belli, magna merces in spe Victoriae ; at in altera majore ope , tuta consilia , pro in- Certa spe certa praemia : haec illis volventibus , tandem vicit Fortuna reipublicae.

Itaque Q. Fabio Sangae , cujus patrocinio

civitas plurimum utebatur, rem omnem uti cognoverant , aperiunt. Cicero, per

Sangam consilio cognito , legatis praeci pit ut studium conjurationis Vehementer

86쪽

simulent , ceteros adeant , bene polli- Ceantur , dentque Operam ut eos quam maxume manifestos habeant.

XLII. Iisdem fere temporibus, in Galsa citeriore atque ulteriore , item in agro piceno , Bruttio , Apulia , motu erat.

Namque illi quos ante Catilina dimiserat,

inconsulte ac veluti per dementiam cuncta simul agerem nocturni consilii , armorum atque telorum portationibus

festinando, agitando omnia, plus timoris quam periculi esse cerant. Ex eo numero complures Q. Metellus Celer praetor, ex S. C. caussa cognita, in vincula conjecerat item in ulteriore Gallia C. Murena, qui ei provinciae legatu praeerat. XLIII. At Romae Lentulus cum ceteris qui principes conjuratiom erant, Paratis , Ut videbatur , magnis copiis Constituerat, uti, quum Catilina in agrum faesulanum cum exercitu venisset, L. Bestia, tribunus plebis , concione habita quereretur de actionibus Ciceronis, bellique gravissum invidiam optumo consuli imponeret eo signo , proxuma nocte cetera multitudo conjurationis suum quisque negotium exsequeretur. Sed ea divisa

hoc modo dicebantur : Statilius . Gabi-

87쪽

nius uti cum magna manu duodecim semul opportuna loca urbis incenderent quo tumultu facilior aditus , ad consulem ceterosque quibus insidiae parabantur , fieret methegus Ciceronis januam obsideret eumque vi aggrederetur alius autem alium .sed filii familiarum, quorum ex obilitate maxuma par erat, Parente Sinterficerent simul caede, incendio perculsis omnibus , ad Catilinam erumperent. Inter haec parata atque decreta, Cethegus semper querebatur de ignavia sociorum illos , dubitando dies prolatando, magna opportunitate corrumpere facto , non consulto, in tali per culo opus esse ; seque , si pauci adjuvarent, languentibus aliis, impetum in curiam facit mina Natura feroX, Vehemen S, manu promtu erat; maxumum bonum in celeritate putabat. XLIV. Sed allobroges, e praecepto Ciceronis , per Gabinium cetero conVeniunt ab Lentulo, Cethego , Statilio, item Cassio postulant usjurandum, quod signatum ad civis perferant aliter , haud facile eos ad tantum negotium impelli posse. Ceteri nihil suspicantes dant Cassius semet eo brevi venturum pollicetur, ac paulo ante legatos ex urbe proficiscitur.

88쪽

Lentulus cum his T. Volturtium quemdam crotoniensem mittit, ut allobroges priusquam domum pergerent, cum Catilina, data atque accepta side , societatem confirmarent ; ipse Volturtio nitteras ad Catilinam dat, quarum exemplum infra scriptum est. Qui , ex eo quem ad te misi, cognosces Fac cogites in quanta calamitates , O memineris te virum esse : consederes quid tua rationes postulent pauxilium petas ab omnibus , etiam ab infimis Ad hoc mandata verbis dat quum ab Senatu hostis judicatus sit, quo consilio servitia repudiet 8 in urbe parata esse quae jusserit

ne cunctetur ipse propiti accedere. XLV. His rebus ita assis , constitutano te qua proticiscerentur Cicero , per

legatos cuncta edoctus , L. Valerio Flacco C. Pomptino praetoribu imperat, ut in ponte Mulvio per insidias allobrogum comitatus deprehendant : rem omnem aperit, cujus gratia mittebantur ;cetera , ut facto pia sit, ita agant. Homine militares, me tumultu praesidiis collocatis, sicut praeceptum erat, occulte

pontem obsident. Postquam ad id loci legati cum Volturtio venere, simul trimque clamor Xortus est galli, cito cognito consilio, me mora praetoribus se

89쪽

tradunt. Volturtius primo, cohortatu cetero , gladio se a multitudine defendit ;dein, ubi a legatis desertus est , multa pritis de salute sua Pomptinum obtestatus , quod ei notus erat ; postremo timidus ac vitae dissidens, velut hostibus , sese praetoribus dedit. XLVI. Quibus rebus consectis, omnia

propere per nuncios consuli declarantur. At illum ingens cura atque laetitia simul occupaver laetabatur intelligens , On-juratione patefacta , civitatem periculis

ereptam esse : porro autem anXiu erat,

in maxumo scelere tantis civibus deprehensis, quid facto opus esset poenam illorum sibi oneri, impunitatem perdundae reipublicae fore. Igitur confirmato animo , vocari ad sese jubet Lentulum , Cethegum, Statilium , Gabinium , itemque Ceparium terracinensem , qui in Apuliam ad concitanda servitia proficiscit

rabat. Ceteri sine mora veniunt me parius, paulo ante domo egressus cognito indicio , e urbe profugerat. Consul Lentulum , quod praetor erat, ipse manu tenens , in senatum perducit; reliquos cum custodibus in edem Concordiae venire u-het. Eo Senatum advocat, magnaque frequentia ejus ordinis, Volturtium cum lem

90쪽

gatis introducit Flaccum praetorem scrinium , cum litteris quas a legatis acceperat, eodem adferre jubet.

XLVII. Volturtius, interrogatus de itinere , de litteris, postremo quid aut qua de caussa consilii habuisset primo fingere alia omnia, dissimulare de conjuratione post, ubi id publica dicere jussus est Omnia , uti gesta erant, aperit se paucis ante diebus a Gabinio me pario socium accitum nihil amplius scire quam legato tantummodo audire solitum ex Gabinio , P. Autronium, Ser. Sullam , L.

Vargunt e 1um, multo praeterea in ea con

iuratione esse. Eadem galli fatentur : at Lentulum dissiimulantem coarguunt, prae ter litteras , sermonibus quos ille habere solitus erat ex libris sybillinis Regnum Roma tribus Corneliis portendi innam atque Sullam antea , se tertium esse

cui fatum foret urbis potiri terea ab incenso Capitolio illum esse vigesimum annum, quem sape ex prodigiis haruspices respondisssent bello cisili cruentum fore. Igitur, perlecti litteris , quum prius

Omnes signa sua cognovissent , Senatus decernit ut , abdicato magistratia , Lentulus itemque ceteri in liberis custodiis habeantur. Itaque Lentulus , . Lentulo