Tractatus theologico-politicus continens dissertationes aliquot, quibus ostenditur libertatem philosophandi non tantum salva pietate, & reipublicae pace posse concedi sed eandem nisi cum pace reipublicae, ipsaque pietate tolli non posse

171쪽

THEOLOGICo- POLITI cI Cap. XII runt, Deum eadem loquentem introduxerunt. Et quamvis praeter haec plura in Scriptura contineantur quae mere historida sunt,&ex lumine naturali percepta, nomen tamen a potiore umitur. Atque hinc facile percipimus, qua ratione Deus author Bibliorum sit intelligendus, nempe propter eram religionem, quae in iis incetur at non quod Voluerit certum numerum librorum hominibus communicare Deinde hinc etiam scire possumus, cur Biblia in libros Veteris iovi Testamenti dividantur videlicet quia ante adventum Christi Prophetae religionem praedicare solebant, tanquam legem Patriae, ex vi pacti tempore Mosis initi post adventum autem Christi eandem tanquam legem Catholicam, ex sola vi passionis Christi omnibus praedicaverunt Apostoli a non quod doctrina diversi int, nec quod tanquam syngrapha foederis

1cripti fuerint, nec denique quod religio catholica, quae maxime naturalis est, nova esset, nisi respectu hominum, qui eam non noverant inmundo erat, ait Johannes Euangelista Cap. I. vers Io. mundi non gravit eum. aramvis itaque pauciores libros, Veteris, quam novi Testamenti haberemus, non tamen Dei verbo per quod proprie ut jam diximus, vera religio intelligitur destitueremur, sicuti non putamus nos eodem jam destitutos esse, ct si multis aliis praestantissamus scriptis caremus, ut libro Legis, qui tanquam foederis syngraphum religiose in templo custodiebatur, o praeterea libris Bellorum, Chronologiarum, aliis plurimis, ex quibus hi, quos Veteris Testamenti habemus, decerptiri collecti sunt amque hoc multis praeterea rationibus confirmatur. Nempe I. quia libri utriusque Testamenti non fuerunt expressis mandato uno eodemque tempore omnibus seculis dripti, sed casu quibusdam hominibiis, idque prout tempus torum singularis constitutio exige bat, ut aperte indicant Prophetarum vocationes, qui ut impios sui temporis monerent, Vocati sunt Metiam Apostolorum Epistolae. I. quia aliud est Scripturam mentem Prophetarum, aliud autem mentem Dei, hoc est, ipsam rei veritatem intelligere, ut ex eo, quod in Cap. a. de Prophetis ostendimus, sequitur. Quod etiam in Histo riis' miraculis locum habere ostendimus Cap. 6. Atqui hoc deto

172쪽

potest. III quia Libri Veteris Testamenti cx multis electi fuerunt,

Ma concilio tandem Pharisaeorum collecti probati, ut in Cap. I O. ostendimus Libri autem novi Testamenti decretis etiana Conciliorum quorundam in anonem assumti sunt, quorum etiam decretis plurcs alii, qui sacri a multis habebantur, ut spurii rejecti sunt, at horum Coociliorum tam Pharisaeorum quam Christianorum membra non constabant ex Prophetis, sed tantum ex Doctoribus ieritis; tamen fatendum necessario est, os in hac lactione verbum Dei pro norma habuisse adeoque antequam Omnes libros probaverant, debuerunt necessario notitiam Verbi Dei habere. IV. quia

Apostoli non tanquam Prophetae, scd ut in praecedente Capite diximus tanquam Doctores scripserunt,in viam ad docendum elegerunt, quam faciliorem judicaverunt fore discipulis, quos tum docere volebant: ex quo sequitur in iis ut etiam in fine praedicti Capitis conclusimus multa contineri, quibus jam ratione religionis carere possumus. V. denique quia quatuor habentur in Novo Testamento Euangelistae , inuis credet, quod Deus quater Historiam Christi narrare voluerit, scripto hominibus communicaret quamvis quaedam in uno contineantur, quae in alio non habentur, quod unus ad alium intelligendum tape juvat, inde tamen non concludendum est, omnia, quae in hisce quatuor narrantur, cognitu neces aria fuisse, Deum eos elegisse adscribendum, ut Christi laistoria melius intelligeretiar; nam unusquisque suum Euangclium diverso loco praedicavit, unusquisque id, quod praedicaverat, scripsit, idque simpliciter, ut historiam Christi dilucide narraret,

non ad reliquos explicandum. Si jam exeorum mutua collatione facilius melius quandoque intelliguntur, id casia contingit laucis tantum in locis, quae quamvis ignorarentur, historia tamen aeque perspicua esset, homines non minus beati. His ostendimus Scripturam ratione religionis tantum , sive ratione legis divinae universalis, proprie Vocari verbum Dei: Superest jam ostendere eandem, quatenus proprie sic Vocatur, non esse mendosam depraVatam neque truncatam. Atqui id hic mendosum depravatum atque truncatum voco, quod adeo perperam scriptum constructum cst, ut sensus orationis ex usu linguae investigari, vel ex sola Scriptura depromi

173쪽

THEOLOGICO-PO TICI P. XII. ruermi nequeat nam amrmare nolo, quod Scriptura quatenus te rem Divinam continet, semper eosdem apices, easdem iteras' denique eadem verba servavit hoc enim Alaboretis et qui lite insuperstitiose adorant, demonstrandum relinquo sed tantum quod sensus, ratione cujus tantum oratio aliqua divina vocari potest incorruptus ad nos pervenit, tametsi verbo quibus primo significatus fuit, saepius mutata fuisse supponantur. Nam hoc ut diximus nihil Scripturae divinitati detrahit. nam Scriptura aeque divina esset &si aliis verbis aut alia lingua scripta fuisset Quod itaque te rem divinam hac ratione incorruptam accepimus nemo dubitare potest Nam ex ipsa Scriptura absque ulla dissicultate, ambiguitate percipii us u summam esse,Deum supra omnia amare, proximum tanquam se ipsum atqui hoc adulterium si non potest, nec a festinant: errante calamo scriptum; nam si Scriptura unquam aliud docuit, necessario etiam reliqua omnia docere aliter debuit, quandoquidem hoc totius religionis fundamentum cst, quo sublato tota fabrica uno lapsu ruit Adeoque talis Scriptura illa eadem non

ellet, de qua hic loquimaur, sed alius prorsus liber. . Manet i iturm concussum Scripturam hoc semper docuisse,&consequenter laicnullum errorem, qui sensum corrumpere possit, incidisse, qui statun ab unoquoque non animadverteretur, nec aliquem hoc depravare potuisse, cujus malitia non illico pateret. Cum itaque hoc fundamentum statuendum sit incorruptum,indem necessario fatendum est dereliquis, quae ex eo absque ulla controversa sequuntur quae etiam fundamentalia sunt ut, quod Deus existit, quod omnibus provideat, quod sit Omnipotens&quod iis ex ipsius decreto bene sit, aprobis vero male, quod nostra fatus a sola ejus gratia pendeat. Haec enim omnia Scriptura perspicue ubique docet,&semper docere debuit, alias rcliqua omni vana essent, sine fundamento nec minus incorrupta statuenda reliqua moralia, quandoquidem ab hoc universali fundamento evidentisime se quuntur. Videlicet justitiam defendere, inopi auxilio esse, neminem

Occidere, nihil alterius concupiscere c. Horum inquam nihil nec hominum malitia depravare, nec vetustas delere potuit. Quicquid

enim ex his deletum esset, id statim iterum horum universale fun

174쪽

auea TRACTA Tusdamentum dictavisset, iraecipue documentum charitatis, quae ubique in utroque Testamento summe commendatur. Adde quod quamvis nullum facinus execrandum excogitari possit, quod non sit ab aliquo commissum, tamen nemo est, qui ad facimora sua excusanda leges delere tentet, aut aliquid quod impium sit tanquam documentum aeternum: salutare introducere ita enim hominum

naturam constitutam videmus , ut unusquisque silve Rex sive subditus sit si quid turpe commisiit, factum suum talibus circumstantiis adornare studeat, ut nihil contra justum iecorum commississe credatur. Concludimus itaque absolute totam legem divinam universalem, quam Scriptura docet, incorruptam ad nostras manus pervenisse. At praeter haec alia adhuc sunt, de quibus non possumus dubitare, quin bona fide nobis sint tradita. Nempe summae Historiarum Scripturae, quia notissima omnibus fuerunt. Vulgus Iudaeorum solebat olina nationis antiquitates Psalmis cantare. Summa etiam rerum a Christo gestarum ijus passio statim per totum Romanum Imperium vulgata fuit. Quare minime credendum cst, nisi maxima hominum pars in eo conveniret, quod incredibile est , id, quod harum historiarum praecipuum est, posteros aliter tradidisse, quam a primis acceperant. Quicquid igitur adulteratum est, aut mendosum, id tantum in reliquis contingere potuit: Videlicet in una aut altera historiar aut Prophetiae circumstantia ut

populus ad devotionem magis commoveretur; Vel in uno aut altero

miracul, ut philosophos torquerent vel denique in rebus speculativis,postquam a schismaticis in religionem introduci inceperunt; ut sic unusquisque sita figmenta authoritate divina abutendo statuminaret. Sed ad salutem parum refert, sive talia depravata sint, sive

minus: quod in sequenti Cap. ex professis ostendana, etsi ex jam dictis: praecipue ex Cap. a jam cotulare puto.

175쪽

ostenditur Scripturam non nis plicissimia docere, nec ali praeter ob

dientiam intendere; nec de divina Natura aliud docere, quam quod homines certa vivendi ratione

imitaritos urat.

N C p II hujus tractatu ostenditariis, Prophetas singularem

tantum potentiam imaginandi, sed non intelligendi habuiste, Deumque nulla philoibphiae arcana, sed res simplicissimas

tantum iisdem revelavisse, seseque eorum praeconccptis pinseonibus accona modavisse Oilendimus deinde in Cap. Scripturam res eo modo tradere, docere, quo facillime ab unoquoque pcrcipi possunt quae scilicci non ex axiomatis, definitionibus ros deducit, concatenat, sed tantum simpliciter dicit, ad fidem faciendam, sola experientia, miraculis scilicet, historiis dicta consu mat quaeque etiam tali stylo, d phrasibus narrantur, quibus maxime plebi animus commoveri potest qua de re vide Cap. I. circaea,quae loco III. demonstrantur. Ostendimus denique in Cap.VII dissiculiatem intelligendi Scripturam in sola lingua, non in sublimitate argumenti sitam esse. His accedit, quod Prophetae non peritis, sed omnibus absolute Judaeis praedicaverunt, Apostoli autem doctrinam Euangelicam in Ecclesiis, ubi communis omnium erat conventus, docere solebant e quibus omnibuS sequitur Scriptu-- doctrinam non sublimes speculationes, neque res philosophicas continere, sed res tantum simplicissimas, quae vel a quovis tardissa mo possunt percipi Non satis itaque mirari possum eorum, de qu1bus supra locutus sum, ingenia, qui scilicet tam profunda in Scriptura vident mysteria, ut nulla humana lingua possint explicari S qui deinde in religionem tot res philosophicae speculationis introduxerunt, ut Ecclesia, Accademia, Religio scientia, vel potius altercatio videatur. Verum quid miror, si homines, qui lumen supra naturale habere jactant, plailosophis, qui nihilina ter naturale habent, nolint cognitione cedere. Id sane mirarer, si quid novi ,

176쪽

13 TRACTAT ustes Philosophos non fuerit tritissimum , quos tamen caecutiisse a junt nam si inquiras quaenam mysteria in Scripti ara latere vident, nihil profecto reperies, praeter Aristotelis, aut Platonis, aut alterius similis commenta, quae saepe facilius post quivis Idiota somniare, quam iteratisiuatis ex Scriptura investigare Etenim absolute statuere nolumus ad doctrinam Scriptura nihil pertinere, quod solius sit speculationis ; nam in superiori Cap. quaedam hujus

generis attulimus, tanquam Scripturae fundamentalia sed hoc tantum Volo, talia admodum pauca, atque admodum simplicia esse. Quaenam autem ea sint qua ratione determinentur, hic Ostendere constitui quod nobis am facile erit, postquam novimus, Scripturae intentum non fuisse scientias docere hinc enim facile judicare possumus, nihil praeter obedientiam candem ab hominibus cxigere, solamque contumaciam,non autem ignorantiam damnare. Deinde quia obedientia erga Deum in solo amore proximi consistit; nam qui proximum diligit, o scilicet fine ut Deo obsequatur, is, ut Paulus ait in Epistola ad Rom. cap. 3. s. 8. Legem impleVit)hinc sequitur, in Scriptura nullam aliam scientiam commendari, quam quae omnibus hominibus neces arta est, ut Deo secundum hoc praescriptum obedire possint, qua ignorata, homincs necessario debent escte contumaces, vel saltem sine disciplima obedientiae; reliquas autem speculationes, quae huc directe non tendunt, sive caecirca Dei, sive circa rerum naturalium cognitionem versentur, Scripturam non tangere, atque adeo a Religione revelata separandas At

si haec unusquisque, uti diximus, jam facile videre potest, tamen, quia hinc totius Religionis deciso pendet, rem totam accuratiuSostendere Misarius explicare volo : Ad quod requiritur, ut ante Omnia ostendamus, intellectualem, sive accuratam Dei cognitioncm , non es Monum omnibus fidelibus commune sicuti obedientiam. Deinde cognitionem illam, quam Deus per Prophetas ab omnibus universaliter petiit, inusquisque scire tenetur, nullames te, praeter cognitionem Divinae ejus Iustitiae, Charitatis, quae ambo ex ipsa Scriptura facile demonstrantur. Nam I. evidentissime sequitur ex Exodi cap. 6 vs et ubi Deus Mos ad singularem gra

tiam, ipsi largitam, indicandum, ait pnx-α 2R AN Ra

177쪽

Abraham , Isaac , ct Iacobo Deo Sada , sed nomine meo Phosa non sum cognitus tibi ad meliorem explicationem notandum Et Sadat ignificare Haebraice Deum , qui suffcit, quia unicuique, quod cistificit, dat; quamvis saepe Sadai absolute pro

Deo sumatur, non dubitandum tamen est, quin ubique nomen es Deus subintelligendum sit. Deinde notandum in Scriptura nullum nomen praeter chova reperiri, quod Dei absolutam essentiam, sine relatione, ad res creatas indicet. Atque ideo Haebraei hoc solum nomen Dei esse proprium contendunt, reliqua autem appellativa esse; revera reliqua Dei nomina, sive ea substantiva sint, sive adjectiva, attributa sunt, quae Deo competunt, quatenus Umrelatione ad res creatas consideratur, vel per ipsas manifestatur UrE . vel cum literanisi paragogican NElolia, quod nihil aliud lignificat, quam potentem, ut notum; nec Deo competit, nisi per excellentiam , sicuti cum Paulum Apostolum appellamus, alias virtutes ejus potentiae explicantur, ut Et potens magnus , tremendus, justus, misericors, c. vel ad omnes comprehendendas simul hoc nomen in plurali numero usurpatur ' significatione singulari, quod in Scriptura frequentissimum Iam quandoquidem Deus Mosi dicit, se nomine elaova non fuisse patribus cognitum, sequitur, eos nullum Dei attributum novisse quod ejus absolutam cssentiam explicat, sed tantum ejus effecta, dc promissa, hoc est, ejus potentiam quatenus per res visibiles manifestatur. Atqui hoc Deus Mosi non dicit, ad eosdem infidelitatis accusandum, sed contra ad eorum credulitatem, idem extollendam, qua quamvis non aeque singularem Dei cognitionem ac Moses habuerint, Dei tamen promissa fixa rataque crediderunt, non ut Moses, qui quamvis sublimiores de Deo cogitationes habuerit, de divinis tamen promisis dubitavit, eoque objecit, quod, loco promissae salutis, Judaeorum res in pejus mutaverit Cum itaque Patres Dei singulare nomen ignoraverint, hocque Deus Mosi dicat factum, ad eorum animi simplicitatem videm laudandam, si mulque ad Onanaemorandam singularem gratiam Mosi concessam, hinc videntissime sequitur, id quod primo loco statuimus, homines ex mandato non teneri Dei a attri-

178쪽

I36 TRACTO TU attributa cognoscere, sed hoc peculiare esse donum quibusdam tantum fidelibus concessum; nec opere proelium est hoc pluribus Scriptura testimoniis ostenderes; quis cnim non videt divinam cognitionem non fuisse omnibus fidelibus aequaleni neminem posse cx mandato sapientem esse, non magis, quam vivere, isse Viri, mulieres, pueri, inanes e mandato obtemperare quidem seque posmunt, non autem sapere. Qu*d si quis dicat, non esse qui-ciem opus Dei attributa intelligere, at Omnino simpliciter, absque demonstratione credere is sane nugabitur Nam res invisibilcs, quae solius mentis sunt ob ecta, nullis aliis oculis videri possunt, quam per demonstrationes, qui itaque cas non habent, nihil horum rerum plane vident Datque adeo quicquid de similibus auditum referunt, non magis eorum mentem tangit, siVe indicat, quam verba Psittaci, vel automati, quae sine mente, sensu loquuntur. Verum antequam ulterius pergam , rationem dicere teneor,

cur in Genesi saepe dicitur, quod Patriarcha nomine Iehova praedicaverint, quod plane jam dictis repugnare videtur. Sed si ad illa,

quae cap. 8. Ostendimus, attendamus, facile haec conciliare poterimus in praedictoinim cap. ostendimus scriptorem Pentateuchi res, S loca non iisdem praecis nominibus indicare, quae eodem tempore, de quo loquitur, obtinebant, sed iis, quibus tempore scriptoris melius innesuerant Deus igitur in Genesi Patriarchis praedicatus nomine chova indicatur, non quia Patribus hoc nomine innotuerat, scd quia hoc nomen apud Iudaeos summae erat reverentiae hoc, inquam, necessario dicendum, quandoquidem in hoc nostro textu Exodi expresse dicitur, Deum hoc nomine non fuisse cognitum Patriarchis, d etiam quod Exodi cap. 3.13. Moses Dei nomen scire cupit quod si antea notum fuisset, fuisset saltem ipsi etiam notum. Concludendum igitur, ut volebamus nempe fideles Patriarchas hoc Dei nomen ignoravisse, eique cognitionem donum Dei, non autem mandatum esse. Tempus igitur est, ut ad secundum transeamus, nempe, ad ostendendum Deum nullam aliam sui cognitionem ab hominibus per Prophetas petere, quam cognitionem divinae suae Justitiae, Charitatis, hoc est talia Dei

attributa, quae homines certa vivendi ratione imitari possunt quod quidem

179쪽

THEOLOGICo-pOLITI cI Cap. XIII. ruerquidem Jeremias expressissimis verbis docet. Nam Cap. 22. T. 3, 16. de Rege ostia loquens haec ait a Iamri R i a 'n' Paterim quidem comedit, ct bibit, fecitjudicium, justitiam, tum ei bene suit ju .cavit u spauperis, indigentis, tum ipse bene fuit nam Nd. hoc si me coguoscere, dixit Iehoza nec minus clara sunt, quae habentur Cap. 9. VI 2 .

tantin glorietur unusquiseque, intelligere, cognoscere, quod ego I hoet afacio charitatem,judicium, drjustitiam in terra, na m his deleoArnit Iebbet a Colligitur hoc etiana praeterea eX Exodi Cap. 34. Vcrs 6, 7. ubi Deus Mosii cupienti ipsum videre, iOscere nulla alia attributa revelat, quana quce divinam Iustitiam charitatem explicanti Denique illud Iohannis, de quo etiam in sequentibus, apprime hic notandum venit, qui scilicet, quia nemo Deum Vidia, Deum per solam charitatem explicat, concluditque eum revera Deum habere S noscere, qui charitatem habet. Videmus itaque Ieremiam, Mosen, Johannem Dei cognitionem, quam unusquisque scire tenetur, paucis comprehendere, eamque in hoc solo, ut Volebamus , ponere, quod scilicet Deus sit summe justus, lumine misericors, sive unicum verae vita exemplar. His accedit, quod Scriptura nullam Dei Definitionem expresse tradit, nec alia Dei attributa amplectenda praeter modo dicta praescribat , nec ex professo, ut haec, cona-mendet : ex quibus Omnibus concludimus, intellectualem Dei cognitionem, quae ejus naturam , prout in se est, considerat, quam naturam homines certa vivendi ratione imitari non possunt, neque tanquam exemplum sumere, ad veram vivendi rationem instituendam, ad fidem, religionem revelatam nullo modo pertinere, consequenter homines circa hanc sine scelere toto caelo errare posse Minime itaque mirum, quod Deus sese imaginationibus, &prae-- conceptis Prophetarum Opinionibus accommodaverit, quodque ii-dcles diversas de Deo foverint sententias, ut in cap. II multis exemplis ostendimus.Deinde minime etiam mirum,quod sacra Volumina ubique adeo improprie de Deo loquantur, eique manua, pedes,Ocu-

180쪽

1ue S TRACTAT Ustos, aures, mentem, motum localem tribuant, 'raeterea etiam animi commotiones , ut quod sit Zelotypus miscricors c.

quod denique ipsum depingant tanquam Judicem, in coelis, tanquam in solio regio sedentem , christum ad ipsus dextram. Loquuntur nimirum secundum captum vulgi, quem Scriptura non. doctum, sed obedientem reddere studet. Communes tamen Theologi quicquid horum lumine naturali Videre potuerunt cum divina natura non convenire, methaphorico interpretandum, 'uicquid eorum captum effugit, secundum literam accipiendum contenderunt. Sed, si omnia, quae in Scriptura hujus generis repertu tur, essent necessario metaphorice interpretanda, intelligenda,

tum Scriptura non plebi rudi vulgo, sed peritissu istantum, maxime Philosophis scripta esset. Qiuinimo, si impium esset pie,& simplicitate animi haec , quae modo retulimus, de Deo credere, profecto maxime cavere debuissent Prophetae, saltem propter vulgi imbecillitatem, a similibus phrasibus,in contra Dei attributa, prout unusquisque eadem amplecti tenetur, ante Omnia ex profes , ct clare docere, quod nullibi factum est: adeoque minime credet dum opiniones absolute consideratas, absque respectu ad opera, aliquid pietatis, aut impietatis habere, sed ea tantum de causa hominem aliquid pie, aut impie credere dicendum, quatenus ex suis opinionibus ad obedientiam movetur, vel ex iisdem licentiam ad peccandum, aut rebellandum sumit, ita ut siquis vera credendo fiat contumax, is revera impiam si contra lalsa credendo obediens, piam habet fidem veram enina Dei cognitionem, non mandatum, sed donum divinum esse ostendimus, Deumque nullam aliam ab hominibus petiisse, quam cognionem divinae suae Justitiae, Charitatis, quae cognitio, non ad scientias, sed tantum ad obedientiam necessaria est.